Boskość Jezusa Chrystusa Dowód biblijny Opracował K. Salamon Tekst źródłowy: Bruce Milne „Poznaj prawdęKompendium teologii chrześcijańskiej” wyd. Areopag, Katowice 1992 Tyt. oryginału : „Know the truth. A Handbook of Christian Belief”, Inter Varsity Press, Leicester , England Μὴ φοβοῦ ; ἐγώ εἰμι ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος Bezpośrednie stwierdzenia Boskości Jezusa Chrystusa w Nowym Testamencie „…Chrystus według ciała, Ten jest ponad wszystkim Bóg błogosławiony na wieki! „ Rz . 9,5 „… lecz do Syna: Tron Twój o Boże na wieki wieków…” Hebr. 1,8 „Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga i Bogiem było Słowo” Jan 1,1 Boga nikt nigdy nie widział, lecz jednorodzony Bóg, który jest na łonie Ojca objawił Go J 1.18 „ … oczekując błogosławionej nadziei i objawienia chwały wielkiego Boga i Zbawiciela naszego Jezusa Chrystusa „Odpowiedział Tomasz i rzekł mu: Pan mój i Bóg mój” J 20, 28 „… dzięki sprawiedliwości Boga naszego i Zbawiciela Jezusa Chrystusa…” 2 P 1,1 Utożsamianie Jezusa z Jahwe 7 zbieżności z przymiotami Boga Starego Testamentu 1. Imię Boże יְוהְָ֨וה,święte imię Boga zastąpiono w Septuagincie greckim słowem Kyrios -Pan-ok. 7 tys. miejsc gdzie zastosowano takie tłumaczenie. Jezus jest Panem- prawdopodobnie najwcześniejsze wyznanie wiary Odniesienia w NT- Rz. 10.9, 1 Kor 12,3; 2 Kor 4.5 Teksty ST mówiące o Jahwe w odniesieniu do Jezusa w NT- Dz. 2,34,Rz.8.34,Hbr 10,12, 1P 3,22 –cytują Ps 110,1; Inne teksty: Rz.10,13 cytuje Jl. 2,32; Imię Boże c.d. Flp. 2,9 cytuje Iz. 45,23; J 12,41 cytuje IZ. 6,10;Ef.4,8 cytuje Ps.68,18 -wszędzie wyraźne utożsamienie Jezusa z Jahwe. Samookreślenia Boga, których Jezus używał w stosunku do siebie samego lub je do Niego odnoszono: Ja Jestem 2M 3,14- NT- J 8.58 ; 6,35;8,12-24;11,25;14,6;18,5; Mk 14,62; Oblubieniec- Iz 62,5;Jr 2,2 ;Ez 16,18 – NT- Mk 2,19; J 3,29; 2Kor 11,2; Obj.19,7; Pasterz Ps 23,1; 80,1; Iz 40,11; Ez 34,15- NT- J 10,11-16; Hbr 13.10; 1P 2,25; 5,4; Pierwszy i Ostatni Iz. 40,11 , 48,12 NT- Obj.2,8; 22,13 2. Chwała Boża Widzialny przejaw majestatu Boga- 2M 24,15-18;40,34 ;3M 9,6-23; 2Kor.3,7-13; Iz 6,1-4 Ez 1,28. Jest nieprzekazywalnaIz 42,8, 48,11, a NT mówi o IZ 6,1 jako objawieniu się chwały Boga - J 12,41;1Kor. 2,8 2Kor 4,4; Hbr 1,3 Jk 2,1; J 17,5 3. Cześć oddawana Bogu Oddawanie czci komukolwiek poza Bogiem Jahwe było dla Żyda najbardziej fundamentalnym wykroczeniem spośród wszystkich grzechów- 2M 20,3-6,;5M 6,4;13-15. Wszyscy pierwsi uczniowie, bez wyjątku Żydzi oddawali cześć Jezusowi. Wierzący modlą się do Chrystusa- Dz 7,59; 9,13;!Kor 16,22;Obj 22,20 Chrystus jest adresatem różnych doksologii (Rz 9,5;2Tm 4,18; 2P 3,18; Obj 1,5. Dwie z nich dotyczą jednocześnie Ojca i Syna –Obj 5,13; 7,10 Reakcja uczniów na widok zmartwychwstałego Chrystusa: ”oddali mu pokłon” Mt 28,17; Łk 24,52 Cześć oddawana Bogu c.d. Podobnie czynią w niebie aniołowie – ” Godzien jest ten Baranek zabity wziąć moc i bogactwo, i mądrość i siłę i cześć i chwałę i błogosławieństwo”- Obj. 5,12, zob. też Obj . 4,811. Powyższe fragmenty NT są jednoznacznym stwierdzeniem Boskości. 4. Boże stworzenie Podstawowy element wiary ST-wszystko , co istnieje stworzył Jahwe –co oznacza , że Jahwe jest Panem – 1M 1,1 ; Ps 33,6-9; 148,5; Iz 42,5; 48,13 ; 51,9-16. NT przypisuje ten akt stwórczy Jezusowi. Dzieło stworzenia ma 4 aspekty 1. Na początku Bóg stworzył świat 2. Bóg podtrzymuje i zachowuje istnienie wszystkiego 3. Wszechświat jest środkiem do realizacji przedwiecznego celu Boga 4. Bóg dokona nowego stworzenia Boże stworzenie c.d. 1. 2. 3. 4. Każdy z wymienionych aspektów został odniesiony do Jezusa Przez Niego wszystko się stało- J 1,1; Hbr 1,3; por. Kol 1,16 i 1J 1,1 On jest tym ,który podtrzymuje i zachowuje istnienie wszystkiego- Mt 28,18; 1Kor 8,6; Kol 1,17; Hbr 1,3 W Nim wszechświat ma zostać doprowadzony do końca swych dziejów - Rz 11,36;Ef 1,9-10 Nowe stworzenie jest realizacją zamiarów Bożych w Chrystusie Jezusie-Iz 65,17; 66,22- Fil. 3,20; Kol 3,1011; 2P 3-1-10; Obj 21,1-5;także 2Kor 5,17, J3,5; 20,22 5. Boże zbawienie Jahwe jest Bogiem Zbawicielem- jedynie On ma moc zbawić- Iz 43,11- także 45,21; Jer 3,23;11,12. Boże wybawienie często nadchodziło przez ludzkiego wybawiciela- Joz 10,6; Sdz2,16-18;6,14-ale odpuszczenie grzechów i wskrzeszenie z martwych do życia wiecznego są jedynie przywilejem Boga. NT przypisuje możliwość czynienia tych rzeczy Jezusowi. Po narodzinach został On nazwany tym, który „zbawi swój lud od grzechów jego ”- Mt1,21. Oznajmiał, że jest w mocy udzielać Bożego przebaczenia Mk 2,5-10; Łk 7,48. Przedstawiony jako Zbawiciel grzeszników- J 3,17; Dz 4,12; 5,31; 15,11; Ga 1,4; Ef 5,23; Hbr. 7,25; Obj 1,5 Boże zbawienie c.d. Wskrzeszał umarłych- Mk 5,35-43; Łk 7,11-17,22; J 11 Udziela życia wiecznego tym, którzy w Niego uwierzą- Mk 10,21; J 3,16; 5;24; 1J 5,11 i będzie ono w pełni doświadczane przez nich w przyszłości- Mk 10,30; 1Kor 15,22-54; 1Tes 1,10; 2Tes 1,10 6. Boży sąd W ST tylko Jahwe jest sędzią. Świętość i majestat Boga znajdują odzwierciedlenie w Jego sprawiedliwych wyrokach - 5 M 32,4; Ps 99; Iz 5,16. Niektóre formy sądu Bóg realizował używając człowieka jako narzędzia w Jego ręku-5 M 1,16; Iz 10,5; 45,1-jednak ostatecznie sąd należy do Boga –Dn 7,9; Kzn 12,14; Jl 2,31. Jezus twierdzi , że posiada wymienione przywileje Mt 25,31-46; Mk8,38; J 5,22-30; Dz 17,31; 2Kor 5,10; 2Tes 1,7-10; Obj 14,14-20. W dniu ostatecznym Jezus odda „ukryte sprawy ludzkie” pod ostateczny Boży sąd – Rzym 2,16. 7. Świadectwo Boga Kolejny czynnik utożsamiający Jezusa z Jahwe to starotestamentowe stwierdzenie Boga o jego ludzie izraelskim” Wy jesteście moimi świadkami-mówi Pan „Iz 43,10 . W Dz 1.8 Jezus przemawia do apostołów identycznymi słowami: „ Będziecie moimi świadkami” . Pomimo bezpośrednich stwierdzeń autorów NT o boskości Jezusa, należy zauważyć ,że w ich żydowskiej mentalności prawda ta przybiera częściej formę oświadczeń, że Jezus posiada absolutnie nieprzekazywalne atrybuty i przywileje , właściwe jedynie Bogu. Dla nas oznacza to , że Jezus, człowiek który chodził ulicami Nazaretu, spływał krwawym potem w Getsemane i który umarł na krzyżu Golgoty , jest tożsamy z Jahwe- Bogiem Stwórcą i Odkupicielem. Teksty trynitarne Boskość Jezusa jest potwierdzona również w Biblii przez fragmenty, które umieszczają Go w jednym rzędzie wraz z Ojcem i Duchem- Mt 28,19; J 14-1523; 1Kor 12,4-6; 2Kor 13,13 ;Ef 1,3-14 ;2,18-22;3,14-17;4,4-6;Obj 1,4 Boskość Jezusa Zmartwychwstanie W ST widzimy ,że obdarzanie życiem jest jedynie przywilejem Boga 1M 2,7; 1 Sam 2,6. Jezus twierdził , że sam daje życie- J 5,21; 11,25 i udowodnił to powstając z martwych- 1Kor 15,45. Zmartwychwstanie bez biblijnego kontekstu mogłoby nie stanowić bezpośredniego dowodu boskości Chrystusa, wziąwszy jednak pod uwagę twierdzenie Jezusa jak i Jego posługę, trudno jest interpretować je inaczej niż dowód prawdziwości Jego słów, gdy mówił , że jest Bogiem. Spontaniczna reakcja uczniów w postaci adoracji i czci dowodzi, że oglądali oni coś więcej w osobie zmartwychwstałego Pana niż zwykłe, wzbudzone z martwych ciało fizyczne. Widzieli oni Zwycięzcę nad śmiercią. Wniebowstąpienie Wniebowstąpienie Jezusa –Mt 28,16;Łk 24,50;Dz1,111- może być właściwie pojęte tylko w pełnym kontekście odkupieńczej misji Chrystusa . Po zmartwychwstaniu ukazywał się On swoim uczniom w ciągu 40 dni , aby dopełnić swego nauczania , wzbudzić w apostołach pewność swego zwycięstwa nad śmiercią oraz rychłego nadejścia Królestwa Bożego. Gdy uświadomimy sobie jakie znaczenie miał obłok w ST-(2M 40,34;1Krl 10,8- por. Łk 9,34 – manifestacja Bożej chwały i obecności)-zobaczymy ,że wystarcza to, aby wyjaśnić fakt wniebowstąpienia jako prawdziwego wydarzenia mającego miejsce w czasie i przestrzeni. Wniebowstąpienie c.d. Apostołowie widzieli w jaki sposób Jezus zniknął im z oczu zakryty przez obłok . Jak zostało podkreślone wielokrotnie w listach Nowego Testamentu , wniebowstąpienie Jezusa stanowi niebywale istotny przyczynek do stwierdzenia Jego Boskiej natury, znaczy bowiem, że ma On udział w chwale Boga i sprawowaniu Jego władzy na niebie i na ziemi. Samoświadomość Jezusa i Jego wypowiedzi o sobie samym Szczególnie widoczna jest w Jego relacji z Ojcem. W wieku 12 lat wykazywał niezwykłe poczucie jedności z Ojcem. Do Boga zwraca się w wyjątkowy sposób- Abba- słowem tym dzieci zwracały się do ojca : „mój drogi ojcze , a nawet „tatusiu”. Ten zwyczaj Jezusa nie ma odniesienia do żadnego miejsca w całym ST ani żadnej z modlitw i liturgii żydowskich z I wieku. Jezus miał świadomość swej przedwiecznej egzystencji wraz z Ojcem- J 17,5; J 8,58, przyjmował też cześć od ludzi- Łk 5,8; J 20,28. Widział siebie jako spełnienie oczekiwania ludu starotestamentowego na odkupienie . Wynika to z tytułów przyznawanych Jezusowi w ewangeliach. Oto 4 z nich: 1. Mesjasz(gr. Christos, hebr Mashiah) . Jezus uznawał ten tytuł np. podczas wjazdu do Jerozolimy – Mk 11,1-10 , czy też w czasie procesu –Mk 14,61-62. Pozwalał swoim uczniom tytułować się w ten sposób. Samoświadomość Jezusa i Jego wypowiedzi o sobie samym c.d. 2. Syn Człowieczy – tak Jezus określał siebie najczęściej. To miano pochodzi z Dn 7.13 gdzie Syn Człowieczy, postać niebiańska przychodzi pod koniec historii świata jako Pan i Sędzia wszystkich i dziedziczy Królestwo. Nader ważny jest fragment z Mk 14,62 gdzie Jezus wykracza poza „zarzucany” mu tytuł mesjański i twierdzi, że spełnia rolę Syna człowieczego z Dn 7. Dla Jezusa określenie Syn Człowieczy jest szczególnie blisko związane z sądem – Mt 25,31; J 5,27. 3. Syn Boży- w ST nazwani są w ten sposób Izraelici-2M 4,22 , raz królowie 2 Sam 7,14 , a raz Mesjasz w Psalmach Królewskich – Ps 2,7 . NT łączy ten tytuł z tytułem Mesjasza- Mt.16,16; Mk 14,61 . Elementem wspólnym tych ujęć jest wybranie oraz posłuszeństwo jakie się z tym wiążą. Tytuł ten implikuje jedność z Bogiem. Wszelkie do niego pretensje były przez Żydów rozumiane jako bluźniercze roszczenia Boskości ( J 10, 33-36). Samoświadomość Jezusa i Jego wypowiedzi o sobie samym c.d. W pierwotnym kościele często określano Jezusa tym mianem- Dz 9,20; Rz 1,4; Hbr 1,1 ; 1 J 4,15 – wyrażającym Jego życie w posłuszeństwie , niepowtarzalny związek z Ojcem , a także w sposób szczególny podkreślającym Boskość Jezusa jako odwiecznego Syna Bożego. 4. Pan (gr. Kyrios) - w czasach nowotestamentowych tytuł ten występował w ogólnym znaczeniu „pana” lub „właściciela”, jest to także określenie bogów ( 1Kor 8,5). Użyte w stosunku do cesarza wyrażało zarówno władzę polityczną jak i jego boskość. Zasadnicze zastosowanie słowa „Pan” ( hebr. Adon) polegało na zastępowaniu nim imienia Boga, które uważano za zbyt święte, aby mogło być wymawiane. W Septuagincie grecki odpowiednik tytułu Pan (Kyrios)zastąpił hebrajskie Jahwe. Po zmartwychwstaniu tytuł ten był przyznawany wywyższonemu i panującemu Chrystusowi –Dz 2,34-36. Jezus jest Panem Panów -1 Tym 6,15, w tym ujęciu tytuł ten jest podobny do tytułu królewskiego. W NT często występuje fragment z Ps 110,1 odnoszony do Pana Dz 2, 34; Kol 3,1; Rz 8,34; Hbr 1,13; 1 P 3,22 tutaj jest to potężny i wzniosły tytuł stwierdzający Boskość Chrystusa. Cuda Podczas swego życia na ziemi nasz Pan przejawiał niezwykłą moc nad chorobami ,przyrodą, a nawet śmiercią. NT nie zachęca jednak do wiary opartej jedynie na cudownych znakach Mt 16,1-4; J 6, 30. Cuda mogą być użyte jako dodatkowy materiał dowodowy przemawiający za Boskością Jezusa, (J 10,24-25), ale należy je rozumieć raczej jako znaki mówiące o nadejściu Królestwa Bożego i jego charakterze. Mt.11,4-6; Łk 4,17-19; 11,20. Narodzenie z Dziewicy Narodzenie z dziewicy wskazuje na wyjątkowy charakter dziecka , które ma się narodzić. W Biblii często jest tak ,że wyjątkowe dzieci przychodzą na świat w wyjątkowy sposób. Wykazuje ono działanie czynnika nadprzyrodzonego w procesie wcielenia. Jeśli przyjmujemy istnienie Wszechmogącego Boga dziewicze poczecie staje się całkowicie możliwe. Zstąpienie Ducha Bożego na Marię było deklaracją ,że w osobie Chrystusa Bóg bez reszty stał się uczestnikiem naszego ludzkiego doświadczenia już od momentu poczęcia. Narodzenie z dziewicy jest zgodne z faktem preegzystencji naszego Pana. W przypadku człowieka akt poczęcia jest początkiem istoty ludzkiej . W przypadku Jezusa Odwieczne Słowo istniało przed początkiem egzystencji istoty ludzkiej, widać to wyraźnie w słowach iż „Duch święty zstąpi „ i „zacieni” Marię (Łk 1,35) Narodzenie z Dziewicy c.d. Stanowi ono analogię odkupienia opisanego w innym miejscu jako nowe narodziny –J 1,12; 3,3; 1P 2,2; Tt 3,3. Wyeliminowanie Józefa z całego tego procesu w obrazowy sposób ukazuje bezradność człowieka i w ten sposób osądza jego stan w perspektywie Bożego dzieła odkupienia . Chrystus transcedentny W okresie bezpośrednio następującym po śmierci i zmartwychwstaniu – autorzy NT -szczególnie Paweł- mówią o Jezusie nie tylko jako o osobie. Chrześcijanie są „w Chrystusie” – Rz 8.1, 16,7 1Kor 15,22 ; 2Kor 5,17. Kościół jest „Ciałem Chrystusa” –Rz 12,4; 1Kr 12,12;Ef 3,6 oraz świątynią Chrystusa, śmierć Chrystusa jest „ dla jego ludu” Rz. 8,32; 1P 2,21; 1 J 3,16 i „za ich grzechy” Ga 1,4 ; 1P 3,18) . Ci najwcześniejsi świadkowie Zbawiciela wiedzieli oczywiście, że Jezus żył pośród nich w ziemi Izraela jako odrębna indywidualna istota ludzka. A jednak te zbiorowe określenia odzwierciedlają chrześcijańskie doświadczenie Chrystusa, z którego wynikają przymioty, jakie każdy teista przypisałby samemu Bogu. Ludzkie debaty w świetle prawdy biblijnej Baczcie, aby was kto nie sprowadził na manowce filozofią i czczym urojeniem opartym na żywiołach świata , a nie na Chrystusie. List św. Pawła do Kolosan 2.8 Ebionizm Ten nurt judaistycznego chrześcijaństwa rozwiązał problem obecności w Chrystusie natury Boskiej i poprzez odrzucenie Jego Boskości . Wyznawcy tego nurtu twierdzili , że Jezus był jedynie człowiekiem, choć ustanowionym przez Boga Mesjaszem, który ma powrócić przy końcu tego wieku , aby panować na ziemi suwerenną mocą Boga. W istocie ebionizm pozostawiał nieprzebytą przepaść między Bogiem , a człowiekiem. Doketyzm W przeciwieństwie do ebionizmu rozwiązał on problem podwójnej natury Jezusa , odrzucając Jego człowieczeństwo. Jezus jedynie wydawał się być człowiekiem ( gr. dokeo- wydawać się ). Ruch ten wywodzi się z czasów apostolskich. U źródeł tego poglądu stoją hellenistyczno- orientalne filozofie wg których materia jest zła i Bóg nie może doświadczać uczuć , ani też innych ludzkich doznań. Pogląd ów burzył most pomiędzy Bogiem, a człowiekiem niejako z drugiej strony. Znaczyłoby to, że Bóg nie przyszedł do nas , a więc nie byłaby możliwa ofiara za grzechy. Gnostycyzm Dokładne ustalenie daty powstania gnostycyzmu jest ciągle sprawą otwartą. Świat gnostycyzmu pełen rozmaitych spekulacji nie pozwala stwierdzić w jakim zakresie system ten był jednolity. Chrystus widziany jest przez niektórych gnostyków jako osoba, która zstąpiła z niebiańskiej stratosfery lub pełni. Zjednoczył się on na pewien czas z historyczną osobą Jezusem , którego ciało zostało utworzone z substancji psychicznej. Te dwa elementy pozostawały w nim luźno powiązane. Pogląd ten wykazywał wyraźnie doketyckie tendencje , podkopując z obu stron most nad przepaścią dzielącą Boga i człowieka. Chrystus nie będąc prawdziwym Bogiem ani prawdziwym człowiekiem nie może być pośrednikiem. Arianizm Ariusz ( 256-336) prezbiter z Aleksandrii , doszedł do wniosku , że „ Syn został stworzony” . Przyjął on wyznawany przez Platona podział na materialny świat doświadczenia zmysłowego i niematerialny świat idei. Bóg , nie mające początku źródło wszechrzeczy należał do drugiego z tych światów. Przyjąwszy te założenia Ariusz napotkał trudności w określeniu pozycji Syna Bożego ( Logos , Słowo, J 1,1). Doszedł do wniosku, że Logos musi należeć do świata istot stworzonych. Opozycjonistą Ariusza był Atanazy ( 296- 373) . Z niebywałą dalekowzrocznością rozumował on, że jedynie Zbawiciel, który jest w pełni Bogiem może wystarczająco zaspokoić nasze potrzeby dlatego stał na stanowisku , że Jezus jest współistotny Ojcu i które zostało przyjęte przez sobór w Nicei i Konstantynopolu. Chrystologie tego typu występują obecnie m. in. w doktrynach chrystadelfian i Świadków Jehowy. Apolinarianizm Apolinary ( 310-390) - twierdził, że w Jezusie odwieczne Słowo ( Logos) zajęło miejsce ludzkiej duszy. Dokonując aktu wcielenia Bóg Syn zamieszkał w ludzkim ciele , a więc Chrystus nie posiadał w pełni natury ludzkiej. Stanowisko to, mocno zabarwione doketyzmem zostało odrzucone, ponieważ w istocie rzeczy zaprzeczało ono temu iż Jezus prawdziwie stał się człowiekiem. Nestorianizm Nestoriusz- arcybiskup Konstantynopola , powołany na ten urząd w roku 423. Pragnąc zachować pełne człowieczeństwo pośrednika w swym nauczaniu uwydatniał odrębność dwóch natur Chrystusa do tego stopnia, że aż podawało w wątpliwość Jego autentyczną jedność osobową. To uniemożliwiał wcielenie i stanowiło zagrożenie dla zbawienia. Uważa się , ż e sam Nestoriusz nie wyznawał wszystkich tych poglądów, które przypisywali mu jego prawowierni przeciwnicy. Zdjęty z urzędu w roku 431 spędził pozostałą część życia na aktywnej pracy misyjnej. Eutychianizm Eutyches- elokwentny przeciwnik nestorianizmu , przywódca nurtu głoszącego jedność osoby Chrystusa. Twierdził, że choć przed wcieleniem Chrystus posiadał dwie natury, to po wcieleniu istniała tylko połączona w jedno natura. Można było wywnioskować , że Jezus jest istotą jakiegoś trzeciego rodzaju , nie jest ani prawdziwym człowiekiem , ani prawdziwym Bogiem, a więc nie może spełniać roli pośrednika. Eutyches został potępiony na synodzie w Konstantynopolu w roku 448, a następnie w nieco podejrzany sposób zrehabilitowany w Efezie w roku 449. Zakończenie Aby zakończyć ogólny zamęt doktrynalny, zwołano sobór w Chalcedonie w roku 451. Najważniejsze orzeczenie soborowe brzmiało: „ Idąc za Świętymi Ojcami wszyscy jednogłośnie uczymy wyznawać, że jest jeden i ten sam Syn, Pan nasz Jezus Chrystus doskonały w Bóstwie i doskonały w człowieczeństwie, prawdziwy Bóg i prawdziwy człowiek, złożony z rozumnej duszy i ciała , współistotny Ojcu co do Bóstwa , współistotny nam co do człowieczeństwa.” * Przedstawiony krótki wykład nie obejmuje pozostałych, znaczących koncepcji wyjaśniających jedność osoby Jezusa Chrystusa. Osoby zainteresowane odsyłam do dzieła stanowiącego tekst źródłowy lub innych pozycji literackich z dziedziny teologii systematycznej. * cytat-Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła , oprac. S. Głowa SI, I. Bieda SI, Księgarnia Św. Wojciecha, Poznań 1988, s. 226 Dziękuję za uwagę