Prawos*awie
advertisement
PRAWOSŁAWIE Dominik Wrzyszcz Krzysztof Fitrzyk WPROWADZENIE • Termin prawosławie jest słowiańskim tłumaczeniem greckiego słowa „orthodoksia” oznaczającego „właściwy sąd, prawowierności, w starożytności chrześcijańskiej używanego na określenie prawdziwej i właściwej wiary i nauki Kościoła powszechnego, z czego wynikał odpowiedni sposób oddawania czci i chwały Bogu. Prawosławie należy rozumieć jako pewien całościowy i spójny zespół twierdzeń doktrynalnych oraz praktyk i obrzędów religijnych charakterystycznych dla chrześcijaństwa rozwijającego się we wschodniej części Cesarstwa Rzymskiego i podzielanych przez kościoły prawosławne. Prawosławie w takim samym stopniu jak katolicyzm, opiera się na apostolskiej tradycji pierwszych wieków chrześcijaństwa oraz na zasadach wiary i twierdzeniach dogmatycznych wypracowanych w starożytnym Kościele powszechnym. POWSTANIE PRAWOSŁAWIA • Swoje początki Kościół prawosławny wywodzi się z pierwotnych gmin chrześcijańskich zakładanych w początkach naszej ery przez Apostołów i chrześcijańskich misjonarzy na terenach Cesarstwa Rzymskiego oraz poza nim ( Etiopia , Persja , Płw. Arabski , Indie). Przyjęcie edyktu mediolańskiego (w 313r.), który przyznawał chrześcijanom swobodę wyznania i kultu , umożliwił dalszy dynamiczny rozwój chrześcijaństwa – początkowo jako religii faworyzowanej przez państwo ,a od 395r. jedynej oficjalnej religii Cesarstwa Rzymskiego , na wschodzie i na zachodzie. Od końca IV wieku zaczęły się powoli pogłębiać różnice pomiędzy chrześcijaństwem wschodnim a zachodnim w którym przewodnią rolę odgrywało papiestwo. Różnice językowe (na wschodzie greką a na zachodzie łaciną) i kulturowe spowodowały odmienne kształtowanie się świadomości chrześcijan wschodnich i zachodnich, ich stanowisk wobec takich kwestii jak doktryna, kult, sposób organizacji kościoła jako instytucji czy relacji pomiędzy Kościołem a Państwem. • Na wschodzie Cesarz jako głowa chrześcijańskiego Państwa i Społeczeństwa sprawował zarówno władzę świecką jak i duchową nad swoimi poddanymi. Pogłębiające się różnice pomiędzy wschodem a zachodem powodowały czasowe zerwanie organizacyjnej jedności pomiędzy Rzymem a Konstantynopolem. Prawosławie rozwijało się także poza Cesarstwem Bizantyjskim Do końca X wieku chrześcijaństwo z Konstantynopola przyjęły: Bułgaria Rumunia i Serbia. PRAWOSŁAWIE W POLSCE • Obecność Prawosławia na ziemiach polskich przez większość badaczy datowana jest na wczesne średniowiecze. Dokumenty wskazują na istnienie ośrodków chrześcijaństwa związanych z misją Cyryla, Metodego i ich uczniów na terenach południowej Polski. Kluczowym wydarzeniem dla historii polskiego prawosławia była unia brzeska (1595r.) zawarta pomiędzy prawosławiem a katolicyzmem. Prawosławni biskupi dążąc do osiągnięcia tych samych przywilejów, co kler katolicki, oraz obawiając się wpływów Moskwy na polskie prawosławie zgodzili się na unię z Kościołem katolickim (przeciwnym zawarciu unii byli dwaj biskupi przemyski Kopysteński i lwowski Bałaban). DOKTRYNA • Najważniejszym źródłem doktryny w Kościele prawosławnym jest bardzo szeroko pojmowana tradycja. Oznacza ona tutaj nieustającą kontynuację i realizację prawd wiary, praktyk religijnych, modeli i struktur organizacyjnych wypracowanych w ramach Kościoła pierwotnego. • Kościół prawosławny uznaje: 39 protokanonicznych i 7 ksiąg deuterokanonicznych Starego Testamentu oraz 27 Nowego Testamentu. Po rozłamie pomiędzy wschodem a zachodem Kościół prawosławny nie uznaje już żadnego zgromadzenia biskupów za sobór, nie oznacza to, że w ramach prawosławia nie zajmowano już stanowiska w dziedzinie spraw wiary i nauki. TEOLOGIA • Teologię prawosławną określa się jako mistyczną i apofatyczną. Źródłem dla teologii mistycznej są indywidualne doświadczenia mistyczne, dlatego dla prawosławia teologiem jest ta osoba która na drodze modlitwy i ascezy zmierza do doświadczenia Boskiej rzeczywistości. Określenie apofatyczna – negacja, przeczenie odnosi się do fundamentalnego założenia prawosławnej teologii, zgodnie z którym człowiek jako byt stworzony nie ma żadnej możliwości poznania i dostępu do istoty Boga KULT • Cykl Liturgiczny • Najpełniej prawosławie wyraża się poprzez liturgię – prawowierny i właściwy sposób oddawania czci i chwały Bogu. Prawosławna Liturgia sprawowana jest w rytmie trzech cykli: dziennym , tygodniowym, rocznym. • Cykl dobowy • Nabożeństwa cyklu domowego swoimi korzeniami sięgają tradycyjnych godzi modlitw w Świątyni jerozolimskiej – te godziny w prawosławiu nazywane są „czasami” • Cykl tygodniowy • Cykl tygodniowy obejmuję siedem tematów najważniejszych podczas nabożeństw w danym dniu, w niedzielę jest to Zmartwychwstanie, w poniedziałek chóry Anielskie, we wtorek Prorocy, w środę Matka Boska, w czwartek poświęcony jest Apostołom i ojcom Kościoła, w piątek jest to kolejny dzień postny w którym rozważa się mękę i śmierć Pańską, w sobotę wspomina się Matkę Boską, i wszystkich zmarłych. Cykl roczny Rok Kościelny w prawosławiu rozpoczyna się 1/14 września – podwójne otwarte zostają na cały paschalny tydzień Carskie wrota. Wielkanoc jest świętem ruchomym, od którego uzależnione są terminy innych świąt ruchomych – niedzieli Kwietnej inaczej palmowej rozpoczynającej Wielki Tydzień, Wniebowstąpienia Pańskiego świętowanego 40 dni po Wielkanocy i Zstąpieniem Ducha Świętego obchodzonego po 50 dniach czyli w ósmą niedzielę po Wielkanocy. SAKRAMENT Prawosławie uznaje obecnie 7 sakramentów: - Chrzest- udzielany w ósmym dniu po urodzeniu - -Bierzmowanie- udzielane zaraz po chrzcie - -Pokuta- nazywana „małą spowiedzią” - -Kapłaństwo- święcenia udzielane są diakonom, kapłanom, biskupom. Kapłani mogą przed przyjęciem święceń zawrzeć sakrament małżeństwa „biały kler” - -Namaszczenie olejami - -Małżeństwo - Eucharystia ŚWIĄTYNIA • Niezwykle ważnym elementem prawosławnej liturgii jest sakralna przestrzeń świątyni, w której mają miejsce czynności religijne. Prawosławna świątynia nazywana cerkwią, w swoim podstawowym planie odwołuje się do założeń świątyni Jerozolimskiej i dzieli się na przedsionek przeznaczony dla Katechumenów, nawę- miejsce wiernych, i część ołtarzową (prezbiterium), oddzieloną od nawy ikonostasu. Ikonostas jest ramą wypełnioną ikonami, może mieć od 1 do 5 rzędów. MIEJSCE ŚWIĘTE • Najważniejszymi miejscami świętymi prawosławia są, obok Palestyny, ważne ośrodki monastyczne- Klasztor św. Katarzyny na górze Synaj, Mnisza republika na świętej górze Athos, Klasztory w greckich Meteorach, Klasztor św. Jana Teologa na Patmos. • Dla prawosławia ruskiego i rosyjskiego szczególne znaczenie mają: Ławra Kijowsko- Pieczerska- pierwszy ośrodek monastyczny na Rusi, Ławra Poczajowsko- Uspienska: rosyjskie monastery – Wałaamski, Sołowiecki, Cyrylo – Biełozierski. • W Polsce najważniejszym miejscem pielgrzymkowym jest Święta Góra Grabarka, położna niedaleko Białego stoku. ORGANIZACJA • Prawosławie opiera swoją organizację na strukturach wypracowanych jeszcze w starożytnym Kościele powszechnym- system gmin chrześcijańskich kierowanych przez Biskupa lub Prezbitera, podporządkowanych metropolicie, który z kolei podlegał Patriarsze. • Patriarchaty prawosławne • Konstantynopol sprawuje zwierzchnictwo nad Kościołami prawosławnymi w Turcji, Północnej Grecji , na Krecie i Wyspach Dodekanezu, nad republikom Mniszą na Adhosie oraz prawosławnymi żyjącymi w diasporze w Europie zachodniej, Ameryce, Australii. NAJWAŻNIEJSZE TERMINY • Przebóstwienie- Jedna z najważniejszych kategorii prawosławnej teologii. Oznacza zbawienie i odkupienie człowieka, Jest zatem ostatecznym celem ludzkiego życia. • Księgi Deuterokanoniczne- Księgi co do których kanoniczności istniały w Judaizmie spory, ostatecznie wyłączone z kanonu żydowskiego przez Rabinów w Jamni. • Ksiąg Deuterokanonicznych jest siedem i są to: 1,2 ks Machabejska, ks Mądrości, ks Syracha, ks Tobiasza, ks Judyty, ks Barucha • Księgi Protokanoniczne- 39 ksiąg Starego Testamentu, które bezsprzecznie uznano za natchnione: tworzą one tzw. Kanon Żydowski, ostatecznie ustalony przez Rabinów w Jamni. KRZYŻ PRAWOSŁAWNY DZIĘKUJEMY
