Skorygowanie o efekty fiskalne

Od analizy finansowej do
ekonomicznej projektu –
ĆW 2
Analiza finansowa projektu
Podstawa oceny opłacalności
każdego przedsięwzięcia
Bazując wyłącznie na przychodach
(zyskach) i kosztach (stratach)
podmiotu będącego animatorem
projektu
(firma,
instytucja
zarządzająca),
określa
się
opłacalność finansową projektu prognoza zasobów, dzięki którym
zostaną pokryte przyszłe wydatki.
Punkt wyjścia do
dokonywania analizy
ekonomicznej projektu
Analiza
ekonomiczna
Analiza
finansowa
Dyskontowe
wskaźniki oceny
opłacalności:
np. NPV, IRR,
• finansowa
zaktualizowana
wartość netto FNPV,
• ekonomiczna
zaktualizowana
wartość netto ENPV,
• finansowa
wewnętrzna stopa
zwrotu – FIRR
(FRR)
• ekonomiczna
wewnętrzna stopa
zwrotu – EIRR
(ERR)
DANE WEJŚCIOWE Z ANALIZY FINANSOWEJ
Korekty fiskalne (wyeliminowanie transferów)
Odliczenie podatków pośrednich, subwencji, dotacji, itp. płatności mających charakter wyłącznie
transferu dochodu.
Korekta o efekty zewnętrzne (ang. externalities)
Zarówno pozytywne, jak i negatywne, powstają, gdy działalność jednego podmiotu powoduje zmianę
w dobrobycie innych jednostek gospodarczych i zmiana ta nie jest rekompensowana.
Przekształcenie z cen rynkowych w ceny rozrachunkowe (ang. shadow prices)
Ceny ukryte występują gdy mamy do czynienia z zakłóceniami na rynku np.: monopole, bariery
handlowe, regulacje prawne w zakresie cen i płac, itp.
DANE WEJŚCIOWE DO OCENY OPŁACALNOŚCI EKONOMICZNEJ PRZY ZASTOSOWANIU
POWSZECHNYCH WSKAŹNIKÓW OPŁACALNOŚCI (ENPV, ERR)
Etap 1 – Skorygowanie o efekty fiskalne
• celem etapu jest właściwe uwzględnienie efektów fiskalnych z punktu
widzenia gospodarki (społeczeństwa),
• na potrzeby analizy ekonomicznej należy przyjmować ceny nakładów i
produktów przed naliczeniem podatku VAT i innych podatków
pośrednich,
• objęte analizą ekonomiczną ceny czynników nakładczych powinny
obejmować podatki bezpośrednie
– z punktu widzenia projektu podatek dochodowy jest odpływem i zmniejsza
jego opłacalność,
– z punktu widzenia gospodarki nie jest to koszt, a część dochodu z
podatków jest rozdzielana przez rząd na zaspokojenie potrzeb
ogólnospołecznych – stąd niekiedy podatki dochodowe należy zapisać jako
korzyść projektu;
•
dotacje (rozumiane jako dochód transferowy) będą stanowiły cześć kosztów
projektu (jako wyraz kosztów społecznych);
•
niekiedy podatki pośrednie lub dotacje mają na celu skorygowanie efektów
zewnętrznych (np. podatki od cen energii, które mają zniechęcać do
wytwarzania negatywnych efektów zewnętrznych na środowisko) – wtedy
uzasadnione może być włączenie takich podatków do kosztów projektu
(należy jednak uważać, by nie liczyć ich podwójnie, np. poprzez włączenie
do oceny zarówno podatków energetycznych, jak i szacunkowych
zewnętrznych kosztów środowiskowych).
Problem podatków nie musi być potraktowany w bardzo precyzyjny
sposób, jeśli ma on niewielkie znaczenie dla oceny projektu, jednak
zawsze należy go rozważyć.
Etap 2 – Skorygowanie o efekty zewnętrzne (externalities)
Efekty zewnętrzne (externalities) - w analizie projektów jest to
rezultat projektu odczuwany przez jego otoczenie (stąd nie
uwzględniany w finansowej ocenie projektu). Efekt zewnętrzny
występuje wtedy, gdy fakt produkcji lub konsumpcji dobra lub usługi
przez jedną jednostkę gospodarczą ma bezpośredni wpływ na
poziom dobrobytu producentów lub konsumentów wchodzących w
skład innej jednostki. Efekty zewnętrzne mogą być pozytywne lub
negatywne.
• celem tego etapu jest ustalenie wartości korzyści i kosztów
zewnętrznych nie uwzględnionych w analizie finansowej,
• niekiedy koszty i korzyści zewnętrzne, które są łatwe do
zidentyfikowania, okazują się trudne do wycenienia, a efekty
objawią się w połączeniu z innymi czynnikami dopiero w dłuższej
perspektywie czasowej
• można
sporządzić
wykaz
niekwantyfikowalnych
efektów
zewnętrznych, dzięki czemu będzie istniała możliwość porównania
relatywnej wagi aspektów kwantyfikowalnych, z czynnikami nie
poddającymi się kwantyfikacji (dokonanie analizy wielokryterialnej).
• metodologia OECD – uwzględnianie efektów zewnętrznych tylko w
formie opisowej, ze względu na ich małe znaczenie
• metodologia UNIDO – efekty zewnętrzne są wyceniane i włączane
do opłacalności ekonomicznej projektu.
• uwzględnienie
oddziaływania
na
środowisko
–
przy
zastosowaniu metody jakościowo-ilościowych, nawet nieprecyzyjne
szacunki dają możliwość uchwycić część istotnych kosztów
środowiskowych.
Przykłady społecznych korzyści zewnętrznych:
•
korzyści w postaci niższej wypadkowości w rejonach o dużym natężeniu
ruchu;
•
oszczędności w czasie przewozu w ramach zintegrowanej sieci transportowej;
•
wydłużenie przewidywanej długości życia dzięki lepiej wyposażonym obiektom
opieki zdrowotnej lub w wyniku redukcji substancji zanieczyszczających
środowisko;
•
wyszkolenie zatrudnionych w projekcie robotników, którzy później będą mogli
znaleźć lepiej płatną pracę;
•
zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej (przyciąganie nowych inwestorów) i
tworzenie nowych miejsc pracy w wyniku realizacji projektu;
•
linia kolejowa, która może zmniejszyć zagęszczenie ruchu na określonej
drodze;
•
nowy uniwersytet, który może wspierać nauki stosowane a dzięki lepiej
wykształconej sile roboczej mogą wzrosnąć przyszłe dochody pracowników;
•
uratowane życia ludzkie dzięki projektom w sektorze opieki zdrowia itp.
Przykłady społecznych kosztów zewnętrznych:
• utrata produkcji rolnej z powodu odmiennego wykorzystania ziemi;
• dodatkowe koszty netto dla władz lokalnych związane z przyłączeniem
nowego
zakładu
przemysłowego
do
istniejącej
infrastruktury
transportowej;
• wzrost kosztów usuwania ścieków;
• zmniejszenie wartości rynkowej domów, w wyniku budowy nowego
„uciążliwego” zakładu produkcyjnego w okolicy osiedla, itp.
Przykłady oddziaływania projektu na środowisko
• ekologiczne koszty drogi szybkiego ruchu - szacowane na podstawie
potencjalnego spadku wartości sąsiadujących z drogą nieruchomości,
z
powodu
większego
hałasu
lub
spalin,
pogorszenia
jakości
krajobrazu;
• ekologiczne koszty dużego „truciciela” przemysłowego, np. rafinerii szacowane na podstawie potencjalnego wzrostu wydatków na opiekę
zdrowia wśród mieszkańców i pracowników..
Przykład:
Zagospodarowanie obiektu zabytkowego
na cele turystyczne
Potencjalne efekty finansowe
Wpływy
Wydatki
•wszelkiego rodzaju opłaty za usługi • nakłady inwestycyjne projektu
świadczone przez projektowaną bazę
turystyczną
powstałą
na
bazie • koszty eksploatacji (utrzymania)
zabytkowego obiektu,
obiektu będącego przedmiotem
projektu
•wpływy z opłat za wstęp i zwiedzanie
zaprojektowanych
muzeów,
skansenów, parków, itp. (pokrywające
nieznaczną
część
rzeczywistych
kosztów),
•ewentualne wpływy ze sprzedaży
usług
ubocznych
i
powiązanej
działalności handlowej.
Potencjalne efekty ekonomiczne
Wpływy (korzyści)
Wydatki (koszty)
•pobudzenie przez projekt wzrostu dochodów • utrudnienia spowodowane wzrostem ruchu
w związku z realizacją projektu (trudności w
w sektorze turystycznym na danym obszarze,
przemieszczaniu
się,
przekroczenie
wywołany zwiększonym strumieniem turystów
chłonności i pojemności turystycznej
i dłuższymi okresami ich pobytu (np. projekty
obszaru, itp.)
mające
na
celu
odrestaurowanie,
wyeksponowanie, zagospodarowanie czy
udostępnienie
do
zwiedzania
obiektów • koszt alternatywny związany z odmiennym
wykorzystaniem danego czynnika (np.
dziedzictwa
kulturowego,
infrastruktura
gruntów, obiektu zabytkowego, pracy
ułatwiająca korzystanie z powyższych walorów
ludzkiej, itp.).
turystycznych, itp.),
•wzrost dochodów dzięki innych formom
działalności pobudzonym przez projekt
turystyczny
(działalność
handlowa,
rekreacyjna, itp.)
•wzrost zatrudnienia, itp.
Etap 3 - Od cen rynkowych do cen kalkulacyjnych
Celem tego etapu analizy jest określenie wartości współczynników
przeliczeniowych,
które
umożliwiają
przekształcenie
cen
rynkowych w ceny kalkulacyjne (eliminujące zniekształcenia
rynkowe
i wpływ
regulacji
państwowych
i
przez
odzwierciedlające alternatywny społeczny koszt zasobów).
to
lepiej
Ceny produktów będących przedmiotem wymiany
międzynarodowej
• Każdy produkt będący przedmiotem wymiany międzynarodowej
będzie wyceniany na podstawie cen rynku międzynarodowego –
OCRM (w anglojęzycznej literaturze – border price)
• OCRM – sprowadza wartość rynku międzynarodowego do granicy
projektu (np. brama zakładu, składowisko na którym producent
sprzedaje swoje wyroby, itp.)
PROJEKT
Granica
państwa
Cena CIF
Koszt transportu z
zakładu do rynku
Koszt transportu od
granicy do rynku
RYNEK
Wycena OCRM - substytucja importu
OCRM = (cena CIF + koszt transportu od granicy do rynku)
– koszt transportu z projektu do rynku
Granica
państwa
PROJEKT
Cena FOB
Koszt transportu do
granicy
Koszt transportu do
projektu
Wytwórca surowca
(np. kopalnia)
Wycena OCRM (zużycie produktu dotychczas eksportowanego)
OCRM = (cena FOB - koszt transportu z kopalni do granicy)
+ koszt transportu z kopalni do projektu
Ceny produktów i nakładów nie będących przedmiotem wymiany
międzynarodowej
•
stosowane będą ceny obserwowane na rynku lokalnym (brak
bardziej konkurencyjnych rynków).
•
na rynku, na którym występują zakłócenia, konsument może towar
kupić lub nie, przez co wyraża swoją „gotowość do zapłaty”
(willingnes to pay) – cena przyjmowana w analizie ekonomicznej.
•
krańcowy koszt produkcji surowca - koszt pozyskania surowca
przez krańcowego dostawcę, w sytuacji gdy realizacja projektu
wymusza wzrost podaży surowca.
Przykłady zniekształceń cenowych
• ziemio-chłonny projekt, np. budowa obiektu przemysłowego, gdzie
ziemia zostanie udostępniona bezpłatnie przez publiczną instytucję,
podczas gdy w przeciwnym wypadku mogłaby przynosić rentę
gruntową;
• projekt rolniczy, którego realizacja uzależniona jest od dostaw wody
według bardzo niskiej taryfy, wysoko dotowanej przez sektor publiczny;
• energo-chłonny projekt, którego funkcjonowanie zależy od dostaw
energii elektrycznej w ramach systemu regulowanych taryf, przy czym
taryfy te odbiegają od długookresowych kosztów krańcowych.
• elektrownia funkcjonująca w ramach systemu monopolistycznego, który
powoduje znaczne rozbieżności między cenami elektryczności a
długookresowymi kosztami krańcowymi: w takim przypadku korzyść
ekonomiczna może być mniejsza od korzyści finansowej.
Dyskontowanie
• po przygotowaniu tabeli dla analizy ekonomicznej,
dokonuje się dyskontowania przy pomocy wybranej
społecznej stopy dyskontowej w celu uzyskania:
– ekonomicznej
zdyskontowanej
wartości
netto
inwestycji (ENPV)
– ekonomicznej wewnętrznej stopy zwrotu z inwestycji
(ERR lub EIRR).
• europejska stopa dyskontowa – wyznaczona na
poziomie 5% funkcjonuje jako standardowy wskaźnik
wzorcowy
dla
projektów
współfinansowanych
ze
środków UE (projektodawcy po uzasadnieniu mogą
przyjąć inną wartość stopy)
• dzięki uwzględnieniu, w analizie ekonomicznej, efektów
zewnętrznych i cen dualnych, większość projektów o
niskiej lub ujemnej finansowej rentowności wykazuje
dodatnią stopę ERR
• każde przedsięwzięcie, które po aktualizacji przy założeniu
stopy dyskontowej na poziomie 5%, wykazuje wskaźnik
ERR niższy od 5% lub ujemną wartość ENPV, powinno być
poddane dodatkowej ocenie lub zostać odrzucone
• ujemna wartość ENPV może być do przyjęcia w pewnych
wyjątkowych przypadkach, np.: projekt niesie ze sobą
istotne
korzyści
nie
dające
się
oszacować
w
kategoriach pieniężnych, pod warunkiem jednak, że
korzyści takie zostaną szczegółowo ukazane
Zadanie 1
Korzystając z poniższych danych oraz tabeli dotyczącej opłacalności
finansowej (FNPV) projektu XYZ określ ekonomiczną opłacalność
inwestycji (ENPV):
• korzyści wynikające z oszczędności czasu wynoszą 42 tys. EUR
• korzyści wynikające ze zwiększonego ruchu turystycznego 78 tys. EUR
• koszty związane ze zwiększonym zanieczyszczeniem środowiska 33
tys. EURO
• współczynnik przeliczeniowy dla sprzedaży produktu A wynosi 1,1, dla
produktu B 1,15, dla odpraw 1,2, a dla kosztów operacyjnych 0,98, a
dla nakładów inwestycyjnych 0,9,
• ostatni okres to zamknięcie projektu
Przepływy finansowe w inwestycji (w tys. Euro)
Okres
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Sprzedaż A
0
501
1250
1500
1500
2000
2000
2000
2000
0
Sprzedaż B
0
1000
4820
5100
5100
7500
7500
7500
7500
0
0
2022
7252
7476
7476
7800
7800
7800
7800
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
197
1186
1088
1590
10
400
0
91
0
0
-1500
Przychody ogółem
Koszty operacyjne
Odprawy
Całkowite nakłady
inwestycyjne
Całkowite wydatki
Przepływy pieniężne
netto