Scenariusz lekcji - SODMiDN w Kielcach

Małgorzata Mazaraki
nauczyciel geografii
Gimnazjum nr 11 im. Jana Pawła II
25 – 147 Kielce
Ul. Łanowa 68
Scenariusz zajęć terenowych
CZYTANIE MAPY TOPOGRAFICZNEJ
HASŁO PROGRAMOWE:
Mapa jako źródło wiedzy geograficznej. Praktyczne wykorzystanie mapy.
ZAKRES TREŚCI:
Orientowanie mapy. Wyznaczanie odległości w terenie za pomocą skali mapy. Wyznaczanie azymutu.
CEL OGÓLNY:
Doskonalenie umiejętności posługiwania się mapą topograficzną w terenie.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Wiadomości:
A Uczeń zna:
- terminy: mapa, skala mapy, legenda mapy, poziomica, wysokość bezwzględna, wysokość
względna, azymut
- budowę busoli
B Uczeń wyjaśnia:
- zasadę działania busoli
- sposób posługiwania się busolą
- sposób wyznaczania azymutu
Umiejętności:
C Uczeń potrafi:
- określić kierunki główne i pośrednie za pomocą busoli
- zorientować mapę za pomocą busoli
- wyznaczyć azymut za pomocą busoli
- posługiwać się legendą mapy
- określić swoje położenie na mapie za pomocą busoli
- obliczyć odległość w terenie przeliczając skalę mapy
- odczytywać z mapy wartości poziomic
- wyznaczyć wysokość bezwzględną punktu
- obliczyć wysokość względną
D Uczeń potrafi:
- opracować trasę rajdu po wybranym terenie, wykorzystując w tym celu mapę topograficzną
POSTAWY:
Kształtowanie umiejętności pracy w grupie.
FORMY PRACY:
Grupowa, indywidualna.
METODY:
Praca z wykorzystaniem mapy topograficznej, obserwacja terenowa, praca z wykorzystaniem zadań
zawartych w karcie pracy, pomiar w terenie.
ŚRODKI DYDAKTYCZNE:
Mapy topograficzne w skali 1 : 10 000 ( arkusze, na których widnieją okolice szkoły ), kserokopie map
topograficznych obejmujące okolice szkoły, busole, linijki, paski papieru w kratkę, kolorowe
długopisy, podkładki pod mapy, karty pracy.
MIEJSCE ZAJĘĆ:
1. Punkt oznaczony na mapie literą A – skrzyżowanie ulic: Łanowej, Sukowskiej i Do Modrzewia.
2. Teren wokół szkoły – ul Łanowa 68
REALIZACJA ZAJĘĆ:
1. Czas trwania: 1 godzina lekcyjna.
2. Lekcja powinna być zrealizowana w I semestrze klasy I gimnazjum.
3.
Poniższy scenariusz można modyfikować i realizować również w ramach zajęć
pozalekcyjnych.
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
Faza wprowadzająca:
1. Nauczyciel przypomina cel przeprowadzenia zajęć terenowych i ich przebieg.
2. Nauczyciel informuje uczniów o zasadach bezpieczeństwa obowiązujących podczas zajęć
terenowych.
3. Nauczyciel dzieli uczniów na trzyosobowe grupy. Każda z nich otrzymuje przygotowany
wcześniej zestaw do pracy w czasie zajęć.
Faza realizacyjna:
1. Nauczyciel wyjaśnia zasadę działania busoli oraz przypomina pojęcie azymutu.
2. Każda grupa wykonuje takie same zadania zawarte w karcie pracy.
3. Uczniowie pod opieką nauczyciela udają się do miejsca oznaczonego na mapie literą A.
4. W czasie pokonywania trasy uczniowie w poszczególnych grupach wykonują kolejno
zadania zamieszczone w karcie pracy.
5. Nauczyciel na bieżąco czuwa nad prawidłowym przebiegiem zajęć, kontroluje pracę
uczniów w grupach.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel zbiera karty pracy i ocenia pracę uczniów.
LITERATURA POMOCNICZA:
1. Jan Flis „Szkolny słownik geograficzny”. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1986
2. Roman Domachowski, Grażyna Młynarczyk „Geografia – zadania na mapach konturowych
i topograficznych”. Demart, Warszawa 2003
PRZYDATNE STRONY INTERNETOWE:
http://www.google.pl/search?q=r%C3%B3%C5%BCa+kierunk%C3%B3w&hl=pl&tbo=u&tbm=isch&so
urce=univ&sa=X&ei=ZVHfUILPIMrptQa3yYDIDQ&sqi=2&ved=0CCwQsAQ&biw=1024&bih=625
http://free.of.pl/z/zhpwatra/azymuty.htm
http://www.guru.edu.pl/194/jak_wyznaczyc_azymut.html
http://orientuj.pl/wyznaczanie-azymutu-i-marsz-na-azymut
http://survival.strefa.pl/azymut.htm
http://portalwiedzy.onet.pl/75623,,,,azymut_geograficzny,haslo.html
NIEZBĘDNE POMOCE:
Mapa topograficzna 1 : 10 000 arkusz KIELCE – DYMINY, Państwowa Służba Geodezyjna i
Kartograficzna. Geokart – International Sp. z o. o., Rzeszów 1996
REGULAMIN ZAJĘĆ TERENOWYCH
1. Bezwzględne przestrzeganie zasad bezpiecznego poruszania się po drogach.
2. Słuchanie i wykonywanie poleceń nauczyciela.
3. Poprawne wykonywanie zadań z karty pracy.
4. Odnoszenie się do siebie z szacunkiem.
5. Zaangażowanie w pracę na rzecz grupy.
Data:
KARTA PRACY
Klasa………………………………..
Numer grupy…………………...
Imiona i nazwiska uczniów:
………………………………………..
………………………………………..
………………………………………...
Zadania wykonujemy, korzystając z mapy topograficznej, natomiast piszemy WYŁĄCZNIE na
kserokopii tej mapy.
1. Wyruszając sprzed terenu szkoły licz kroki, by zmierzyć orientacyjnie odległość do punktu
zaznaczonego na mapie literą A.
Odległość punktu A od szkoły wynosi w przybliżeniu …………………………………………… m .
(0-1 p.)
2. Zorientuj mapę topograficzną za pomocą busoli. Odpowiedz, w jakim kierunku poruszamy
się, by dotrzeć do punktu A ? ………………………………………………………………………………………….
(0-1 p.)
3. Za pomocą poziomic na mapie topograficznej określ wysokość bezwzględną miejsca, w
którym się znajdujesz ……………….…………………………………………m n. p. m.
(0-1 p.)
4. W legendzie mapy podkreślono zielonym długopisem dwa obiekty antropogeniczne,
znajdujące się w pobliżu punktu A.
a) Napisz, jakie to obiekty …………………………………………………………………...
…………………………………………………………………….
(0-2 p.)
b) Nazwij metodę kartograficzną, za pomocą której przedstawiono na mapie te obiekty
…………………………………………………………………………………………………………………………
(0-1 p.)
5. Zmierz na mapie odległość sprzed budynku szkoły do punktu A. Możesz w tym celu
wykorzystać linijkę lub pasek papieru. Zapisz wynik………………………………………………………cm
(0-1 p.)
6. Korzystając ze skali mapy, oblicz rzeczywistą odległość tej trasy.
Obliczenia………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Odpowiedź………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………m
(0-1 p.)
Porównaj wynik z zadaniem 1.
7. Przejdź do wyznaczonego na terenie szkolnym miejsca, gdzie znajdują się oznakowane tyczki
( każda grupa staje w wyznaczonym dla siebie miejscu ).
a) Zaznacz na kserokopii mapy literą B miejsce, w którym się znajdujesz.
(0-1 p.)
b) Napisz, w jakim kierunku znajduje się to miejsce w stosunku do budynku szkoły
………………………………………………………………………………………………………………………..
(0-1 p.)
8. Zaznacz na kserokopii mapy czerwonym długopisem trasę, którą pokonałeś ( z punktu A do
punktu B ).
(0-1 p.)
9. Zorientuj mapę topograficzną za pomocą busoli, a następnie napisz, jaki kierunek wskazuje
lewa ramka mapy ……………………………………………………………………………….
(0-1p. )
10. Na podstawie róży kierunków wyznacz położenie budynku szkoły względem swojego miejsca
obserwacji
…………………………………………………………………………
(0-1 p.)
11. Wyznacz azymut dla budynku szkoły:
……..……………………………………………………………………o
(0-1 p.)
12. Na mapie topograficznej literą C zaznaczono Górę Dymińską. Zaznacz na kserokopii mapy
topograficznej najkrótszą drogę do tego miejsca.
(0-1 p.)
13. Podaj wysokość bezwzględną punktu C ……………………………………………………………………m n. p. m.
(0-1 p.)
14. Podaj różnicę wysokości względnej między punktem A ( skrzyżowanie ulic: Łanowej,
Sukowskiej i Do Modrzewia ) i punktem C ( Góra Dymińska ) ……………………………………………….m
(0-1 p.)
SUMA PUNKTÓW …………………………………………………………………………………………………….
Maksymalna liczba punktów – 17.
PRACA DOMOWA DLA ZAINTERESOWANYCH UCZNIÓW:
Korzystając z mapy topograficznej opracuj trasę rajdu pieszego po najbliższej okolicy.
INSTRUKCJA DLA NAUCZYCIELA
1. Na wcześniejszych zajęciach pozalekcyjnych uczniowie pod kierunkiem nauczyciela wykonują
zadanie:
Na boisku szkolnym wyznaczamy za pomocą dwóch tyczek i taśmy mierniczej odcinek równy
10 metrom. Każdy z uczniów przemierza ten odcinek równym krokiem i zapamiętuje, jaka
ilość jego kroków jest mu potrzebna do pokonania 10 metrów.
2. Przygotowanie zajęć terenowych:
- przygotowujemy dokumentację topograficzną;
- na każdej kserokopii mapy topograficznej okolic szkoły w skali 1 : 10 000 zaznaczamy punkt
A w tym samym miejscu w niewielkiej odległości od szkoły;
- na terenie wokół szkoły ustawiamy w różnych miejscach tyczki z chorągiewkami ( tyle
tyczek, ile grup ), na których widnieją numery poszczególnych grup;
- przygotowujemy zestawy dla każdej z grup w koszulkach biurowych: mapa topograficzna
okolic szkoły w skali 1 : 10 000, kserokopia fragmentu mapy topograficznej, regulamin zajęć
terenowych, karta pracy, numer grupy;
- przygotowujemy tabelę punktacji dla nauczyciela.
3. Realizacja zajęć terenowych:
- nauczyciel zleca uczniom przeczytanie zadania 1 z karty pracy;
- uczniowie pod opieką nauczyciela wyruszają do punktu oznaczonego na mapie literą A;
- uczniowie wykonują kolejno zadania 2, 3, 4, 5, 6;
- po wykonaniu zadań uczniowie udają się do punktu B ( na terenie boiska szkolnego ), gdzie
zostały przygotowane miejsca do dalszej pracy każdej z grup;
- uczniowie wykonują zadania 7, 8, 9, 10, 11, 12;
- nauczyciel na bieżąco kontroluje pracę grup; wpisuje do tabeli punkty za wykonane zadania;
- nauczyciel ogłasza liczbę punktów, jaką uzyskała każda z grup i ocenia pracę uczniów.
NUMER GRUPY
Zadanie
1
2
3
4a
4b
5
6
7a
7b
8
9
10
11
12
13
14
Suma
punktów
I
II
III
IV
V
VI
VII
11
ŹRÓDŁO: zdjęcia zostały wykonane przez uczniów Gimnazjum nr 11 im. Jana Pawła II w Kielcach.