Claude Lévi-Strauss w dyskursie nauki. Inspiracje, recepcja, krytyka
advertisement
Konferencja naukowa Claude Lévi-Strauss w dyskursie nauki. Inspiracje, recepcja, krytyka Wrocław, ul. Szewska 36, sala 208 13-14 października 2011 r. Organizatorzy: Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Oddział we Wrocławiu ABSTRAKTY WYSTĄPIEŃ Stanisław Węglarz Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, Zakład Teorii i Badania Kultury Współczesnej Antropologia strukturalna jako przykład postawy parmenidejskiej w rozumieniu kultury Abstrakt Postawę Lévi-Straussa w badaniu i interpretacji kultury, można uznać za modelowy przykład jednej z dwóch wyróżnianych przeze mnie orientacji we współczesnym ujmowaniu kultury. Przez analogię do poglądów na naturę dwóch wybitnych filozofów starożytnych Parmenidesa z Elei i Heraklita z Efezu - określam owe dwie alternatywne postawy mianem "parmenidejskiej" i "heraklitejskiej". Postawa C. Lévi-Straussa może uchodzić za klasyczny przykład tej pierwszej, a np. wszelkiego typu historyzmy mogą służyć za przykład postawy drugiej. W swoim referacie zamierzam scharakteryzować te dwie opozycyjne postawy. Krzysztof Korżyk Wyższa Szkoła Kulturoznawstwa Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum w Krakowie, Instytut Algebra myśli semiotycznie oswojonej - projekt Claude’a Lévi-Straussa z perspektywy filozofii nauki Abstrakt W tekście omawiam pochodzenie, zastosowanie i status metodologiczny głównych kategorii teoretycznych antropologii strukturalnej Claude'a Lévi-Straussa wykorzystywanych przezeń do analizowania różnych form myślenia w jego przejawach kulturowych i społecznych. Uznając problematyczność wyjaśnień uzyskanych za pomocą owego instrumentarium oraz uwzględniając ustalenia filozofii nauki zajmuję się kontekstem akceptacji, w odniesieniu do którego ocenia się zwykle Lévi-Straussa rozwiązania kwestii mechanizmów myślenia. Wreszcie, rozważam możliwość rekontekstualizacji tych rozstrzygnięć w jednym z nurtów współczesnej antropologii. Monika Baer Uniwersytet Wrocławski, Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej Claude Lévi-Strauss w debatach „zwrotu politycznego” antropologii angloamerykańskiej Abstrakt Mimo, że Lévi-Straussowski strukturalizm kojarzony jest w antropologii zwykle ze zdystansowanym, zobiektywizowanym oglądem zjawisk kulturowych, w którym zasadniczo nie ma miejsca na analizę dynamiki życia społecznego czy sprawczości aktorek/aktorów społecznych, a przede wszystkim, na jakiekolwiek formy zaangażowania politycznego, perspektywy teoretyczne, które oferuje dostarczyły ważnych inspiracji (także krytycznych) niektórym przedstawicielkom i przedstawicielom tzw. „zwrotu politycznego” antropologii angloamerykańskiej lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku. Recepcja myśli LéviStraussowskiej nie była tu ani jednoznaczna, ani jednowymiarowa. W proponowanym wystąpieniu chciałabym pokazać różne, często wykluczające się nawzajem i zaskakujące interpretacje zarówno samej persony antropologa, jak również jego strukturalizmu w wybranych publikacjach antropologii krytycznej oraz antropologii feministycznej tego okresu. Z jednej strony, Lévi-Strauss traktowany jest jako pobratymca w krytyce współczesnej cywilizacji, a także ważne źródło idei w walce z empirycystycznym paradygmatem funkcjonalno-strukturalnym czy reifikującą różnicę doktryną relatywizmu kulturowego. Z drugiej strony, krytykowany za europocentryzm, alienację, uprzedmiatawianie „innego” czy scjentystyczny redukcjonizm jawi się jako bohater negatywny krytycznej myśli (neo)Marksowskiej czy feministycznej. Ta różnorodność sposobów przywoływania i ocen ujawnia wielowymiarowość Lévi-Straussowskiego dziedzictwa, które, biorąc pod uwagę aktualność niektórych przesłanek ówczesnego „zwrotu politycznego”, nie powinno być może również w tym kontekście odejść w zapomnienie. Filip Wróblewski Uniwersytet Jagielloński, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Bestia, bóstwo, zwierzę. Logiki klasyfikacji Abstrakt Antropologia niemal od samego swego początku starała się wyjaśniać sposoby postrzegania i opisywania przez człowieka otaczającego go świata. Jednym z przewodnich pod tym względem zagadnień, były próby rekonstrukcji oraz zrozumienia sposobów myślenia rozmaitych ludów przez wzgląd na właściwe im – jak mniemano – pierwotne formy klasyfikacji. W znacznej mierze spuściznę Émile'a Durkheima, Marcela Maussa oraz Luciena Lévy-Bruhla, objął po latach i zaadaptował na potrzeby strukturalizmu Claude Lévi-Strauss. Szereg pism jego autorstwa dotyczy kardynalnej dla kultur ludzkich – jak zdaje się sugerować – opozycji: kultura – natura, omawianej najczęściej za pośrednictwem logiki klasyfikacji właściwej dla totemizmu, systemu kastowego czy różnic międzygatunkowych. Wobec powyższego na uwagę zasługuje wpływ jego koncepcji na taksonomiczne poszukiwania potocznych strategii porządkowania świata, prowadzone w ramach antropologii kognitywnej. Badania tego typu na gruncie polskim prowadzone są najczęściej przez przedstawicieli dialektologii oraz etnolingwistów, kontrapunkt wobec nich stanowią pogłębione badania etnograficzne pozwalające na dokładniejsze wyodrębnienie porządku popularnej taksonomii zwierząt. Tym samym celem referatu byłoby pokazanie prawidłowości, właściwych takim porządkom myślenia, względem poprawności propozycji teoretycznych zgłaszanych przez Lévi-Straussa logik klasyfikacji. Aneta Kliszcz Wyższa Szkoła Filozoficzno – Pedagogiczna „Ignatianum” w Krakowie, Instytut Kulturoznawstwa Claude Lévi-Strauss postmodernistą? Smutek tropików jako tekst literacki Abstrakt Jury nagrody Goncourtów wyrażało żal, że nie może przyznać nagrody za „Smutek tropików” Claude’owi Lévi-Straussowi, ponieważ technicznie rzecz biorąc nie jest to powieść – czy rzeczywiście jednak nie można rozważać „Smutku tropików” jako dzieła literackiego? Zwykle uwagi na temat formalnej strony książki ograniczają się do konstatacji, że jest to „un voyage philosophique” czy nazywania Lévi-Straussa dziedzicem Montaigne’a, Rousseau a nawet – jak Vincent Debaene – Prousta. Chciałabym w swoim wystąpieniu z jednej strony przyjrzeć się zatem literackiej formie „Smutku tropików” i sposobowi, w jaki (jeśli w ogóle) Lévi-Strauss korzysta z tradycji literackiej. Kwestia ta wydaje się godna uwagi z dwóch powodów. Po pierwsze, w dobie rozważań nad literackością dyskursu filozoficznego zapoczątkowanego przez J. Derridę czy nad literackością dyskursu historycznego (w sposób naturalny nasuwa się tu nazwisko Haydena White’a) problem literackości dyskursu etnologicznego wydaje się jak najbardziej aktualny. Po drugie, zastosowanie literaturoznawczej metody strukturalnej do tekstu autorstwa Lévi-Straussa wydaje się być eksperymentem wartym podjęcia. Katarzyna Majbroda Uniwersytet Wrocławski, Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej Kłopotliwe dziedzictwo? Claude Lévi-Strauss a myśl antropologiczna Clifforda Geertza Abstrakt Antropologia strukturalistyczna Claude’a Lévi-Straussa oraz antropologia interpretatywna Clifforda Geertza powszechnie uznawane są za odmienne i krytyczne wobec siebie style myślowe, które choć mało manifestacyjnie ścierały się w przestrzeni antropologii społecznokulturowej lat 60, 70 i 80 ubiegłego wieku, to jednak stanowiły przykłady różnych sposobów uprawiania dyscypliny, a przede wszystkim odmienne sposoby postrzegania człowieka, konceptualizowania kultury i rozumienia trybów jej funkcjonowania, a także sposobów jej badania. Głównym celem referatu jest zatem próba pokazania kilku wybranych wątków antropologii strukturalistycznej Lévi-Straussa, które zostały poddane krytyce przez Geertza w toku budowania przez autora Wiedzy lokalnej wykładni antropologii zorientowanej refleksyjnie i interpretatywnie. Wątki podjęte w referacie koncentrują się wokół pojęcia poznania, struktury, znaczenia, kultury i sposobów jej funkcjonowania, lokalności, uniwersalizmu, ahistoryczności, kontekstowości kultury, a także na metodach badawczych obu antropologów, podkreślając nie tylko wyraźne różnice w idiomatycznych dla historii dyscypliny podejściach badawczych, ale także podobieństwa między nimi uchwytne na poziomie wyznaczania problemów badawczych (np. znaczenie jako podstawowy czynnik kulturotwórczy), na poziomie ich badania (wyobraźnia lingwistyczna/semiotyczna) oraz w przestrzeni deskrypcji (wyobraźnia teoretyczna, tendencja do literaturyzacji antropologicznego opisu). Tytułowe pytanie o kłopotliwe dziedzictwo strukturalizmu Claude’a Lévi-Straussa w antropologii społeczno-kulturowej stanowi presupozycję do ogólniejszej refleksji, która spaja i domyka wątki podjęte w referacie. Jest to rozpoznanie, iż antropologia jako dyscyplina „starzeje się” nieuchronnie, ale nieostatecznie i niegłębinowo, co oznacza, że zarówno elementy teorii strukturalistycznej, jak i jej metajęzyk powracają do refleksji naukowej, inspirując nowe style myślowe, i zasilając słowniki kolejnych nurtów badawczych. Towarzyszy temu polemiczny żywioł dialogiczności, ale także twórcza kontynuacja, która problematyzuje współczesną recepcję antropologii strukturalistycznej i odbiera pozór oczywistości przekonaniu o dyskredytacji myśli Claude’a Lèvi-Straussa we współczesnej antropologii uprawianej w dobie „kryzysu teorii” i rzekomego „anarchizmu metodologicznego”. Maciej Czeremski Uniwersytet Jagielloński, Instytut Religioznawstwa, Zakład Fenomenologii i Antropologii Religii Pożegnanie z kultem gwiazd. Claude Lévi-Strauss a religioznawstwo Abstrakt Proponowany referat jest próbą omówienia wpływu teorii Claude’a Lévi-Straussa na religioznawstwo. Referat składa się z czterech części, omawiających kolejno: 1) związki etnologii i antropologii z etnologią religii i antropologią religii oraz miejsce etnologii i antropologii religii w obrębie religioznawstwa; 2) semiotykę strukturalną jako metodę badań religioznawczych (koncepcja religii jako systemu znaków w opozycji do metod historycznotypologicznych i hermeneutyczno-fenomenologicznych; semiotyka strukturalna w badaniach komparatystycznych); 3) koncepcję logiki konkretu (logika konkretu jako sposób badania tradycyjnych systemów religijnych; logika konkretu jako likwidacja granicy pomiędzy religiami tradycyjnymi i historycznymi); 4) strukturalną teorię mitu (strukturalna teoria mitu jako narzędzie interpretacyjne; strukturalna teoria mitu jako wstęp do kognitywnych koncepcji religii). Marcin Napiórkowski Uniwersytet Warszawski, Instytut Kultury Polskiej, Zakład Kultury Współczesnej Aktualność teorii Claude'a Lévi-Straussa w perspektywie badań nad „mitologią współczesną” Abstrakt Gdyby pokusić się o zrekonstruowanie „drzewa genealogicznego” dwudziestowiecznych badań nad mitem, miałoby ono postać klepsydry, której centralny punkt węzłowy wyznacza postać Claude'a Lévi-Straussa. Wydaje się, że po Mythologiques nie sposób pisać o micie nie odnosząc się mniej lub bardziej bezpośrednio do strukturalizmu. Sprawia to, że wokół studiów Lévi-Straussa narosło tyle wyobrażeń, że one same stały się dla mitologów swojego rodzaju mitem – przedmiotem wiary, rytualnych praktyk nawiązywania lub odcięcia, wreszcie rozmaitych, nierzadko sprzecznych interpretacji. W swoim wystąpieniu chciałbym spojrzeć na koncepcje zawarte w Strukturze mitu właśnie jako na „mit założycielski nowoczesnych badań nad mitem”. Zawiłą sieć odniesień i przekształceń widać szczególnie wyraźnie w pracach badaczy poszukujących „współczesnych mitologii”, a więc negocjujących przebieg granicy między badanymi i badaczami, „myślą oswojoną” i „nieoswojoną”. Być może to właśnie postawienie kwestii samookreślenia mitologii jako dyscypliny w jej własnych kategoriach stanowi o szczególnej semantycznej nośności projektów tak różnych jak studia Eco i Baudrillarda nad konsumpcjonistyczną codziennością, spór o „apoteozę kapitana Cooka” pomiędzy Sahlinsem a Obeyesekere czy autorefleksja etnograficzna Geertza. Prowadzi nas to do szeregu paradoksów. W jakim stopniu badania nad mitem same okazują się mitologią? Czy analiza strukturalna jest strukturą mityczną? Jeśli tak – to czy jej rozpoznania zachowują moc odniesione do samych siebie? Patryk Pleskot Instytut Pamięci Narodowej, Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej w Warszawie „Trawienie” Lévi-Straussa. Zastosowanie teorii strukturalizmu w Braudelowskiej odmianie historiografii Annales Jednym z najpoważniejszych wyzwań stojących przed francuską historiografią nieklasyczną związaną ze środowiskiem periodyku „Annales” stało się w latach sześćdziesiątych „przetrawienie” teorii strukturalizmu zaproponowanej przez Claude’a Lévi-Straussa. Kierowane przez wybitnego historyka Fernanda Braudela środowisko (którego instytucjonalną emanacją była prestiżowa Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales) cechowało się dążeniem do zaprowadzenia intelektualnej hegemonii nad całością nauk społecznych we Francji, które miały się skupić wokół interdyscyplinarnej koncepcji historii. Strukturalizm stał się głównym intelektualnym „przeciwnikiem” w realizacji tych celów. Pewną próbą odpowiedzi na pomysły Lévi-Straussa stała się forsowana przez Braudela koncepcja „długiego trwania” w historii, która miała nadać ahistorycznym w dużej mierze lévi-straussowskim strukturom wymiar konkretnej rzeczywistości historycznej. Wydaje się, że „kompromis” zaproponowany przez Annalistów okazał się z naukowego punktu widzenia udany, owocując wybitnymi pracami z pogranicza nauk. Małgorzata Cieliczko Fundacja na rzecz Badań Literackich w Poznaniu „Papież” strukturalizmu a psychoanaliza. Freud – Lévi-Strauss – Lacan Abstrakt Wpływ strukturalnej myśli Lévi-Straussa na kształt Lacanowskiej psychoanalizy wydaje się bezsporny – wskazać tu przede wszystkim należy istotne podobieństwo porządku symbolicznego (do którego zaliczany jest język) – tzw. „Wielki Inny” – opisanego, obok porządku realnego i wyobrażeniowego, przez Lacana do ujęcia porządku kulturowego (właśnie z językiem jako najdoskonalszym jego przejawem) autorstwa Lévi-Straussa. W moim przekonaniu w pierwszej kolejności warto jednak zastanowić się nad związkami rozważań francuskiego etnologa z klasyczną (Freudowską) psychoanalizą. Nieredukowalną z pozoru obcość tych dwóch myśli można dostrzec, sięgając choćby do analizy mitu – przykładowo mitu o owocu zakazanym i grzechu pierworodnym. Jak bowiem zestawić ze sobą interpretację Freuda, który uznał, że ów grzech jest aktem seksualnym, a owoc odsyła do ludzkiej cielesności – z interpretacją Lévi-Straussa, który odnalazł w zakazanym owocu muchomora czerwonego (jego spożycie wiązało się z uzyskaniem dostępu do „zakazanego”, „boskiego” języka). Sam Lévi-Strauss niejednokrotnie polemizował z klasyczną psychoanalizą (a przynajmniej z własnym, nie zawsze słusznym, jej rozumieniem), ale jednocześnie otwarcie przyznawał, iż myśl ta inspirowała jego refleksję i chętnie do niej powracał – na przykład wiele słów użytych w tekście Czarownik i jego magia (Antropologia strukturalna) pochodzi z rejestrów psychoanalitycznych, a analityk tym tylko różni się od opisanego szamana, że czeka na wypowiedź pacjenta, podczas gdy ten drugi sam daje choremu „język”, w innym miejscu – ponownie odwołując się do ustaleń wiedeńskiego lekarza – Lévi-Strauss dokonał brawurowej analizy Króla Edypa Sofoklesa i Słomkowego kapelusza Labiche’a (La Potière jalouse). Ponadto francuski badacz sporo uwagi poświęcił nieświadomej naturze zjawisk kulturowych, co znów bezpośrednio odsyła do klasycznej psychoanalizy. Co więcej, procedury poznawcze stosowane przez Lévi-Straussa nierzadko wykazują istotną zbieżność z myśleniem psychoanalitycznym – doskonałą tego egzemplifikację stanowi jego sposób podejścia do mitów, wyznaczający im strukturę powierzchniową i głęboką, co przypomina Freudowską analizę marzeń sennych, z jej założeniem o dwuwarstwowości budowy semantycznej snu (współistnieniu jego treści jawnej oraz ukrytej). W swoim referacie chciałabym przeprowadzić rekonesans związków, które łączyły (i dzieliły) myśl Claude’a Lévi-Straussa z ustaleniami Freudowskiej oraz Lacanowskiej psychoanalizy. Michał Rauszer Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Etnologii i Antropologii kulturowej, Zakład Antropologii Pogranicza i Społeczności Lokalnych; Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie Lévi-Straussa Lacanem Abstrakt Historia francuskiej antropologii i psychoanalizy po raz pierwszy zetknęła się ze sobą podczas wspólnej kolacji obu uczonych w 1940. Od tego czasu Lacan z wielką atencją wielokrotnie powoływał się na swojego etnologicznego przyjaciela. Lévi-Strauss zrobił to tylko raz, w znanej przedmowie do dzieła Marcela Maussa. Najwyższy czas by prześledzić wzajemne związki obu uczonych, zarówno w perspektywie życiorysów jak i twórczości naukowej i temu posłuży odczytanie artykułu Lacana, mianowicie: The Instance of the Letter in the Unconscious or Reason Since Freud. Ewa Sikora Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Instytut Socjologii, Katedra Mikrostruktur Społecznych i Współczesnych Teorii Socjologicznych Implikacje strukturalizmu Claude’a Lévi-Straussa w koncepcji autopojetycznych systemów Niklasa Luhmanna Abstrakt Strukturalizm Claude’a Lévi-Straussa wywarł wielki wpływ na nauki humanistyczne i społeczne, wśród których wymienić należy socjologię. Myśl tego naukowca była kontynuowana w ramach teorii wymiany społecznej, jak również była inspiracją do tworzenia teorii systemowych (np. teoria Talcotta Parsonsa). Niektóre z koncepcji społecznych były znowu to tworzone jako krytyka strukturalizmu i wszelkich koncepcji, które zakłady istnienie sztywnego układu odniesienia w stosunku do badanych zjawisk społecznych. Do koncepcji teoretycznych, które zawierają w sobie najważniejsze elementy strukturalizmu Lévi-Straussa można zaliczyć teorię Niklasa Luhmanna. Choć trudno zaliczyć ją do klasycznych teorii systemowych, czy też takich, których główną tezą jest fakt istnienia struktury, to jest ona bardzo ciekawym rozwinięciem paradygmatu strukturalistycznego. Niklas Luhmann definicję społeczeństwa zawiera w terminie systemu, jednakże to komunikacja jako zjawisko dynamiczne jest elementem konstytuującym tenże system, a nie elementy znajdujące się w strukturze systemu. Widoczne jest tu przejście od schematu całość-części do, jak to ujął sam Niklas Luhmann, nowego paradygmatu autopojetycznych systemów społecznych. Paweł Graf Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Instytut Filologii Polskiej, Zakład Historii Literatury XX wieku, Teorii i Sztuki Przekładu Narratologia Lévi-Straussa – lektury polemiczne Abstrakt Przedmiotem wystąpienia jest krytyczna, metateoretyczna lektura narratologicznej myśli Lévi-Straussa, która ma dać odpowiedź na następujące pytania: dlaczego W. Propp obraził się na "pochwałę" Levi-Straussa? Jakie są słabe strony analizy mitu dokonanej przez LéviStraussa? Dlaczego R. Barthes nie został narratologiem? Jaka jest dzisiejsza skuteczność narratologicznych koncepcji? Jacek Szczyrbowski Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, Zakład pogranicza i społeczności lokalnych Strukturalistyczne inspiracje w hermeneutyce P. Ricoeura w kontekście badań nad narracją biograficzną Abstrakt Umieszczając współczesną tożsamość jednostki w obrębie narracji nie sposób pominąć hermeneutyki a tym samym poglądów P. Ricoeura. Hermeneutyka rozumiana najogólniej jako specyficzna teoria interpretacji, zawiera wskazówki niezbędne w procesie badawczym skupiającym się na narracji i tożsamości. Skoro antropolog powinien się zajmować „czytaniem” oraz interpretacją tekstów kulturowych, w pierwszej kolejności musi posiadać kwalifikacje uprawniające go do ich interpretacji. Ricoeur nie zgadzał się z ujęciem strukturalistów patrzących na mowę przez pryzmat systemu językowego. Zwracał on uwagę na wszystkie właściwości mowy, również te które strukturaliści odrzucali, traktując je jako przypadkowe i nieistotne. Nie uprawnia nas to jednak to stawiania hermeneutyki oraz strukturalizmu na przeciwnych sobie biegunach, bez poznania jak często obie orientacje wspierają się wzajemnie zwłaszcza na polu antropologii oraz dociekań związanych z odpowiedzią na pytanie „co to znaczy być człowiekiem?” – odpowiedzią, która z pewnością w jednakowym stopniu poszukiwana była zarówno przez P. Ricoeura, jak i C. Lévi-Straussa. Izabela Chudzyńska Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, Zakład Studiów nad Kulturą Współczesną. Kuchnia polska w analizie strukturalnej na podstawie badań prowadzonych w gminie Sicienko Abstrakt Przyjmując strukturalizm C. Lévi-Straussa za metodę zakładającą, iż umysł ludzki organizuje świat w kontrastujące pary, można pokusić się o przyjrzenie się zjawisku kuchni, lokalnej społeczności jaką są mieszkańcy gminy Sicienko z tej perspektywy. W tym celu można spróbować wyróżnić cechy charakterystyczne dla systemu kulinarnego tej społeczności. Spróbować dokonać choć częściowej analizy ich kuchni na podstawie takich kontrastów jak między mężczyzną a kobietą, koniecznym do zrobienia i nie, oszczędnym a rozrzutnym. Ciekawe czy ta analiza pozwoli wyłonić z kuchni badanej społeczności jej strukturę będącą zarazem rodzajem jej mowy. Magdalena Buchczyk Goldsmiths University of London, Department of Anthropology Lévi-Strauss udomowiony – inspiracje strukturalistyczne w antropologicznych badaniach nad domem Abstrakt Obecnie antropologia na gruncie domowym to rosnące pole badan etnograficznych. Współcześnie badacze decydują sie na prowadzenie studium w obrębie własnego kraju, regionu, grupy społecznej. Co więcej, antropolodzy fizycznie wchodzą na ‘teren’ domostwa, analizując kulturę materialną i zasady pokrewieństwa w obrębie własnej kultury. W 2001 roku Daniel Miller w swoim manifeście ‘antropologii za zamkniętymi drzwiami’ napisał: ‘Jeżeli dom twój gdzie serce twoje, to również tam gdzie jest ono (…) dopełniane w strumieniu relacji, zarówno społecznych jak i materialnych’ (Miller 2001, 15). W moim wystąpieniu przedstawiam wpływ zagadnień zainicjowanych przez Claude LéviStraussa na warsztat ‘antropologa domu’. W referacie omawiam zastosowanie idei przedstawionych w ‘Myśli Nieoswojonej’ oraz ‘Antropologii Strukturalnej’ we współczesnych pracach etnograficznych. Na przykładzie analizy domostw na terenie środkowej Afryki, Nowej Zelandii i Polski, prezentuję kontekst w którym koncepcja ‘społeczeństw domowych’ zachowuje moc badawczą. Ponadto pokazuję pola działań, w których badania wnętrza domowego znajdują oparcie na teorii opozycji binarnych. Przedstawiam przykłady analizy przestrzeni wnętrza domowego w pracach strukturalistów i poststrukturalistów. Kreowanie specyficznej konstrukcji ‘domu’ jak i utrzymywanie jego właściwego oraz czystego stanu zaprezentowane zostanie w kontekście idei mitologicznego ujmowania świata oraz strukturalistycznej teorii ‘uporządkowania’, obecnej w pracach LéviStraussa i Mary Douglas. Na przykładzie wybranych przykładów współczesnej etnografii, zamierzam odpowiedzieć na pytanie: czym jest dziedzictwo myśli Lévi-Straussa dla współczesnego antropologa? Piotr Jakub Fereński Uniwersytet Wrocławski, Instytut Kulturoznawstwa Uniwersalizm Claude’a Lévi-Straussa Abstrakt Lévi-Straussowi, w jego długiej antropologicznej podróży, zdawał się przyświecać tylko jeden cel. Przemierzając świat przepełniony rozbuchaną różnorodnością kulturowych form życia, starał się w napotykanych przez siebie zjawiskach odnaleźć jakiś porządek, nieuświadomioną naturę rzeczy, zasadę która rządziłaby niepodzielnie ludzkim uniwersum. Podobnie jak Kant, i on chciał dotrzeć do wiedzy pewnej, tyle że „wyruszając” w teren. Czy „papież” strukturalizmu wierzył niezłomnie w sens podjętej krucjaty? Nie porównywał wszak swej misji jedynie do tej jaka była udziałem filozofa z Królewca, mówiąc tajemniczo o sobie również jako o Don Kichocie... Michał Mokrzan Uniwersytet Wrocławski, Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej Człowiek jest sam maszyną. Rzecz o strukturalnej anty-antropologii Abstrakt W książce Models and Analogies in Science Mary Hesse wykazuje, że język nauki jest językiem silnie zmetaforyzowanym. Filozof nauki przyznaje metaforze zasadnicze znaczenie dla postępu naukowego. Opisany przez Hesse stan rzeczy poświadczać mogą metafory typu organicznego i mechanicznego wykorzystywane przez antropologów w celu opisania i konceptualizacji kultury i społeczeństwa. Metaforyka organicystyczna charakterystyczna jest dla szkoły funkcjonalnej. Korzystali z niej, tworząc teoretyczne ujęcia kultury i struktury społecznej, Bronisław Malinowski oraz Alfred Reginald Radcliffe-Brown. Celem analiz prezentowanych w wystąpieniu jest wykazanie, że metafora kultury i społeczeństwa jako mechanizmu bliska jest antropologii strukturalnej Claude’a Lévi-Straussa. Metafora człowieka jako maszyny, funkcjonująca w twórczości francuskiego strukturalisty jako metafora źródłowa, wyraża antyhumanistyczne podejście autora Smutku tropików. W książce Humanizm i struktury Tadeusz Płużański podkreśla, że „«przedmiotowy» charakter koncepcji strukturalnych w połączeniu z uznaniem przewagi systemu, struktury nad jej elementami, stworzył podstawy refleksji ahumanistycznej, a w skrajnych przypadkach antyhumanistycznej, która stała się reprezentatywna dla znacznej części nurtu strukturalnego w naukach społecznych”. Antyhumanistyczne podejście antropologii strukturalnej objawiać miałoby się w następujących zwrotach charakterystycznych dla tej refleksji społecznej: to nie człowiek tworzy strukturę, lecz w istocie jest przeciwnie, struktura tworzy człowieka, oraz – „to nie my mówimy słowami, to słowa nas mówią” (Gombrowicz). Antyindywidualistyczne credo francuskiego strukturalisty zostało wyrażone na ostatnich stronach Smutku tropików. Komentując ten wątek Lévi-Straussowskiej antropologii, Płużański zauważa, że antropologia strukturalna „jest w istocie strukturalną anty-antropologią, zgubiła bowiem całkowicie człowieka z pola widzenia, zastępując go strukturą, której stał się biernym produktem”.
