Strategia społeczno-gospodarczego rozwoju Gminy Brzozów
advertisement
Doradztwo i Ekspertyzy Gospodarcze dr inż. Zdzisław Kryński ul. Tkaczowa 138a 36-040 Boguchwała tel./fax. (0-17) 87 14 139 STRATEGIA społeczno – gospodarczego rozwoju gminy BRZOZÓW Część II CELE I KIERUNKI STRATEGICZNEGO ROZWOJU GMINY BRZOZÓW Brzozów 2000 Opracowanie wykonano na podstawie umowy nr 73225/5/99 z dnia 20.12. 1999 r. zawartej między Gminą Brzozów, a Stowarzyszeniem Architektów Polskich Oddział w Rzeszowie w imieniu , którego zlecenie wykonała firma: Doradztwo i Ekspertyzy Gospodarcze „DEG” Dr inż. Zdzisław Kryński 36-040 Boguchwała ul. Tkaczowa 138a tel./fax (0-17) 87 14 139 Koncepcja i opracowanie całość Dr inż. Zdzisław Kryński przy współpracy : mgr Małgorzata Cynar, mgr inż. Łukasz Kryński 2 Spis treści I. WPROWADZENIE ................................................................................................................ 5 II. MISJA, MIASTA I GMINY BRZOZÓW ............................................................................. 7 1.Misja miasta i gminy Brzozów. .............................................................................................. 7 III. PRIORYTETY, CELE I ZADANIA STRATEGICZNE ORAZ UWARUNKOWANIA ROZWOJU MIASTA I GMINY BRZOZÓW ...................................................................... 8 1. Priorytety-zadania strategicznego rozwoju gminy. ............................................................... 8 2. Warianty strategii rozwoju gminy. ........................................................................................ 9 3. Priorytetowe kierunki działań strategicznych w zakresie poprawy warunków życia i rozwoju społeczno-gospodarczego miasta i gminy Brzozów .............................................. 10 3.Tempo rozwoju gospodarczego gminy ................................................................................. 12 4. Uwarunkowania i możliwości finansowe społeczno-gospodarczego rozwoju gminy i realizacji strategii ................................................................................................................. 14 IV. PROJEKTY REALIZACJI CELÓW STRATEGICZNYCH ............................................ 17 W ZAKRESIE ROZWOJU I UTRZYMANIA INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ. ..... 17 1. Projekty realizacji celów strategicznych w zakresie poprawy jakości nawierzchni dróg i funkcjonowania komunikacji. .............................................................................................. 18 2. Budowa sieci kanalizacyjnej i oczyszczani ścieków. ......................................................... 25 3. Długoterminowe cele strategiczne w zakresie przebudowy ujęć wody i budowy sieci wodociągowej....................................................................................................................... 29 4. Kompleksowa telefonizacja gminy. ..................................................................................... 31 5. Projekty realizacji celów strategicznych w zakresie poprawy jakości zaopatrzenia w gaz ziemny. ................................................................................................................................. 33 V. PROJEKTY REALIZACJI CELÓW STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE GOSPODARKI KOMUNALNEJ, OCHRONY ŚRODOWISKA I ESTETYZACJI WSI 36 1. Gospodarka stałymi odpadami komunalnymi i rozwój ich segregacji. ............................... 36 2. Organizacja systemu zarządzania gospodarką komunalną w gminie. ................................. 38 3. Formy i sposoby realizacji priorytetowych celów w zakresie ochrony środowiska........... 38 VI. PROJEKTY REALIZACJI CELÓW STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I GOSPODARCZEGO ROZWOJU MIASTA I GMINY BRZOZÓW. ........................................................................................................................ 46 1. Formy i sposoby realizacji ważniejszych zadań strategicznych i aktywizacji społeczności lokalnej na rzecz przedsiębiorczości i społeczno – gospodarczego rozwoju gminy........... 48 2. Edukacja ekonomiczna. ........................................................................................................ 54 3. Fundusz Wspierania Rozwoju Gospodarczego, .................................................................. 56 4. Fundusz Gwarancyjny i Poręczeń Bankowych. .................................................................. 56 VII. PROJEKTY REALIZACJI CELÓW STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE ROLNICTWA ..................................................................................................................... 58 1. Uwarunkowania. .................................................................................................................. 58 2. Cele i kierunki działań w dziedzinie rolnictwa. ................................................................... 58 VIII. PROJEKTY REALIZACJI CELÓW STRATEGICZNYCH ......................................... 64 W ZAKRESIE GOSPODARKI NIERUCHOMOŚCIAMI ..................................................... 64 I BUDOWNICTWA. ............................................................................................................... 64 1. Gospodarka nieruchomościami i jej wpływ na rozwój społeczno – gospodarczy gminy i przedsiębiorczość. .............................................................................................................. 64 2. Formy i kierunki działania. .................................................................................................. 66 IX. PROJEKTY REALIZACJI CELÓW STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE OŚWIATY ............................................................................................................................................. 69 1. Potrzeby inwestycyjne.......................................................................................................... 69 3 2. Potrzeby zakupu niezbędnego wyposażenia szkół w pomoce dydaktyczne, sprzęt sportowy i gospodarczy........................................................................................................................ 73 3. Sieć szkół podstawowych i gimnazjalnych w zreformowanym systemie oświaty. ............. 74 4. Potrzeby kadrowe i dokształcania kadry nauczycielskiej dla potrzeb zreformowanej oświaty w gminie. ................................................................................................................ 77 5. Główne kierunki pracy wychowawczej, opiekuńczej i dydaktycznej wynikające z reformy systemu oświaty. .................................................................................................................. 79 6. Szkolnictwo średnie i wyższe zawodowe. ........................................................................... 80 X. PROJEKTY REALIZCJI CELÓW STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE DZIAŁALNOŚCI KULTURALNEJ. ................................................................................. 82 XI. PROJEKTY REALIZACJI CELÓW STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE SPORTU, REKREACJI I ROZWOJU AGROTURYSTYKI .............................................................. 85 1. Uwarunkowania. .................................................................................................................. 85 2. Agroturystyka i wiejska turystyka pobytowa. ..................................................................... 86 3. Sport i rekreacja ................................................................................................................... 88 XII. PROGRAM REAKTYWOWANIA FUNKCJI UZDROWISKOWYCH MIASTA BRZOZOWA ...................................................................................................................... 89 XIII. PROJEKTY REALIZACJI CELÓW STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE POMOCY SPOŁECZNEJ, OCHRONY ZDROWIA I BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO ....... 91 1. Pomoc społeczna.................................................................................................................. 91 2. Ochrona zdrowia .................................................................................................................. 92 3. Bezpieczeństwo publiczne. .................................................................................................. 93 XIV. CELE STRATEGICZNE W ZAKRESIE ZARZĄDZANIA GMINĄ I WDRAŻANIA STRATEGII ROZWOJU GMINY. .................................................................................... 95 1. Zarządzanie gminą i wdrażanie strategii ............................................................................. 95 2. Pozyskiwanie środków budżetowych na finansowanie inwestycji i zadań własnych gminy oraz stosowanie ulg i zwolnień podatkowych. ..................................................................... 97 2.1. Stosowanie ulg, zwolnień i umorzeń w płaceniu podatków i opłat gminnych . 97 2.2. Zasady podziału środków finansowych na zadania inwestycyjne i wsie. .......... 98 2.3. Zasady współfinansowania inwestycji infrastruktury technicznej przez mieszkańców. ................................................................................................................ 100 3. Działalność promocyjna gminy. ........................................................................................ 101 XV. ANEKS ........................................................................................................................... 103 1. Spis planowanych zadań inwestycyjnych lata 2001-2006 miasto Brzozów..................... 104 2. Spis planowanych zadań inwestycyjnych sołectw gminy Brzozów .................................. 106 w latach 2000-2006 ................................................................................................................ 106 3. Wartość kosztorysowa planowanych zadań inwestycyjnych miasta i gminy Brzozów na lata 2001-2006 .................................................................................................................... 107 4. Zestawienie zadań i kosztów w zakresie kanalizacji sanitarnej ........................................ 108 i oczyszczalni ścieków ........................................................................................................... 108 5. Zadania inwestycyjne dotyczące gminy Brzozów ujęte w Strategii województwa podkarpackiego .................................................................................................................. 109 4 I. WPROWADZENIE Jedną z najważniejszych zmian ustrojowych wprowadzonych w Polsce na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych był odwrót od planowania centralnego i powołanie samorządów terytorialnych. W efekcie tego, najogólniej można powiedzieć, Zarząd i Rada Miasta zostały wyposażone w zespół instrumentów i środków, które pozwalają im wpływać na podnoszenie poziomu i jakości życia i jak najskuteczniej przyczyniać się do zaspokajania zbiorowych i indywidualnych potrzeb mieszkańców gmin oraz kształtowania środowiska gospodarczego, społecznego i przyrodniczego. Świadczy o tym między innymi dokonana w pierwszej części opracowania analiza dotychczasowego stanu i kierunków rozwoju gminy. Chcąc sprostać wymaganiom gospodarki rynkowej planowanie przyszłego rozwoju powinno mieć charakter otwarty i elastyczny umożliwiający dostosowanie do szybko zmieniających się warunków i otoczenia. Zmienność warunków działania, zwłaszcza w okresie transformacji systemowej, zmusza władze gminy do oparcia się na trwałych wartościach i stabilnych elementach, na określeniu celów strategicznego długookresowego rozwoju oraz podporządkowania im zadań i działań doraźnych. Aby administracja gminna mogła dobrze wykonywać swoje zadania i spełniać oczekiwania mieszkańców zachodzi potrzeba strategicznego planowania i programowania kierunków rozwoju. Planowanie strategiczne jest procesem wyboru celów działania gminy, ustalanie jej polityki i programów działania potrzebnych do realizacji konkretnych zadań oraz wybór metod i środków niezbędnych do zapewnienia realizacji tych celów. Jest to zespół środków, działań, czynności, decyzji zmierzających do przejścia od stanu aktualnego do stanu pożądanego, to jest takiego, który zamierzamy osiągnąć w planowanym horyzoncie czasowym. Istota tej części opracowania polega na określeniu celów strategicznych rozwoju gminy i wyborze sposobu realizacji tych celów w określonych warunkach, przy danych ograniczeniach w ramach przyjętego horyzontu czasowego. Strategia określa więc główne długofalowe cele oraz kierunki działania i taką alokację zasobów i środków finansowych, które są konieczne do realizacji tych celów. Strategia odpowiada na pytanie – Jak? Jak postępować, jak kształtować rozwój gminy w zmieniającej się rzeczywistości, aby osiągnąć zamierzone cele strategiczne i operacyjne gminy. Strategia umożliwia: 1. Sformułowanie klarownego obrazu celów i kierunków rozwoju społecznogospodarczego gminy, akceptowanego przez mieszkańców i rozdysponowanie gminnych środków budżetowych w dostosowaniu do priorytetowych kierunków rozwojowych. 2. Wskazanie sposobu lepszego wykorzystania zasobów, którymi dysponuje gmina, 3. Podporządkowanie działań doraźnych działaniom długofalowym, 4. Zrównoważony rozwój, a zwłaszcza koordynację zmian gospodarczych i społecznych, 5. Racjonalne zagospodarowanie zasobów i środków finansowych, 6. Maksymalne wykorzystanie silnych stron i szans rozwojowych gminy oraz eliminację słabych stron i zagrożeń, 7. Zmniejszenie ryzyka i niepewności działania lokalnych przedsiębiorców i rozwoju przedsiębiorczości, 5 8. Zwiększenie szans i umocnienie pozycji gminy w przyciąganiu i oddziaływaniu na inwestorów zewnętrznych, 9. Efektywniejsze gospodarowanie budżetem gminy i stymulowanie, koordynację działań i zmian gospodarczych, społecznych i ekologicznych przez władze gminy, 10. Przełamywanie w społeczności lokalnej poczucia bezsilności, niewiary we własne siły, braku perspektyw i uzależnienia od tych, którzy rządzą „na górze”, 11. Zwiększenie szans gminy w pozyskiwaniu dodatkowych środków finansowych na rozwój gminy. Strategia rozwoju jest wyrazem zintegrowanego planowania społecznego, gospodarczego, ekologicznego i przestrzennego gminy. Oznacza to osiągnięcie wyznaczonych celów. Cele te powinny być wyrazem dążeń i aspiracji społeczeństwa zmierzającego do rozwiązywania zidentyfikowanych problemów, likwidacji barier i zagrożeń oraz wykorzystania wszelkich szans tkwiących w potencjale ludzkim i materialnym gminy dla przyszłego jej rozwoju. Ponieważ każda gmina ma odmienne warunki i możliwości rozwojowe, nie istnieje więc wzorcowy proces planowania strategicznego. Dlatego przy opracowaniu tej strategii przyjęto indywidualny sposób postępowania dostosowany do charakteru społeczności gminy, poziomu jej rozwoju. Stąd opracowana strategia rozwoju społeczno-gospodarczego miasta i gminy Brzozów oparta została na koncepcji rozwoju zrównoważonego, tj. rozwoju zapewniającego równoległy rozwój gospodarki, społeczeństwa i środowiska, umożliwiający zaspokojenie potrzeb współczesnego społeczeństwa bez ograniczania możliwości rozwojowych przyszłych pokoleń. A zatem integruje działania polityczne, gospodarcze i społeczne z działaniami na rzecz ochrony środowiska. Celem nadrzędnym jest jak najszybsze odrobienie opóźnień w budowaniu infrastruktury technicznej (a w szczególności sieci kanalizacyjnych, oczyszczalni ścieków, stanu dróg, sieci telekomunikacyjnej,), poprawa warunków życia i ożywienie gospodarcze miasta i gminy, które w rezultacie doprowadzi do restrukturyzacji rolnictwa, powstania nowych przedsiębiorstw, rozwoju już istniejących firm, a co za tym idzie powstania nowych miejsc pracy, wzrostu dochodów miejscowej ludności, wzrostu wpływów z podatków. Planując rozwój gminy pamiętaliśmy o tym aby rozwój ten był wynikiem analizy warunków, potencjału i możliwości rozwojowych oraz poziomu aspiracji mieszkańców i nie zakłócił koniunktury gospodarczej oraz był przyjazny dla rozwoju i ochrony naturalnego środowiska. Strategia społeczno-gospodarczego rozwoju gminy Brzozów jest skonkretyzowaniem wizji - misji przyszłości i uporządkowaniem własnych działań podporządkowanych rozwojowi gminy. Powinna ona spełnić oczekiwania w zakresie podniesienia poziomu i jakości życia, poprawy warunków prowadzenia gospodarki, funkcjonowania władz i instytucji oświatowo-kulturalnych, społecznych działających na terenie gminy w powiązaniu z ochroną środowiska. Określa ona kierunki działań samorządu, instytucji, jednostek gospodarczych w kilkuletniej perspektywie. Wybór tych kierunków jest w rękach samorządu gminnego oraz aktywność i stopień gotowości do współdziałania społeczności lokalnej. Strategia jest drogowskazem wytyczającym punkty orientacyjne na dość trudnej drodze rozwoju. 6 II. MISJA, MIASTA I GMINY BRZOZÓW Gmina o wyjątkowej świetności historycznej, z dużą liczbą zabytków, klasztorów, o bogatej tradycji w rozwoju szkolnictwa i kultury, aktywności społecznej, wielokrotny mistrz gospodarności, położona na ważnym trakcie turystycznym, bez uciążliwości komunikacyjnych i terenów przemysłowych, z dobrze rozwiniętym lecznictwem zamkniętym, z dużymi obszarami krajobrazu chronionego i możliwościami rozwoju funkcji uzdrowiskowych, 1.Misja miasta i gminy Brzozów. 1.1. Misja miasta Miasto Brzozów to regionalne wielofunkcyjne centrum o wzrastającej administracyjno-handlowej, oświatowo-kulturalnej, leczniczo-uzdrowiskowej, produkcyjno-usługowej i mieszkaniowej funkcji w regionie o wysokiej dynamice rozwoju gospodarczego i coraz lepszych warunkach życia i pracy mieszkańców. 1.2.Misja gminy. Misją gminy jest zapewnienie ogólnego społeczno-gospodarczego rozwoju gminy a w szczególności możliwie jak najszybsze odrobienie opóźnień w budowaniu infrastruktury technicznej (a w szczególności sieci kanalizacyjnych, oczyszczalni ścieków, sieci telekomunikacyjnej, stanu dróg) i zapewnienie jej mieszkańcom możliwie najwyższego poziomu życia, optymalne wykorzystanie zasobów, zabezpieczenie walorów środowiskowych i dostosowywania się do szybko zmieniających się uwarunkowań wynikających z otwartej gospodarki rynkowej i współpracy międzynarodowej. 7 III. PRIORYTETY, CELE I ZADANIA STRATEGICZNE ORAZ UWARUNKOWANIA ROZWOJU MIASTA I GMINY BRZOZÓW 1. Priorytety-zadania strategicznego rozwoju gminy. Do najważniejszych zadań strategicznych gminy uszeregowanych według ważności przez respondentów zaliczyć należy: 1.Poprawę warunków życia i prowadzenia działalności gospodarczej poprzez właściwy rozwój i utrzymanie infrastruktury technicznej, społecznej, łagodzenie skutków transformacji systemowej, a zwłaszcza zapewnienie ludziom miejsc pracy i dochodów pozwalających na zadawalający w odczuciu społecznym poziom życia, 2.Ekoprzyjazny rozwój aktywności i przedsiębiorczości, tworzenie i wspieranie różnych form działalności organizacji gospodarczych i społecznych, zachowanie walorów naturalnego środowiska dla przyszłych pokoleń oraz prowadzenie racjonalnej gospodarki tymi zasobami zmierzającej do odnowy poszczególnych jego elementów, efektywnego ich wykorzystania i dostosowanie do tych działań rozwoju społecznogospodarczego gminy. 3.Zapewnienie warunków rozwoju duchowego, kształcenia, obcowania z kulturą i rozrywką, w tym wykorzystania tradycji i dorobku oświatowo-kulturalnego, walorów naturalnego środowiska odbudowy funkcji uzdrowiskowej, wypoczynku, sportu, rekreacji i kontaktów z szeroko rozumianym otoczeniem. 4.Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, zabezpieczenia zdrowia i dorobku życia, poczucia stabilizacji, perspektyw na przyszłość oraz rozwoju dla następnych pokoleń, Dążąc do osiągania powyższych priorytetów strategicznych władze gminy Brzozów powinny oddziaływać na zachowanie się mieszkańców i poszczególnych podmiotów gospodarczych tak, aby służyły one tym celom działając równocześnie w imię własnych interesów. Chodzi o to, aby ukształtować pożądane zachowanie mieszkańców gminy i podmiotów gospodarujących w gminie. W procesie tym należy opierać się zarówno na chrześcijańskich wartościach etyczno-moralnych, a przede wszystkim na mechanizmach ekonomicznych. Istota sprawy sprowadza się do sterowania zachowaniami ludzi i podmiotów gospodarczych przy wykorzystaniu naturalnego dla nich dążenia do podnoszenia poziomu życia, maksymalizacji efektywności gospodarowania. Władza gminna powinna tworzyć warunki sprzyjające temu rozwojowi i tej efektywności w określonych kierunkach, miejscach i czasie. A zatem władze gminy nie mogą w swoich działaniach ograniczać się do doraźnej aktywizacji gospodarczej, wypełniania luk w kompleksie usług publicznych, komunalnych, ale powinny przyjąć jeden z podanych niżej wariantów strategii rozwoju gminy, działać dalekowzrocznie, sterując za pomocą różnych mechanizmów rozwojem społecznogospodarczym gminy. 8 2. Warianty strategii rozwoju gminy. Aby zrealizować nakreśloną wyżej misję i priorytety strategicznego rozwoju gminy władzom i mieszkańcom gminy zaproponowano w badaniach ankietowych cztery warianty rozwoju gminy. Z zaproponowanych do wyboru czterech różnych wariantów strategii rozwoju gminy, respondenci mieli problemy z jednoznacznym wyborem najbardziej korzystnego ze swego punktu widzenia wariantu strategii rozwoju gminy. W opracowaniu wykorzystano opinię od 781 respondentów wśród, których byli: 306 mieszkańców miasta Brzozowa i 475 mieszkańców sołectw. Z przeprowadzonych badań wynika, że: 31,4 % respondentów opowiedziało się za wariantem trzecim tzw. „ZRÓWNOWAŻONYM”, który jest pośrednim między wariantem I a II, „Respondenci wybierając ZRÓWNOWAŻONY wariant strategii rozwoju gminy Brzozów zwracali szczególną uwagę na poprawę warunków życia, tj.: poprawę jakości dróg, szybkie tempo budowy sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, telefonizacji, wspieranie przedsiębiorczości mieszkańców i inwestorów zewnętrznych, likwidację bezrobocia, rozwój handlu i usług, budownictwa, na połączenie skali i struktury produkcji rolniczej z możliwościami jej zbytu i przetwórstwa oraz z rozwojem agroturystyki, rekreacji i bazy wypoczynkowej. Rozwój działalności gospodarczej musi być przyjazny dla środowiska naturalnego i musi uwzględniać ekologiczne podstawy jego ochrony. Wariant ZRÓWNOWAŻONY łączy wybrane elementy z wariantu pierwszego i z wariantu drugiego dostosowane do możliwości finansowych gminy i jej mieszkańców oraz aspiracji i potrzeb społecznych,” 21,2 % respondentów opowiedziało się za wariantem drugim, tzw. „PROGOSPODARCZYM”, który zakłada że: Gmina Brzozów preferować będzie ekspansywny rozwój produkcji rzemieślniczej, rozwój handlu i usług, przetwórstwa rolne-spożywczego, budownictwa mieszkaniowego, intensywną produkcję rolniczą, wspieranie przedsiębiorczości mieszkańców i inwestorów zewnętrznych, budowę sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, poprawę jakości dróg, rozwój zbiórki i segregacji śmieci, wymagający zaangażowania dużych nakładów i środków finansowych, ale zapewniający po pewnym czasie dynamiczny wzrost gospodarczy, likwidacja bezrobocia, tworzenie nowych miejsc pracy i poprawę warunków życia i pracy oraz wzrost dochodów gminy i jej mieszkańców,” 17,4% respondentów opowiedziało „PROUNIJNYM” który zakłada że: się za wariantem czwartym tzw. Gmina Brzozów ma być dobrze przygotowana do integracji z Unią Europejską tzn., że w szkołach ma być prowadzona nauka dwóch języków obcych, sieć internetowa, wysoki poziom nauki, usunięte bariery architektoniczne i integracyjne klasy i duży udział młodzieży na studiach. Musi zmienić się dochodowość, struktura obszarowa i produkcyjna gospodarstw rolnych poprzez wspomaganie powstawania grup marketingowych i producenckich, rozwój produkcji ekologicznej, przetwórstwa rolnego, usług dla ludności, wykorzystanie walorów rekreacyjnych, kultury i tradycji ludowych, promocji naszych zdrowych produktów. Wymaga to nawiązania partnerskich kontaktów z podobnymi gminami w państwach UE we wszystkich sferach życia gospodarczego i społecznego. 9 17,4 % respondentów opowiedziało się za wariantem pierwszym, tzw. „PROEKOLOGICZNYM” , który zakłada, że: „Gmina Brzozów kłaść będzie szczególny nacisk na czystość środowiska naturalnego, rozwój agroturystyki i rekreacji, obsługę ruchu turystycznego (gastronomia, handel), rozwój rolnictwa ekologicznego i produkcji zdrowej żywności, estetyzacje wsi, powiększanie obszarów leśnych i budowę rekreacyjnych zbiorników wodnych, segregację śmieci, szybkiego tempa budowy sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków” Ponadto podać należy, że 12,6% respondentów nie wybrało żadnego wariantu rozwoju miasta i gminy. Wypowiedzi badanych mieszkańców poszczególnych miejscowości na temat wariantów rozwoju gminy przedstawia poniższe zestawienie: wariant rozwoju gminy Miejscowość Brzozów Grabownica Górki Humniska Przysietnica Stara Wieś Turze Pole Zmiennica Razem Zrównoważony 32,9 33,8 25,0 36,0 20,0 25,0 53,6 50,0 31,4 Prounijny 26,0 12,8 5,6 7,9 9,5 13,0 14,3 27,3 21,2 Pogospodarczy Proekologiczny Brak odpowiedzi 20,4 15,7 5,0 26,7 15,1 11,6 11,1 30,6 27,7 16,8 22,5 16,8 28,4 13,7 28,4 25,0 22,8 14,2 14,3 10,7 7,1 4,6 13,6 4,5 17,4 17,4 12,6 3. Priorytetowe kierunki działań strategicznych w zakresie poprawy warunków życia i rozwoju społeczno-gospodarczego miasta i gminy Brzozów Na podstawie dokonanej analizy i oceny warunków życia i prowadzenia działalności gospodarczej na terenie miasta i gminy Brzozów, stanu budżetu gminy, w którym bardzo mały udział mają dochody własne , a przede wszystkim duże zadłużenie nasuwa się wniosek, że gmina ma bardzo duże potrzeby i ograniczone możliwości w zakresie nadrobienia zaległości w wyposażeniu w podstawowe elementy infrastruktury technicznej i społecznoekonomicznej decydujące o poziomie życia i możliwościach rozwojowych gminy. Biorąc pod uwagę zgłoszone potrzeby przez rady sołeckie i osiedlowe, propozycje celów i kierunków działania uzyskane w wyniku ankietyzacji- na podstawie liczby udzielonych odpowiedzi, opinię mieszkańców gminy zgłaszane w trakcie spotkań konsultacyjnych i koordynacyjnych, stan i kierunki dotychczasowego rozwoju oraz podstawowe czynniki ograniczające rozwój gminy, a także problemy wymagające najpilniejszego rozwiązania można sporządzić listę potrzeb i kierunków działania dzieląc ją na cztery podstawowe grupy z punktu widzenia ważności i pilności w rozwiązywaniu problemów. Pierwszą grupę kierunków działań stanowią problemy o najwyższej randze ekologicznej i gospodarczej wymagające najpilniejszego rozwiązania, dużych nakładów organizacyjnych i finansowych. Od realizacji tych zadań zależy atrakcyjność inwestycyjna miasta i gminy oraz możliwości rozwojowe. 10 Za ich jak najszybszą realizacją opowiedziało się ponad 65% respondentów. Do problemów tych należą: 1. Poprawa jakości nawierzchni i przebudowa sieci dróg oraz budowa nowej drogi wojewódzkiej przez miasto (obwodnicy), 2. Budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków, Drugą grupę kierunków działań stanowią problemy nie należące do zadań własnych gminy, ale o dużym znaczeniu społecznym i gospodarczym, gdyż związane są z zapewnieniem miejsc pracy i możliwości powiększania dochodów własnych mieszkańców i gminy. Wymagają one zmiany dotychczasowej polityki gospodarczej państwa i większego zainteresowania się władz starostwa, gminy problemami gospodarczymi oraz wsparcia aktywności zawodowej społeczeństwa. Za najpilniejszym ich rozwiązaniem opowiedziało się ponad 50 % respondentów. Do problemów tych należą: 1. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości i tworzenia miejsc pracy, 2. Utrzymanie dotychczasowych miejsc i zakładów pracy, Trzecią grupę kierunków działań stanowią problemy o dużym znaczeniu społecznym, związane z zaspokajaniem potrzeb ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, opieki społecznej, oświaty i rozwoju duchowego, które dotyczą najszerszej rzeszy mieszkańców i należą do zadań własnych gminy oraz problemy o dużym znaczeniu ekologicznym, ale o nieco niższej w odczuciu społecznym randze społecznej i gospodarczej Za najpilniejszym ich rozwiązaniem opowiedziało się 10-30% respondentów. Do problemów tych należą: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Przyspieszenie telefonizacji gminy. Ochrona środowiska i ekologia, w tym zbiórka i organizacja segregacji śmieci, Działania na rzecz poprawy ochrony zdrowia, Rozwój przetwórstwa i skupu płodów rolnych, Poprawa funkcjonowania opieki społecznej, Poprawa zaopatrzenia w wodę Wyznaczenie nowych terenów i rozwój budownictwa mieszkaniowego Poprawa stanu bezpieczeństwa publicznego i walka z patologią, 9. Działania na rzecz poprawy stanu oświaty i rozwoju szkolnictwa wyższego, Czwartą grupę stanowią problemy, które w szerokim zakresie zostały już rozwiązane lub mieszkańcy i instytucje działające na terenie gminy same je rozwiązują. Nie powinny one stanowić celów strategicznych rozwoju gminy, ale normalne działania związane z zaspokajaniem bieżących potrzeb ludności i zakładów pracy. Za ich rozwiązaniem opowiedziało się mniej niż 10% respondentów. Do problemów tych należą: 1. Działania na rzecz poprawy funkcjonowania gospodarki komunalnej, 2. Rozwój agroturystyki i turystyki, kultury, rekreacji i sportu. 3. Rozwój usług dla rolnictwa, 11 4. Kształcenie umiejętności korzystania z funduszy pomocowych i zbudowanie sprawnego systemu informacji 5. Gazyfikacja, 6. Rozwój handlu i usług 7. Polityka społeczna i aktywizacja lokalnych środowisk i poprawa pracy urzędu gminy oraz zarządzania gminą, 8. Elektryfikacja, 9. Zaopatrzenie w środki do produkcji rolniczej. Biorąc pod uwagę opinię (% wypowiedzi) mieszkańców miasta i obszarów wiejskich na podstawie ankietyzacji, sporządzono listę rankingową potrzeb, celów i kierunków działań strategicznych, którą przedstawia poniższe zestawienie: Lp. Potrzeby, cele i kierunki działań strategicznych Brzozów Sołectwa 1. Przyspieszenie budowy sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków 60,7 69,2 2. Poprawa jakości nawierzchni i przebudowa sieci dróg oraz budowa 67,5 62,8 obwodnicy 3. Rozwój przedsiębiorczości i tworzenie nowych miejsc pracy 57,4 60,5 4. Utrzymanie dotychczasowych miejsc i zakładów pracy 54,4 50,2 5. Ochrona środowiska i ekologia w tym zbiórka i organizacja wywozu śmieci 33,8 41,5 6. Przyspieszenie telefonizacji gminy 11,1 38,2 7. Ochrona zdrowia 28,5 11,8 8. Przetwórstwo i skup płodów rolnych 6,9 20,7 9. Opieka społeczna 13,8 12,7 10. Zaopatrzenie w wodę 9,8 14,3 11. Budownictwo mieszkalne i wyznaczenie nowych terenów pod 12,5 11,4 budownictwo 12. Poprawa bezpieczeństwa publicznego i walka z patologią 15,1 7,2 13. Poprawa stanu oświaty i rozwój szkolnictwa wyższego 11,5 8,9 14. Zwiększenie środków inwestycyjnych w budżecie gminy 8,9 8,4 15. Rozwój kultury, sportu, turystyki i rekreacji 8,9 4,4 16. Poprawa funkcjonowania gospodarki komunalnej 4,3 7,2 17. Rozwój usług dla rolnictwa 2,3 7,4 18. Likwidacja bierności i zwiększenie aktywności mieszkańców na rzecz 4,9 6,0 rozwoju swojej wsi i gminy 19. Kształcenie umiejętności korzystania z funduszy pomocowych i stworzenie 5,2 4,4 systemu informacji 20. Gazyfikacja 4,3 2,7 21. Poprawa pracy UM i zarządzania gminą 3,9 2,5 22. Handel i usługi 3,3 2,7 23. Elektryfikacja 2,6 2,7 24. Opracowanie perspektywicznych planów rozwoju gminy 2,6 2,3 25. Zaopatrzenie w środki do produkcji rolniczej 1,3 2,7 Razem 66,4 65,8 59,2 51,8 35,4 27,9 18,3 15,3 13,1 12,7 11,8 10,3 10,0 8,7 6,2 6,2 5,5 5,1 4,7 3,3 3,1 2,9 2,7 2,4 2,2 3.Tempo rozwoju gospodarczego gminy Mieszkańcy wybierając określony wariant strategii mieli również możliwość wypowiedzenia się co do tempa rozwoju gospodarczego gminy, które musi być dostosowane do możliwości finansowych gminy i jej mieszkańców. Stąd respondenci uznali, że najbardziej odpowiada im: 12 65,8 % respondentów opowiedziało się za umiarkowanym tempem rozwoju – zapewniającym realizacje najpilniejszych inwestycji, wynikających z możliwości finansowych gminy, przy założeniu że poprawa warunków życia i działalności gospodarczej nastąpi w dłuższym okresie czasu przy mniejszym obciążeniu podatkowym mieszkańców i zmniejszonych możliwościach korzystania z funduszy pomocowych. 24,9 % respondentów opowiedziało się za szybkim tempem rozwoju – wymagającym zaangażowania dużych środków finansowych, co związane jest z koniecznością zaciągania przez gminę kredytów, większych możliwościach korzystania ze środków pomocowych Unii Europejskiej i Banku Światowego ustalenia odpowiednio wysokich podatków, ale zapewniającym w krótkim czasie dynamiczny wzrost gospodarczy, likwidację bezrobocia, nowe miejsca pracy i poprawę warunków życia i pracy oraz wzrost dochodów gminy i jej mieszkańców przy. 4,1 % respondentów opowiedziało się za wolnym tempem rozwoju – dostosowanym do trudnej sytuacji dochodowej gminy i jej mieszkańców, co oznacza stosunkowo niskie podatki, a zarazem skupienie się na zaspokajaniu bieżących potrzeb i przesunięciu inwestycji na dalszy plan i konieczności rezygnacji ze środków pomocowych, Wypowiedzi badanych mieszkańców poszczególnych miejscowości na temat tempa rozwoju gminy przedstawia poniższe zestawienie: Miejscowość Brzozów Grabownica Górki Humniska Przysietnica Stara Wieś Turze Pole Zmiennica Razem umiarkowane 70,2 66,3 75,0 69,7 60,0 52,2 71,4 54,6 65,8 szybkie 26,3 26,7 22,2 16,9 18,9 34,8 17,9 22,7 24,9 Tempo rozwoju gminy wolne Brak odpowiedzi 2,5 1,0 3,5 3,5 2,8 1,1 12,3 6,3 14,8 9,8 3,2 7,1 3,6 4,6 18,1 4,1 5,2 Razem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Osiągnięcie wytyczonych zadań i celów strategicznych w ramach przyjętej strategii rozwoju gminy wymaga uwzględnienia bardzo wielu uwarunkowań oraz wszechstronnego, kompleksowego podejścia do problemów wymagających rozwiązania. W wyniku tego liczba celów cząstkowych i wynikających z nich zadań okazuje się bardzo duża. Z uwagi na ograniczone możliwości, nie sposób realizować je wszystkie jednocześnie, a ponadto nie są one zresztą jednakowo pilne. Stąd zachodzi potrzeba ich weryfikacji i ustalenia odpowiedniej hierarchii zadań- celów oraz koncentracji na nich uwagi organizacyjnej, wykonawczej i środków finansowych, tak aby w odpowiednio krótkim czasie je zrealizować. Pomocne w tym zakresie będą przeprowadzone badania ankietowe, zebrane opinie i wyniki dyskusji na zebraniach konsultacyjnych, a także wyniki rozmów z pracownikami i władzami gminy, na podstawie których sporządzono listę potrzeb, celów, zadań i kierunków działania szeregując je według ważności. 13 Propozycje te stanowić mogą podstawę do wyboru przez Radę Miasta priorytetowych kierunków działania obejmujących kompleksowe rozwiązanie problemu w całej gminie lub poszczególnych miejscowościach, czy to pojedyncze zadania ważne dla danej społeczności lokalnej. Wybrane kierunki i cele działania należy corocznie ujmować w planach społeczno-gospodarczego rozwoju gminy i budżetach gminy. 4. Uwarunkowania i możliwości finansowe społeczno-gospodarczego rozwoju gminy i realizacji strategii Z przedstawionej w pierwszej części opracowania –„Analiza i ocena dotychczasowego społeczno-gospodarczego rozwoju gminy wynika, że gmina stawia na : Po pierwsze stawia na rozwój oświaty i stara się bardzo szybko odrobić zaległości oraz wydatnie poprawić warunki nauczania modernizując, rozbudowując lub od podstaw budując nową bazę materialną i techniczną w dziedzinie oświaty. Szczególnego podkreślenia wymagają inwestycje w zakresie budowy nowych obiektów szkolnych np. szkoły podstawowej nr 2 w Brzozowie, budowy sal gimnastycznych w wielu wiejskich szkołach podstawowych i gimnazjalnych i przygotowanie do budowy pływalni krytej przy szkole podstawowej nr 2 w Brzozowie. W podanym zestawieniu nie uwzględniono zakupów sprzętu komputerowego i wyposażenia szkół w sprzęt i inne środki dydaktyczne oraz techniczne. Inwestycje te stworzą dobre warunki do skutecznego wdrożenia reformy systemu oświaty. Drugą dziedziną, w której gmina odrabia wieloletnie opóźnienie to są inwestycje w ochronie środowiska naturalnego związane z budową sieci kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków realizowane w mieście i poszczególnych miejscowościach gminy. Realizacja tych inwestycji nie tylko poprawi stan naturalnego środowiska, ale przede wszystkim poprawi warunki życia mieszkańców i prowadzenia działalności gospodarczej i pozyskania nowych inwestorów. Stan zaawansowania poszczególnych zadań jest bardzo zróżnicowany i wynika z fazy przygotowania inwestycji oraz możliwości finansowych gminy. Trzecią dziedzina również o szerokim froncie zadań inwestycyjnych są inwestycje w drogownictwie. W zdecydowanej większości na terenie miasta są to inwestycje związane z budową nowych osiedli mieszkaniowych i poprawą przepustowości oraz bezpieczeństwa ruchu drogowego w centrum miasta. W terenach wiejskich są to większości przypadków większe lub mniejsze prace remontowo – konserwacyjno-modernizacyjne zabezpieczające przejezdność dróg. Nie rozwiązują one jednak problemów drogownictwa w związku z dynamicznie rosnącą liczbą pojazdów o coraz to większej ładowności. Czwartą grupą realizowanych zadań to inwestycje elektroenergetyczne i gazownicze. Mimo że w zestawieniu nie podano pełnego zakresu wykonanych prac, to podkreślić należy, że wykonywane prace modernizacyjne najlepiej rozwiązują istniejące problemy nie tylko w stosunku do aktualnych potrzeb, ale także nie stanowić przeszkody w rozwoju miasta i gminy w dającej się przewidzieć perspektywie. Przedstawiony w pierwszej części wykaz realizowanych na terenie gminy inwestycji w podstawowym zakresie finansowane były z budżetu gminy, przy dużym wsparciu z funduszy pomocowych, kredytów i wpłat mieszkańców oraz innych instytucji ( tab). 14 Tab. Główne źródła finansowania inwestycji realizowanych przez Urząd Miejski w Brzozowie w latach 1997-1999 Źródło finansowania Środki pozostałe z poprzedniego roku Środki własne gminy Dotacje z Kuratorium Oświaty i Wychowania Dotacje z Urzędu Kultury Fizycznej i Turystyki Dotacje Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Dotacje Komendy Głównej Straży Pożarnej Dotacje Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej Dotacje PFRON Dotacja FAPA, Phare INRED Dotacja Wojewody Podkarpacki Zarząd Dróg Wojewódzkich Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych Partycypacja gmin w realizacji wspólnego zadania Wpłaty ludności Kredyty bankowe Razem 1997 77 706 Kwota w zł 1998 98 961 1999 - 2 917 146 654 000 572 771 559 000 3 362 334 225 000 135 067 108 975 591 823 211 537 300 000 7 000 80 000 36 330 258 197 5 395 604 266 843 13 918 233 213 4 444 311 20 000 235 000 224 000 53 318 125 000 45 600 6 496 224 8 302 502 Niepokoi jednak duża liczba jednocześnie rozpoczynanych lub realizowanych zadań inwestycyjnych. Powoduje to nie zbilansowanie i rozproszenie środków finansowych a tym samym przedłużenie cyklu realizacyjnego. Ponadto zastrzeżenia budzi fakt projektowania lub budowania dużej liczby małych oczyszczalni ścieków- praktycznie dla każdej miejscowości, a dla miasta kilka oczyszczalni mimo bardzo skoncentrowanej zabudowy i brak niezabudowanych przestrzeni między poszczególnymi miejscowościami. Przyjęte rozwiązania nie tylko podrażają cykl inwestycyjny, ale także podwyższą koszty eksploatacji i wymagać będą budowy dużego i rozproszonego zaplecza technicznokonserwatorskiego. Podsumowując zakres realizowanych inwestycji na tle możliwości budżetowych gminy podkreślić należy negatywne skutki finansowe, gospodarcze i społeczne niektórych decyzji inwestycyjnych, które spowodowały powstanie ogromnych zobowiązań inwestycyjnych ( ponad 2 mln 255 tys. zł) oraz kwota zobowiązań za roboty wykonane w 1998 r. a zafakturowane w 1999r ( ok. 5 mln 189 tys. zł) nie mające pokrycia w budżecie. Łącznie nie zapłacone faktury za wykonane prace inwestycyjne w 1998 roku obciążają budżet roku 1999 i lat następnych w kwocie 7 mln. 444 tys. zł. Do tej sumy należy dodać kwotę prawie 577 tys. zł zobowiązań bieżących tzn. nieuregulowanych zobowiązań za utrzymanie dróg, zużycia energii i oświetlenia ulic, zużycia gazu, utrzymania czystości, na wypłacenie dodatków mieszkaniowych. Łączne zobowiązania wynoszą 8 mln 21 tys. zł. Szczegółowe zestawienie zobowiązań przedstawia poniższa tabela 15 Zestawienie zobowiązań za 1998 r. za zadania inwestycyjne i bieżącą działalność Zadanie- inwestycja Szkoła podstawowa Brzozów kredyt Szkoła podstawowa Przysietnica Szkoła podstawowa Stara Wieś Sala gimnastyczna Humniska Sala gimnastyczna Górki Projekt przedszkola w Przysietnicy Ośrodek zdrowia w Grabownicy Kredyt Dom Strażaka Humniska Warsztaty Terapii Zajęciowej w Starej Wsi Szalety Brzozów Wodociąg Podlesie Linia elektryczna NN oś. 1000lecia Budowa ulicy Rzecznej Brzozów Kanalizacja Borkówka Oczyszczalnia ścieków Borkówka kredyt Kanalizacja i oczyszczalnia ścieków Grabownica Kanalizacja ul. 1000lecia, Prohaski, Małej Razem zobowiązania inwestycyjne Oczyszczanie miasta Utrzymanie dróg gminnych Oświetlenie drogi Humniska Roboty elektryczne ul. Schodowa Usługi- utrzymanie czystości Usługi-różna działalność Oświetlenie ulic- konserwacja Zużycie energii-opłata Zużycie gazu Dodatki mieszkaniowe Razem zobowiązania bieżące Ogółem inwestycyjne+ bieżące Kredyt Na 31XII.98 zafakturowana w 1998 r. 98 856,36 1171 118,76 10 833,75 22 678,50 6 836,24 3 925,18 5 702,48 444 895,47 5 381,63 Kwota zobowiązań Zafakturowane Razem Zobowiązania w 1999 zobowiązania bieżące za 98 na inwestycjach na 31.XII. 98 607 380,48 706 236,84 1 171 118,76 10 833,75 22 678,50 6 836,24 3 925,18 47 060,00 47 060,00 5 702,48 444 895,47 69 853,59 75 235,22 152 034,77 364 522,50 516 557,27 - 13 107,08 3 372,21 7 018,83 284 499,11 21 235,33 58 176,37 130 035,90 258 118,00 13 107,08 61 548,58 7 018,83 414 535,01 264 678,33 - 14 675,00 - 14 675,00 - - 2 337 568,58 2 337 568,58 - - 1 316 616,11 1 316 616,11 - 5 189 331,53 7 444 410,39 8 021 310,77 1 630 689,32 289 641,13 140 592,38 5 707,24 3 284,00 52 346,23 280,43 50 000,00 3 188,17 14 363,65 17 524,54 576 899,77 2 255 078,86 - Na podstawie informacji Urzędu Miejskiego podać można, że w budżecie rocznym na inwestycji można przeznaczyć 2,5-3,0 mln zł. Stąd niezbędne jest powołanie specjalnej komisji, która dokona głębokiej analizy i oceny skutków zadłużenia gminy oraz oceni stopień zaawansowania poszczególnych inwestycji i możliwości ich realizacji, a także celowość i możliwości rozpoczynania nowych inwestycji (pod naciskiem społecznym) bez zabezpieczenia w budżecie ich pełnego finansowania. 16 IV. PROJEKTY REALIZACJI CELÓW STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE ROZWOJU I UTRZYMANIA INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ. Potrzeby mieszkańców w sferze poszczególnych elementów infrastruktury technicznej tj. zaopatrzenia w energię elektryczną, gaz, ciepło, w wodę, sieć kanalizacyjną i oczyszczalnie ścieków, sieć telefoniczną, sieć drogową i komunikację w poszczególnych miejscowościach zostały w różnym zakresie rozwiązane. Najlepiej rozwiązano problemy elektroenergetyki i gazownictwa we wszystkich miejscowościach. Nie ma większych problemów oraz potrzeb w tym zakresie. Poza bieżącą eksploatacją, utrzymaniem stałej sprawności oraz uzupełnianiem niewielkich braków w tym zakresie na nowopowstałych osiedlach mieszkaniowych do wykonania zostało dokończenie prac modernizacyjnych z przebudową sieci gazowej w mieście oraz aktualizacja programu rozwoju zaopatrzenia w energię zgodnie z wymogami nowelizacji ustawy Prawo Energetyczne. Pozostałe składniki infrastruktury technicznej znajdują się na określonym etapie zaawansowania lub początkowej fazie realizacyjnej. Na podstawie ankietyzacji w poniższym zestawieniu przedstawiono hierarchię celów i kierunków działań w rozwiązywaniu najpilniejszych potrzeb w zakresie poszczególnych elementów infrastruktury technicznej, które zgodnie z oczekiwaniami mieszkańców powinny być rozwiązane w okresie do 2010-2015 według następującej kolejności : Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Kierunki działań strategicznych Modernizacja i poprawa jakości nawierzchni ulic i dróg powiatowych, gminnych oraz budowa nowej drogi wojewódzkiej przez miasto Brzozów (obwodnica przez osiedle „Borkówka”), poprawa funkcjonowania komunikacji publicznej, Budowa sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków sanitarnych dla poszczególnych sołectw, Budowa sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków sanitarnych dla miasta Brzozowa, Poprawa funkcjonowania telefonizacji gminy, Poprawa zaopatrzenia w wodę, Przebudowa istniejących sieci i budowa nowych sieci gazyfikacyjnych, Reelektryfikacja i elektryfikacja miasta i gminy Ze względu na zakres prac jaki pozostał do wykonania przy występującym zadłużeniu i brakach środków finansowych gmina Brzozów należeć będzie do grupy gmin w województwie podkarpackim, w których podstawowe sprawy warunkujące poziom życia mieszkańców i prowadzenie działalności gospodarczej zostaną rozwiązane z dużym opóźnieniem. Dlatego w rozdziale tym szerzej zajmiemy się tymi problemami, które są najważniejsze w poprawie warunków życia i prowadzenia działalności gospodarczej i ich rozwiązywanie będzie realizowane w dłuższym okresie czasu i wymagać będzie ogromnych środków finansowych. 17 1. Projekty realizacji celów strategicznych w zakresie poprawy jakości nawierzchni dróg i funkcjonowania komunikacji. Stan aktualny i uwarunkowania Układ komunikacyjny na terenie miasta i gminy Brzozów stanowią trzy drogi wojewódzkie, 13 dróg powiatowych i 6 dróg gminnych o łącznej długości 76, 8 km. Z ogólnej długości dróg na terenie gminy 83,2% stanowią drogi o nawierzchni twardej ulepszonej, 11,7% drogi o nawierzchni twardej gruntowej ulepszonej, a 5,1% stanowią jeszcze drogi o nawierzchni gruntowej, wśród których są również drogi powiatowe. Łączna długość ulic miejskich wynosi 26,47 km, z tego 17,64 km (66,6%) to ulice o nawierzchni twardej, 2,93 km (11,1%) to ulice o nawierzchni twardej gruntowej ulepszonej i 5,9 km (22,3%) to ulice o nawierzchni gruntowej. Stan techniczny nawierzchni tych dróg jest zróżnicowany. W chwili obecnej jedynie wszystkie drogi wojewódzkie posiadają nawierzchnie twarde ulepszone i w dobrym stanie technicznym, zapewniającym przewidywany poziom przepustowości. Natomiast stan techniczny dróg powiatowych i gminnych oraz ulic miejskich posiada w zdecydowanej większości nawierzchnię twardą ulepszoną, ale często w złym stanie technicznym, zapewniającym jedynie minimalny poziom przepustowości. Stąd w opinii ponad 96% respondentów potwierdzono występowanie problemów związanych z złą jakością dróg i funkcjonowaniem komunikacji. Stan techniczny dróg powiatowych i gminnych na terenie gminy ocenia się jako średni natomiast dróg wojewódzkich jest dobry. Stąd 40% dróg wojewódzkich, 70 % powiatowych i 80% gminnych wymaga remontu i modernizacji. Stan techniczny poboczy wszystkich dróg jest zły. Chodniki występują tylko na części dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych w Brzozowie, Humniskach, Starej Wsi, Grabownicy. W pozostałych miejscowościach jest ich brak. Również stan oświetlenia dróg gminnych jest zły, powiatowych średni, a wojewódzkich dobry. W poszczególnych miejscowościach jest dość zróżnicowany. Najgorszy stan techniczny dróg i ich oświetlenia ma Zmiennica, Górki, Turze Pole, a lepsze w miejscowościach położonych przy drogach wojewódzkich tj. Stara Wieś, Humniska, Grabownica. Drogi gminne we wsiach z reguły mają szerokość jezdni 3,5-4,0 m, powoduje to, że występują trudności przy wyprzedzaniu i mijaniu się pojazdów. W większości mają one nawierzchnię bitumiczną o słabym podłożu, co powoduje, że przy większym obciążeniu, tworzą się koleiny, a szczególnie na wiosnę występują rozmiękczenia i wyboje. Mimo wykonania wielu prac remontowych zdecydowana większość nawierzchni bocznych dróg gminnych i dojazdowych do zagród i pól wymaga poszerzenia, utwardzania żwirem i kruszywem skalnym, budowy rowów, mostków i przepustów. Przewiduje się, że udział Gminy w poprawie jakości tych dróg dotyczył będzie przede wszystkim zakupu materiałów i zapłaty za transport, natomiast w części robociznę zapewniać w dalszym ciągu będą mieszkańcy korzystający z tych dróg. 18 Przewidywane nasilenie ruchu drogowego Na podstawie danych Biura Projektów Budowy Dróg i Mostów „TRANSPROJEKT” Warszawa ocenia że: - Droga wojewódzka nr 886 relacji Domaradz – Sanok na odcinku przebiegającym przez gminę Brzozów prowadzi przede wszystkim ruch gospodarczy, okresowo turystycznorekreacyjny podobnie drogi wojewódzkie Grabownica – Dynów i Brzozów – Rymanów. Jest to droga klasy GP o nośności nawierzchni dostosowanej do przenoszenia obciążeń nie przekraczających 100 KN/oś. Według pomiaru ruchu przeprowadzonego w 1995 roku, średnie dobowe obciążenie wynosiło 5586 pojazdów na dobę. Prognoza na rok 2010 przewiduje około 10950 pojazdów na dobę. - Droga wojewódzka nr 887 relacji Brzozów – Rymanów, klasy o nośności nawierzchni dostosowana jest do przenoszenia obciążeń na koło 80 KN/oś. Ruch wg pomiarów przeprowadzonych w 1995 roku wynosił 1741 pojazdów na dobę. Prognoza na rok 2010 przewiduje około 3410 pojazdów na dobę. Droga wojewódzka nr 879 relacji Dynów – Grabownica, klasy nośności nawierzchni dostosowanej do przenoszenia obciążeń na koło 80 KN/oś. Według przeprowadzonych pomiarów ruchu w 1995 r. po drodze tej poruszało się 3229 pojazdów na dobę. Prognoza na 2010 roku przewiduje około 6330 pojazdów na dobę. - Wielkość ruchu samochodowego w okresach pięcioletnich na drogach wojewódzkich na odcinku gminy oraz prognozę nasilenia ruchu drogowego do 2010 r przedstawiono w poniższych tabelach . Wielkość ruchu samochodowego w okresach pięcioletnich na drogach wojewódzkich na odcinku gminy Brzozów w latach 1985,1990, 1995 Odcinek drogi Rok Domaradz – Brzozów Brzozów – Grabownica Grabownica – Dynów Brzozów – Rymanów 1985 1990 1995 1985 1990 1995 1985 1990 1995 1985 1990 1995 Struktura pojazdów w % Średni samochodó autobusów ruch samochodów w drogowy osobowych ciężarowyc h 2200 42 21 12 4300 56 10 9 4600 76 8 5 3250 43 22 13 4830 57 11 10 5586 68 9 6 1923 44 23 11 2850 56 14 9 3229 69 11 7 980 52 19 11 1210 60 11 8 1741 71 9 6 19 Prognoza ruchu drogowego Odcinek drogi Jasienica Rosielna – Brzozów Brzozów – Grabownica Starzeńska Grabownica Starzeńska – Dynów Brzozów – Rymanów Okres Wskaźnik wzrostu 2000 2005 2010 2000 2005 2010 2000 2005 2010 2000 2005 2010 1,40 1,33 1,12 1,32 1,24 1,2 1,32 1,24 1,2 1,32 1,24 1,2 Prognozowany średni ruch drogowy 6459 8565 9587 7372 9159 10947 4262 5296 6329 2298 2855 3412 Komunikacja zbiorowa Obszar gminy obsługiwany jest przez komunikację autobusową PKS. Gmina posiada dobry system przewozów pasażerskich oraz dobre połączenia komunikacyjne z Rzeszowem, Sanokiem oraz Krosnem. Komunikację samochodową wspomagają dobrze rozwinięte usługi Taxi. Komunikacja zbiorowa jest na terenie gminy dobrze rozwinięta i wszystkie miejscowości mają dobre połączenia autobusowe z siedzibą Gminy. Zasadniczym problemem w funkcjonowaniu komunikacji zbiorowej jest brak z prawdziwego zdarzenia dworca autobusowego. Istniejący w centrum miasta dworzec ze względu na małą pojemność placu, ciasnotę, a także powodowane uciążliwości związane z hałasem, zanieczyszczaniem powietrza spalinami nie stwarza dogodnych warunków dla pasażerów. Ponadto występują bardzo duże problemy w organizacji bezpiecznego poruszania się pojazdów przy wyjeździe z dworca i włączaniu się do ruchu na drodze wojewódzkiej Brzozów-Sanok. W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gminy jest zarezerwowany teren pod budowę nowego dworca, który na mocy uchwały Rady Miejskiej został przekazany PKS O/Brzozów z przeznaczeniem pod budowę dworca autobusowego. Cele strategiczne w rozwiązywaniu problemów komunikacyjnych: I. Grupa celów: Zwiększenie nakładów na utrzymanie i remont dróg, mostków, rowów, poboczy, doprowadzenie nawierzchni dróg powiatowych i gminnych do stanu zapewniającego użytkownikom dróg bezpieczeństwo korzystania zgodnie z klasą techniczną dróg, Budowa nowego odcinka drogi wojewódzkiej przez miasto („obwodnica”) przez os. Borkówka i zmniejszenie, hałasu uciążliwości i szkodliwości ruchu drogowego w centrum miasta, Poprawa jakości nawierzchni dróg i ulic gminnych, wiejskich i powiatowych, Za realizacją tych celów w pierwszej kolejności wypowiedziało się ponad 65% respondentów. 20 II grupa celów: Jak najszybsze przeniesienie dworca PKS na teren przed restauracją „Gościnna” Budowa lub remont chodników i poboczy, Budowa parkingów w centrum miasta, przy cmentarzach i kościołach Za realizacją tych celów w pierwszej kolejności wypowiedziało się od 45 do 36 % respondentów. III grupa celów: poprawa oświetlenia dróg, budowa podjazdów i usuwanie barier architektonicznych, poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego, poprawa funkcjonowania autobusowej komunikacji publicznej, regulacja stanu własności, lepsze oznakowanie dróg, Za realizacją tych celów w pierwszej kolejności wypowiedziało się od 23 do 13 % respondentów. Rangę - ważność poszczególnych potrzeb celów i kierunków działań strategicznych w zakresie drogownictwa w rozbiciu na miasto i sołectwa w opinii respondentów przedstawia poniższe zestawienie: L.p 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Potrzeby, cele i kierunki działań strategicznych Zwiększenie nakładów na utrzymanie i remont dróg Budowa nowej drogi wojewódzkiej (obwodnicy przez os. Borkówka) przez miasto Brzozów i zmniejszenie, hałasu uciążliwości i szkodliwości ruchu drogowego Poprawa jakości nawierzchni dróg i ulic gminnych, wiejskich i powiatowych Jak najszybsze przeniesienie dworca PKS na teren przed restauracją „Gościnna” Budowa lub remont chodników Budowa parkingów w centrum miasta i cmentarzach Poprawa oświetlenia dróg Budowa podjazdów i usuwanie barier architektonicznych Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego Poprawa funkcjonowania komunikacji autobusowej Regulacja stanu własności dróg gminnych i polnych Lepsze oznakowanie dróg Wprowadzenie preferencji podatkowych dla właścicieli samochodów zasilanych gazem Jak najpilniejsza realizacja celów ma istotne znaczenie w poprawie sprawności funkcjonowania komunikacji miejscowej nie tylko na terenach zabudowanych, ale także na odcinkach łączących gminę z miejscowościami innych gmin. Zestawienie potrzeb w zakresie drogownictwa z poszczególnych sołectw do realizacji na lata 2000-2010 i dalsze, przygotowano na podstawie zebranych wniosków od rad osiedlowych i sołeckich przedstawia poniższa tabela. W zestawieniu podano zadania realizowane (R), przewidziane do realizacji (PR), postulowane do realizacji (P) : 21 Miejscowość- nazwa zadania - potrzeby Humniska Grabownica Górki Brzozów Budowa obwodnicy przez osiedle „Borkówka” Przebudowa ul. Chopina Przebudowa drogi od Turzego Pola do ul. Prof.Pańki Modernizacja drogi powiatowej Brzozów-Jabłonka Sym bol PR P P PR Odpowiedzialny UM, PZDW w Rzeszowie Starostwo powiatowe Starostwo powiatowe UM, Starostwo powiatowe Modernizacja ulic: Prohaski, Konopnickiej, Głowackiego, Traugutta, Modernizacja chodników przy ul . Mickiewicza, Kościuszki, Legionistów, 3-go Maja, Pożądany minibus Brzozów – Turze Pole przez ul. Chopina Budowa dworca autobusowego Odpowiednie oznakowanie ul. Chopina – ograniczenie prędkości jazdy Zorganizowanie prywatnego przewozu osób na trasach gdzie nie jeździ PKS i nie ma odpowiednich dróg Droga Humniska – Górki – Strachocina, remont Obwodnica „poza wieś” – dokończenie asfaltowania Droga Górki – Turze Pole remont Droga Górki – Wzdów - remont Droga Górki – Humniska przez „Widły” - remont Droga Górki – Grabownica przez „Mkółka” - remont Modernizacja poboczy na drodze Humniska – Górki Strachocina Utworzenie trasy przejazdowej Strachocina – Górki - Turze Pole co spowodowałoby połączenie tych miejscowości z Sanokiem Krosnem, ze skróceniem trasy okrężnej o 30 km Utworzenie wysepek rozjazdowych na drodze głównej Humniska – Górki – Strachocina, poprawiłoby to bezpieczeństwo ruchu Dobudowa oświetlenia na drodze „poza wieś” oraz uzupełnienie istniejącego (braki) Oznakowanie drogi Humniska – Górki – Strachocina prawidłowymi znakami drogowymi Ograniczenie prędkości przez wieś do 40 km/h P, Urząd Miasta PR R , P Podkarpacki Zarząd Dróg Wojewódzkich , UM R Podmioty gospodarcze P PKS, UM P Starostwo powiatowe Remont drogi w kierunku cmentarza parafialnego Na drogach dojazdowych do domostw i pól w terenie o wysokich wzniesieniach – wąwozach z niemożliwością usytuowania rowów bocznych, utworzyć środkiem tych dróg korytka ściekowe, Drogi te to: tzw. „Na Górkę”,„Na Białówkę”, „Na Graboniówkę” Kompleksowe oświetlenie wsi Modernizacja dróg do przysiółków: Radłów, Kijowiec, Polana, Kopalnia (koło p. Szarka) Transport wewnętrzny wsi umożliwiający dotarcie do centrum z odległych gospodarstw Budowa drogi na cmentarz parafialny Budowa parkingu przy cmentarzu Utwardzanie dróg lokalnych sołectwa Budowa kolektora i chodnika w ciągu drogi Brzozów – Rymanów od szkoły do przystanku PKS Humniska Budowa chodnika w rejonie skrzyżowania ul. 3 Maja z drogą do Rymanowa i od szkoły do przystanku PKS Humniska Dokończenie asfaltowania drogi na tzw. „Górka” Położenie dywanika bitumicznego na drogach Humniska Miasteczko 150 m., Humniska – Wygon, Humniska - Zagrody Żwirowanie ok. 2 km dróg 22 P PG, UM P. P. P. P. P. P. P. Zarząd Dróg Powiatowych U.M. U.M. U.M.Brzozów, UG Haczów UM UM Zarząd Dróg Powiatowych P. U.M. Starostwo Powiatowe Brzozów, Sanok P. P. Starostwo Powiatowe, PZDW Rzeszów Urząd Miejski - Brzozów P. Powiatowy Zarząd Dróg P P P. Komenda Powiat. Policji, Starostwo UM UM P P. UM, P. UM P. PG P. P. P. P. UM UM UM PZ D W, UM P PZ D W, UM P. P UM UM R UM. Przysietnica Stara Wieś Turze Pole Zmiennica Przebudowa chodników – ok. 5 km Oświetlenie dróg Remont mostów – Księża Droga - 2 szt, Nowa Droga - 2 szt Chodnik – budowa przez wieś, 2 odcinki Chodnik – budowa przez całą wieś Poszerzenie drogi biegnącej przez wieś Poszerzenie dróg bocznych, wykopanie rowów i utwardzenie Położenie asfaltu na drogach dojazdowych do przysiółków oraz od głównej szosy w głąb na odcinkach przynajmniej30 – 50 m Wykonanie oświetlenia dróg łączące przysiółki od głównej drogi Przebudowa mostów przez rzekę Uruchomienie prywatnego transportu z dolnej części wsi do górnej i z powrotem tj. do ośrodka zdrowia, kościoła itp z przedłużeniem do Brzozowa Budowa chodnik przy drodze wojewódzkiej Domaradz – Sanok na odcinku Stara Wieś od kościoła do Bliznego Oświetlenie osiedla zakościelnego tzw.”Nagajówki” Wykonanie świateł sygnalizacyjnych w obrębie szkoły, kościoła, przedszkola, poczty Dywanik asfaltowy od Brzozowa do Bliznego Droga rowerowa przy drodze wojewódzkiej Domaradz - Sanok Budowę parkingu przy cmentarzu Przeznaczyć teren koło tartaku na parking i jego budowę Położenie asfaltu na parkingu koło warsztatów terapii zajęciowej w Starej Wsi Uruchomienie linii autobusowej Jasienica – Brzozów przez Starą Wieś (Mała Strona) Budowa chodnika we wsi Turze Pole na odcinku przystanek PKS krzyżówka przy drodze 887 Modernizacja drogi powiatowej przez wieś na odcinku 1000 m. Modernizacja drogi gminnej Turze Pole – Górki – 1 km. Oświetlenie uliczne Turze Pole (potoki) – 500 m. Oświetlenie uliczne „poza szkołę” – 200 m. Lokalny transport ludności środkami PKS oraz mikrobusem Modernizacja drogi Zmiennica - Jasionów Modernizacja drogi do cmentarza Rekultywacja drogi Zmiennica – Turze Pole Chodnik do szkoły podstawowej Oświetlenie drogi przy spichlerzu Oświetlenie chodnika kościół Dom Ludowy Most na drodze Zmiennica – Malinówka Utwardzenie tzw. Trześniowskiej Drogi oraz oświetlenie odcinka ok.200 mb Uruchomić trasę autobusową Brzozów – Zmiennica – Jasionów P. P. R. PR. P. P. P. P PZDW UM Starostwo powiatowe Starostwo Powiatowe Starostwo Powiatowe Starostwo powiatowe UM UM P. R. P. UM PZMiUW w Rzeszowie PG PR. PZDW, UM P. P. UM PZDW R. P. P. P. P. Starostwo powiatowe, UM P Z D W w Rzeszowie UM , parafia UM UM P. PKS, PG P. Podkarpacki Zarząd Dróg PR. P. P. P. R. NZ P PR P P P NZ NZ Zarząd Powiatu U.M. U.M. U.M. PG Starostwo Powiatowe UM UM UM UM UM Starostwo powiatowe Starostwo powiatowe P UM, PG Propozycje zadań inwestycyjnych na lata 2001-2006 w zakresie drogownictwa przygotowane przez Zarząd Miejski przedstawia poniższe zestawienie: Rodzaj inwestycji Wartość kosztorysowa K-kontynuowana (nakłady do N-projektowana, poniesienia) P-przygotowana do realizacji Nazwa zadania- przedsięwzięcia Brzozów -modernizacja ulic: Jakla Wielka,Małej, Okulickiego, Prohaski, Piastowej, Podwale, Polnej, Tysiąclecia, Krętej, Konopnickiej, Głowackiego, Traugutta, Cegłowskiego -budowa parkingu przy ulicy Rzeszowskiej -budowa chodników miejskich przy ulicach : 23 3 060 000 K 100 000 K Ks. Bielawskiego, Podwale Asnyka - modernizacja chodników przy wojewódzkich (współfinansowanie) ulicach powiatowych 50 000 20 000 20 000 K N N 50 000 50 000 50 000 30 000 40 000 N N N N K 70 000 20 000 20 000 35 000 200 000 20 000 K K K K K K 150 000 30 000 120 000 K N K i Moniuszki-Zdrojowa Legionistów Kościuszki Mickiewicza 3 Maja - budowa nowej drogi wojewódzkiej przez miasto (obwodnica) przez osiedle Borkówka -modernizacja i remont dróg lokalnych GrabownicaGórki Turze Pole Stara Wieś Przysietnica Zmiennica -budowa chodników przy drodze wojewódzkiej (współfinansowanie przez inne instytucje) w: Starej Wsi Brzozów –Horybek – Humniska Skrz. Humniska ( od szkoły nr 2 do Mleczarni) Środki finansowe na te cele pochodzić powinny z budżetu własnego gminy, budżetu starostwa, Podkarpackiego Zarządu Dróg Wojewódzkich w Rzeszowie oraz ze środków pomocowych np. Banku Światowego w ramach wsparcia rozwoju infrastruktury technicznej i rozwoju przedsiębiorczości na terenach wiejskich, czy środków programu SAPARD. Cele długoterminowe w zakresie poprawy funkcjonowania komunikacji: budowa docelowej obwodnicy przez miasto Brzozów i miejscowość Humniska, modernizacja dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych na całej swej długości zgodnie z określonymi parametrami odpowiadającymi funkcji, klasie drogi i nasileniem ruchu drogowego, poprawa bezpieczeństwa w ruchu drogowym, między innymi poprzez odpowiednie oznakowanie dróg i nasilone kontrole stanu technicznego pojazdów i przestrzegania przepisów ruchu drogowego. wykonywać na bieżąco drobne remonty i konserwacje w pasie drogowym oraz zajmować się właściwym utrzymaniem porządku, czystości, koszeniem chwastów na poboczach, rowów przydrożnych, przepustów, przystanków, zimowym utrzymaniem dróg i poboczy. Zalecenia i wnioski końcowe Biorąc pod uwagę całokształt uwarunkowań, wyniki ankietyzacji, propozycje rad sołeckich i osiedlowych, wyniki dyskusji na zebraniach koordynacyjnych i konsultacyjnych oraz wyniki rozmów z władzami i pracownikami Urzędu Miejskiego ze swej strony rekomendujemy do realizacji w latach 2001- 2005 niżej podane zadania strategiczne: 1. Budowa nowego odcinka drogi wojewódzkiej przez miasto (obwodnicy przez dzielnicę Borkówkę). Zadanie to jest szczególnie ważne ze względu na zwiększenie 24 przepustowości ruchu drogowego a przede wszystkim poprawę bezpieczeństwa pieszych, zmniejszenie, hałasu uciążliwości i szkodliwości ruchu drogowego. W tym celu Zarząd Miejski podpisał porozumienie z Podkarpacką Dyrekcją Dróg Wojewódzkich w Rzeszowie w sprawie współfinansowania tej inwestycji. Rada Miasta podjęła stosowne uchwały w sprawie koncepcji i trasy przebiegu tej drogi oraz sfinansowania wykupu nieruchomości i gruntów pod jej budowę. Realizacja tej inwestycji podzielona została na trzy etapy. Przebieg trasy i etapy realizacji przedstawia schemat. Biorąc pod uwagę wskaźniki wzrostu liczby pojazdów ocenia się, że inwestycja ta rozwiąże istotne problemy komunikacyjne miasta Brzozowa w okresie 10-15 lat. Nie rozwiązuje ona problemów uciążliwości ruchu drogowego w dzielnicy Borkówka i miejscowości Humniska w dłuższej perspektywie czasowej, stąd w późniejszym terminie należy wyznaczyć tereny, które uwzględniałyby propozycje mieszkańców dzielnicy Borkówka i miejscowości Humniska dotyczące wytyczenia nowej –docelowej trasy przebiegu obwodnicy. 2. likwidacja istniejącego dworca autobusowego w centrum miasta i wybudowanie nowego na gruncie zarezerwowanym w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego na ten cel tj. między restauracją Gościnną a ulicą Kościuszki. A na miejscu istniejącego dworca wybudowanie centralnego parkingu dla samochodów osobowych i dostawczych. 3. poprawą jakości nawierzchni, budową chodników i poprawy oświetlenia umożliwiające wygodny i bezpieczny dojazd do miejscowości i terenów atrakcyjnych gospodarczo przeznaczonych pod planowany rozwój handlu, usług, rzemiosła, budownictwa mieszkaniowego oraz terenów atrakcyjnych turystycznie i obszarów leśnych ( wg zestawienia w aneksie). Stwarza to warunki do zapewnienia użytkownikom dróg bezpiecznego z nich korzystania zgodnie z jej klasą techniczną, poprawia wizerunek gminy w oczach przyjezdnych i stwarza możliwości ściągnięcia zewnętrznych inwestorów do podejmowania działalności gospodarczej. Zachęci to również do przyjazdu do tych miejscowości i stworzy warunki do rozwoju agroturystyki. 2. Budowa sieci kanalizacyjnej i oczyszczani ścieków. Stan aktualny i uwarunkowania Odprowadzenie ścieków z przeważającego terenu gminy ma charakter nieuporządkowany. Większość obszaru miasta Brzozowa jest skanalizowana. Jednak tylko niewielka część ścieków socjalno – bytowych i burzowych jest oczyszczana w czynnych dwóch oczyszczalniach ścieków. Jedna z nich, zlokalizowana w Brzozowie przy ulicy Kościuszki, jest oczyszczalnią mechaniczno – biologiczną ścieków komunalnych typu MINIBLOK 2 x M9. Jej wydajność wynosi 93 m3/d ścieków komunalnych. Ścieki po oczyszczeniu odprowadzane są do rzeki Stobnicy. Druga z nich zlokalizowana przy ulicy Witosa. Jest oczyszczalnią mechaniczno – biologiczną typu KOS – 2 o wydajności 98,7 m3/d. Ścieki po oczyszczeniu odprowadzane są do rzeki Sietnicy. 25 Ponadto w Brzozowie budowana jest trzecia oczyszczalnia ścieków o wydajności 300 m3/d, która będzie oczyszczała ścieki komunalne z dzielnicy Borkówka, a w przyszłości ( po rozbudowie) przyjęcie ścieków odprowadzanych obecnie do oczyszczalni przy ul. Kościuszki. Większe zakłady przemysłowe i instytucje posiadają własne oczyszczalnie lub podczyszczalnie ścieków przemysłowych, wód popłucznych i wód deszczowych oraz pozwolenia wodno – prawne na ich zrzut. Na terenach wiejskich na etapie rozruchu i dochodzenia do planowanej wydajności jest oczyszczalnia ścieków mechaniczno – biologiczna typu HYDROVIT SI – 300 w Grabownicy Starzeńskiej o docelowej zdolności przerobowej ścieków w ilości 600 m3/d. Ścieki po oczyszczeniu odprowadzane są do rzeki Stobnicy. Według danych Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej w Brzozowie do oczyszczalni ścieków komunalnych w latach 1997-99 odprowadzanych było od 166 400 do 183700 m3 ścieków z około 257 budynków mieszkalnych, natomiast z sieci kanalizacyjnej korzysta w mieście ponad 4 tys. mieszkańców tj. prawie 52%. Łączna długość sieci kanalizacyjnej w mieście na koniec 1999 roku wynosiła 5,3 km. Aktualnie do sieci kanalizacji sanitarnej podłączone są osiedla przy ulicach: Rynek (centrum), Kopernika, ks. Bielawskiego, Piastowej, Witosa, Armii Krajowej, Harcerskiej, Olejarskiej, Małej, W trakcie realizacji na terenie miasta jest: budowa sieci kanalizacji sanitarnej osiedli mieszkaniowych o łącznej długości 15623 mb wykonano 14 623 mb ( 93% ) przy ulicach : Traugutta, Głowackiego, 1000–lecia , Prohaski, Konopnickiej, Orzeszkowej, Zielonej, Okulickiego, budowa oczyszczalni ścieków dla dzielnicy Borkówka o przepustowości 300 m3/d z możliwością rozbudowy w kolejnych etapach do 600 m3 /d i 900 m3 /d, Na terenach wiejskich w trakcie realizacji są następujące inwestycje związane z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków komunalnych: budowa oczyszczalni ścieków dla wsi Grabownica – I etap – typ „HUDROWIT” o przepustowości 300 m3/dobę , budowa kanalizacji sanitarnej dla wsi Grabownica długości 39,7 km , budowa kanalizacji sanitarnej dla wsi Górki – długości 18,8 km, kanalizacja dla wsi Turze Pole –15,7 km, kanalizacja sanitarna dla wsi Zmiennica – długości 19,4 km. W trakcie przygotowania- na etapie koncepcji i projektu budowlanego jest kanalizacja sanitarna dla : części południowo - wschodniej miasta o łącznej długości 35 km tj. ulic: 3– go Maja, Kołowej, Rzecznej, Chopina, Polnej, Parkowej, Cegłowskiego, Pięknej, Reymonta, Sienkiewicza, Słonecznej terenów wiejskich: - kanalizacja dla wsi Humniska o długości 49,0 km – projekt budowlany i pozwolenie na budowę, 26 - kanalizacja dla wsi Stara Wieś o długości 40,5 km – koncepcja i projekt budowlany, - kanalizacja dla wsi Przysietnica o długości 48,5 km – przygotowywanie projektu budowlanego. W miejscowym planie przestrzennego zagospodarowania gminy wyznaczono tereny do lokalizacji sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków wg opracowanej w 1992 roku koncepcji kanalizacji sanitarnej poszczególnych miejscowości. Przyjęto wówczas zasadę, że do 2010 roku każda miejscowość będzie miała własną oczyszczalnię ścieków. Dla miejscowości Górki przewidywano budowę jednej lub dwie oczyszczalni ścieków. W okresie przejściowym na terenie miasta wybuduje się 3-4 oczyszczalnie osiedlowe o przepustowości od 200 do 400 m3 /d. Docelowo do oczyszczalni ścieków o przepustowości 3270 m3 /d dla miasta Brzozowa podłączona zostanie wieś Przysietnica. Proponowane rozwiązania są bardzo drogie i ekonomicznie nieuzasadnione, gdyż szacunkowy koszt skanalizowania miasta i gminy wraz z oczyszczalniami ścieków wyniesie 165,3 mln zł. Zalecenia i wnioski końcowe: Biorąc pod uwagę całokształt uwarunkowań, wyniki ankietyzacji, propozycje rad sołeckich i osiedlowych, wyniki dyskusji na zebraniach koordynacyjnych i konsultacyjnych oraz wyniki rozmów z władzami i pracownikami Urzędu Miejskiego ze swej strony rekomendujemy do realizacji w latach 2001- 2015 niżej podane zadania strategiczne: Dlatego bardzo pozytywni należy ocenić efekty weryfikacji i dokonane korekty programu budowy oczyszczalni ścieków i w proponowanych rozwiązaniach, które dotyczą: Budowy jednej oczyszczalni dla miejscowości Górki, Turze Pole i Zmiennica, Rozbudowy oczyszczalni w Grabownicy i wyrażenia zgody na przyłączenie do oczyszczalni kilku miejscowości z gminy Dydnia, Proponuje się rozważenie możliwości dalszej weryfikacji programu zarówno z techniczno-kosztowego realizacji inwestycji, a przede wszystkim z eksploatacyjnoekonomicznego punktu widzenia i dokonanie dalszych korekt programu budowy oczyszczalni ścieków w wyniku, których doprowadzi się do : Rezygnacji z budowy oczyszczalni dla miejscowości Stara Wieś i przyłączeni sieci kanalizacyjnej do oczyszczalni w Bliznem, Rezygnacji z budowy oczyszczalni ścieków w Humniskach miejscowości do oczyszczalni w Brzozowie, Zrezygnować na terenie miasta z budowy 3-4 małych oczyszczalni osiedlowych i przejść od razu do realizacji rozwiązania docelowego tj. budowy „Na Sadach” dużej oczyszczalni, do której można było by przyłączyć obok całego miasta i Przysietnicy również Humniska lub budowy 2 dużych oczyszczalni tj. na osiedlu Borkówka i „Na Sadach”. Wybudowane oczyszczalnie wykorzystać można jako podczyszczalnie lub stacje pomp. i przyłączenie tej Przeprowadzona weryfikacja programu doprowadzi nie tylko do znacznych oszczędności wydatków na zakup gruntów pod oczyszczalnie ścieków, ale zmniejszy 27 koszty ich budowy poprzez mniejszą liczbę placów budów, obiektów kubaturowych, wyposażenia laboratoryjnego itp., a większa koncentracja sił i środków na mniejszej liczbie inwestycji pozwoli sprawniej je przeprowadzić, a przede wszystkim zmniejszy koszty eksploatacji i obsługi oczyszczalni poprzez lepsze wykorzystanie obiektów, mniejsze zatrudnienie, lepszą i tańszą organizację pracy, niższe koszty wyposażenia i eksploatacji urządzeń pomocniczych itp.. Wstępnie szacuje się, że nakłady na budowę aktualnie przygotowanego do realizacji programu budowy oczyszczalni ścieków wyniesie 21,8 mln zł, a sieci kanalizacyjnej wraz z przyłączami do gospodarstw wyniosą około 98,1 mln. zł., co łącznie daje około 119,9 mln zł. Zestawienie zadań inwestycyjnych i ich koszty przedstawia tabela . Zadanie Długość/ przepustowość Kanalizacja sanitarna* Górki Turze Pole Zmiennica Humniska D. Strona Humniska M. Strona Przysietnica Stara Wieś Brzozów cz. pd.-wsch. Grabownica Razem kanalizacja Oczyszczalnie ścieków** Brzozów II etap Grabownica II etap Turze Pole, Górki, Zmiennica Humniska Przysietnica Stara Wieś Brzozów połund-wsch. Razem oczyszczalnie Ogółem Wartość wskaźnikowa wg kosztorysu przetargów inwestorskiego 13848 mb. 13216 mb. 22472 mb. 18661 mb. 30604 mb. 40685 mb. 43275 mb. 35283 mb. 16916 mb. 544960 mb. 2 492 640 2 378 880 4 044 960 3 358 980 5 508 720 7 323 300 7 789 500 6 350 940 3 044 880 98 092 800 1 661 760 1 585 920 2 696 640 2 239 320 3 672 480 4 882 200 5 193 000 4 233 960 2 029 920 65 395 200 300 m3 300 m3 600 m3 600 m3 600 m3 600 m3 400 m3 x 1 800 000 1 800 000 3 900 000 3 900 000 3 900 000 3 900 000 2 600 000 21 800 000 119 892 800 1 200 000 1 200 000 3 600 000 3 600 000 3 600 000 3 600 000 2 400 000 19 200 000 84 595 200 *kanalizacja sanitarna wartość wg : kosztorysu inwestorskiego – 180 zł/mb, przetargów - 120 zł/mb **oczyszczalnie ścieków wartość wg : kosztorysu inwestorskiego – 6500 zł/m3 przetargów - 6000 zł/m3 II etap –rozbudowa wg kosztorysu inwestorskiego – 6000 zł/m3 przetargów - 4000 zł/m3 Natomiast po zaakceptowaniu przedstawionej propozycji weryfikacji programu budowy oczyszczalni ścieków można uzyskać dalsze znaczące oszczędności. 28 3. Długoterminowe cele strategiczne w zakresie przebudowy ujęć wody i budowy sieci wodociągowej. Stan aktualny i uwarunkowania Miasto i gmina Brzozów położona jest w regionie cechującym się bardzo trudnymi i zróżnicowanymi warunkami hydrogeologicznymi. Na obszarze miasta i gminy Brzozów zaopatrzenie w wodę do celów komunalnych odbywa się z wodociągów gminnych oraz źródliskowych grawitacyjnych wodociągów zagrodowych. Z tego ostatniego systemu korzysta obecnie większość miejscowości w gminie. Wodociągi komunalne obsługują jedynie miasto Brzozów i nieduży fragment Starej Wsi, gdzie położone są obiekty przemysłowe i użyteczności publicznej. Wodociąg komunalny w Brzozowie oparty jest głównie na dwóch ujęciach tj. : Brzozów – Jakla Wielka, składające się z 8 studni wierconych oraz ujęcia powierzchniowego na potoku bez nazwy. Zapotrzebowanie wody na potrzeby socjalno – bytowe i gospodarcze użytkowników wodociągu komunalnego miasta Brzozowa mieści się w granicach ok. 900 m 3 na dobę, co w przeliczeniu na rok daje zapotrzebowanie 328,5 tys. m3, a zdolność produkcyjna wodociągu ok. 1100 m3 na dobę, co w przeliczeniu na rok daje produkcję 411,5 tys. m3. Wydajność eksploatowanych ujęć wodnych oraz posiadane zbiorniki wyrównawcze pozwalają na w miarę ciągłą dostawę wody dla użytkowników wodociągu. Jednak w okresach suszy i dużego skoncentrowanego wzrostu zapotrzebowania na wodę oraz zmniejszeniem się wydajności ujęć mogą wystąpić trudności w jej dostarczaniu. Poza w/w na terenie miasta i gminy Brzozów jest kilkanaście studni wierconych, które nie mają aktualnych pozwoleń wodno – prawnych na pobór wody u są eksploatowane bez pozwoleń lub w związku ze zmianą profilu i wielkości produkcji w zakładach przemysłowych są nieczynne. Mieszkańcy wsi zaopatrują się w wodę ze studni kopanych zlokalizowanych w swoich obejściach lub z ujęć na ciekach wodnych w terenach źródliskowych w znacznej odległości od nich. Wodę do domów często sprowadza się za pomocą wodociągów grawitacyjnych lub pompuje za pomocą hydroforów. Pobór wody z ujęć powierzchniowych wynosił około 161000 m3. W takich miejscowościach jak: Przysietnica, Zmiennica, Górki, Grabownica i Turze Pole zdecydowana większość gospodarstw domowych i zagród zaopatruje się w wodę do celów komunalnych z ujęć źródliskowych i studni wierconych. Te lokalne systemy składają się przeważnie z ujęcia i zbiornika magazynującego wodę oraz odcinka grawitacyjnego wodociągu doprowadzającego wodę od kilku do kilkudziesięciu odbiorców. Aktualnie na terenie gminy ze wspólnych i gminnych sieci wodociągowych korzysta około 75% gospodarstw domowych, a około 25% gospodarstw korzysta z tradycyjnych studni kopanych. Na przyłączenie do gminnej sieci wodociągowej oczekuje kilka tysięcy gospodarstw domowych do tej pory nie korzystających z gminnej lub wspólnej sieci wodociągowej w poszczególnych miejscowościach oraz nowo budowanych budynków. Ze względu na przewidywany wzrost zużycia wody z powodu wzrostu liczby odbiorców indywidualnych i grupowych w dłuższej perspektywie czasowej należy przewidzieć przyłączenie do gminnej sieci wodociągowej wszystkich chętnych dotychczas nie korzystających z tej formy zaopatrzenia w wodę. 29 Pozwoli to uniknąć w okresie suszy zagrożenia wystąpienia niedoboru wody w mieście i konieczności jej reglamentowania. Jakość wód, szczególnie z ujęć grawitacyjnych jest prawdopodobnie wysoka, ze względu na brak źródeł zanieczyszczeń w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Ujęcia grawitacyjne i wodociągi utrzymywane są w dobrym stanie przez nieformalne spółki korzystających z tych ujęć. Wokół tych ujęć należy wyznaczyć strefy ochronne. Aktualnie miasto i gmina nie notuje przedłużającej się suszy i zwiększonego poboru w dostawach wody. stałego deficytu wody, ale w okresach występują okresowe krótkotrwałe przerwy Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzić można, że w 40,2% badanych gospodarstw nie ma problemów związanych z dostawami wody, w 46,3% gospodarstw występują problemy z siecią wodociągową, a 13,4% nie ma na ten temat wyrobionego zdania, przy czym w poszczególnych miejscowościach opinie są zróżnicowane. Stąd problem zaopatrzenia w wodę nie został zaliczony do najpilniejszych zadań, ale w dalszej perspektywie czasowej należy poprawić zaopatrzenie w wodę szczególnie mieszkańców wsi. W związku z tym i należałoby podejmować niżej podane działania zmierzające do poprawy sytuacji w tym zakresie : Cel i kierunki działania Modernizacja i rozbudowa istniejących ujęć wody w celu poprawy jakości i zwiększenia dostaw wody Budowy studni głębinowych Budowy sieci wodociągowych na nowych osiedlach Budowa nowej magistrali wodociągowej z Beska do Brzozowa Budowa nowych ujęć powierzchniowych wody na zbiorniku w Bliznem Zmniejszenia awaryjności i modernizacji sieci wodociągów Podwyższenia ciśnienia w sieci wodociągowej Stopniowa likwidacja studni kopanych i powierzchniowych ujęć wody Na podstawie wniosków rad osiedlowych i sołeckich w poniższym zestawieniu podano potrzeby- zadania w zakresie budowy sieci wodociągowej dla poszczególnych sołectw do realizacji na lata 2000-2010 i dalsze. W zestawieniu podano zadania postulowane do realizacji (P). Nazwa zadania- miejscowość Opracować program wymiany istniejącej sieci Brzozów wodociągowej Górki, Humniska Budowa wodociągu wiejskiego Skrzyż, Stara Wieś P Symbol Odpowiedzialny UM P UM Zalecenia i wnioski końcowe Biorąc pod uwagę całokształt uwarunkowań, wyniki ankietyzacji, propozycje rad sołeckich i osiedlowych, wyniki dyskusji na zebraniach koordynacyjnych i konsultacyjnych oraz wyniki rozmów z władzami i pracownikami Urzędu Miejskiego ze swej strony rekomendujemy do realizacji w latach 2000- 2015 niżej podane zadania strategiczne: 30 W tej sytuacji, należy dokonać techniczno-ekonomicznej analizy efektywności i rozważyć celowość i możliwość: 1. wznowienia przerwanej w Besku budowy wodociągu z Sieniawy do Brzozowa 2. zabezpieczenie czerpania wody z ujęć lokalnych. Wydaje się, że wznowienie budowy przerwanego odcinka wodociągu będzie zbyt kosztowne i znacznie podroży koszty eksploatacji. W aktualnej sytuacji bardziej rozsądne, ekonomicznie i technicznie możliwe będzie zwiększenie dostaw wody poprzez: rozbudowę istniejących sieci wodociągowych na bazie eksploatowanych ujęć, a na terenie wiejskim z nowych ujęć, wykonanie nowych ujęć wody ze studni głębinowych, które powinny być wywiercone najlepiej w pobliżu obecnie nieczynnych, renowację istniejących studni głębinowych, po renowacji włączenie do miejskiej sieci wodociągowej nieczynnych studni zakładów pracy, opracowanie projektu poboru wody do sieci komunalnej ze zbiornika małej retencji na potoku Londziesz w Bliznem, rozważyć możliwość wykorzystania zasobów wodnych z planowanych do budowy zbiorników małej retencji na terenie gminy Brzozów jako miejsce poboru wody do celów pitnych i gospodarczych w szczególności do zaopatrzenia w wodę poszczególnych sołectw, wyznaczyć strefy ochronne wokół ujęć źródliskowych na terenach wiejskich zarządzanych przez nieformalne wiejskie spółki wodociągowe, wyznaczyć strefy ochronne wokół ujęcia powierzchniowego i studni wierconych wodociągu miejskiego, wymianę wyeksploatowanych sieci i urządzeń i ich konserwację, podniesienie sprawności usuwania awaryjności sieci wodociągowej i ograniczenie strat wody, kontrolę odczytów wodomierzy, urealnienie cen i kosztów eksploatacji, terminową ściągalnością należności za wodę. Środki na modernizację sieci wodociągowej powinny pochodzić z opłat użytkowników, budżetu gminy i środków pomocowych. 4. Kompleksowa telefonizacja gminy. Stan aktualny i uwarunkowania Stan ilościowy i jakościowy telefonicznej sieci oraz liczba abonamentów korzystających z sieci przewodowej w gminie są bardzo zróżnicowane i niezadowalające. Najlepsza sytuacja jest w mieście Brzozów, a najgorsza we wsiach Przysietnica, Humniska, Stara Wieś. W miejscowościach tych wskaźnik telefonizacji jest bardzo niski, gdyż przeliczeniu na 1000 mieszkańców przypada od 26 – 59 telefonów. Średnio gminie wskaźnik te jest niezadowalający, gdyż wynosi 148,2, a w mieście Brzozów wynosi on 329,7, a w sołectwach -68,9 w woj. podkarpackim 171,4. 31 We wszystkich miejscowościach za wyjątkiem Brzozowa występują centrale i łącza telefoniczne, zaleganie wniosków o przyłączenie telefonu w miejscowościach o bardzo niskim wskaźniku są przyczyną tak niskiej oceny. Brak powszechnego dostępu do sieci telefonicznej jest jednym ograniczających rozwój przedsiębiorczości i sprawności funkcjonowania zakładów pracy. przestarzałe szczególnie z czynników prywatnych Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzić można, że z obecnego stanu telekomunikacji w gminie zadowolonych jest zaledwie 29,5% respondentów, 60,8% jest niezadowolonych, a 9,7 % nie ma zdania w tej sprawie. Stąd w opinii mieszkańców poszczególnych miejscowości strategiczne kierunki działania w tym zakresie powinny być realizowane wg poniższego zestawienia Kierunek działania Przyspieszenie prac związanych z telefonizacją gminy i zwiększenie liczby numerów telefonicznych Poprawa niezawodności, szybkości i jakości połączeń Zamontowanie większej liczby aparatów wrzutowych Zwiększenie pojemności centrali telefonicznej Przydział dodatkowych numerów dla zakładów pracy Na podstawie propozycji rad sołeckich, potrzeby w zakresie telefonizacji przedstawia poniższe zestawienie, w którym podano postulowane zadania dla poszczególnych sołectw do realizacji na lata 2000-2010 i dalsze. W zestawieniu podano zadania realizowane (R), postulowane do realizacji (P). Nazwa zadania- miejscowość Symbol Odpowiedzialny Wybudowanie na początku i końcu wsi dwie budki telefoniczne dla ludności nie posiadających telefonów Górki, Modernizacja sieci telefonicznej i zwiększenie liczby numerów Modernizacja sieci telefonicznej i zwiększenie liczby Przysietnica numerów P TP S.A. Krosno R TP S.A. Krosno R TP S.A. Krosno Koncepcja i założenia inwestycyjne: Gmina jest w trakcie telefonizacji, w związku z czym stan ten ulega sukcesywnie zmianie na lepsze. Telefonizacja jest przeprowadzana przez Telekomunikację Polską S.A. Oddział w Krośnie. W ślad za zainstalowaniem w Brzozowie nowej centrali cyfrowej i budową sieci abonenckiej będzie następować podłączanie kolejnych abonentów. Aktualnie trwają prace projektowe kompleksowej telefonizacji gminy i uzyskiwanie zgody na wejście w teren. Według oceny TP S.A. w najbliższych kilku latach istnieje możliwość zaspokojenia pełnych potrzeb gminy w zakresie telefonizacji. Obecnie oczekuje około 1500 abonentów. Zalecenia i wnioski końcowe: Biorąc pod uwagę całokształt uwarunkowań, wyniki ankietyzacji, propozycje rad sołeckich i osiedlowych, wyniki dyskusji na zebraniach koordynacyjnych i konsultacyjnych oraz wyniki rozmów z władzami i pracownikami Urzędu Miejskiego ze swej strony rekomendujemy do realizacji w latach 2000- 2001 niżej podane zadania strategiczne: budowa sieci światłowodowej na trasie Brzozów- poszczególne miejscowości, 32 zamontowanie w Przysietnicy, Górkach i Humniskach nowych automatycznych central telefonicznych, przyłączenie do sieci abonenckiej wszystkich oczekujących chętnych. Prace te będą wykonywane bez udziału środków budżetowych gminy, a wyłącznie na koszt inwestora tj. TP S.A. w Krośnie. Tempo wykonania uzależnione będzie od: dostępności aktualnych podkładów geodezyjnych, posiadanych środków finansowych przez wykonawców, zgody właścicieli działek na wejście w teren. 5. Projekty realizacji celów strategicznych w zakresie poprawy jakości zaopatrzenia w gaz ziemny. Stan aktualny i uwarunkowania Miasto i gmina Brzozów jest w całości zgazyfikowana gazem ziemnym dostarczanym z sieci krajowej. Poszczególne miejscowości zgazyfikowane są techniką średniego i niskiego ciśnienia z doprowadzeniem gazu do reduktorów domowych u poszczególnych odbiorców. W 1999 r. do sieci gazowej w miejscowościach Grabownica, Humniska, Turze Pole było podłączonych 99% gospodarstw domowych, w Starej Wsi – 96%, w mieście Brzozowie po przyłączeniu ul. Okulickiego- 94% gospodarstw domowych, w Górkach- 88%, Przysietnicy- 85% i Zmiennicy- 79% gospodarstw domowych. Duża część sieci gazowej na terenie miasta pochodzi z lat 60-ch, która w latach 199598 została gruntownie zmodernizowana i rozbudowana. Modernizacja starych i budowa nowych sieci umożliwia dostawę gazu dla: 12000 mieszkańców w zakresie przygotowywania posiłków i ogrzewania wody, 2100 mieszkań w budownictwie jednorodzinnym w celach grzewczych, 900 mieszkań w budownictwie wielorodzinnym w celach grzewczych, w budownictwie jedno i wielorodzinnego na osiedlach „Podlesie”, „Nad Basenem” oraz „Okulickiego” i „1000-lecia” z uwzględnieniem 20% rezerwy na cele „inne”. Zalecenia i wnioski końcowe: Biorąc pod uwagę całokształt uwarunkowań, wyniki ankietyzacji, propozycje rad sołeckich i osiedlowych, wyniki dyskusji na zebraniach koordynacyjnych i konsultacyjnych oraz wyniki rozmów z władzami i pracownikami Urzędu Miejskiego ze swej strony rekomendujemy do realizacji w latach 2000- 2010 niżej podane zadania strategiczne: modernizację niewielkiego odcinka sieci gazowej na terenie miasta w celu poprawy przepustowości, wykonanie obejścia miasta od stacji redukcyjnej pierwszego stopnia i połączenia ze stacją drugiego stopnia od strony osiedla Tysiąclecia. Wykonanie tych prac umożliwi sklamrowanie sieci gazowej na terenie całego miasta co wydatnie poprawi przepływ gazu w sieci i ustabilizuje jego ciśnienie. Jest to szczególnie ważne w okresie zimowym, kiedy to występuje duże zużycie gazu na cele grzewcze. 33 na terenie wiejskim w najbliższych latach nie przewiduje się większych prac związanych z modernizacją sieci gazowej . Zakres prac do wykonania został zaznaczony na załączonym szkicu i na planszach Studium – kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy. 6. Projekty realizacji celów strategicznych w zakresie poprawy jakości zaopatrzenia w energię elektryczną . Stan aktualny i uwarunkowania W latach 90-tych wykonano gruntowną modernizację i rozbudowę linii przesyłowych średniego i niskiego napięcia oraz stacji transformatorowych. Przy tej okazji zwiększono ich moc i ilość stacji transformatorowych w celu likwidacji wahań mocy energetycznych w godzinach szczytów. W śródmieściu zastąpiono linie napowietrzne kablowymi. Gruntowna przebudowa sieci energetycznych i stacji transformatorowych wykonana w latach dziewięćdziesiątych spowodowała, że ponad 66% respondentów nie ma problemów z dostawą energii elektrycznej. Obecnie na terenie miasta i gminy pracują urządzenia o napięciu 110 kV, 30 kV, 15 kV, i 0,4 kV linie napowietrzne i stacje transformatorowe 110 kV, 15/04 kV. Na obrzeżach miasta i w terenach o niskiej intensywności zabudowy, doprowadzona jest do odbiorców liniami napowietrznymi, poprzez stacje transformatorowe napowietrzne. W obecnym okresie układ rozdzielczy pokrywa w pełni zapotrzebowanie na energię elektryczną odbiorców komunalnych, usług i przemysłu. Propozycje zadań inwestycyjnych na lata 2001-2006 w zakresie elektro-energetyki przygotowane przez Zarząd Miejski przedstawia poniższe zestawienie Nazwa zadania- przedsięwzięcia Wartość kosztorysowa (nakłady do poniesienia) Rodzaj inwestycji K-kontynuowana N-projektowana, P-przygotowana do realizacji Brzozów- budowa oświetlenia ulicznego na ul. 1000-lecia, Bocznej, Okulickiego, Droga Brzozów-Jabłonka Budowa oświetlenia ulicznego i linii NN przy ul. Schodowej Dokończenie modernizacji oświetlenia ul. Bocznej Grabownica- budowa oświetlenia przy drodze wojewódzkiej od granicy Humnisk 90 000 30 000 30 000 K K N 90 000 N Na podstawie zebranych wniosków od rad osiedlowych i sołeckich sporządzono zestawienie potrzeb i zadań w zakresie elektro-energetyki dla poszczególnych sołectw do realizacji na lata 2000-2005 i dalsze przedstawia poniższa tabela. W zestawieniu podano zadania: przyjęte do realizacji (PR) postulowane do realizacji (P) . Zadanie Dobudowa oświetlenia na drodze „poza wieś” oraz uzupełnienie istniejącego w Górkach Kompleksowe oświetlenie wsi Grabownica Oświetlenie dróg w Humniskach Oświetlenie osiedla zakościelnego tzw. „Nagajówki” w Starej Wsi 34 Symbol P. P. PR. P. Odpowiedzialny UM UM UM UM Wykonanie świateł sygnalizacyjnych w obrębie szkoły, kościoła, przedszkola, poczty w Starej Wsi Oświetlenie uliczne Turze Pole -potoki – 500 m i „poza szkołę” – 200 m. Oświetlenie drogi przy spichlerzu i chodnika od kościoła do Domu Ludowego w Zmiennicy P. PZDW P. P U.M. UM Zalecenia i wnioski końcowe: Biorąc pod uwagę całokształt uwarunkowań, wyniki ankietyzacji, propozycje rad sołeckich i osiedlowych, wyniki dyskusji na zebraniach koordynacyjnych i konsultacyjnych oraz wyniki rozmów z władzami i pracownikami Urzędu Miejskiego ze swej strony rekomendujemy do realizacji w latach 2000- 2010 niżej podane zadania strategiczne: możliwość wykonania kompleksowej modernizacji oświetlenia ulicznego zmiany zasad zasilania i sterowania oświetleniem ulicznym na obszarze całej gminy to znaczy przejścia na tak zwane połączenia kaskadowe i automatycznego ścieniania, rozjaśniania, włączania oraz wyłączania w zależności od pory dnia oraz zamiany opraw oświetleniowych na energooszczędne, możliwość wykonania modernizacji oświetlenia szkół i obiektów użyteczności publicznej tzn. automatycznego ścieniania, rozjaśniania, włączania oraz wyłączania w zależności od pory dnia oraz zamiany opraw oświetleniowych na energooszczędne, rozbudowy wymagać będzie sieć i stacje transformatorowe w momencie uzbrajania nowych terenów budowlanych. Stacje transformatorowe powinny zostać wybudowane przy ulicy Zdrojowej i w Starej Wsi dla powstających tam osiedli mieszkaniowych, oraz stacja zasilania przy „Caritasie” dla przyszłego Zdroju oraz na terenach przeznaczanych pod organizację „specjalnej strefy ekonomicznej” tzw. „Cenrtum Handlowo-Produkcyjno-Usługowego” , opracowanie programu rozwoju zaopatrzenia w energię zgodnie z wymogami nowelizacji ustawy Prawo Energetyczne. 35 V. PROJEKTY REALIZACJI CELÓW STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE GOSPODARKI KOMUNALNEJ, OCHRONY ŚRODOWISKA I ESTETYZACJI WSI 1. Gospodarka stałymi odpadami komunalnymi i rozwój ich segregacji. Stan aktualny i uwarunkowania Gospodarka odpadami komunalnymi i ochrona środowiska naturalnego jest jednym z podstawowych zadań własnych gminy. W granicach administracyjnych miasta Brzozowa przy drodze do Zmiennicy w pobliżu dawnego „Zdroju” usytuowane jest składowisko odpadów komunalnych dla całego powiatu Brzozowskiego. Od listopada 1996 roku są tutaj składowane odpady komunalne z całego powiatu brzozowskiego. Składowisko to ma stosunkowo małą pojemność, która wynosi 70000 m3. Na koniec 1999 roku było wypełnione w 75%. Składowanie na wysypisku rosnącej ilości odpadów z terenu powiatu brzozowskiego spowoduje jego zapełnianie w bieżącym roku. Dalsza eksploatacja składowiska będzie możliwa dzięki składowaniu odpadów powyżej poziomu wałów do kształtu wypukłego soczewkowego na wysokość około 2 m w środkowej części wzniesienia po podwyższanie istniejących wałów i budowę następnych kwater. W gminie Brzozów organizacją zbiórki i wywozem śmieci zajmuje się Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej S.A., które odbiera niesegregowane odpady, gromadzone w kontenerach KP-7, z instytucji użyteczności publicznej i zakładów pracy i workach foliowych z gospodarstw domowych skąd wywozi się je na składowisko. Z analizy danych wynika, że we wszystkich miejscowościach systematycznie rośnie ilość gromadzonych i wywożonych odpadów stałych, co świadczyć może o wyższej świadomości ekologicznej mieszkańców i nie zaśmiecaniu naturalnego środowiska i o poprawie organizacji gromadzenia i wywozu odpadów komunalnych. Ogółem w 1999 r. na wysypisko dostarczono około 41,7 tys. m3 śmieci nie segregowanych. Ilość śmieci ma wyraźnie tendencję zwyżkową w ostatnich latach. Mimo, że władze gminy i rady sołeckie zagadnieniom tym poświęcają wiele uwagi, to jednak zdecydowana większość gospodarstw domowych problem wywozu śmieci rozwiązuje we własnym zakresie. Prawie 75% badanych mieszkańców gminy uważa, że na terenie gminy występują problemy związane z gospodarką komunalną, Stąd w opinii badanych mieszkańców gminy najważniejszymi kierunkami działania w zakresie organizacji i zagospodarowania śmieci i odpadów powinno być: Cele-kierunki działania Zorganizowanie segregacji śmieci do kolorowych worków w każdym gospodarstwie Organizowanie zbiórki złomu, makulatury, opakowań i innych surowców wtórnych Doposażyć PGK S.A. w sprzęt i urządzenia Wybudować w Brzozowie zakład utylizacji odpadów komunalnych Współfinansować budowę zakładu utylizacji odpadów komunalnych na terenie innej gminy Zwiększenie nakładów na utrzymanie, remont domów i obiektów komunalnych Zorganizowanie magazynów materiałów, sprzętu do walki z klęskami żywiołowymi Likwidować bariery architektoniczne na chodnikach i w budynkach Budować nowe szalety miejskie 36 W okresie wdrażania strategii konieczne jest skoncentrowanie środków i działań na takich zagadnieniach, które w zakresie gospodarki komunalnej i ochrony środowiska doprowadzą do zahamowania degradacji środowiska i będą skutecznie wdrażać politykę ekorozwoju. Proponowane działania W tym celu Urząd Miasta wraz z PGK S.A. i innymi instytucjami podejmie działania związane z: likwidacją dzikich wysypisk, poprawą organizacji zbiórki i wywozu śmieci poprzez zakup odpowiedniej liczby kolorowych worków na śmieci dla poszczególnych gospodarstw domowych oraz odpowiedniej liczby kontenerów i pojemników dla zakładów pracy, a także odpowiedniej ilości pojemników na szkło, opakowania z tworzyw sztucznych itp, zawarciem ze wszystkimi właścicielami posesji odpowiednich umów na wywóz śmieci, opracowaniem stałych harmonogramów ich wywozu, okresowym aktualizowaniem opłat za użytkowanie pojemników i wywóz śmieci na podstawie rzeczywistych kosztów, przygotowaniem programu organizowania sprawnej, selektywnej zbiórki, składowania oraz zagospodarowania odpadów stałych, złomu, makulatury, różnych opakowań z tworzyw sztucznych itp., oraz segregacji śmieci i odpadów niebezpiecznych (akumulatory, baterie, opakowania po środkach ochrony roślin, lakierach, przeterminowane środki ochrony roślin, zużyte opony, oleje itp.), współfinansowaniu budowy i użytkowania nowego, międzypowiatowego zakładu utylizacji śmieci, alternatywnym działaniem władz miasta w tym zakresie będzie podejmowanie działań związanych z budową miedzygminnego zakładu utylizacji odpadów komunalnych i osadów ściekowych, podniesieniem świadomości ekologicznej i poprawy estetyki wsi poprzez przygotowanie i wdrożenie programu edukacyjnego i promocyjnego dla młodzieży szkolnej i dorosłych mieszkańców gminy, organizowaniem różnego rodzaju szkoleń, prelekcji, konkursów i współzawodnictwa dla dzieci, młodzieży i dorosłych, sołectw, stosowaniem różnych form promocji w zakresie utrzymania czystości, ładu, porządku i estetyki wsi, upiększania zagród i zakładów pracy, organizowaniem co najmniej dwa razy do roku gminnych akcji sprzątania wsi, obszarów chronionego krajobrazu, lasów, cieków wodnych, rowów i innych zagłębień terenowych, powołaniem przy urzędzie gminy „Straży Gminnej” lub stanowiska inspektora d/s ochrony środowiska, których zadaniem byłoby egzekwowanie ładu i porządku, przepisów gospodarki terenami i ochrony środowiska na terenie gminy i realizacji uchwał Rady Gminy, Zarządzeń Starosty, Wojewody, ustaw o ochronie i kształtowaniu środowiska, ochronie przyrody, o ochronie gruntów rolnych i leśnych, o lasach, prawo wodne, geologiczne i górnicze, prawo łowieckie, opracowaniem gminnego programu polityki ekologicznej i gospodarki komunalnej ze szczególnym uwzględnieniem ochrony obszarów chronionego krajobrazu, ujęć wodnych i terenów źródliskowych, gromadzenia i zagospodarowania odpadów stałych i ciekłych, estetyzacji wsi, 37 2. Organizacja systemu zarządzania gospodarką komunalną w gminie. Cel i uzasadnienie. Przyjęty program rozbudowy sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków oraz estetyzacji poszczególnych miejscowości potwierdza potrzebę dynamicznego porządkowania rozwijającej się gospodarki komunalnej i infrastruktury technicznej gminy, poprawę efektywności zarządzania i finansowania tej działalności. Wynika to z realizacji wielobranżowej działalność gospodarczej związanej z budową i eksploatacją wodociągów, kanalizacji, poprawą stanu dróg, zbiórką, segregacją i zagospodarowaniem odpadów i oczyszczaniem wsi, pielęgnacją zieleni, utrzymaniem cmentarzy, komunalną gospodarką mieszkaniową, wykonywaniem prac remontowych na rzecz gminy oraz sprawowaniem zarządu nad majątkiem gminy itp. stworzy warunki do prowadzenia pełnego i rzetelnego rachunku ekonomicznego, zachęcania do opłacalnych działań, prowadzących do poprawy efektywności zarządzania i zmniejszania strat, obniżania kosztów oraz pozyskiwania dodatkowych inwestorów finansowych. Planowana rozbudowa sieci wodociągowych, oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej w całej gminie i innych składników infrastruktury technicznej wymagać będzie prawidłowego utrzymania i eksploatacji tych urządzeń. Ponadto porządkowanie gospodarki komunalnej a w szczególności organizacja zbiórki i segregacji odpadów komunalnych wymagać będzie odpowiedniego doposażenia w sprzęt i zwiększenia zatrudnienia, a co zatem idzie usprawnienie zarządzania Przedsiębiorstwem Gospodarki Komunalnej. Uruchomienie tego zakresu działalności stworzy dodatkowe miejsca pracy w gminie, co nie jest bez znaczenia dla rozwoju gminy. 3. Formy i sposoby realizacji priorytetowych celów w zakresie ochrony środowiska. Problemy ochrony środowiska w gminie Brzozów są ściśle powiązane z organizacją i funkcjonowaniem gospodarki komunalnej w ramach, której priorytetowymi celami są jak najszybsze kontynuowanie budowy kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków dla całej gminy oraz organizacja zbiórki, segregacji i zagospodarowania odpadów stałych. Problemy te w szerokim zakresie zostały omówione w poprzednim rozdziale. W opinii badanych mieszkańców gminy najważniejszymi problemami w zakresie ochrony środowiska naturalnego wymagającymi szerszego rozwinięcia i skomentowania w powiązaniu z istnieniem obszarów chronionego krajobrazu i gospodarką na nich są sprawy związane przede wszystkim z likwidacją dzikich wysypisk śmieci, oczyszczeniem i utrzymaniem w czystości lasów, rzek, potoków i wszystkich cieków wodnych oraz odbudowa i utrzymanie istniejących zbiorników wodnych a także budowa nowych na cele rekreacyjne, hodowli ryb, przeciwpowodziowe i przeciwpożarowe. Listę rankingową według ważności problemów i poszczególnych miejscowości przedstawia poniższe zestawienie 38 kierunków działania dla Kierunki działania Wybudowanie dla wszystkich miejscowości w gminie oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej do 2010-2012 r Wybudowanie na terenie miasta Brzozowa oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej do 2006-2008 r. Zalesianie gruntów nie nadających się do produkcji rolniczej Doprowadzenie wód rzek i potoków do czystości Organizowanie zbiórki złomu, makulatury i innych surowców itp. Likwidacja dzikich wysypisk Przeprowadzenie badań geologicznych złóż wód mineralnych Organizowanie segregacji śmieci, odbioru i ich zagospodarowania Budowa małych zbiorników retencyjnych Do czasu zakończenia budowy sieci kanalizacyjnej organizowanie wywozu nieczystości z szamb Likwidacja wycieków gnojówki i nieprawidłowego składowania obornika Likwidacja węglowych kotłowni osiedlowych, zakładowych i budynkach prywatnych itp.. Organizowanie akcji sprzątania miasta i gminy, konkursów na estetyczne osiedle, blok, zagrodę i wieś Wspieranie budowy zalewu „Niewistka” na rzece San Poprawa świadomości ekologicznej mieszkańców Wspieranie organizacji produkcji ekologicznej Ograniczanie niekorzystnego wpływu zakładów przemysłowych, transportu samochodowego na środowisko Ochrona najlepszych gruntów rolnych przed wyłączaniem ich z produkcji rolniczej Zwiększenie egzekwowania prawa w zakresie ochrony środowiska Ograniczanie szkodliwego wpływu rolnictwa na środowisko Humniska Grabownica Górki Brzozów Rady sołeckie i osiedlowe proponują przyjęcie do realizacji na lata 2000-2010 i dalsze niżej podanych zadań i celów dla poszczególnych sołectw. W zestawieniu podano zadania realizowane (R), przewidziane do realizacji (PR) postulowane do realizacji (P) Nazwa zadania- miejscowość Budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków Zakończyć prace przy kanalizacja ul. 1000-lecia, osiedle Okulickiego i oczyszczalnia ścieków Zwiększyć częstotliwość odbioru śmieci i wywozu kontenerów Budowa kanalizacji sanitarnej Budowa kanalizacji deszczowej Regulacja potoku Leluta – górny i dolny bieg uregulowany – środkowy nie uregulowany, przy opadach występuje z brzegów, niszczy walory przyrodnicze na tym na tym odcinku Zakup i rozmieszczenie 4 kontenerów na terenie sołectwa Budowa oczyszczalni ścieków-IIetap Konieczność zwiększenia liczby kontenerów Dalsze prace kanalizacyjne Udrożnienie rowów melioracyjnych i przydrożnych Zatrudnić stałych pracowników dbających o czystość i porządek wsi Budowa kanalizacji i oczyszczalni ścieków Ochrona cieków wodnych. Likwidacja dzikich wysypisk w prywatnych lasach Zwiększenie ilości kontenerów na śmieci. Wyposażenie przystanków PKS w kosze na śmieci i systematyczne ich opróżnianie Bieżące utrzymanie estetyki przystanków Kompleksowo załatwić zalesienie terenów przylegających do kompleksów leśnych 39 Symbol P PR Odpowiedzialny Urząd Miasta UM P PGK SA R P P UM P P P R P P UM UM UM UM Spółka wodna P P UM U M, właściciele P P Urząd Miejski Urząd Miejski R P mieszkańcy UM WZM i UW w Rzeszowie Turze Pole Przysietnica Propagowanie utrzymania czystości na wsi: - wyposażenie w specjalistyczne kontenery na odpady szklane, plastykiwyposażenie w dostateczną ilość pojemników do wywozu śmieci Budowa kanalizacji Regulacja rzeki Wykonanie regulacji rzeki Stobnica w całym sołectwie Stara Wieś Wykonać kanalizację ściekową i oczyszczalnię Budowa sieci kanalizacji Oczyszczalnia ścieków Poprawa czystości miejscowych wód Selektywna zbiórka odpadów Zmiennica Budowa kanalizacji R UM, mieszkańcy P R R P R PR R PR R UM PZM i UW PZM i UW UM U.M. UM U.M. U.M. UM, Ponadto w planach strategicznych rozwoju gminy w zakresie ochrony środowiska należy zwrócić uwagę i przewidzieć: ze względu na stosunkowo niską wartości produkcyjną i niekorzystne ukształtowanie terenu z punktu rolniczego ich wykorzystania w zdecydowanej większości gruntów dotychczas wykorzystywanych nie efektywnie na cele rolnicze jest rozszerzenie nasadzeń lasów na gruntach nie nadających się do produkcji rolniczej. Przewiduje się, że w najbliższych 5 latach na ten cel corocznie przeznaczy się kilkadziesiąt ha gruntów wyłączonych z produkcji rolniczej. W latach następnych przewiduje się, że pod nasadzenia nowych powierzchni leśnych przeznaczy się wszystkie grunty V i VI klasy bonitacyjnej nie przydatne na cele rolnicze oraz tereny zagrożone osuwiskami. Akcja nasadzeń nowych powierzchni leśnych w gminie powinna być dobrze zorganizowana i przebiegać pod nadzorem, doradztwem i przy ścisłej współpracy ze służbami leśnymi. Cieszy się ona dużym zainteresowaniem miejscowych rolników. Nasadzenia te mogą być dofinansowane z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska. stała poprawa świadomości ekologicznej mieszkańców gminy. Osiągnąć to można poprzez organizowanie różnego rodzaju szkoleń, prelekcji, konkursów, współzawodnictwa dla dzieci, młodzieży i dorosłych, sołectw w zakresie utrzymania czystości, estetyki wsi, upiększania zagród i zakładów pracy. Ponadto stałą formą pracy w tym zakresie powinno być organizowanie akcji sprzątania gminy i organizowanie nasadzeń drzew w terenie zabudowanym. w celu nadzoru i egzekwowania utrzymania ładu, porządku i przestrzegania przepisów uchwał Rady Gminy w zakresie gospodarki komunalnej i ochrony środowiska oraz współorganizowanie wyżej wymienionych działań i akcji zarówno na terenie obiektów użyteczności publicznej, zakładów pracy, gospodarstw rolnych i nieruchomości należy rozważyć powołanie przy Urzędzie Miejskim stanowiska inspektora d/s ochrony środowiska. Jest to szczególnie ważne ze względu na występowanie na terenie gminy obszarów chronionego krajobrazu. ponadto Zarząd Miejski powinien zlecić opracowanie gminnego programu ekorozwoju czyli polityki ekologicznej i ochrony środowiska naturalnego. W programie tym należy przewidzieć zrównoważony rozwój i współistnienie terenów przyrodniczych – chronionych, rozwój turystyki wiejskiej i agroturystyki, terenów przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe i gospodarcze dla rodzin rolników, terenów na centrum 40 handlowo- usługowe. W szczególności należy uwzględnić ochronę ujęć wodnych, likwidacji kotłowni opalanych węglem i nasadzenia drzew w terenie zabudowanym oraz na gruntach nie nadających się do produkcji rolniczej, zagospodarowania istniejących zbiorników wodnych i budowy nowych, ochrony terenów leśnych. W praktyce oznacza to tworzenie w gminie: lokalnego lobby na rzecz ekorozwoju, tworzącego podstawy „partnerstwa dla środowiska” mieszkańców, samorządu, biznesu, różnych organizacji lokalnych, systemu informacji o zasobach gminy – inwentaryzacja zasobów przyrodniczych gminy, spójnego programu ekorozwoju obejmującego politykę ekologiczną, strategię rozwoju gminy, studium uwarunkowań i kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy. Program ten powinien przewidzieć zharmonizowany zrównoważony rozwój gospodarki, społeczeństwa i środowiska, umożliwiający zaspokojenie potrzeb współczesnego społeczeństwa bez ograniczeń możliwości rozwojowych przyszłych pokoleń. W programie tym należy przewidzieć w szczególności niżej wymienione cele: 1. Doprowadzenie rzeki Stobnica i innych cieków do I klasy czystości, 2. Budowa na powierzchni 13 ha 5 zbiorników wodnych małej retencji utrzymujących wodę w celu: - podniesienie poziomu wód gruntowych, - wykorzystanie dla celów turystyki, rekreacji i wypoczynku (urządzenie kąpielisk i plaż rzecznych, pól namiotowych), hodowli ryb, celów przeciwpowodziowych i przeciwpożarowych, 3. Ochrona terenów o dużych walorach przyrodniczych, a w szczególności: - na obszarach chronionego krajobrazu zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami, - terenów leśnych - naturalnych źródeł wodnych, zbiorników wodnych, jarów, starodrzewia i pomników przyrody, - podmokłych łąk bogatych w rzadkie gatunki flory i fauny, 4. Rozwój terenów rekreacyjnych na bazie zasobów przyrodniczych: - wytyczenie tras i szlaków turystycznych pieszych i rowerowych w tym ścieżek dydaktycznych, - wytyczenie tras biegowych i zjazdów narciarskich, 5. Podjęcie działań na rzecz utworzenia- przywrócenia na terenach przedwojennych uzdrowisk i w lesie obok willi biskupiej dawnych funkcji rekreacyjnouzdrowiskowych z eksploatacją złóż, pijalnią wód mineralnych w sposób nie zakłócający funkcjonowanie ekosystemu, 6. Określenie możliwości dalszego funkcjonowania i kierunków rozwoju obszaru górniczego i magazynu gazu ziemnego i innych zakładów szczególnie uciążliwych dla środowiska, 7. Podniesienie dochodów gospodarstw rolnych poprzez produkcję ekologicznie czystą i agroturystykę, ekoturystykę a tym samym zwiększenie dochodów spoza rolnictwa w życiu gospodarczym gminy. Program ochrony środowiska powinien obejmować: 41 - podstawowe uwarunkowania i ograniczenia rozwoju przestrzennego gminy oraz prowadzenia działalności gospodarczej wynikające z występowania obszarów chronionego krajobrazu, - ochronę i wykorzystywanie zasobów wodnych, - ochronę i użytkowanie zasobów leśnych, U jego podstaw powinno leżeć przekonanie, że: dalszy rozwój społeczno-gospodarczy gminy będzie niemożliwy bez ochrony wszystkich najważniejszych elementów środowiska, ochrona środowiska nie jest celem samym w sobie, lecz musi przenikać we wszystkie dziedziny życia społeczno-gospodarczego i aktywności ludzkiej, działania człowieka i władz gminy w zakresie ochrony środowiska nie mogą koncentrować się na likwidacji już zaistniałych zagrożeń ekologicznych, lecz powinny dotyczyć działań eliminujących rzeczywiste przyczyny degradacji środowiska przyrodniczego. Ochrona środowiska na terenie gminy powinna być realizowana przez jednostki gospodarcze i usługowe działające na jej obszarze w drodze przestrzegania szeregu zakazów i nakazów wynikających z: a/ ustawy o ochronie środowiska, b/ ustawy o ochronie przyrody, c/ ustawy o lasach, d/ ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, e/ prawa wodnego, f/ miejscowego ogólnego planu zagospodarowania przestrzennego gminy mających na celu zachowanie walorów przestrzennych oraz przyrodniczych, a tym samym niedopuszczenie do naruszenia równowagi biologicznej w przyrodzie. Zasady gospodarowania na terenach otuliny Czarnorzecko-Strzyżowskiego Parku Krajobrazowego i Wschodniobeskidzkiego Obszaru Chronionego Krajobrazu W celu zachowania walorów obszaru chronionego krajobrazu nakazuje się: w zakresie stosowania prawa lokalowego, zapewnienie w miejscowym planowaniu przestrzennym rozwiązań zapobiegających degradacji krajobrazu, wprowadzenie wzmożonego nadzoru w zakresie ładu przestrzennego i dyscypliny budowlanej, zapewnienie kompleksowego rozwiązania problemów zabudowy z bezwzględnym zachowaniem wymogów prawnych w zakresie gospodarki wodnej, odprowadzania ścieków, składowania i unieszkodliwiania odpadów, urządzania i kształtowania terenów zieleni, propagowanie rozwoju rolnictwa ekologicznego jako kierunku przyszłościowego, zalesienie wszystkich gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa, podejmowanie działań zmierzających do poprawy bilansu wodnego i retencjonowania wody, ograniczenie przecinania wyłączonych obszarów chronionego obszaru przez nowe napowietrzne linie energetyczne wysokiego napięcia, 42 przyjęcie wielkości dopuszczalnych stężeń substancji zanieczyszczających powietrze określonych jak dla obszarów specjalnie chronionych, zmniejszenie emitowanych zanieczyszczeń ze wszystkich obiektów istniejących na obszarze chronionego krajobrazu poprzez instalowanie urządzeń redukcyjnych, ich prawidłową eksploatację oraz eliminowanie paliwa nieodpowiedniej jakości, stosowanie rozwiązań technicznych i technologicznych w zakresie gospodarki cieplnej ograniczających wysokość kominów do wysokości obiektów z nimi związanych, sukcesywną likwidację lub doprowadzenie obiektów istniejących do stanu harmonizującego z otoczeniem uwzględniając miejscowe walory krajobrazowe. Zakazuje się: lokalizowania obiektów przemysłowych uciążliwych dla otoczenia i powodujących degradację wody, gleby i powietrza, realizacji działalności gospodarczej i takich form użytkowania terenu, które mogłyby zniszczyć lub zmienić w istotny sposób naturalny krajobraz lub jego poszczególne elementy, sztucznego nieracjonalnego obniżania wód gruntowych oraz jednostronnie prowadzonych melioracji odwadniających. Na terenach obszaru chronionego krajobrazu sprawy ekologiczne należy traktować na równi z racjami gospodarczymi. Fakt ten wyklucza wszelką działalność gospodarczą naruszającą zasady gospodarowania na tego typu terenach. Inwestycje mieszkaniowe, usługowe lokalizowane na tym terenie wymagają w pierwszej kolejności zapewnienia dostaw wody z ujęć wspólnych i odprowadzania ścieków za pośrednictwem systemów oczyszczania. Proponowany ekologiczny system obszarów chronionych. Ochrona środowiska przyrodniczego przed degradacją stanowi jedno z najtrudniejszych, a zarazem najpilniejszych zadań. Przeciwdziałanie skutkom zanieczyszczenia środowiska wymaga nowego podejścia do problemów jego ochrony. U jego podstaw powinno leżeć przekonanie, że: - dalszy rozwój społeczno – gospodarczy będzie niemożliwy bez ochrony wszystkich ważnych elementów środowiska, - ochrona środowiska nie jest celem samym w sobie, lecz musi przenikać wiele dziedzin ludzkiej aktywności, - działania człowieka w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego nie mogą koncentrować się na „likwidacji” zagrożeń ekologicznych, lecz powinny dotyczyć działań eliminujących rzeczywiste przyczyny degradacji środowiska przyrodniczego. Wieloletnie badania i dyskusje na temat przyczyn i skutków degradacji środowiska przyrodniczego doprowadziły do powstania koncepcji zrównoważonego rozwoju, przyjmując, że poprawa, a przynajmniej nie pogarszanie stanu środowiska powinny być jednym z podstawowych czynników warunkujących rozwój społeczno – ekonomiczny. Do realizacji powyższych założeń zostały stworzone ramy prawne. W „Ustawie o ochronie i kształtowaniu środowiska” rady gminne zostały zobowiązane do opracowania programu zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska przyrodniczego gminy. 43 Częścią takiego programu powinna być lista lokalnych priorytetów przedsięwzięć ekologicznych, która powinna uwzględniać zachowanie i wzbogacenie walorów środowiska przyrodniczego, wynikających z uwarunkowań wewnętrznych – potrzeby zachowania bogactw natury dla obecnego i przyszłych pokoleń i uwarunkowań zewnętrznych przyjętych przez Polskę zobowiązań międzynarodowych i konieczności osiągnięcia międzynarodowych standardów w dziedzinie ekologii. Zachodnia i wschodnia część gminy, najciekawsza pod względem krajobrazowym, zaliczone zostały do Obszarów Chronionego Krajobrazu, wchodzącego w skład Krajowego Systemu Obszarów Chronionego Krajobrazu: - wschodnia do Wschodniobeskidzkiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, - zachodnia do Czarnorzeckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. System Obszarów Chronionego Krajobrazu został wpisany w koncepcję Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET – POLSKA, która jest realizacją Paneuropejskiej strategii utworzenia w oparciu o ujednolicone kryteria europejskiej sieci ekologicznej ECONET na całym kontynencie. Krajowa Sieć Ekologiczna ECONET – POLSKA składa się z obszarów węzłowych, w obrębie których najcenniejsze fragmenty to biocentra, otoczone rozległymi strefami buforowymi oraz korytarze ekologiczne o znaczeniu krajowym, ponadregionalnym i regionalnym. Stworzy ona spójny przestrzennie system obszarów, których walory przyrodnicze mają najwyższą rangę. Poszczególne obszary włączone do systemu odznaczają się dobrze zachowanymi siedliskami naturalnymi, półnaturalnymi i obszarami ekstensywnie użytkowanymi. Ponadto są one wzajemnie powiązane funkcjonalnie i przestrzennie siecią powiązań przyrodniczych. System powiązań przyrodniczych na obszarze gminy. Fragmenty gminy najatrakcyjniejsze krajobrazowo, w obrębie których występują największe, najcenniejsze i najciekawsze kompleksy leśne, bogate i zróżnicowane gatunkowo, typowe dla regionu, zaliczone do Wschodniobeskidzkiego i Czarnorzeckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Przylegają one do Obszaru Węzłowego 32K – obszar Pogórza Strzyżowsko – Dynowskiego rangi krajowej oraz 46 M – obszar węzłowy Pogórza Przemyskiego i Gór Słonnych o znaczeniu międzynarodowym. Proponuje się włączenie tego terenu do obszaru węzłowego rangi regionalnej, który stanowiłby strefę buforową wokół obszarów węzłowych wyższej rangi. Obszary węzłowe łączą korytarze i ciągi ekologiczne umożliwiające rozprzestrzenianie się gatunków, ukierunkowujące przepływ materii i informacji biotycznej. System korytarzy i ciągów ekologicznych stanowi sieć potoków i ich doliny, tworzące system powiązań ekologicznych pomiędzy dolinami rzecznymi a wierzchowiną i dużymi kompleksami leśnymi. Istotne znaczenie dla istnienia tej sieci ma zapewnienie jej „drożności”. W tym celu należy dążyć do zachowania i odtworzenia obudowy biologicznej cieków wodnych, likwidacji sztucznych przegród, poprzez budowę przepustów umożliwiających migrację roślin i zwierząt. 44 Zagrożenia, zanieczyszczenia i degradacja środowiska. Główne zagrożenie przyrodnicze na terenie gminy stanowią tereny osuwiskowe, uaktywniające się głównie po długotrwałych i obfitych opadach lub roztopach. Częstym powodem uruchomienia procesów osuwiskowych jest działalność człowieka, wycinającego zakrzaczenia i zadrzewienia śródpolne na skarpach, miedzach śródpolnych lub podcinających stoki na terenach predysponowanych do powstawania osuwisk. Tereny o nachyleniach ponad 20% narażone są na intensywne procesy erozji powierzchniowej, szczególnie w okresach późnojesiennym i wczesnowiosennym, kiedy brak jest roślinności spowalniającej te procesy. Zagrożenia antropogeniczne w obrębie gminy Brzozów wiążą się z zanieczyszczeniami środowiska (powietrza, wody i gleb) przez źródła usytuowane na terenie gminy jak i poza jej granicami. Na stan czystości powietrza atmosferycznego w obrębie gminy poza własnymi, niewielkimi źródłami zanieczyszczeń, składają się zanieczyszczenia transgraniczne docierające nad ten obszar nawet z nad Śląska. Na zanieczyszczenie powietrza, szczególnie w rejonie miasta Brzozowa, ma wpływ odcinek drogi wojewódzkiej, przebiegającej przez miasto. Ten fragment krętej drogi jest zróżnicowany wysokościowo, poprzecinany przejściami dla pieszych i sygnalizacją świetlną, co zmusza kierowców samochodów do jazdy na małych szybkościach i wysokich obrotach, niskich biegach, co powoduje wydalanie zwiększonej ilości spalin. Stan czystości wód powierzchniowych, szczególnie Stobnicy i jej większych dopływów, przepływających przez tereny zabudowane jest zły, nie odpowiadający normom, ze względu na częste przypadki zrzutu do nich nieoczyszczonych ścieków bytowych. Uregulowanie gospodarki ściekowej jest jednym z głównych zadań do rozwiązania. Pozostałe cele polityki ekologicznej i jej uwarunkowania szerzej przedstawione zostały w „Studium przyrodniczym..” opracowanym dla potrzeb „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Brzozów” 45 VI. PROJEKTY REALIZACJI CELÓW STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I GOSPODARCZEGO ROZWOJU MIASTA I GMINY BRZOZÓW. Z prawnego punktu widzenia samorząd nie jest podmiotem gospodarczym, a jego bezpośrednie zaangażowanie w dziedzinie gospodarki ogranicza się do niektórych usług publicznych. Zadania własne samorządu, mające bezpośredni związek z działalnością gospodarczą, to organizacja gospodarki komunalnej i usługi komunalne, rozwój i utrzymanie infrastruktury technicznej, zarządzanie zasobami mienia gminnego, tworzenie warunków do rozwoju gospodarczego i poprawy jakości życia, a pośrednio działania osłonowe w sytuacji kryzysu na lokalnym rynku pracy (pomoc i opieka społeczna). Pozytywnie należy ocenić działania Rady i Zarządu Miejskiego, które zmierzają do porządkowania i rozwoju gospodarki komunalnej, infrastruktury technicznej i współpracy z wieloma partnerami mając na celu poszukiwanie i pozyskanie środków na te inwestycje, wyraźnie poprawiają warunki życia i prowadzenia działalności gospodarczej. Działania te wpływają bezpośrednio na aktywność gospodarczą społeczeństwa gminy. Niemniej jednak w aktualnej sytuacji gospodarczej przedsiębiorstw działających na terenie miasta i gminy, występującym bezrobociu strukturalnym i stale rosnącym jego wskaźniku niezbędna jest zmiana orientacji działania władz miasta na rzecz zwiększenie zainteresowania sprawami gospodarczymi z punktu widzenia tworzenia coraz to lepszy warunków do utrzymania miejsc pracy i rozwoju przedsiębiorczości. Biorąc pod uwagę opinię (% wypowiedzi) mieszkańców poszczególnych miejscowości sporządzono listę rankingową celów i kierunków działań strategicznych w zakresie rozwoju przedsiębiorczości, którą przedstawia poniższe zestawienie: Kierunki działania Udzielanie pomocy organizacyjnej i ulg podatkowych dla zakładów utrzymujących i powiększających zatrudnienie Opracowanie wspólnie z Powiatowym Urzędem Pracy programu rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw Podejmowanie różnych działań wspierających restrukturyzację przedsiębiorstw i ochronę miejsc pracy Wspieranie pozarolniczej działalności gospodarczej na terenie gminy Przygotowanie oferty do zagospodarowania wolnych terenów i obiektów i poszukiwanie różnych inwestorów Utworzenie funduszu wspierania osób rozpoczynających działalność gospodarczą na terenie gminy Wykup i uzbrojenie terenu pod gminne centrum przetwórstwa rolnego, handlu, usług i produkcji- sprzedaż działek Prowadzenie działań promocyjnych zwiększenie atrakcyjności gminy m. i. poprzez organizację wystaw, targów, aukcji, konkursów itp. Organizowanie kursów i szkoleń dla podejmujących poza rolnictwem działalność gospodarczą Zorganizowanie promocji i systemu informacji o możliwościach inwestycyjnych w gminie oraz informacji gospodarczej, prawnej, kredytowej, podatkowej, biznes plany wnioski kredytowe Utworzenie Stowarzyszenia Rozwoju Miasta i Gminy Utworzenie w UG stanowiska ds. rozwoju przedsiębiorczości Prowadzenie sprawnej i fachowej obsługi inwestorów Z zestawienia tego na szczególną uwagę zasługują kierunki działania, które znalazły się na pierwszych siedmiu miejscach, a więc te które mają zatrzymać niekorzystną tendencję we wzroście bezrobocia i likwidacji miejsc pracy oraz te które dają podstawy do 46 zahamowania regresu gospodarczego i wymagają nowego odważnego i nie konwencjonalnego spojrzenia i działania na rzecz restrukturyzacji przedsiębiorstw, ochrony miejsc pracy i zwiększania zatrudnienia, a przede wszystkim stosowania skutecznych instrumentów w aktywizacji gospodarczej miasta i gminy. Wymaga to od władz miasta innego, nowego działania zarówno organizacyjnego jak i pomocy ekonomicznej w formie różnego rodzaju ulg dla podmiotów powiększających zatrudnienie i rozpoczynających działalność gospodarczą. Na podstawie propozycji rad osiedlowych i sołeckich niżej podaje się zestawienie potrzeb i postulowanych zadań dla poszczególnych sołectw do realizacji na lata 2000-2010 i dalsze. W zestawieniu podano zadania realizowane (R), przewidziane do realizacji (PR), postulowane do realizacji (P): Kierunek działania Symbol Udzielanie pomocy zatrudniającym bezrobotnych, P Udzielanie pomocy organizacyjnej i finansowej zakładom pracy powiększającym zatrudnienie Prowadzenie działalności promocyjnej Wykup i uzbrojenie gruntów pod gminne centrum produkcji, przetwórstwa , handlu i usług Wykorzystać walory krajobrazowe terenów miasta pod względem turystycznyo-wypoczynkowym z uwzględnieniem Brzozowa Zdroju, Dużej i Małej Jakli Wspieranie pozarolniczej działalności Ułatwić rolnikom rozwój gospodarstw agroturystycznych i propagowanie ich usług Wspieranie przedsięwzięć tworzących nowe miejsca pracy dla ludności wiejskiej, stworzenie dogodnych warunków budowy i modernizacji lokali usługowych i handlowych Tworzenie nowych miejsc pracy dla młodzieży wiejskiej Stwarzanie warunków do rozwoju małych zakładów rzemieślniczych i wytwórczych i usługowych Przygotowanie oferty zagospodarowania wolnych obiektów i gruntów Zabezpieczanie pomocy prawnej i doradztwa dla podmiotów gospodarczych Wspieranie rozwoju małych firm przez ulgi podatkowe Pomoc i propagowanie uruchamiania warsztatów pracy (usługi napraw samochodowych sprzętu rolniczego, gospodarstwa domowego, szewskie i inne) Odpowiedzialny Powiatowy Urząd Pracy, Starostwo Powiatowe P UM, PUP P UM. P UM P UM, PG P P UM UM,ODR Iwonicz PUP , UM NZ. PUP, PG P P UM P UM P UM P P Rada Miasta UM, ODR, PG, PUP,Społeczność miejscowa Dlatego niezależnie od zadań własnych samorząd gminy musi być żywotnie zainteresowany stanem i rozwojem lokalnej gospodarki. Oznacza to bowiem wzrost skali dochodów w budżecie gminy, powstawanie nowych miejsc pracy i zmniejszenie obciążenia środkami przeznaczonymi na pomoc społeczną. Gminny budżet w większości tworzony jest z podatków od działalności gospodarczej osób prawnych i fizycznych. W związku z tym samorząd nie może być tylko egzekutorem należnych podatków ale powinien być zainteresowany rozwojem podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy i stwarzać warunki do powstawania nowych organizmów. Gmina nie będąc podmiotem gospodarczym i nie mając uprawnień do prowadzenia działalności gospodarczej poza sferą użyteczności publicznej, ma jednak do dyspozycji wiele środków do pobudzania rozwoju gospodarczego. 47 Środkami pobudzania rozwoju gospodarczego w gminie mogą być między innymi: stworzenie instytucjonalnego systemu wspierania przedsiębiorczości i inwestycji w gminie, rozwój edukacji ekonomicznej, udostępnianie majątku komunalnego na dogodnych warunkach (sprzedaży, dzierżawy lub wniesienia jako aport do spółki) do tworzenia i prowadzenia działalności gospodarczej, oraz terenów pod rozwój budownictwa mieszkaniowego i przemysłowo- usługowo –handlowego, określenie zasad udostępniania terenów i ich ceny, a także organizacji usług komunalnych i ich kosztów, wspierania rozwoju przedsiębiorczości przez udzielanie ulg, umorzeń i odroczeń płatności podatkowych, przeznaczanie własnych środków na ochronę działających na terenie gminy zakładów pracy i istniejących miejsc pracy, tworzenie spółek z udziałem środków finansowych gminy, prawidłowe wykonywanie funkcji inspiracyjnej, wspomagającej, koordynacyjnej, organizatorskiej, decyzyjnej i informacyjnej, które umożliwiłyby zbiorową i indywidualną aktywizację gospodarczą w kluczowych dziedzinach gospodarki gminy i w tych segmentach rynku w których stwierdza się nisze rynkowe. 1. Formy i sposoby realizacji ważniejszych zadań strategicznych i aktywizacji społeczności lokalnej na rzecz przedsiębiorczości i społeczno – gospodarczego rozwoju gminy. 1.1. Stworzenie instytucjonalnego systemu wspierania przedsiębiorczości i inwestycji w gminie. Sieć instytucji wspierających rozwój przedsiębiorczości jest już dość dobrze rozwinięta na terenie kraju i w województwie podkarpackim. Obejmuje one agencje rozwoju regionalnego, stowarzyszenia, ośrodki wspierania i inkubatory przedsiębiorczości, fundacje i firmy konsultingowe, doradcze oraz cały szereg programów adresowanych do różnego rodzaju podmiotów gospodarczych. Na terenie miasta i gminy nie działają żadne instytucje wspierania przedsiębiorczości, za wyjątkiem Powiatowego Urzędu Pracy. W Urzędzie Miasta nie ma stanowiska pracy do spraw wspierania i udzielania informacji oraz pomocy merytorycznej osobom zainteresowanym w podjęciu działalności gospodarczej na własny rachunek, w wypełnianiu wniosków umożliwiających skorzystanie z różnego rodzaju pomocy i instrumentów ekonomiczno-finansowych stosowanych w powiatach, gminach uznanych za zagrożone szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym. Brak jest w Urzędzie Miasta informacji na temat wykorzystywania instytucji i programów pomocowych przez działające firmy i osoby podejmujące działalność gospodarczą na terenie gminy Brzozów. Stąd sądzić można, że nie są wykorzystywane oferty tych instytucji i programy pomocowe przez działające firmy i osoby podejmujące działalność gospodarczą na terenie miasta i gminy. Stąd wiele firm w krótkim okresie po zarejestrowaniu ma kłopoty organizacyjne, finansowe i wiele z nich zaprzestaje działalności. Trudności związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w warunkach gospodarki rynkowej powodują, że potencjalni przedsiębiorcy cechują się dużą niewiedzą w tym zakresie i z dużą rezerwą odnoszą się do prób podejmowania działalności gospodarczej na własną rękę, obawiają się także podejmowania działań wspólnych. Mała jest liczba osób z dobrym doświadczeniem 48 w dziedzinie biznesu. Wiele osób fizycznych i prawnych potrzebuje pomocy, doradztwa, podpowiedzi zarówno w okresie przygotowywania i rozpoczynania działalności jak i w okresie jej rozwijania. Dostęp do specjalistów i wiarygodnych firm konsultingowych jest utrudniony i zbyt kosztowny. Część inicjatyw nie może być zrealizowanych ze względu na brak podstawowych informacji i porad. Przedsiębiorcy nie mają informacji i nie uzyskują pomocy i wsparcia w zakresie procedur związanych ze staraniem się o preferencyjne kredyty, pożyczki, dotacje, czy pomoc z funduszy pomocowych. Społeczność gminy odczuwa brak szybkiej i pełnej informacji o sytuacji i inicjatywach podejmowanych na terenie gminy, brak jest też instytucji promującej, wspierającej i koordynującej inicjatywy gospodarcze i społeczne lokalnych liderów. W tej sytuacji wydaje się za konieczne powołanie instytucji, która przeciwdziałać będzie niekorzystnym tendencjom i weźmie na siebie odpowiedzialność za realizację strategii rozwoju i przedsiębiorczości w gminie. Dla zdynamizowania rozwoju przedsiębiorczości konieczne jest szybkie zbudowanie instytucjonalnego systemu wspierania przedsiębiorczości pod patronatem władz gminy przy ścisłej współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy. Głównym zadaniem zinstytucjonalizowanego systemu wspierania rozwoju przedsiębiorczości będzie: rozpoznawanie potrzeb mieszkańców gminy w zakresie przedsiębiorczości , gromadzenie, przetwarzanie i dostarczanie informacji gospodarczych, porad dla lokalnych firm i inwestorów zewnętrznych, organizowanie i prowadzenie szkoleń w zakresie podejmowania działalności gospodarczej na własny rachunek, kursów zawodowych, podwyższania kwalifikacji i zmiany zawodu oraz doradztwa specjalistycznego, rozwijanie sieci kontaktów gospodarczych o zasięgu lokalnym, regionalnym, krajowym i zagranicznym dla zainteresowania inwestowaniem w gminie, koordynacja, wspieranie i monitorowanie inicjatyw gospodarczych i społecznych, pomoc w opracowaniu biznes planów, wniosków kredytowych, w nawiązywaniu kontaktów z instytucjami wspierającymi rozwój pozarolniczej przedsiębiorczości, marketing i promocja gminy, monitorowanie inwestycji oraz opieka przed i poinwestycyjna, wspieranie, integracja i koordynacja działań wszystkich instytucji około biznesowych działających na terenie miasta i powiatu w zakresie realizacji strategii rozwoju gminy, Nakreślone cele, zadania i kierunki działania w zakresie wspierania rozwoju przedsiębiorczości, tworzenia nowych miejsc pracy, pozyskiwania inwestorów realizować mogą niżej wymienione organizacje utworzone w ramach instytucjonalnego systemu wspierania przedsiębiorczości.: Stanowisko pracy ds. rozwoju i przedsiębiorczości w Urzędzie Miejskim, Brzozowskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego w ramach, którego mogą działać np.: - Biuro obsługi bezrobotnych (klubu pracy), - Klub Produkcji Zdrowej Żywności, - Gminny Klub Gościnnych Gospodarstw Agroturystycznych, - Brzozowskie Centrum Produkcyjno-Handlowo-Usługowe, 49 Zakres pracy stanowiska d/s rozwoju przedsiębiorczości. Zatrudnienie w Urzędzie Miejskim lub wyznaczenie osobie dotychczas zatrudnionej funkcji pełnomocnika d/s rozwoju przedsiębiorczości może przyczynić się do: 1. Przygotowywanie wniosków w imieniu gminy i udzielanie pomocy w przygotowywaniu wniosków przez osoby zainteresowane uzyskaniem pomocy z linii kredytowych, funduszy i programów pomocowych SAPARD itp., 2. Zgromadzenie chętnych osób i kapitału do założenia Brzozowskiego Stowarzyszenia Rozwoju Gospodarczego, przygotowanie statutu, koncepcji działania, struktury organizacyjnej i innych dokumentów niezbędnych do zarejestrowania nowej organizacji, zorganizowanie zebrania założycielskiego i wybranie władz Stowarzyszenia, 3. Stała współpraca ze Stowarzyszeniem w zakresie kształtowania lobbingu i obrony interesów przedsiębiorców i konsumentów, organizacji różnego rodzaju, aukcji, targów, wystaw i imprez promujących rozwój gospodarczy miasta i gminy. 4. Współpraca ze Starostwem Powiatowym, Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie: Obsługi bezrobotnych, zbierania ofert pracy, organizacji zatrudnienia bezrobotnych w ramach prac interwencyjnych, robót publicznych, staży absolwenckich, refundacji wynagrodzeń absolwentów, Udzielania informacji co do warunków i możliwości zagospodarowania wolnych pomieszczeń, obiektów i gruntów na terenie gminy, Udzielanie informacji i pomoc w wykorzystaniu przez podmioty gospodarcze instrumentów ekonomiczno-finansowych stosowanych w powiatach-gminach uznanych za zagrożone szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym, organizacji szkoleń i kursów kwalifikacyjnych, 5. Organizacja klub producentów zdrowej żywności i gościnnych gospodarstw agroturystycznych 6. Przygotowanie podstawowych założeń organizacji Centrum Produkcyjno- HandlowoUsługowego. Brzozowskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego Za najwłaściwszą formę organizacyjno - prawną należy uznać Stowarzyszenie. Po przyjęciu formy organizacyjno-prawnej Stowarzyszenia opracować należy statut, uwzględniający cele dla których instytucja zostanie powołana, zasady finansowania działalności, sposób zarządzania i sprawowania nadzoru. Nadzór nad działalnością sprawować będzie Rada Programowa Stowarzyszenia. W skład Rady obok założycieli Stowarzyszenia wchodzić powinni przedstawiciele władz gminy i samorządu terytorialnego oraz zaproszeni specjaliści. Powołanie instytucji o nazwie Brzozowskie Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego w Brzozowie, jako samorządowego, dobrowolnego zrzeszenia osób prawnych i fizycznych ma na celu inspirowanie, koordynacja, wspieranie, organizowanie i monitorowanie działań w zakresie rozwoju przedsiębiorczości, a w szczególności: integrację i wspieranie działań lokalnych na rzecz zrównoważonego, wielofunkcyjnego rozwoju gospodarczego gminy, restrukturyzację i dostosowywanie rolnictwa do produkcji zdrowej żywności wg wymagań rynku krajowego i zagranicznego, organizację gościnnych gospodarstw agroturystycznych, 50 organizację i prowadzenie szkoleń, konsultacji i doradztwa prawnego, finansowopodatkowego, marketingowego, organizowanie opracowywania programów rozwoju przedsiębiorczości, itp. sprawowanie opieki merytorycznej nad realizacją projektów, pozyskiwanie źródeł finansowania, a także nadzorowanie zgodności realizowanych projektów z przyjętymi celami strategicznymi rozwoju gminy. opracowywanie planów, programów i projektów rozwoju lokalnego, udzielanie pomocy w przygotowywaniu wniosków osobom zainteresowanym uzyskaniem pomocy z preferencyjnych linii kredytowych, funduszy i programów pomocowych, tworzenie instytucji ubezpieczeń i poręczeń wzajemnych, ułatwianie nawiązywania kontaktów gospodarczych, społecznych, kulturalnych, promocja gminy i działalności członków stowarzyszenia w kraju i zagranicą, Źródła finansowania. Podstawowym źródłem finansowania działalności będą środki finansowe i mienie powierzone przez fundatorów i założycieli stowarzyszenia. Ponadto środki finansowe mogą pochodzić z: dotacji i funduszy celowych: rządowych i pozarządowych, programów pomocowych, instytucji wspomagających rozwój przedsiębiorczości i infrastruktury około biznesowej w gminie, subwencji, darowizn, spadków i zapisów, zysków z działalności statutowej i gospodarczej, składek i zbiórek publicznych, organizacji imprez, odsetek z lokat i rachunków bankowych, innych źródeł przewidzianych prawem. Klub pracy. Utworzenie w ramach Stowarzyszenia klubu pracy, przy współpracy z Wojewódzkim i Powiatowy Urzędem Pracy w Rzeszowie i Brzozowie ma na celu udzielanie pomocy w zatrudnianiu, zbieraniu ofert pracy, organizowaniu kursów i szkolenia bezrobotnych w zakresie zmiany zawodów, świadczenie doradztwa w zakresie wiedzy prawnej, ekonomicznej, kredytowej, podatkowej, warunków korzystania z funduszy i programów pomocowych dla bezrobotnych i wspierania małych i średnich przedsiębiorstw oraz opracowywania biznes planów, wniosków kredytowych, prowadzenia ksiąg rachunkowości itp. Centrum Produkcyjno-Handlowo –Usługowe w Brzozowie. Utworzenie Centrum Produkcyjno- Handlowo–Usługowego w Brzozowie ma na celu stworzenie w nowym miejscu bezpiecznych, wygodnych i estetycznych warunków do prowadzenia handlu, ożywienia działalności gospodarczej, aktywizacji mieszkańców, rozwoju przedsiębiorczości w zakresie handlu, usług a przede wszystkim ściągnięcia nowych podmiotów gospodarczych-inwestorów produkcji-przetwórstwa zdrowej żywności jako lokalnego markowego produktu. 51 W tym celu Zarząd Miejski powinien wykupić i wydzielić oraz uzbroić w niezbędne składniki infrastruktury technicznej ; teren przy drodze Brzozów –Przysietnica ( „Na Sadach”) lub innym miejscu obszar o powierzchni 17-30 ha (w aktualnym planie przestrzennego zagospodarowania teren przeznaczony pod budownictwo mieszkaniowe, zakład utylizacji odpadów), który może zaoferować do zagospodarowania na bardzo korzystnych warunkach miejscowym lub przyjezdnym przedsiębiorcom, Teren za szpitalem przy ul. Piastowej w kierunku planowanej obwodnicy, Proponuje się aby Centrum Produkcyjno-Handlowo–Usługowe w Brzozowie organizowane było i funkcjonowało na wzór zorganizowanych już w innych miejscowościach naszego województwa specjalnych stref ekonomicznych ( Mielec, Stalowa Wola, Nowa Dęba, Tarnobrzeg). Stworzy to możliwości ściągnięcia na teren miasta krajowych i zagranicznych inwestorów zainteresowanych budową nowych obiektów produkcyjnych- montowni, handlowych, obsługi ruchu turystycznego, magazynowych, produkcyjnych i uruchomieniem produkcji z wykorzystaniem miejscowych zasobów siły roboczej i surowców głównie rolniczych i leśnych. Szczególnie istotne jest wykorzystanie nadmiaru wykształconych w różnych zawodach bezrobotnych. W programie działalności Centrum obok prowadzenia produkcji, handlu i usług należy przewidzieć również budowę pawilonu handlowo - wystawienniczego, w którym będą możliwości organizacji stałych i okresowych wystaw, prezentacji i targów oraz promocji produktu lokalnego, wyrobów rękodzielnictwa ludowego, kultury ludowej itp.. Dobrą lokalizacją, byłby teren w sąsiedztwie planowanej obwodnicy miasta Brzozowa, która stwarza szansę zorganizowania z prawdziwego zdarzenia bazy handlowousługowej, parkingów z całym zapleczem gastronomicznym, budową staropolskiej karczmy. Forma organizacyjna Centrum Centrum funkcjonować może w dwóch formach organizacyjnych wzajemnie z sobą powiązanych. W sferze produkcyjno-handlowo - usługowej w formie zorganizowanych na wydzielonym terenie spółek prawa handlowego, których udziałowcami będą; gmina Brzozów (wniesie uzbrojony lub nieuzbrojony teren), osoby prawne, osoby fizyczne (wniosą kapitał, postawią odpowiednie obiekty, technologię, maszyny i urządzenia itp.), W sferze przetwórstwa, produkcji zdrowej żywności w formie zorganizowanych grup producenckich, które zajmą się produkcją, przygotowaniem do sprzedaży (mycie, sortowanie, pakowanie, przechowywanie, kompletowanie i spedycja) dużych jednorodnych partii towarów i po zdobyciu odpowiedniej pozycji na rynku mogą utworzyć wspólne przedsiębiorstwo lub wejść w spółki z innymi podmiotami gospodarczymi. Tą formą organizacyjną należy zainteresować przede wszystkie gospodarstwa młodych rolników. Organizacją Centrum, wspieraniem i rozwojem przedsiębiorczości szczególnie powinny być zainteresowane władze miasta i gminy nie tylko ze względu na likwidację bezrobocia, ale przede wszystkim jako źródło dochodów mieszkańców gminy poprzez wzrost udziału podatków i opłat lokalnych w dochodach gminy, promocji gminy. 52 Instrumenty ekonomiczno-finansowe stosowane w powiatach-gminach uznanych za zagrożone szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym Są to instrumenty ujęte w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1999 r. (Dz. U. Nr. 110 poz. 1264), stymulujące rozwój gospodarczy poprzez system zachęt dla kapitału polskiego i zagranicznego do inwestowania w tych rejonach, a także pomoc finansowa w rozbudowie infrastruktury technicznej i tworzeniu nowych, efektywnych miejsc pracy. Obok działań zmierzających do aktywizacji lokalnych przedsiębiorców i rynków pracy rozporządzenie to poszerza osłony socjalne dla osób pozostających bez pracy w celu złagodzenia negatywnych społecznie skutków bezrobocia. Na system instrumentów ekonomiczno-finansowych składają się : 1. Uprawnienia do przyspieszonej amortyzacji środków trwałych, 2. Możliwości ubiegania się o ulgi w podatku dochodowym przez spółki z udziałem kapitału zagranicznego, 3. Uprawnienia do ulg w podatku dochodowym dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą i spółek cywilnych, jawnych z tytułu wyszkolenia pracowników, 4. Ulgi i obniżenia podatku dochodowego, odliczeń od dochodu wydatków inwestycyjnych, 5. Rozszerzenie stosowania karty podatkowej, przy większej liczbie zatrudnionych osób, 6. Środki budżetowe przeznaczone na wsparcie restrukturyzacji i osłony likwidacji przedsiębiorstw, 7. Uprawnienia do ubiegania się o poręczenie spłaty inwestycyjnego kredytu bankowego, 8. Wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, Preferencyjne linie kredytowe wspierające rozwój przedsiębiorczości na obszarach wiejskich z udziałem Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej, Linia kredytowa Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, Preferencyjne linie kredytowe i pożyczki na tworzenie nowych miejsc pracy Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz inne linie kredytów preferencyjnych wspierających rozwój przetwórstwa rolnego, usług, powiększanie i modernizację gospodarstw rolnych, wznowienie produkcji, wspólnego użytkowania maszyn i dla młodych rolników, 9. Ulgi przy sprzedaży nieruchomości rolnych przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa, 10. Prawo o ubieganie się o dotację z budżetu państwa na sfinansowanie inwestycji infrastrukturalnych realizowanych w ramach robót publicznych, jako zadanie własne gminy, 11. Preferencje przewidziane w ustawie z dn. 14.XII 1994r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 1997 r. nr 25 poz. 128 z późn. zmianami) i przepisach wykonawczych do ustawy: Niższe oprocentowanie pożyczek z Funduszu Pracy, Niższe oprocentowanie pożyczek z Funduszu Pracy udzielanych w ramach „programów specjalnych”, Stypendia dla bezrobotnych absolwentów, Wyższe zasiłki przedemerytalne, 53 Zwrot kosztów dojazdu do pracy i zakwaterowania osobom, które podjęły zatrudnienie, staż lub szkolenie poza miejscem stałego miejsca zamieszkania, Refundacja rzeczowych kosztów organizacji robót publicznych, 2. Edukacja ekonomiczna. Rozwój małej i średniej wielkości przedsiębiorstw na terenie gmin wiejskich, aktywizacja gospodarcza lokalnej społeczności oraz odpływ ludności wiejskiej z rolnictwa do innych zawodów i tworzenie alternatywnych źródeł dochodów na wsi w istotny sposób uzależnione są od rozwoju edukacji ekonomicznej w formach dostosowanych do potrzeb zainteresowanych: osób podejmujących i prowadzących działalność gospodarczą na terenie gminy oraz pracowników urzędu gminy, władz samorządowych gminy (burmistrzów, radnych, członków rad sołeckich), mieszkańców wsi oraz właścicieli i zarządzających zakładami pracy w zakresie podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej poza rolnictwem, Dwie pierwsze formy szkoleń powinny mieć charakter seminarium, konferencji, wyjazdów studyjnych oraz warsztatów szkoleniowych. Będą one dobrą okazją do systematycznej wymiany i upowszechniania informacji i dobrych doświadczeń, przykładów do naśladowania o lokalnych inicjatywach gospodarczych i społecznych. W szkoleniach tych szczególną uwagę należy zwrócić między innymi na następujące zagadnienia: - rola gminy w rozwoju i promowaniu przedsiębiorczości lokalnej, - instytucjonalne i finansowe systemy wspierania przedsiębiorczości i inwestycji, - metody rozwiązywania problemów w gminie, techniki i metody komunikowania, - rola liderów społecznych i gospodarczych w rozwoju gminy, Trzecia forma szkoleń dotyczy mieszkańców wsi i właścicieli oraz zarządzających zakładami pracy o zróżnicowanym poziomie wiedzy dotyczącej gospodarki rynkowej, podejmowania i prowadzenia przedsiębiorstwa na własny rachunek. W zależności od wykształcenia, poziomu intelektualnego oraz zaawansowania w prowadzeniu działalności gospodarczej zapotrzebowanie na wiedzę z zakresu przedsiębiorczości jest zróżnicowane. Podstawowym warunkiem uzyskania dobrych efektów szkoleniowych jest precyzyjne dostosowanie tematyki i poziomu szkoleń do potrzeb i możliwości odbiorców. W przeciwnym wypadku wysiłek organizacyjny i finansowy poniesiony na edukację przyniesie mierne efekty. Stąd organizatorzy szkoleń powinni przewidzieć co najmniej trzy grupy szkoleniowe: Grupa pierwsza – to osoby bezrobotne oraz osoby wykazujące niemoc gospodarczą, niezadowolenie ze swego statusu ekonomicznego, rolnicy i członkowie ich rodzin, którzy chcą zdobyć nowe umiejętności zawodowe, umiejętności prowadzenia własnej działalności gospodarczej, przy jednoczesnym braku wiedzy i pomysłu na zmianę swojej sytuacji ekonomicznej. Ludziom tym potrzebna jest elementarna wiedza z ekonomii, przedsiębiorczości, funkcjonowania mechanizmów rynkowych, zasad podejmowania i prowadzenia działalności na własny rachunek. Ponadto obok wiedzy konieczna jest pomoc, podpowiedź i doradztwo w zakresie: oceny własnych predyspozycji do podjęcia działalności gospodarczej, pomysłu na działalność, 54 ocena i analiza wykonalności przedsięwzięcia, wymogi formalne przy opracowaniu podstawowych dokumentów wprowadzających do biznesu (rejestracja działalności, biznes plan, wniosek kredytowy, zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych, marketing, możliwości korzystania z funduszy pomocowych SAPARD itp.), promocja przedsiębiorczości. Działania na rzecz przedsiębiorczości kierowane do tej grupy osób powinny być w pełni finansowane ze środków publicznych pochodzących z różnego rodzaju funduszy wspierania przedsiębiorczości i walki z bezrobociem oraz środków budżetowych i poza budżetowych gminy. Konieczność finansowania tych działań i szkoleń wynika nie tylko z braku kapitału a przede wszystkim ze zbyt małej świadomości tej grupy osób aby zainwestować własne pieniądze na zdobywanie wiedzy do podjęcia działalności gospodarczej. Druga grupa – to osoby, które planują rozpoczęcie działalności gospodarczej, rozpoczynają działalność, prowadzą już działalność gospodarczą. Szkolenia dla nich powinny obejmować następujące zagadnienia: formy działalności gospodarczej, przesłanki wyboru, procedury założycielskie, dokumenty rejestracyjne, przygotowanie biznes planu, finansowanie działalności gospodarczej,, kredyty, fundusze pomocowe SAPARD, wnioski kredytowe i inne, współpraca z bankiem i instytucjami wspierania rozwoju przedsiębiorczości, księgowość małej firmy, podstawy marketingu, Szkolenia dla tej grupy obok wiedzy teoretycznej i praktycznej powinny obejmować również doradztwo i konsulting indywidualny. Świadomość społeczna i poziom wiedzy z przedsiębiorczości, gospodarki rynkowej w tej grupie osób jest na tyle wysoki, że są oni w stanie częściowo pokryć koszty swej edukacji. Trzecia grupa - to osoby prowadzące działalność gospodarczą, posiadające doświadczenie w tym zakresie oraz określony poziom wiedzy rynkowej i ekonomicznej , dotyczącej prowadzenia i rozwoju działalności gospodarczej. Problemem tej grupy osób jest brak kapitału na rozwój firmy oraz brak wiedzy specjalistycznej. Najlepszą formą przekazywania wiedzy i informacji dla tej grupy osób jest doradztwo i konsulting specjalistyczny. Szkolenia dla tej grupy mogą być całkowicie lub częściowo odpłatne. Ramowa koncepcja programowa szkoleń W ramowej koncepcji programowej przewiduje prowadzenie w pierwszym etapie organizacyjnym następujących kursów: kurs w zakresie prowadzenia małej gastronomii, kurs organizowania i prowadzenia własnej działalności gospodarczej ze szczególnym uwzględnieniem warunków wiejskich, kurs organizowania i prowadzenia gospodarstwa agroturystycznego, (elementy gastronomii, hotelarstwa, obsługi turystycznej), kursy rękodzielnictwa, kursy dla dziewcząt i kobiet pod nazwą „ Kobieta wszechstronna”, 55 3. Fundusz Wspierania Rozwoju Gospodarczego, Cel i uzasadnienie. Zadaniem Funduszu będzie udzielanie pomocy i wspieranie inicjatyw gospodarczych osób fizycznych i prawnych podejmujących lub prowadzących działalność na własny rachunek i inicjatyw społecznych na etapie rozpoczynania działalności w zakresie np.: opracowania koncepcyjne, biznes planu, projektu technicznego itp. udzielanie pożyczek, niskooprocentowanych kredytów i dotacji na cele inwestycyjne, obejmowanie udziałów lub akcji w formie gotówkowej lub w postaci aportów rzeczowych (grunty, obiekty komunalne, infrastruktura), wspólne inwestowanie, promowanie działalności itp. Fundusz powinien być odtwarzalny i zbudowany z wkładów kapitałowych podmiotów chcących z niego korzystać: Budżetu gminy, Budżetu państwa, województwa, Przedsiębiorców i ich zrzeszeń, związków, organizacji (np.: Izba Handlowo Przemysłowa, Izba Rolnicza, Zrzeszenie Producentów....., Grupa Produkcyjno – Marketingowa....., Izba Rzemieślnicza itp.) Środków pozabudżetowych np.: agencji, biur pracy, fundacji, funduszy pomocowych, funduszy UE, np. SAPARD, Małopolski Program Rozwoju Wsi i Rolnictwa itp., Udzielenie pomocy i uruchomienie środków powinno odbywać się na wniosek zainteresowanego po przedstawieniu określonych dokumentów w oparciu o opinię Gminnego Stowarzyszenia Rozwoju Gospodarczego. 4. Fundusz Gwarancyjny i Poręczeń Bankowych. Cel i uzasadnienia Fundusz Gwarancyjny i Poręczeń Bankowych podobnie jak Inicjalny powinien być funduszem odtwarzalnym. Podstawowym zadaniem funduszu jest ułatwienie małym i średnim przedsiębiorstwom oraz aktywnym, chcącym rozpocząć działalność gospodarczą na własny rachunek, dostęp do kredytów bankowych i z Funduszu Pracy przez udzielenie poręczeń i gwarancji kredytowych. Fundusz udziela pomocy z deponowanych środków finansowych na specjalnie wydzielonym koncie (lokata terminowa) np.: w ramach Gminnego Stowarzyszenia Rozwoju Gospodarczego w banku współpracującym. Środki te nie są włączone do operacyjnego obiegu lecz są zarezerwowane wyłącznie na potrzeby funduszu. Istotnego znaczenia nabiera ścisła współpraca – kooperacja banku i funduszu, ponieważ możliwe jest rozszerzenie ilości udzielanych poręczeń poza kapitał własny funduszu przez stosowanie tzw. mnożnika kapitałowego. Jego idea polega na tym, że bank jest gotów akceptować poręczenia do kwoty kilkakrotnie przekraczającej sumę depozytu gwarancyjnego funduszy(wg ścisłych uzgodnień z bankiem). Wynika to z faktu, że udzielone gwarancje lub poręczenia nie powodują realnego wypływu pieniądza z kapitału funduszu i pozostają w dalszym ciągu na rachunku funduszu. W tworzeniu instytucjonalnego systemu wspierania przedsiębiorczości w gminie należy wykorzystać kadrę i środki finansowe: Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Boguchwale, Iwoniczu Podkarpackiego Urzędu Pracy w Rzeszowie i Powiatowego Urzędu Pracy w Brzozowie, Rzeszowskiej Agencji Rozwoju Regionalnego w Rzeszowie, 56 Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA, Biuro Regionalne w Rzeszowie, Małopolski Program Rozwoju Wsi i Rolnictwa, Agrolinia, Ponadto należy wykorzystać fundusze innych agencji, fundacji, różnych programów pomocowych a w szczególności Banku Światowego, programów przedakcesyjnych Unii Europejskiej- SAPARD i środki finansowe budżetowe i poza budżetowe różnych instytucji. 57 VII. PROJEKTY REALIZACJI CELÓW STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE ROLNICTWA 1. Uwarunkowania. Rolnictwo ze względu na swoje funkcje żywicielskie i duże zatrudnienie, spełnia podstawową funkcję w rozwoju gospodarki i podobnie jaki inne dziedziny musi być poddane głębokiej restrukturyzacji. Wymaga ono opracowania kompleksowego programu restrukturyzacji, edukacji i doskonalenia zawodowego rolników ze szczególnym uwzględnieniem dostosowania technologii, kierunków i skali produkcji oraz organizacji handlu płodami rolnymi do potrzeb konsumenta rynku krajowego, przetwórstwa oraz wymogów Unii Europejskiej. Dla realizacji tego celu konieczna jest przede wszystkim poprawa sytuacji w zakresie zbytu produktów rolniczych po opłacalnych cenach. Poprawa możliwości zbytu i opłacalności produkcji przyczynią się do zmiany sytuacji finansowej rolnictwa, która pozwoli zgromadzić określone środki finansowe na zaspokojenie potrzeb bytowych, zmianę świadomości i postaw rolników oraz na inwestowanie w gospodarstwo rolne i poza rolnicze działalności rodziny rolnika. Stąd przyjęta koncepcja rozwoju wsi i rolnictwa w pełni koresponduje z założeniami Małopolskiego Programu Rozwoju Wsi i Rolnictwa oraz założeniami do Strategii Rozwoju woj. podkarpackiego. Nakazują one łączyć restrukturyzację i modernizację rolnictwa z wielofunkcyjnym rozwojem obszarów wiejskich. A zatem, jeżeli nie zostaną stworzone nowe miejsca pracy i możliwości alternatywnego zarobkowania niemożliwe będzie wprowadzenie postępu technologicznego i organizacyjnego, zmian kierunków produkcji, obniżki kosztów produkcji, podniesienie jakości produktów i sprostanie wymogom konkurencji krajowej i zagranicznej. Jest to podstawowy problem rozwoju społeczno - gospodarczego bowiem gmina ta położona jest w historycznie ukształtowanej strefie nadmiernego rozdrobnienia gospodarstw na terenach wsi. Stąd też konieczny jest rozwój funkcji nierolniczych i tworzenie miejsc pracy dla umożliwienia zatrudnienia osób nie uzyskujących odpowiednich dochodów z rolnictwa. 2. Cele i kierunki działań w dziedzinie rolnictwa. Ze względu na stosunkowo zróżnicowaną produkcyjność gleb, ukształtowanie terenu, bardzo duże rozdrobnienie gospodarstw i brak gospodarstw wysoce produkcyjnych w gminie trudno będzie zdecydowanej większości rolników osiągnąć sukcesy i dobre efekty ekonomiczne bez pomocy władz gminy, województwa i państwa. Biorąc pod uwagę opinie respondentów w zakresie najważniejszych problemów wymagających najpilniejszego rozwiązania w ramach strategii rozwoju rolnictwa zakłada się, że bez pomocy władz gminy, województwa i państwa same rolnictwo nie jest w stanie ich rozwiązać. Świadczy o tym liczba celów-problemów, które wymagają pilnego rozwiązania i rozproszenie głosów. Cele te można pogrupować następująco: Pierwszą grupę stanowią cele- problemy, które mogą być rozwiązywane przez władze gminy, ODR i samych rolników przy wsparciu innych instytucji. Cele te są zgodne z polityką rolną państwa i województwa. Za ich realizacją w pierwszej kolejności opowiedziało się od 40 do 25% respondentów. W związku z tym proponuje się uwzględnić je w planach działania gminy: 58 Cel działania Wspieranie rozwoju grup producenckich m. in. poprzez przekazanie im wolnych budynków i terenów do prowadzenia wspólnej działalności Wspieranie zalesiania gruntów nie nadających się i wypadających z produkcji rolniczej Opracowanie programu modernizacji rolnictwa w dostosowaniu do wymogów rynku i wejścia Polski do Unii Europejskiej Zorganizowanie z udziałem gminy instytucji skupu, przechowania czyszczenia, sortowania, pakowania i przetwórstwa płodów rolnych Wspieranie rozwoju gospodarstw młodych rolników i powiększających obszar gospodarstwa Pomoc w tworzeniu i promowaniu gospodarstw agroturystyucznych Związane one są z poprawą konkurencyjności na rynku, a więc zorganizowania z udziałem gminy i rolników instytucji zajmującej skupem, przechowywaniem i sortowaniem, pakowaniem oraz przygotowywaniem do handlu dużych jednorodnych partii towarów, koniecznością opracowania programu modernizacji rolnictwa w dostosowaniu do wymogów rynku i wejścia Polski do Unii Europejskiej, a także wspieranie działań związanych z zalesianiem gruntów nie nadających się i wypadających z produkcji rolniczej, wspieranie gospodarstw młodych rolników i powiększających obszar gospodarstwa oraz pomoc w tworzeniu i promowaniu gospodarstw agroturystycznych. Działania te są bardzo racjonalne bowiem z jednej strony dają podstawy do autentycznej modernizacji i restrukturyzacji rolnictwa poprzez stworzenie silnych ekonomicznie gospodarstw rolnych i stworzenie im możliwości zbytu wyprodukowanych płodów rolnych, a drugiej strony wyłączenie z produkcji rolniczej gruntów nie nadających się i wypadających z uprawy oraz tworzenie alternatywnych źródeł dochodów na wsi poprzez organizację gospodarstw agroturystycznych. Biorąc pod uwagę ekonomiczne i naturalne warunki produkcji rolniczej, a w szczególności stopień rozdrobnienia gospodarstw i wpływ z tak małej skali produkcji, jakość gleb, wysokość na poziom morza, ukształtowanie terenu i związane z tym występowanie erozji i osuwisk wiele gospodarstw może stanąć przed koniecznością wycofania z rolniczego użytkowania gleb zaliczanych do najsłabszych tj. V i VI klasy bonitacyjnej i położonych na stokach o dużych i ostrych spadkach oraz na terenach o dużym zagrożeniu erozyjnym i osuwiskowym. Wbrew pozorom rezygnacja z rolniczego użytkowania tych gruntów i przeznaczenie ich pod uprawy leśne może być korzystna dla rolnictwa, gdyż poprawia gospodarkę wodną i mikroklimat regionu co sprzyja zachowaniu równowagi ekologicznej i wzrostowi produkcyjności gruntów użytkowanych rolniczo. Lasy spełniają ważne funkcje ochronne –głównie wodochronne i glebochronne oraz gospodarcze. Ich podstawową funkcją jest utrzymanie zdolności retencyjnej kompleksów leśnych i ochrona przed erozją. Dodatkowo pełnią funkcje klimatyczne, turystyczno-wypoczynkowe, stanowiąc doskonałą bazę do organizowania czynnego wypoczynku i rekreacji w oparciu o gospodarstwa agroturystyczne. Część kompleksów leśnych objętych jest prawną ochroną, gdyż stanowią one cenne zbiorowiska leśne zaliczone do parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu. Ponadto prowadzenie gospodarki leśnej stwarza także możliwości zaangażowania części zasobów pracy gospodarstwa do prowadzenia szkółek leśnych, wyrębu i wstępnej obróbki drewna, zbioru i przetwórstwa runa leśnego itp. Drugą grupę, stanowią problemy, w których rozwiązywaniu aktywnie powinny uczestniczyć przede wszystkim rolnicy, ODR, Izby Rolnicze, władze gminy, przy wsparciu władz ponad gminnych i jednostek obsługi rolnictwa. Kierunki i cele działania wynikają z inicjatywy i własnych działań rolników i gminy zmierzających do poprawy warunków ekonomicznych i organizacyjnych produkcji, zbytu płodów rolnych oraz związane są z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych i budową 59 systemu informacji rynkowej. Za ich realizacją w pierwszej kolejności opowiedziało się od 23 do 15% respondentów: Cele i kierunki działania Zwiększenie środków finansowych z budżetu państwa na postęp biologiczny Organizowanie i finansowanie szkolenia i dokształcania rolników i przekwalifikowania ludności wsi Poprawa struktury obszarowej poprzez scalanie i wymianę gruntów Przeprowadzenie modernizacji urządzeń melioracyjnych Zorganizowanie powszechnego systemu doradztwa ekonomiczno-technologicznego, prawa, podatków, kredytów Trzecia grupa, to problemy i cele rozwiązywane przez jednostki handlowe i obsługi rolnictwa przy wsparciu władz gminy i ponad gminnych. Związane są z pomocą w rozwoju handlu i usług dla rolnictwa. Za ich realizacją, w pierwszej kolejności opowiedziało się od 9 do 13% respondentów: Cele i kierunki działania Poprawa zaopatrzenia w środki do produkcji rolniczej Udzielenie pomocy organizacyjno-finansowej instytucjom obsługi rolnictwa Rozwój usług dla rolnictwa przez prywatne przedsiębiorstwa Przystępując do realizacji powyższych celów w pierwszej kolejności należy dokonać: wnikliwej oceny aktualnego potencjału i zamierzeń produkcyjnych wszystkich gospodarstw rolnych. opracować kompleksowy program dostosowania i restrukturyzacji rolnictwa ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju handlu płodami rolnymi i zwiększenia skali, poprawy jakości produkcji do wymogów rynku krajowego i Unii Europejskiej, program tworzenia i promowania gospodarstw agroturystycznych oraz udzielania im pomocy, a więc tworzenie alternatywnych źródeł dochodu, na tej podstawie określić należy liczbę ludności, która z rolnictwa powinna odejść, ile gospodarstw zostanie zlikwidowanych, a ile zostanie „upełnorolniowych”, aby mogły zapewnić odpowiedni poziom dochodów dla rodziny rolnika i stać się konkurencyjnymi na rynku rolnym. Rozwiązując wyżej wymienione problemy z zakresu rolnictwa władze gminy dążyć powinny do osiągnięcia celów strategicznych w zakresie poprawy konkurencyjności rolnictwa i wzmocnienia roli rolników na rynku rolnym. Osiągnąć to można realizując nakreśloną przez respondentów hierarchię kierunków i form działania. Od 40 do 60 % respondentów uważa, że osiągnie się je w pierwszej kolejności poprzez stosowanie niżej wymienionych form działania: Formy działania Modernizację gospodarstw Organizowanie promocji wytwarzanych w gminie produktów rolno- spożywczych, produktów markowych Odbudowa kontraktacji produktów Zorganizowanie sprawnego systemu doradztwa i szkolenia rolników Natomiast 33-38% respondentów uważa, że osiągnie się je w pierwszej kolejności poprzez stosowanie niżej wymienionych form działania: Formy działania Zwiększenie skali i poprawa jakości produkcji Wspieranie rozwoju grup producenckich Zorganizowanie zakładu sortowania ,mycia, pakowania, kompletowania i sprzedaży większych partii towarów Zorganizowanie sprawnego systemu informacji o cenach, podatkach, podaży i popytu 60 A około 22-30% respondentów uważa, że osiągnie się je w pierwszej kolejności poprzez powiększanie gospodarstw i poprawę struktury obszarowej, wdrażanie postępu biologicznego, technologicznego i organizacyjnego, scalanie i wymianę gruntów : Formy działania Powiększanie gospodarstw i poprawa struktury obszarowej Przeprowadzenie prac scaleniowych ,wymiany i komasacji gruntów Wspieranie wdrażania postępu biologicznego, technologicznego i organizacyjnego Dla poprawy sytuacji w rolnictwie na lata 2000-2010 i dalsze, rady sołeckie zgłaszają niżej podane potrzeby i zadania. W zestawieniu podano zadania realizowane (R), postulowane do realizacji (P). Nazwa zadania Zorganizowanie zakładu zajmującego się skupem, konfekcjonowaniem, przechowywaniem i sprzedażą produktów rolniczych Zorganizowanie sprawnego systemu informacji o cenach, podaży, popycie, podatkach itp. Opracowanie programu modernizacji gospodarstw Scalenie i wymiana gruntów rolników Wspieranie przedsięwzięć w zakresie oświaty, doradztwa oraz informacji Wspieranie modernizacji gospodarstw Rekultywacja dróg dojazdowych do pól Skuteczniej organizować tzw. gospodarstwa agroturystyczne Zorganizowanie przetwórstwa rolnego – mlecznego, owocowo - warzywnego Symbol P P, R P P P P P P P Organizowanie i wspieranie organizacji grup producenckich Konieczność przestawienia się rolników na produkcję żywności ekologicznej, oraz pomoc państwa i wybudowanie warsztatów pracy dla pozostałych mieszkańców wsi Kompleksowe zalesienie terenów przylegających do kompleksów leśnych P Zwiększanie środków finansowych na meliorację pól Tworzenie warunków opłacalności produkcji mleczarskiej Propagować formy spółdzielczości P P P Odpowiedzialny UM, rolnicy, inne instytucje ODR, UM ODR,UM,właściciele AWRSP, Starostwo ODR ODR, UM PZMiUW, UM ODR, UM ODR, PG, rolnicy, grupy producenckie P UM, ODR, rolnicy P UM, ODR, PG, PUP, Społeczność miejscowa UM, Nadleśnictwo, Starostwo , rolnicy PZMiUW Rzeszów SM Jasienica , ODR ODR Aby uzyskać efekty w wyżej wymienionych działaniach niezmiernie ważnym zagadnieniem będzie nadanie tym problemom w pracy władzy samorządowej gminy odpowiedniej rangi oraz zorganizowanie i finansowanie efektywnych form doradztwa, szkolenia i doskonalenia zawodowego rolników oraz przekwalifikowania ludności wiejskiej do innych zawodów. W tym zakresie należy nawiązać ścisłą i stałą współpracę z służbami surowcowymi zakładów przetwórstwa, firmami handlowej obsługi rolnictwa i pracownikami Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Buguchwale i Iwoniczu, Małopolską Giełdą RolnoTowarową S.A. w Rzeszowie, oraz Izbą Rolniczą. Biorąc jednak pod uwagę aktualną sytuację w rolnictwie gminy a przede wszystkim duże rozdrobnienie i przeludnienie gospodarstw, niską opłacalność produkcji i dochodowość gospodarstw oraz ograniczone możliwości doboru kierunków produkcji do potrzeb rynku, a także mentalności, przyzwyczajenia i małą podatność rolników na wprowadzanie innowacji w gospodarstwie rolnym stwierdzić należy, że radykalna poprawa sytuacji w rolnictwie w krótkim okresie czasu nie będzie możliwa. Niemniej jednak zachodzi pilna potrzeba racjonalizacji produkcji rolniczej poprzez zmianę struktury obszarowej gospodarstw i prowadzonej przez nich produkcji, rozwoju specjalizacji i jej koncentracji. Chodzi o to aby 61 wszystkie działania skoncentrować na wypromowaniu w dużej ilości dobrego i jednorodnego produktu lokalnego. W gminie tymi produktami mogą być ziemniaki jadalne, zboża, maliny, porzeczki czarne i kolorowe, agrest, truskawki, warzywa, produkcja mleka. W celu poprawy możliwości zbytu wyprodukowanych płodów rolnych należy zwrócić uwagę na odbudowie i tworzeniu trwałych i dwustronnie obowiązujących powiązań integracyjnych (kontraktacji) z przemysłem i jednostkami handlu. W systemie tym podmioty przetwórstwa rolno – spożywczego i duże jednostki handlowe (np.; MGR-T S.A. Rzeszów, spółdzielnia mleczarska w Jasienicy, zakłady przetwórstwa owocowo-warzywnego, i inne.) uczestniczyć powinny w: Finansowaniu zakupów materiału nasiennego, sadzeniakowego i hodowlanego, przemysłowych środków produkcji oraz specjalistycznego sprzętu i wyposażenia technologicznego gospodarstw rolnych, Organizacji doradztwa, nadzoru i kontroli technologii wytwarzania kontraktowanych produktów, Udzielania rolnikom w miarę możliwości gwarancji skupu zakontraktowanych produktów po opłacalnych cenach w ramach prawidłowo funkcjonującego rynku rolnego. Aktywizacja produkcyjna i restrukturyzacja rolnictwa dotyczy dostosowania kierunków produkcji do wymogów rynku, unowocześnienia form organizacji produkcji, rozwoju usług, przetwórstwa, przechowalnictwa i przygotowania do sprzedaży dużych i jednorodnych partii towarowych. Działalność ta umożliwi stopniową racjonalizację zatrudnienia w rolnictwie oraz wzrost dochodów na wsi. Dziś jednak, kiedy konkurencyjność naszego rolnictwa okazuje się niewielka i dochody na wsi spadają, przy równoczesnym regresie większości usług i braku pełnej obsługi handlowej. Jego rozwój bez wielokierunkowego i bezpośredniego wsparcia oraz odpowiedniej polityki prowadzonej przez państwo jest wątpliwy. W budowie tego systemu należy wykorzystać między innymi fundusze Małopolskiego Programu Rozwoju Wsi i Rolnictwa. Warunkiem uzyskania pomocy z funduszy Małopolskiego Programu Rozwoju Wsi i Rolnictwa, programu SAPARD jest posiadanie przez gminę konkretnego programu działań na rzecz modernizacji rolnictwa i wielofunkcyjnego rozwoju wsi ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości i innych alternatywnych źródeł dochodu na wsi. Ważnym czynnikiem oddziaływującym na postęp w produkcji a przede wszystkim w handlu i poprawie konkurencyjności sprzedanych produktów będzie zorganizowanie zakładu zajmującego się skupem, sortowaniem, pakowaniem, wstępnym przetwórstwem, przechowywaniem i sprzedażą płodów rolnych a w szczególności ziemniaków, malin, porzeczek, truskawek i innych owoców. W organizacji tego zakładu wykorzystać należy funkcję wspomagającą, doradczą i organizatorską ODR między innymi w przygotowaniu koncepcji organizacyjnej, rozwiązań technologicznych i biznes planu, pozyskaniu na ten cel funduszy własnych ODR i pomocowych (np. Małopolskiego Programu Rozwoju Wsi i Rolnictwa, SAPARD, Banku Światowego) i gminy oraz innych zainteresowanych osób prawnych i fizycznych. W przedstawionym zakresie restrukturyzacji funkcjonowania rolnictwa należy powołać w okresie realizacji strategii co najmniej 5 samodzielnie funkcjonujących programów tj.: Program produkcji zdrowej żywności Program organizacji zespołów i grup produkcyjno – marketingowych rolników, Program tworzenia i promowania gospodarstw agroturystycznych, 62 Program zorganizowania zakładu zajmującego się skupem, sortowaniem, pakowaniem, przetwórstwem, przechowywaniem i sprzedażą płodów rolnych, Program poprawy struktury obszarowej gospodarstw i wyłączanie gruntów rolnych z produkcji w celu zalesiania. Przed przystąpieniem do realizacji tych programów wymagane jest opracowanie szczegółowych założeń organizacyjno – technologicznych, inwestycyjnych opartych na analizach finansowych oraz zainteresowanie i namówienie określonej liczby rolników na zmianę kierunku produkcji i przeszkolenia ich w tym zakresie. W procesie restrukturyzacji rolnictwa istotne znaczenie będą miały zmiany w funkcjonowaniu podmiotów świadczących usługi oraz jakość obsługi klienta w zakresie terminowości, jakości, asortymentu, konkurencyjności cenowej usług w gminnej spółdzielni „SCH”, w kółkach rolniczych na tle konkurencji prywatnych podmiotów, organizacja i funkcjonowanie skupu płodów rolnych a w szczególności, wysokość cen skupu, określenie i przestrzeganie standardów oceny skupowanych produktów oraz terminowości zapłaty. 63 VIII. PROJEKTY REALIZACJI CELÓW STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE GOSPODARKI NIERUCHOMOŚCIAMI I BUDOWNICTWA. 1. Gospodarka nieruchomościami i jej wpływ na rozwój społeczno – gospodarczy gminy i przedsiębiorczość. Głównym zadaniem samorządu jest zaspokajanie potrzeb mieszkańców gminy, a rozwój przedsiębiorczości jest tylko jednym ze sposobów zaspokajania tych potrzeb. W programie rozwoju gminy gospodarka nieruchomościami, zwłaszcza komunalnymi i innymi musi być w pierwszym rzędzie nakierowana na potrzeby własnych inwestycji w zakresie infrastruktury społecznej i technicznej, rozwój budownictwa i przedsiębiorczości, obiektów rekreacyjnych i sportowych, a także na potrzeby związane z wymogami ładu przestrzennego i ochrony środowiska oraz regulacyjnego porządkowania istniejącego zagospodarowania. Istotnym aspektem dyspozycyjności nieruchomości jest: - uporządkowanie stosunków własnościowych gruntów oraz skomunalizowanie do tej pory nie skomunalizowanych gruntów i nieruchomości, - ustalenie polityki gminy w sprawie nieruchomości i określenie kierunków polityki i zasad działania z punktu widzenia pobudzania i rozwoju przedsiębiorczości, - zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i wyznaczenie terenów pod rozwój budownictwa mieszkaniowego w poszczególnych miejscowościach oraz kształtowanie centrów administracyjno-usługowych, handlowych i produkcyjnych, - określenie nowej granicy rolno – leśnej i terenów przeznaczonych pod zalesienia, - wyznaczenie terenów do poszukiwań i produkcji wody mineralnej, - wyznaczenie terenów do rozwoju i urządzania usług turystyki, rekreacji, wypoczynku i sportu, tworzące określone zespoły urbanistyczne, - wyznaczenie terenów przeznaczonych pod budownictwo pensjonatowe i uzdrowiskowe w dzielnicy Brzozów-Podlesie w kierunku Zmiennicy , - opracowanie informacji o nieruchomościach i ich popularyzacja, Biorąc pod uwagę opinię ankietowanych mieszkańców (% wypowiedzi) poszczególnych miejscowości sporządzono listę rankingową celów, potrzeb i kierunków działań strategicznych w zakresie rozwoju budownictwa i gospodarki gruntami, którą przedstawia poniższe zestawienie: Cele, potrzeby i kierunki działania Zabezpieczenie i wydzielenie w poszczególnych wsiach terenów pod budownictwo mieszkaniowe- aktualizacja miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Rozwój budownictwa komunalnego, rotacyjnego i mieszkań zastępczych oraz mieszkań czynszowych w ramach Towarzystwa Budownictwa Społecznego ( TBS) Zagospodarowanie gruntów i obiektów AWRSP Wykup gruntów pod budowę oczyszczalni ścieków w mieście i poszczególnych miejscowościach Wyznaczenie terenów wymagających prawnej ochrony np. grunty rolne najwyższych klas, tereny źródliskowe, zabytki, parki krajobrazowe, Sprzedaż mieszkań komunalnych dla lokatorów na preferencyjnych warunkach Wydzielenie terenów pod budowę Centrum przemysłowo-usługowego Zorganizowanie banku informacji o wolnych obiektach i gruntach przeznaczonych do sprzedaży, dzierżawy, zagospodarowania Zakończenie spraw komunalizacji gruntów, obiektów, budynków skarbu państwa itp. 64 Na podstawie propozycji rad sołeckich i osiedlowych sporządzono zestawienie celów, potrzeb i kierunków działania w zakresie gospodarki budownictwa, gospodarki gruntami i nieruchomościami na lata 2000-2010 i dalsze. W zestawieniu podano zadania realizowane (R), proponowane do realizacji (PR), postulowane do realizacji (P) : Sołectwa Brzozów Nazwa zadania- miejscowość Opracować projektu budowlane od potrzeb ludności o małych zasobach finansowych Uaktywnić budownictwo spółdzielcze i w ramach TBS Opracować nowy plan przestrzennego zagospodarowania pod tym kątem rozwoju budownictwa mieszkaniowego, przemysłowousługowego, Wykorzystać walory krajobrazowe terenów miasta pod względem turystyczno-wypoczynkowym z uwzględnieniem Brzozowa Zdroju, Dużej i Małej Jakli Sprzedaż niektórych mieszkań komunalnych lokatorom Zagospodarowanie wolnych gruntów i obiektów Zakończenie spraw komunalizacji gruntów i obiektów Wyznaczenie terenów wymagających ochrony np. źródliskowych, Rozwój budownictwa jednorodzinnego, miejscowość Turze Pole przysiółek Korea Opracować nowy plan przestrzennego zagospodarowania gminy - Górki Zabezpieczyć ochroną konserwatorską cmentarza I wojny światowej i „cholerycznego”, kaplicy św. Bartłomieja, figury Matki Bożej przy kościele parafialnym i w Woli Góreckiej Przeznaczyć tereny przy drodze Stara Wieś – Kombornia od krzyżówki Mała Strona jako tereny budowlane Tereny poniżej przeznaczyć pod budownictwo rekreacyjne (domki campingowe i inne) Tereny przy SKR Stara Wieś przeznaczyć na parking Przeznaczyć pod zabudowę tereny w Zmiennicy w kierunku Jasionowa, w kierunku Malinówki, przy tzw. Trześniowskej Drodze, przy drodze w kierunku Brzozowa Przeznaczyć pod zabudowę domami jednorodzinnymi wszystkie działki położone wzdłuż dróg lokalnych i głównych pomiędzy budynkami (dot. całego sołectwa Humniska - skrzyżowanie) Przeznaczyć pod zabudowę działki przy drodze tzw. Sawickówka” na Dużej Stronie Zmienić lokalizację obwodnicy poza teren zabudowany (odcinek końcowy łączący się z drogą Brzozów – Sanok na tzw. „Górce”). Zwolnić z opłat podatku dot. budynków gospodarczych - grunty przekazane na rzecz Agencji – po wcześniejszym sprawdzeniu czy budynki te nie są użytkowane Opracować plan zagospodarowania przestrzennego – dla Humnisk -ująć wnioski złożone o przekwalifikowanie działek Zabezpieczyć teren pod zabudowę SP 1 i Gimnazjum w Humniskach (sala gimnastyczna +sale lekcyjne) Kompleksowo załatwić wnioski dotyczące zalesienia terenów przylegających do kompleksów leśnych Ujęcie w planie przestrzennego zagospodarowania przekwalifikowania działek z produkcji rolnej na działki budowlane we wsi Grabownica Budowa mieszkań komunalnych Zmiana planu przestrzennego zagospodarowania wsi Przysietnica Potrzeba budowy przedszkola remont (modernizacja) remizy strażackiej w Przysietnicy 65 symbol odpowiedzialny P P PR Podmioty gospodarcze SM, UM,TBS UM P UM, PG P P P P P UM UM UM UM U.M. P P UM UM, parafia P UM P UM P P UM P UM P UM P UM P P UM P P UM P UM P P P UM UM UM 2. Formy i kierunki działania. Nieodzownym warunkiem do prowadzenia przez gminę racjonalnej polityki w zakresie gospodarki nieruchomościami, sprzyjającej rozwojowi przedsiębiorczości są: wcześniejsze przygotowanie terenu (tzn.: uregulowanie spraw własnościowych, podziały geodezyjne, przygotowana oferta co do oczekiwanego sposobu zagospodarowania obszaru, określenie zasad ich nabywania i stosowanych ułatwień w ich nabyciu, uzbrojenie ich w infrastrukturę techniczną itp.), dotyczy to np.: gruntów pod budowę infrastruktury technicznej w tym w szczególności nowej drogi wojewódzkiej (obwodnicy), oczyszczalni ścieków, sieci kanalizacyjnych, linii telefonicznych, zgodnie z przyjętą koncepcją lokalizacyjną. gruntów pod Centrum Produkcyjno-Handlowo-Usługowe na utworzenie tzw.„specjalnej strefy ekonomicznej” przyśpieszonego inwestowania o powierzchni około 17-30 ha „Na Sadach” po obu stronach drogi Brzozów – Przysietnica, . gruntów pod Zespół Produkcyjno-Handlowo-Usługowy między nową drogą wojewódzką ( obwodnicą) a osiedlem Borkówka przy ul. Piastowej związany ze wzrostem ruchu tranzytowego przez budowę nowej drogi wojewódzkiej oraz rozwojem osiedla Borkówka gruntów pod budownictwo mieszkaniowe w ramach poszerzania istniejącej zabudowy na zasadzie „plomb” oraz wyznaczenie nowych terenów po przeanalizowaniu złożonych wniosków mieszkańców, Centra administracyjno-usługowe w każdej miejscowości, opracowanie planuprogramu zalesienia gruntów wypadających z produkcji rolniczej i położonych na terenach osuwiskowych i na stokach o dużym nachyleniu utrudniających stosowanie maszyn i narzędzi rolniczych oraz wyznaczenie nowej granicy rolnoleśnej. grunty pod obiekty i trasy rekreacyjno – wypoczynkowe: na terenach leśnych do urządzania leśnych parków zdrojowych i wypoczynkowych oraz wyznaczenie ścieżek spacerowych, dydaktycznorekreacyjnych, rowerowo-narciarskich na bazie dawnego Zdroju, obszaru podworskiego w Zmiennicy i centrum wypoczynkowego o.o. jezuitów w kompleksie leśnym w Starej Wsi tworząc funkcjonalny kompleks zdrojowowypoczynkowy, tereny do urządzania leśnych parków zdrojowych i wypoczynkowych oraz wyznaczenie ścieżek spacerowych, dydaktyczno- rekreacyjnych, rowerowonarciarskich na bazie „Willi biskupiej” i obiektów towarzyszących w kompleksie leśnym na granicy Przysietnicy i Brzozowa grunty pod 7 zbiorników wodnych małej retencji. Zgodnie z propozycją WZMW oddział w Sanoku zbiorniki te proponuje się zlokalizować na: potoku Leluta w 3+00 – wieś Górki, potoku Sietnica w 7+400 – wieś Przysietnica, rowie nr 7 w 0+700 – wieś Stara Wieś, rowie Kijowiec w 0+800 – wieś Grabownica, rowie Jakla Wielka w 1+900 – wieś Humniska, rowie Fugas w 1+00 – Brzozów, rowie Ksawera w 1+600 – wieś Grabownica. rzetelna informacja dotycząca istniejących bądź mogących pojawić się w przyszłości ograniczeń rozwoju danego terenu, o zakazach dotyczących lokalizacji określonych zakładów, o przewidywanych ułatwieniach dotyczących finansowania inwestycji, o wzroście obciążeń z tytułu pogarszania stanu środowiska itp., 66 skupienie całej informacji o wszystkich nieruchomościach położonych na terenie gminy w urzędzie gminy lub w utworzonym Stowarzyszeniu. Umożliwi to zorganizowanie nowoczesnego stale aktualizowanego banku informacji o nieruchomościach, obejmującego wszystkie sektory własności, tym samym stworzy się możliwość stymulowania rynkiem nieruchomości oraz ułatwi dostęp odbiorcom informacji do atrakcyjnych terenów, obiektów i lokali, uwzględnienie w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gminy ochronę terenów z punktu rolniczego ich wykorzystania, ochrony naturalnego środowiska, ładu architektonicznego, ratowania zabytków architektury aktywizację obszarów zaniedbanych oraz wykorzystania istniejących zasobów, wyznaczenia nowej granicy rolno-leśnej i opracowanie planu-programu zalesienia gruntów trwale wypadających z produkcji rolniczej i położonych na gruntach osuwiskowych i na stokach o dużym nachyleniu utrudniających stosowanie maszyn ciągnikowych. zagospodarowanie aktualnie wolnych obiektów i nieruchomości zarówno własności komunalnej jak i innych osób prawnych i fizycznych. prowadzenie aktywnej popularyzacji i promocji wykorzystania nieruchomości jako jednego z elementów lokalnego potencjału gospodarczego, z odpowiednim wyprzedzeniem przygotowanie wycen i informacji dotyczących form udostępniania nieruchomości i podjęcie przez radę gminy stosownych uchwał. ponadto proponuje się ujęcie w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania oraz miejscowym planie przestrzennego zagospodarowania gminy, wydzielenie przy kompleksie leśnym w południowo-zachodniej części miasta Brzozów w dzielnicy Podlesie obszaru z przeznaczeniem pod nowe osiedle mieszkaniowe o zabudowie rozproszonej (z pominięciem terenów osuwiskowych) „rezydencjalno- willowo- pensjonatowej” na dużych działkach o powierzchni około 0,5- 1 ha i więcej. Teren ten po uzbrojeniu w elementy infrastruktury technicznej może być zaoferowany osobom bogatym poszukującym w atrakcyjnym miejscu dużych nie krępujących działek rekreacyjno-mieszkaniowych. Oferta ta musi być połączona z przyjęciem w planach inwestycyjnych budowy dróg i wcześniejszego przygotowania terenu (tzn.: uregulowanie spraw własnościowych, podziały geodezyjne, przygotowania oferty co do oczekiwanego sposobu zagospodarowania obszaru, określenie zasad ich nabywania i stosowanych ułatwień w ich nabyciu, uzbrojenie ich w infrastrukturę techniczną itp.). Grunty te zostały wykazane na zagospodarowania przestrzennego. planszach Studium uwarunkowań i kierunków Atrakcyjność tego terenu zwiększy się z wyznaczeniem funkcji uzdrowiskorekreacyjnej oraz urządzania leśnych parków zdrojowych i wypoczynkowych, wyznaczenia ścieżek spacerowych, dydaktyczno- rekreacyjnych, rowerowo-narciarskich na bazie dawnego Zdroju, obszaru podworskiego w Zmiennicy i centrum wypoczynkowego o.o. jezuitów w kompleksie leśnym Stara Wieś-Orzechówka, tworząc funkcjonalny kompleks zdrojowowypoczynkowy, Oferta ta w perspektywie może być jedyną przesłanką ożywienia gospodarczego tych miejscowości i tego terenu i dużym źródłem dochodów własnych gminy. Aby wpływy z tytułu obrotu gruntami i nieruchomościami oraz rozwoju przedsiębiorczości stały się odczuwalnym źródłem dochodów budżetów władze gminy muszą przeznaczyć najpierw znaczne środki przede wszystkim na proces porządkowania spraw 67 własnościowych i wykup nieruchomości, ich uzbrojenie w infrastrukturę techniczną oraz na budowę kompleksowego systemu informacji o terenie, warunkach inwestowania i na wspieranie rozwoju przedsiębiorczości w gminie. Ponadto w planach rozwoju budownictwa i przestrzennego zagospodarowania gminy należy uwzględnić zalecenia wynikające z ochrony wartości kulturowych i krajobrazu przedstawione w opracowaniach pt. „Studium ochrony wartości kulturowych i krajobrazu dla gminy Brzozów” i „Studium przyrodnicze dla potrzeb Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Brzozów” 68 IX. PROJEKTY REALIZACJI CELÓW STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE OŚWIATY 1. Potrzeby inwestycyjne. Na podstawie analizy i oceny aktualnej sytuacji w zakresie stanu bazy technicznej, warunków nauczania oraz zaawansowania prac inwestycyjnych w budowie i modernizacji obiektów szkolnych stwierdza się bardzo zróżnicowane warunki nauczania dzieci w poszczególnych miejscowościach. Stąd najważniejszymi zadaniami będą: dokończenie budowy szkoły podstawowej w Brzozowie oraz rozbudowa szkoły w Zmiennicy, budowa sal gimnastycznych w Grabownicy, Starej Wsi, Humniskach szkoła podstawowa nr 2,. wykonanie modernizacji i kapitalnych remontów w gimnazjum w Brzozowie, szkoły podstawowej w Starej Wsi, rozbudowa zaplecza socjalnego, modernizacja kotłowni, poprawa wyposażenia w pomoce dydaktyczne, Na podstawie propozycji Zespołu Ekonomiczno-Administracyjnego Szkół sporządzono zestawienie celów, potrzeb i kierunków działania w zakresie oświaty na lata 2000-2010 i dalsze. W zestawieniu podano zadania realizowane (R), przewidziane do realizacji (PR), postulowane do realizacji (P): Brzozów SP* Nazwa zadania- programu Dokończenie robót wykończeniowych w świetlicy, kuchni, bibliotece i ich wyposażenie. Budowa krytej pływalni Kapitalny remont sanitariatów dziewcząt Wymiana stolarki okiennej i drzwiowej Docieplenie elewacji budynku Kapitalny remont instalacji CO Kapitalny remont instalacji elektrycznej Dokończenie remontu (adaptacji) piwnic na szatnie Górki SP i G* Wymiana stolarki okiennej i drzwiowej Kapitalny remont instalacji CO Kapitalny remont instalacji elektrycznej Remont kapitalny sanitariatów Budowa sali gimnastycznej wraz z łącznikiem Grabownica SPiG Kapitalny remont instalacji CO Kapitalny remont instalacji elektrycznej Humniska SP nr Modernizacja kotłowni na gazową oraz instalacji CO 1i G Wymiana stolarki okiennej i drzwiowej Docieplenie budynku szkoły Kapitalny remont instalacji elektrycznej Humniska SP nr Dokończenie budowy sali gimnastycznej oraz łącznika 2 Przysietnica SP Kapitalny remont instalacji CO nr1 Dokończenie docieplania budynku szkoły Kapitalny remont instalacji elektrycznej Brzozów G* 69 Symbol R Odpowiedzialny UM PR UM PR P P P R P P P PR P P P PR P P P R ZEAS ZEAS ZEAS ZEAS ZEAS UM ZEAS ZEAS ZEAS ZEAS UM ZEAS ZEAS ZEAS ZEAS ZEAS ZEAS UM P R P ZEAS ZEAS ZEAS Przysietnica SP nr2 i G Stara Wieś SP i G Turze Pole SP Zmiennica SP Brzozów nr 1 Brzozów nr 2 Wykonanie ogrodzenia terenu wokół szkoły PR ZEAS Budowa sali gimnastycznej i łącznika Docieplenie budynku szkoły R P UM ZEAS P P P R P P P R ZEAS ZEAS ZEAS UM UM UM UM ZEAS Modernizacja kotłowni na gazową oraz instalacji CO Wymiana stolarki okiennej i drzwiowej Docieplenie budynku szkoły Rozbudowa szkoły Budowa kotłowni gazowej oraz instalacji CO Przebudowa dachu ze stropodachu na dach wysoki Przebudowa dachu ze stropodachu na dach wysoki Humniska nr1 Remont instalacji elektrycznej *SP- szkoła podstawowa, *G- gimnazjum Na podstawie propozycji rad sołeckich i osiedlowych sporządzono drugie zestawienie celów, potrzeb i kierunków działania w zakresie oświaty na lata 2000-2010 i dalsze. W zestawieniu podano zadania realizowane (R), przewidziane do realizacji (PR), postulowane do realizacji (P): Nazwa zadania- miejscowość Symbol Odpowiedzialny Zorganizować szkolnictwo wyższe na bazie istniejącego Brzozów budynku – tzw, Czerwonej szkoły Wybudować kryty basen kąpielowy przy szkole podstawowej. Modernizacja dachu na budynku Szkoły Podstawowej Dokończenie adaptacji piwnic na potrzeby szatni Szkoły Podstawowej i Gimnazjum Wymiana stolarki okiennej i drzwi budynku S.P. Budowa boiska asfaltowego na potrzeby Gimnazjum i S.P. w miejsce dotychczasowego boiska klepiskowego Sukcesywna wymiana stolików i krzesełek na nowoczesne, spełniające wymogi higieny pracy uczniów Górki Przygotowanie i wyposażenie sal lekcyjnych (dwóch sal) na potrzeby Gimnazjum Przygotowanie dokumentacji i realizacja pawilonu żywieniowego (kuchnia i jadalnia) Poprawienie drogi dojazdowej z głównej do szkoły i budowa parkingu Odbudowa i modernizacja ośrodka botanicznego i rekreacyjnego przy szkole Aktualizacja pomocy dydaktycznych Grabownica Sala gimnastyczna przy szkole podstawowej i gimnazjum jako najpilniejsza inwestycja Dokończenie budowy sali gimnastycznej przy Szkole podstawowej Humniska M. Strona Sukcesywna wymiana stolików, krzesełek na nowocześniejsze Uzupełnianie pomocy dydaktycznych Humniska Wymiana okien w budynku szkoły Skrz. Wykonanie ogrodzenia wokół szkoły Wykonanie elewacji budynku szkoły Położenie asfaltu na boisku sportowym Położenie płytek w ubikacjach Unowocześnienie pracowni komputerowej Rozbudowę SP 1 Humniska (sala gimnastyczna sala lekcyjna – zaplecze, do potrzeb rozwoju gimnazjum Humniska Budowa kotłowni gazowej Wymiana stolarki w starej części szkoły Odgrzybienie budynku = elewację R PR R. R. UM, WSP Rzeszów UM dyrektor szkoły dyrektor szkoły P. P. dyrektor szkoły dyrektor szkoły P. dyrektor szkoły R dyrektor szkoły P. dyrektor szkoły P. dyrektor szkoły P. dyrektor szkoły PR. P. dyrektor szkoły UM R. UM P. ZAES P. P. P. P. P. P. P. P. ZAES ZEAS ZEAS ZEAS ZEAS ZEAS ZEAS UM P P P UM UM UM 70 Przysietnica Stara Wieś Turze Pole Zmiennica Remont drogi dojazdowej do szkoły – nakład asfaltowy Wykonanie w obrębie szkoły boiska sportowego, Budowa sali gimnastycznej Remont budynku starej szkoły Budowa sali gimnastycznej przy szkole podstawowej Rozbudowa i modernizacja boiska sportowego przy szkole podstawowej Rozbudowa szkoły podstawowej Budowa sali gimnastycznej Budowa boisk sportowych przy SP Remont starej części SP PR. P. R P NZ. P. UM UM UM UM UM UM R NZ NZ P UM UM UM UM Biorąc pod uwagę opinię ankietowanych mieszkańców (%wypowiedzi) poszczególnych miejscowości sporządzono listę rankingową celów, potrzeb i kierunków działań strategicznych w zakresie rozwoju celów i kierunków działań strategicznych w zakresie rozwoju oświaty, którą przedstawia poniższe zestawienie: Kierunek działania Wyposażenie każdej szkoły w pracownię komputerową z internetem Wprowadzenie do każdej szkoły nauki dwóch j. obcych Zwiększenie środków na utrzymanie, remonty szkół i wynagrodzenia Budowa krytej pływalni w Brzozowie Poprawa wyposażenia w pomoce dydaktyczne i sprzęt sportowy Stworzenie w każdej szkole warunków do przygotowywania gorących posiłków Utworzenie gminnego funduszu stypendialnego Budowa lub modernizacja boisk szkolnych Wsparcie organizacji w Brzozowie zawodowych studiów wyższych Poprawa poziomu nauczania Budowa i modernizacja sal gimnastycznych Wzmocnienie działań wychowawczych i zagospodarowania wolnego czasu Usprawnienie dowozu dzieci do szkół Modernizacja budynku gimnazjum w Brzozowie Zmiany w funkcjonowaniu przedszkoli Biorąc pod uwagę zgłoszone potrzeby w zakresie rozwoju oświaty stwierdzić należy, że są one uzasadnione i ambitne, bowiem zmierzają do istotnej poprawy warunków i poziomu nauczania. Jednak ich realizacja wymaga określonych nakładów finansowych. Zadania inwestycyjny w dziedzinie oświaty planowane do wykonania przez Zarząd Miejski w latach 2001-2006 Mimo, że w latach 1995 -2000 władze miasta i gminy mocno przyspieszyły wykonywanie prac remontowo - inwestycyjnych, we wszystkich szkołach jest jeszcze bardzo dużo do zrobienia. Jednak możliwości ich wykonania w pełnym zakresie wydają się być ograniczone, ze względu na ograniczone zasoby finansowe gminy oraz bardzo ambitny plan inwestycyjny w zakresie oświaty. Stąd wydaje się, że przy aktualnym stanie zadłużenia gminy wynikających z niekontrolowanego rozpoczynania nadmiernej liczby inwestycji w poprzednich latach w różnych dziedzinach życia za celowe należy uznać ograniczenie liczby realizowanych inwestycji. do tych, których stopień zaawansowania jest bardzo duży i do ich zakończenia potrzeba niewielkich środków finansowych. 71 W realizacji inwestycji powinna obowiązywać zasada koncentracji środków i sił wykonawczych na dwóch maksymalnie trzech zadaniach, a nie jednoczesne rozpoczynanie i prowadzenie kilku a nawet kilkunastu zadań inwestycyjnych. Dlatego planowanie realizacji nowych zadań inwestycyjnych (do czasy wyraźnej poprawy sytuacji finansowej gminy) należy ograniczyć najpilniejszych prac poprawiających warunki nauczania oraz zabezpieczających lub modernizacyjnych związanych ze znaczącym obniżeniem kosztów. Przyjmując taką strategię działania należy liczyć się z potrzebą wykonania gruntownej analizy finansowych możliwości realizacji programu inwestycyjnego na tle stanu technicznego budynków i obiektów szkolnych oraz ich wyposażenia przede wszystkim z punktu widzenia spełnienia wymogów w zakresie zapewnienia wysokiego poziomu nauczania, warunków sanitarnych i bezpieczeństwa dzieci w szkole. Ponadto należy mieć na uwadze fakt, że decyzje te mogą być nieakceptowane przez miejscową społeczność, szczególnie w sytuacjach, gdy któraś ze szkół w najbliższych 2 - 5 lach nie objęta zostanie programem inwestycyjno - remontowo - modernizacyjnym. Biorąc pod uwagę obecny stan zaawansowania prac inwestycyjnych na poszczególnych obiektach, potrzeby w zakresie poprawy bazy dydaktycznej zgłaszane przez dyrektorów szkół, ZEAS, rady osiedlowe i rady sołeckie oraz możliwości finansowe gminy Zarząd Miejski planuje wykonanie w latach 2001-2006 niżej podane zadania inwestycyjne: Zestawienie najważniejszych zadań inwestycyjnych w dziedzinie oświaty planowanych do wykonania przez Zarząd Miejski w latach 2001-2006 Lp. Miejscowość, nazwa zadania -przedsięwzięcia Dokończenie budowy szkoły podstawowej (segment D, ogrodzenie, urządzenie) 2. Remont i modernizacja gimnazjum 3. Budowa krytej pływalni przy szkole podstawowej 4. Budowa sali gimnastycznej z łącznikiem i segmentem żywieniowym przy szkole podstawowej 5. Elewacja budynku szkoły podstawowej 6. Remont i modernizacja starego budynku szkoły podstawowej 7. Rozbudowa szkoły podstawowej 8. Budowa sali gimnastycznej przy szkole podstawowej 9. Dokończenie budowy sali gimnastycznej przy szkole podstawowej nr 2 10. Remont elewacji szkoły podstawowej nr 1 Razem 1. Rodzaj inwestycji Wartość K -kontynuowana kosztorysowa N- nowo projektowana ( nakłady do P-przygotowana do poniesienia) w zł realizacji 874 000 K 4 500 000 8 350 000 1 016 003 N N K 150 000 1 500 000 K K 1 163 000 1 300 000 890 199 K N K 350 000 20 093 202 N x Na realizację przedstawionego programu inwestycyjnego potrzeba będzie znacznych środków finansowych. Oczywiście gmina nie będzie miała możliwości zgromadzenia z własnych dochodów tak dużej kwoty. Stąd władze gminy czynić będą usilne starania w pozyskaniu niezbędnych środków finansowych z Kuratorium Oświaty, agencji rządowych i różnych funduszy pomocowych, kredytów i środków od ludności. 72 2. Potrzeby zakupu niezbędnego wyposażenia szkół w pomoce dydaktyczne, sprzęt sportowy i gospodarczy. Większość szkół ma zamiar uzupełnienia lub wymiany podstawowego wyposażenia szkoły, niezbędnego do prawidłowego realizowania procesu dydaktycznego. Na uwagę zasługuje chęć zakupu głównie komputerów i środków audiowizualnych, encyklopedii, lektur, map, eksponatów i innych pomocy dydaktycznych i sprzętu sportowego. Jest to szczególnie ważne ze względu na początkowy etap wdrażania reformy oświaty. Nieliczne szkoły planują wymianę mebli szkolnych dostosowując ich wielkości do wieku dzieci. Jest to ważne ze względu na licznie występujące u dzieci wady podstawy. Niemniej jednak przy ograniczonych środkach finansowych przeznaczonych na utrzymanie szkół i bardzo ambitne potrzeby inwestycyjne, wygospodarowanie odpowiedniej ilości pieniędzy na zakupy pomocy dydaktycznych i sprzętu sportowego będzie bardzo trudne i zobowiązywało będzie dyrektorów szkół do głębokiej analizy potrzeb i oceny możliwości finansowych. Potrzeby w zakresie wyposażenia szkół w środki dydaktyczne: Szkół podstawowych i gimnazjów Dotyczy wszystkich szkół podstawowych Dotyczy wszystkich gimnazjów Wyposażenie szkół w środki dydaktyczne Wyposażenie szkół w środki dydaktyczne jest na ogół nie dostosowane nowych treści nauczania wynikających z wdrażania reformy oświaty. Występują braki we wszystkich pracowniach przedmiotowych, sprzęcie sportowym i audiowizualnym. Duże braki w księgozbiorach bibliotek. W większości szkół wymiany wymaga sprzęt uczniowski i meble szkolne. Dobre wyposażenie w sprzęt uczniowski i meble szkolne. Na ogół występują braki w wyposażeniu w pomoce dydaktyczne wszystkich pracowni przedmiotowych, w sprzęcie sportowym i audiowizualnym . Uzupełnienia wymaga księgozbiór biblioteki. Należy stwierdzić, że władze gminy zdają sobie sprawę z przejęcia odpowiedzialności za oświatę podstawową i doceniają problemy rozbudowy, modernizacji szkół oraz poprawy warunków nauczania. Po przejęciu zarządzania oświatą przez samorząd gminny, można mówić o właściwym ustaleniu zasad współpracy między organem nadzorującym i prowadzącym szkoły. Udało się bowiem doprowadzić do takiej współpracy, że wspólną sprawą kuratorium oświaty, zarządu gminy i dyrektorów szkół jest stan techniczny bazy szkolnej i poziom dydaktyczno-wychowawczy. Przyjęto również zasadę pełnej autonomii szkoły, gdyż dyrektor z radą pedagogiczną i radą rodziców decyduje o większości spraw dotyczących funkcjonowania szkoły. Zarząd Miejski jest odpowiedzialny za zabezpieczenie środków finansowych na modernizację i rozwój bazy oświatowej oraz powinien świadczyć fachową pomoc w sprawach inwestycyjnych, zaopatrzeniowych. Ponadto za pośrednictwem ZEAS prowadzić sprawy administracyjne oraz sprawować ogólny nadzór administracyjny, organizacyjny i finansowy nad działalnością szkół. Od dyrektorów szkół wymagać się będzie prawidłowego wykorzystywania przyznanych z subwencji i budżetu gminy środków finansowych i stworzenia jak najlepszych warunków edukacji. Reasumując trzeba nadmienić, że zmiana wyposażenia w szkołach jest konieczna, ze względu na wprowadzenie nowych zasad oceny wiedzy i umiejętności uczniów na podstawie testów kompetencyjnych, a tym samym zachodzi potrzeba zapewnienia dzieciom odpowiedniego poziomu wykształcenia. 73 3. Sieć szkół podstawowych i gimnazjalnych w zreformowanym systemie oświaty. Przedstawione zamierzenia inwestycyjne, główne kierunki pracy dydaktyczno – wychowawczej i problemy oświaty nabierają szczególnego znaczenia w świetle wprowadzanej od 1 września 1999 roku reformy szkolnictwa. W związku z tym w realizacji tych zadań należy przewidzieć możliwość szybkiego dostosowania warunków nauczania do potrzeby organizowania gimnazjum w niektórych szkołach oraz zmiany organizacji i programów nauczania. Wymaga to opracowania specjalnego programu organizacji i finansowania oświaty, dostosowania szkół, kadry nauczycielskiej do wymogów reformy. W zreformowanym systemie oświaty funkcjonować będzie 6-letnia szkoła podstawowa, 3- letnie gimnazjum oraz szkoły ponadgimnazjalne. Gimnazjum będzie odrębną szkołą w sensie prawnym i organizacyjnym. Posiadać będzie odrębną dyrekcję i kadrę dydaktyczną. Nie oznacza to, że nie może ono mieścić się w budynku wspólnie ze szkołą podstawową, chociaż najbardziej pożądanym będzie, aby każda ze szkół zajmowała oddzielny budynek i teren na urządzenie obiektów sportowych. Niemniej jednak zachodzi pilna potrzeba podjęcia przez Zarząd i Radę Miasta ostatecznej decyzji o lokalizacji i budowie wspólnej dla wszystkich miejscowości nowoczesnej krytej pływalni oraz modernizacji budynku gimnazjum w Brzozowie, Grabownicy i Humniskach. Planowaną sieć szkół podstawowych i gimnazjów oraz liczbę dzieci w gminie Brzozów w latach 2000/2001 – 2004/05 przedstawiają poniższe tabele. Liczba dzieci podlegająca obowiązkowi szkolnemu w szkołach podstawowych zamieszkałych w obwodzie szkoły urodzonych w latach 1993-1999 Szkoła podstawowa Brzozów Grabownica Górki Humniska nr 1 Humniska nr 2 Przysietnica nr 1 Przysietnica nr 2 Stara Wieś Turze Pole Zmiennica Razem 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Razem 91 35 27 49 27 30 30 51 18 27 340 106 38 24 40 21 52 27 40 19 19 386 93 42 22 27 22 39 24 50 7 18 344 86 42 21 39 22 31 19 41 12 29 342 73 35 17 35 23 49 21 51 16 10 330 92 42 16 32 20 51 21 44 11 19 349 74 41 22 33 19 36 24 29 14 16 308 615 275 149 255 154 288 166 306 97 138 2399 Przewidywana liczba uczniów w szkołach podstawowych wg obwodów szkolnych w latach 2000/2001- 2005/2006 Szkoła podstawowa Brzozów Grabownica Górki Humniska nr 1 Humniska nr 2 Przysietnica nr 1 Przysietnica nr 2 Stara Wieś Turze Pole Zmiennica Razem 2000/01 713 297 152 313 193 266 161 294 102 127 2618 2001/02 688 264 146 296 170 275 160 292 106 126 2523 2002/03 642 248 141 268 154 260 154 296 90 129 2382 74 2003/04 607 243 133 251 147 251 145 289 88 140 2294 2004/05 554 237 130 234 144 252 135 283 89 130 2394 2005/06 535 256 129 218 138 260 131 274 81 122 2144 Liczba dzieci podlegająca obowiązkowi szkolnemu w gimnazjum zamieszkałych w obwodzie szkoły w roku szkolnym 1999/2000- 2005/2006 GIMNAZJUM Brzozów Górki Grabownica Humniska Przysietnica Stara Wieś Razem Liczba dzieci podlegających obowiązkowi szkolnemu urodzonych w latach 1985 i 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 ogółem wcześniej 174 172 172 186 187 171 172 8 1242 43 35 42 44 69 54 43 2 332 45 40 44 58 72 53 64 2 378 48 54 56 55 51 60 60 2 386 74 74 74 80 69 71 76 6 524 52 57 49 47 43 57 51 2 358 436 432 437 470 491 466 466 22 3220 Przewidywana liczba uczniów w poszczególnych klasach gimnazjum w latach 1999/00 – 2005/06 Gimnazjum Brzozów Górki Grabownica Humniska Przysietnica Stara Wieś Razem Gimnazjum Brzozów Górki Grabownica Humniska Przysietnica Stara Wieś Razem 1999/00 I 180 45 66 62 82 53 488 I 172 42 44 56 74 49 437 Liczba uczniów w klasie w roku szkolnym 2000/01 2001/02 I II I II III I 171 180 187 171 180 186 54 45 69 54 45 44 53 66 72 53 66 58 60 62 51 60 62 55 71 82 69 71 82 80 57 53 43 57 53 47 466 488 491 466 488 470 2003/04 2004/05 II III I II III I 186 187 172 172 186 174 44 69 35 42 44 43 58 72 40 44 58 45 55 51 54 56 55 48 80 69 74 74 80 74 47 43 57 49 47 52 470 491 432 437 470 436 2002/03 II 187 69 72 51 69 43 491 2005/06 II 172 35 40 54 74 57 432 Przewidywana liczba oddziałów w poszczególnych gimnazjum w latach 1999/00 – 2005/06 Liczba oddziałów w roku szkolnym 1999/00 2000/01 2001/02 2002/03 Gimnazjum I I II I II III I II Brzozów Górki Grabownica Humniska Przysietnica Stara Wieś Razem Gimnazjum Brzozów Górki Grabownica Humniska Przysietnica Stara Wieś Razem III 171 54 53 60 71 57 466 III 172 42 44 56 74 49 437 III 7 2 3 2 3 2 19 7 2 2 2 3 2 18 7 2 3 2 3 2 19 7 3 3 2 3 2 20 7 2 2 2 3 2 18 7 2 3 2 3 2 19 7 2 2 2 3 2 18 7 3 3 2 3 2 20 7 2 2 2 3 2 18 I 2003/04 II III I 2004/05 II III I 2005/06 II III 7 2 2 2 3 2 18 7 2 2 2 3 2 18 7 3 3 2 3 2 20 7 2 2 2 3 2 18 7 2 2 2 3 2 18 7 2 2 2 3 2 18 7 2 2 2 3 2 18 7 2 2 2 3 2 18 7 2 2 2 3 2 18 75 Przewidywana liczba uczniów szkołach podstawowych i gimnazjalnych w gminie Brzozów w latach szkolnych1999/00 – 2004/05 Lata szkolne Wyszczególnienie Liczba uczniów w szkołach podstawowych Liczba uczniów w gimnazjach Razem 19 99/00 31 83 48 8 36 71 20 00/01 26 18 95 4 35 72 20 01/02 20 02/03 20 03/04 20 04/05 20 05/06 2523 2382 2294 2394 2144 14 45 14 27 39 68 13 98 38 09 13 39 36 92 13 05 37 33 34 49 Z danych tych wynika, że w latach szkolnych 1999/2000 do 2004/2005 systematycznie zmniejsza się liczba uczniów w szkołach podstawowych. W roku szkolnym 2005/06 w porównaniu do roku szkolnego2000/01 w zreformowanej szkole liczba uczniów zmniejszy się aż o 474 , co spowoduje zmniejszenie liczby oddziałów szkolnych o 15-18 i ich liczebności. Również w latach następnych tj. 2005-2010 znacznie mniej dzieci będzie rozpoczynało naukę w szkole i mniej liczne będą poszczególne oddziały klasowe . W związku z niżem demograficznym również w szkołach gimnazjalnych już od czwartego roku ich funkcjonowania obserwować się będzie spadek liczebności uczniów pobierających naukę w poszczególnych oddziałach . W porównaniu do pierwszego pełnego cyklu nauczania tj. 2001/202, w roku szkolnym 2005/06 liczba uczniów zmniejszy się o 140, co spowoduje zmniejszenie liczby oddziałów szkolnych o 3. W latach następnych liczba uczniów rozpoczynających naukę będzie jeszcze mniejsza . Zmniejszająca się liczba uczniów w poszczególnych szkołach z jednej strony spowoduje poprawę warunków nauczania poprzez zmniejszenie liczebności klas, a z drugiej strony podwyższy koszty kształcenia i wywoła potrzebę zmian organizacyjnych i kadrowych. Sieć szkół gimnazjalnych w gminie Brzozów w latach szkolnych 2000/2001-2004/05 Rok szkolny Wyszczególnienie 20 20 20 20 20 20 Liczba dzieci w wieku 13 - 15 lat w szkołach gimnazjalnych gminy Liczba szkół gimnazjalnych w tym budynkach wspólnych Liczba oddziałów w gimnazjach Szacunkowa liczba dzieci wymagająca dowożenia 00/01 95 4 6 4 37 21 3 01/02 14 45 6 4 57 33 6 02/03 14 27 6 4 56 33 5 03/04 13 98 6 4 56 31 0 04/05 13 39 6 4 54 30 0 05/06 13 05 6 4 54 28 7 Reorganizacja szkolnictwa wywoła konieczność dowozu dużej liczby dzieci i potrzebę zapewnienia im bezpieczeństwa w czasie dojazdu do szkół. Problem ten dotyczy młodzieży z Humnisk, Przysietnicy, Turzego Pola, Zmiennicy dowożonej do gimnazjów w Brzozowie, Przysietnicy i Górkach. Władze gminy wraz z dyrekcjami szkół podstawowych i gimnazjalnych powinny opracować rozkłady jazdy tych autobusów i zorganizować odpowiednio wyposażone miejsca oczekiwania na te autobusy. Chodzi o stworzenie warunków do spożycia posiłków, odrabiania lekcji, pogłębiania wiedzy i umiejętności, a także wypoczynku, rozrywki, gier, zabaw itp. 76 Ważnym problemem natury organizacyjnej, a wymagającym pilnego rozwiązania jest określenie minimum programowego, dobór odpowiednio wykwalifikowanej kadry nauczycielskiej, dobór podręczników i zakup niezbędnych książek dla uczniów i bibliotek szkół podstawowych i gimnazjalnych. Obecnie na biblioteki są przeznaczone pomieszczenia, a także zapewniona kadra, jednak księgozbiory potrzebne do realizacji nowych programów nauczania jeszcze nie są dobrane przez poszczególnych nauczycieli i szkoły. 4. Potrzeby kadrowe i dokształcania kadry nauczycielskiej dla potrzeb zreformowanej oświaty w gminie. Na podstawie przeprowadzonej analizy zatrudnionej aktualnie kadry nauczycielskiej stwierdzono, że w szkołach podstawowych 72,1% posiada pełne kwalifikacje zawodowe tj. wykształcenie wyższe pedagogiczne, 25,1% ma ukończony licencjat lub studium nauczycielskie, a 2,8% ma tylko wykształcenie średnie, a więc nie w pełni odpowiadające wymogom karty nauczyciela. Przy czym najgorsza sytuacja pod względem wykształcenia jest w szkole nr 1 w Przysietnicy, gdzie jest najwięcej nauczycieli bez wykształcenia wyższego pedagogicznego jest (45,2 %), natomiast najwyższy poziom wykształcenia mają nauczyciele w szkole podstawowej w Brzozowie, gdzie 84% nauczycieli posiada wykształcenie wyższe. Analizując strukturę zatrudnienia nauczycieli należy zwrócić uwagę na stosunkowo niski udział –66,7% nauczycieli zatrudnionych na pełnym etacie oraz dość wysoki udział nauczycieli uzupełniających etat i zatrudnionych na niepełnym etacie. Szczególnie niskie zatrudnienie nauczycieli na pełnych etatach tj. poniżej 60% jest w szkołach w Górkach, Przysietnicy nr 2. Świadczyć to może o konieczności przeprowadzenia przyspieszonej restrukturyzacji zatrudnienia w związku z wprowadzaną reformą oświaty oraz zmniejszeniem liczby uczniów. Nauczyciele o długim stażu pracy tj. powyżej 15 lat stanowią 36,7% kadry pedagogicznej, natomiast ponad 44,8% nauczycieli ma średni staż pracy tj. od 6 do 15 lat. Nauczycieli o krótkim stażu pracy tj. do 3 lat zatrudnionych jest 9,4% a o stażu od 3 do 5 lat 6,1%. Łącznie stanowią oni ponad 15,5 % kadry nauczycielskiej. Jednocześnie należy podać, że reforma oświaty pociągnie za sobą potrzebę dostosowania zatrudnienia do zmniejszającej się liczby godzin i liczby przedmiotów oraz liczby uczniów w poszczególnych szkołach i klasach. W związku z tym część nauczycieli zatrudnionych na pełnych etatach do nauczania określonych przedmiotów zmuszona będzie do dopełniania etatu w tej samej szkole, ale w innych przedmiotach lub uzupełniania brakujących godzin w innej szkole w tym w gimnazjum. Stąd należy przewidzieć konieczność dokształcania nauczycieli i uzupełniania wiedzy nie tylko w nowych specjalnościach, ale także w zakresie wynikającym z gruntownej zmiany treści, metod i poziomu nauczania poszczególnych przedmiotów. Ma to szczególne znaczenie w przyjętym testowym systemie oceny kompetencji i zdobytych umiejętności przez uczniów. Bowiem wyniki tego testu decydować będą o możliwościach dalszego kształcenia się młodzieży w szkołach średnich. Istotne znaczenie w reformowaniu szkolnictwa na terenie gminy będzie miała właściwa współpraca dyrekcji poszczególnych szkół i władz gminy z radami szkoły, rodzicami, kościołem i Brzozowskim Domem Kultury, Muzeum Regionalnym i MiejskoGminną Biblioteką Publiczną i jej filiami. 77 Aktualne i planowane zatrudnienie nauczycieli i innych pracowników w szkołach podstawowych i gimnazjach przedstawia poniższe zestawienie: Pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w szkole wg arkusza organizacyjnego szkoły wg stanu na 30.09.2000 Ogółem Wychowawca świetlicy 1,4 2,4 2,7 2,6 2,6 1,5 Bibliotekarz 1,4 2,4 4,5 2,7 2,6 3,8 5,9 4,2 4,8 2,6 3,0 51 4 7 27 6 4 12 3 2 3 26 4 2 25 5 3 18 3 4 13 1 2 14 2 7 14 2 4 24 5 7 224 35 2 43 Struktura zatrudnienia w % 71,9 5,6 9,9 65,9 14,7 9,8 54,5 13,7 9,1 13,7 70,3 10,8 5,4 65,8 13,3 7,9 69,3 11,5 15,4 76,4 5,9 11,8 58,3 8,3 29,2 66,6 9,6 19,0 61,5 12,8 17,9 66,7 10,4 0,6 12,8 Pedagog szkolny Brzozów Przysietnica nr 1 Przysietnica nr 2 Grabownica Humniska nr 1 Humniska nr2 Turze Pole Górki Zmiennica Stara Wieś Razem Niepełno zatrudnieni 1 1 1 1 1 5 Dopełniający etat w innej szkole 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 10 Uzupełniając etat w innej szkole Brzozów Przysietnica nr 1 Przysietnica nr 2 Grabownica Humniska nr 1 Humniska nr 2 Turze Pole Górki Zmiennica Stara Wieś Razem Nauczyciele Pełno zatrudnieni Wicedyrektor Dyrektor Szkoła podstawowa 1 1 1 1 1 5 3 1 1 1 1 7 3 1 1 5 71 41 22 37 38 26 17 24 21 39 336 1,4 2,4 4,5 2,7 2,6 1,5 4,2 2,4 2,7 2,6 2,6 2,0 4,2 2,7 2,6 1,5 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Aktualne i planowane zatrudnienie w gimnazjum 78 1 1 2 1 1 1 Ogółem W roku szkolnym 1999/2000 1 21 1 15 12 14 4 1 6 2 11 6 1 4 79 W roku szkolnym 2005/2006 28 1 6 9 10 3 6 8 2 Wychowawca świetlicy Bibliotekarz Pedagog szkolny Niepełno zatrudnieni 1 1 1 1 Dopełniający etat w innej szkole Brzozów Górki Grabownica Humniska Uzupełniając etat w innej szkole 1 1 1 1 1 1 6 Pełno zatrudnieni Brzozów Górki Grabownica Humniska Przysietnica Stara Wieś Razem Wicedyrektor Dyrektor Gimnazjum Nauczyciele 26 18 13 15 12 14 98 32 17 14 15 Przysietnica Stara Wieś Razem 1 1 6 10 6 66 3 9 32 1 1 2 14 16 108 5. Główne kierunki pracy wychowawczej, opiekuńczej i dydaktycznej wynikające z reformy systemu oświaty. Przedstawione wyżej potrzeby i kierunki rozwoju bazy materialnej szkół i ich wyposażenia w pomoce dydaktyczne, sale gimnastyczne, sprzęt i obiekty sportowe w gminie Brzozów wskazują na zakres prac jakie należy wykonać aby radykalnie poprawić warunki nauczania. Obok tych prac należy także przywrócić i rozwijać nowe funkcje wychowawcze, opiekuńcze i dydaktyczne szkół. Dotyczy to przede wszystkim: zmiany metod i treści nauczania, określenia minimum programowego, doboru nowych podręczników i lektur szkolnych, zwiększenia liczby zajęć pozalekcyjnych i kół przedmiotowych, konkursów, olimpiad, kółek zainteresowań z informatyki, plastyki, kółka teatralne, modelarstwo, muzyka, języki obce itp., rozwoju sportu, rekreacji i wypoczynku, organizacja i uaktywnienie SKS, organizacja dożywiania dzieci i młodzieży, organizowanie corocznych badań wad podstaw u dzieci i rozwój gimnastyki korekcyjnej rozwój opieki pedagogicznej i wychowawczej w celu likwidacji zagrożeń wychowawczych tj. narkomanii, palenia papierosów, picia alkoholu, chuligaństwa, itp., opieka nad dziećmi specjalnej troski, zapewnienie fachowej pomocy psychologa, objęcie dzieci opieką stomatologiczną, likwidacja wad wymowy poprzez organizację ćwiczeń z logopedii, Wskazane kierunki działania wymagają dużego zaangażowania kadry nauczycielskiej i pedagogów szkolnych we wszystkich szkołach nie tylko w zakresie organizacyjnym ale przede wszystkim przygotowania atrakcyjnych form pracy celem przyciągnięcia młodzieży do szkół w godzinach pozalekcyjnych. Wymaga to również przyznania szkołom dodatkowych środków finansowych na organizację pracowni, stołówek, świetlic i zakup do nich wyposażenia oraz opłatę pracy instruktorów i nauczycieli. Biorąc pod uwagę zarówno ważność omawianych spraw, możliwości dofinansowania tej działalności a także skuteczność prac wychowawczo - opiekuńczych za celowe wydaje się przydzielanie w rocznych planach finansowych gminy w odpowiedniej wysokości środków finansowych na te cele i nowe funkcje szkoły. Jako minimalne strategiczne zadania wychowawcze i dydaktyczne w tym zakresie należy przyjąć zabezpieczenie środków finansowych na pokrycie kosztów: zorganizowania nauki dwóch języków obcych we wszystkich klasach szkoły podstawowej, organizowania zespołów wyrównawczych dla eliminacji deficytów rozwojowych, doskonalenia techniki czytania, liczenia, uzupełnianie wiedzy i umiejętności z bloków przedmiotowych, rozumienia zjawisk zachodzących w otaczającym świecie i życiu społeczno- gospodarczym, rozwój czynności manualnych, poprawy wymowy itp. rozwijanie działalności kółek przedmiotowych i kół zainteresowania, rozwój zajęć sportowych - SKS w szkołach, zorganizowania kółek komputerowych i wyposażenie każdej szkoły w pracownię komputerową z podłączeniem do sieci internetowej, 79 corocznego badania wad postaw u wszystkich dzieci rozpoczynających naukę w szkole i zorganizowanie dla nich gimnastyki korekcyjnej, zorganizowania w każdej szkole świetlicy, stołówki lub bufetu szkolnego z gorącym mlekiem i drugim śniadaniem a najlepiej z obiadem, Rada i Zarząd Miejski będą popierać taką organizację nauczania, aby dzieci we wszystkich szkołach otrzymywały wykształcenie na najwyższym poziomie. Chodzi również o nauczanie wykraczające poza minimum programowe, rozwój zainteresowań w kółkach przedmiotowych i koła zainteresowań. Miarą wysokiego poziomu nauczania będzie liczba dzieci biorących udział i zajmujących wysokie miejsca w olimpiadach przedmiotowych wszystkich szczebli organizacyjnych oraz liczba młodzieży przyjętej do szkół ponadgimnazjalnych. Wspierany będzie rozwój intelektualny i fizyczny dzieci oraz kształtowanie odpowiednich postaw moralnych, etycznych i wychowawczych poprzez rozwój czytelnictwa, udział dzieci i młodzieży w zespołach artystycznych, chórach, kółkach recytatorskich, zespołach i klubach sportowych. Nie będzie również obojętne, jak prowadzone są sprawy gospodarcze w szkołach. Wygląd zewnętrzny i wewnętrzny szkół nie zawsze zależy od pieniędzy ale w wielu przypadkach od inwencji, gospodarności, zaangażowania i „zmysłu” estetycznego dyrektora. Poprzez angażowanie uczniów i kadry nauczycielskiej do dbałości o estetyczny wygląd szkoły i jej otoczenia oraz sołectwa można również uczyć i wychowywać dzieci i młodzież. Ścisłą współpracą z radą rodziców i radą sołecką można wiele spraw rozwiązać, zintegrować, uczynić szkołę otwartą na potrzeby miejscowego środowiska a szczególnie młodzieży pozaszkolnej, organizując np. zawody sportowe, imprezy kulturalne itp. Szkoła nie może pełnić funkcji „urzędu”, w którym załatwia się jakieś sprawy, ale musi to być miejsce tętniące życiem cały dzień, w którym uczy się, rozwija umiejętności i zainteresowania, wychowuje i rozwiązuje problemy wychowawcze oraz rozwija się i kształtuje postawy etyczno- moralne młodzieży. Szkoły powinny być wizytówką sołectwa. Aby to osiągnąć dyrektor i kadra nauczycielska muszą się cieszyć wielkim autorytetem i zaufaniem u dzieci i rodziców, być widocznym i aktywnym w środowisku. Spełnienie tej roli w pełni umożliwi wdrażana reforma oświaty. 6. Szkolnictwo średnie i wyższe zawodowe. Prowadzenie szkół ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych nie należy do obowiązków gmin lecz należy do obowiązków powiatów. Niemniej jednak ze względu na miejsko-wiejski status gminy i kulturotwórczy charakter oraz regionalny zasięg szkolnictwa średniego władze miasta są mocno zainteresowane w rozwoju zarówno szkolnictwa średniego ogólnokształcącego, średniego zawodowego, policealnego oraz zawodowego. Podpisując umowę współpracy z Wyższą Szkołą Pedagogiczną w Rzeszowie władze gminy zobowiązały się do aktywnego wspierania organizacji zawodowego szkolnictwa wyższego. Po udostępnieniu na podstawie wieloletniej (20-letniej) umowy dzierżawnej przez Urząd Miejski obiektów, WSP w Rzeszowie uruchomiło w 2000 roku nabór studentów do: studium podyplomowego kształcenia i doskonalenia nauczycieli, 5-letnich studiów magisterskich, kształcących nauczycieli w czterech specjalnościach, zgodnie z wymogami reformy oświaty, 80 Na początek kształcić się tu będą nauczyciele przyrody, czyli bloku nauczania w klasach IV-VI, zawierających elementy biologii, chemii, fizyki, geografii. Studia podyplomowe w Brzozowie będą trwały 2 semestry, a świadectwo ich ukończenia uprawniać będzie do nauczania przyrody w zreformowanej szkole podstawowej. Przewiduje się, że co roku przyjmować się będzie około 40-60 słuchaczy. Ponadto należy dołożyć wszelkich starań aby na terenie miasta Brzozowa zorganizować Uniwersytet polsko-ukraiński- takie propozycje są rozpatrywane. Władze miasta i gminy będą wspierać rozwój wszystkich kierunków kształcenia między innymi poprzez : bezpośrednią pomoc w poprawie warunków nauczania i pracy nauczycieliudostępnianie na korzystnych warunkach obiektów komunalnych gminy dla potrzeb szkół średnich a przede wszystkim wyższych, udostępnienie terenów pod budowę ośrodka akademickiego oraz wykorzystanie wybudowanych i niezasiedlonych bloków mieszkalnych (osiedla styropianowego) na akademiki i mieszkania dla kadry naukowej, utworzenie gminnego funduszu stypendialnego dla młodzieży żyjącej w najtrudniejszych warunkach i najzdolniejszej, wzmocnienie działań wychowawczych i zagospodarowania wolnego czasu np. pomoc w organizacji na terenie miasta kawiarni internetowej, wspieranie rozwoju przedsiębiorczości, tworzeniu nowych miejsc pracy, Stworzenie warunków i możliwości studiowania w Brzozowie to nie tylko względy prestiżowe, ale jest to szansa ożywienia, rozwoju i nobilitacji miasta. Stały pobyt studentów wywoła potrzebę rozwoju infrastruktury gastronomiczno-noclegowej, handlowej, ożywienia działalności kulturalno-sportowej. Wiąże się z tym konkretny wymiar finansowy i powstanie dodatkowych miejsc pracy. Daje to szansę ukończenia studiów dla miejscowej młodzieży po znacznie niższych kosztach. 81 X. PROJEKTY REALIZCJI CELÓW STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE DZIAŁALNOŚCI KULTURALNEJ. Rozwój duchowy, działalność kulturalna na terenie miasta i gminy Brzozów jest prowadzona i rozwijana w oparciu o bazę materialną i kadrową Brzozowskiego Domu Kultury, Muzeum Regionalnego, Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej wraz z jej filiami, wiejskie domy kultury oraz domy strażaka w poszczególnych miejscowościach, działalności zespołów ludowych, aktywność społeczną i zainteresowania lokalnej społeczności, organizację wolnego czasu mieszkańców gminy. Głównymi celami działalności w zakresie kultury powinny być: - promocja osiągnięć kulturalnych gminy na zewnątrz przez: organizowanie imprez ponadgminnych ( np. w ramach działalności Związku Gmin Brzozowskich), - zadbanie o kontynuowanie imprez cieszących się dużą popularnością wśród mieszkańców tj. widowiska teatralne, obrzędy, plenery, przeglądy zespołów, wystawy - rozpowszechnianie wydawnictw dotyczących walorów kulturalnych i krajobrazowych, wspieranie zespołów oraz artystycznie uzdolnionych osób reprezentujących miasto i gminę, - zwiększenie aktywności społeczności lokalnej i jej integracja w rozwiązywaniu wspólnych problemów gminy, zwiększenie poczucia więzi z miejscem zamieszkania, - kultywowanie narodowych i miejscowych tradycji oraz propagowanie ich wśród młodzieży, - rozwijanie działalności zespołów muzycznych, tanecznych, teatralnych, kapel ludowych itp. - organizacja imprez kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych, w celu zwiększenia atrakcyjności miejsca zamieszkania i zapobiegania odpływowi młodych, - kontynuowanie organizacji cyklicznych imprez kulturalno-rozrywkowych i sportowych w ramach „Dni Brzozowa”, - wspieranie działalności Regionalnego Muzeum, - opieka nad obiektami zabytkowymi , Wyżej wymienione cele działalności kulturalnej mają przyczyniać się do biernego i czynnego uczestnictwa w rozwoju duchowego mieszkańców miasta i gminy poprzez kształtowanie osobowości, postaw obywatelskich, rozwój zainteresowań, talentów i umiejętności artystycznych. Zachować w pamięci tradycje, obyczaje, obrzędy i zwyczaje oraz przekazać je następnym pokoleniom. Kształtować postawy, wychowywać i rozwijać patriotyzm lokalny, współdziałanie w zespole i samorządności. W działaniach tych należy szczególną uwagę zwrócić na rozwój duchowy i aktywności młodzieży stwarzając dobre warunki do kulturalnego wykorzystania wolnego czasu. Biorąc pod uwagę opinię ankietowanych mieszkańców ( % wypowiedzi) poszczególnych miejscowości sporządzono listę rankingową celów, potrzeb i kierunków działań strategicznych w zakresie wspierania rozwoju duchowego mieszkańców i działalności kulturalnej powinny dotyczyć: Cel- kierunek działań Organizowanie ogólnie dostępnych imprez kulturalnych Patronat i większy udział gminy w utrzymaniu obiektów i organizacji imprez kulturalnych Ochrona i promocja twórczości i obrzędów ludowych Zwiększenie środków finansowych na renowację zabytków Udostępnienie całego Ratusza na potrzeby Muzeum Regionalnego 82 Sołectwa Brzozów Na podstawie propozycji rad sołeckich i osiedlowych sporządzono drugie zestawienie celów, potrzeb i kierunków działania w zakresie rozwoju kultury na lata 20002010 i dalsze. W zestawieniu podano zadania realizowane (R), przewidywane do realizacji (PR), postulowane do realizacji (P): Potrzeby, cele, zadania, kierunki działania Uaktywnić Dom Kultury w dziedzinie organizacji imprez dla mieszkańców miasta i okolic Zwiększenie udziału gminy w utrzymaniu obiektów kultury i w finansowaniu organizacji imprez kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych Oddziaływanie Brzozowskiego Domu Kultury z wyjazdowymi spektaklami na środowisko wiejskie Zwiększyć nakłady na zakup książek do bibliotek wiejskich Remont lokalu biblioteki publicznej w Zmiennicy Uruchomienie świetlicy dla młodzieży w WDK w Humniskach Konieczność powiększania pomieszczeń na zbiory biblioteczne i czytelnię w Grabownicy Wyremontować budynek- siedzibę kapeli w Przysietnicy W miarę możliwości zwiększyć nakłady na zakup książek do biblioteki Organizowanie dla dzieci i młodzieży nauki tańca i śpiewu ludowego, utrzymywanie zespołów muzyki młodzieżowej i ludowej, orkiestry dętej, organizowanie wycieczek, pielgrzymek, obchodów rocznic religijnych i narodowych. Wychowywanie młodzieży w trzeźwości , rozwijanie czytelnictwa Organizacja imprez kulturalnych pod patronatem BDK Zwiększenie udziału gminy w utrzymaniu obiektów kultury i w finansowaniu organizacji imprez kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych Symbol R Odpowiedzialny BDK P Urząd Gminy P BDK. Brzozów R P P P UM UM OSP UM P R UM UM P,R BDK, szkoły, rodzice, kościół P UM, BDK P UM Obok wyżej wymienionych działań należy zwrócić uwagę na: Duże znaczenie ma zwiększenie poziomu aktywnego uczestnictwa mieszkańców gminy w organizowanych przez BDK i Muzeum imprezach kulturalnych, informacyjno-popularyzatorskich, konferencji naukowych i innych. Konieczne jest wspieranie akceptowanych przez społeczeństwo i organizowanie nowych imprez plenerowych, festynów powiązanych z różnego typu przeglądami zespołów instrumentalnych, tanecznych, wokalnych zarówno ludowych jak i młodzieżowych. Imprezom tym towarzyszyć mogą zawody sportowe. Wspierać i rozwijać należy funkcje oświatowe Muzeum Regionalnego, a w szczególności w zakresie prowadzenia pogadanek, lekcji muzealnych i prelekcji w szkołach o tematyce związanej z historią, walorami krajoznawczo-turystycznymi i kulturą ludową, obrzędami regionu brzozowskiego i Brzozowa, promocje poetyckie, konkursy, koncerty, widowiska obrzędowe i inne imprezy muzealne. Aby działania te przynosiły lepsze efekty wychowawczo-dydaktyczne należy nie tylko zabezpieczyć odpowiednie środki finansowe na działalność merytoryczną ale także poprawić warunki lokalowe, wystawienniczo-magazynowe poprzez udostępnienie całego ratusza na potrzeby Muzeum. Pod patronatem Muzeum Regionalnego lub Brzozowskiego Domu Kultury zorganizować kawiarnię internetową i literacki klub promocyjno-dyskusyjny, 83 Kontynuować należy wydawanie lokalnej gazety pod tytułem „Wiadomości Brzozowskie”. Wydawane czasopismo może być ważnym instrumentem rozwoju lokalnej demokracji, miejscem ścierania się i krystalizowania opinii i poglądów, które należy wykorzystać w kształtowaniu kierunków rozwoju gminy, ochrony dziedzictwa dorobku kulturalnego, gospodarczego i przyrodniczego wsi. Gazeta jako przejaw samorządności lokalnej przyczynia się do budowania pozytywnego wizerunku gminy. W upowszechnianiu kultury, kultywowaniu tradycji i rozwijaniu patriotyzmu lokalnego i samorządności istotne znaczenie może mieć również stworzenie warunków do utworzenia w Brzozowie telewizji kablowej. 84 XI. PROJEKTY REALIZACJI CELÓW STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE SPORTU, REKREACJI I ROZWOJU AGROTURYSTYKI 1. Uwarunkowania. Gmina Brzozów posiada cztery główne atuty stwarzających warunki i możliwości rozwoju sportu, rekreacji i agroturystyki. Są to między innymi: Położenie przy bardzo ruchliwej trasie komunikacyjnej prowadzącej w Bieszczady, Atrakcyjne ukształtowanie terenu, duże obszary leśne, czyste środowisko, obszary chronionego krajobrazu, źródła wód mineralnych i przedwojenne tradycje uzdrowiskowe, Rozwijającą się bazę hotelowo-gastronomiczną, i obiekty sportowe oraz plany ich rozwoju Dobre tradycje w organizacji ponad gminnych imprez kulturalnych, sportoworekreacyjnych i zainteresowanie mieszkańców a w szczególności młodzieży uprawianiem sportu i rekreacji, Daje to podstawy do rozwoju infrastruktury turystyczno-sportowej związanej zarówno z ruchem wycieczkowym, coraz popularniejszą agroturystyką jak również rozwoju różnych dyscyplin sportowych. Biorąc pod uwagę wypowiedzi ankietowanych mieszkańców (% ) podstawowe kierunki działania na rzecz wspierania rozwoju sportu, turystyki, rekreacji i wypoczynku mieszkańców oraz tworzenia dodatkowych źródeł dochodów na wsi poprzez rozwój agroturystyki powinny dotyczyć: Cel- kierunek działań Organizowanie ogólnie dostępnych imprez sportowych i rekreacyjnych Budowa krytej pływalni w Brzozowie Budowa zbiorników wodnych małej retencji i wykorzystanie ich w rekreacji Wytyczenie tras turystycznych pieszych, rowerowych, biegów narciarskich, ścieżek dydaktycznych itp. Modernizacja basenu, obiektów sportowo-rekreacyjnych, stadionów Wspieranie rozwoju gospodarstw agroturystycznych i bazy noclegowo-żywieniowej w mieście i na wsi Większy udział finansowy gminy w utrzymaniu obiektów sportowo-rekreacyjnych, klubów sportowych Rozwijanie klubów piłki nożnej i innych dyscyplin sportowych Brzozów Na podstawie propozycji rad sołeckich i osiedlowych sporządzono drugie zestawienie celów, potrzeb i kierunków działania w zakresie sportu, agroturystyki, turystyki i rekreacji na lata 2000-2010 i dalsze. W zestawieniu podano zadania realizowane (R), przewidziane do realizacji (PR), postulowane do realizacji (P): Nazwa zadania- miejscowość Remont basenu kąpielowego Budowa kortów do tenisa i boiska do piłki siatkowej Budowa wyciągu narciarskiego przy ul. Chopina w Brzozowie Urządzenie terenów rekreacyjnych i wytyczenie tras spacerowych, rowerowych, narciarskich i ścieżek dydaktycznych na obszarze byłego uzdrowiska przy ul. Zdrojowej i tzw. willi biskupiej Ułatwić rolnikom rozwój gospodarstw agroturystycznych Wybudować kryty basen kąpielowy na bazie szkoły podstawowej. Zwiększenie udziału gminy w utrzymaniu obiektów kultury i w finansowaniu organizacji imprez kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych 85 Symbol ZR P P P Odpowiedzialny MOSiR UM PG UM P P ODR Iwonicz UM P UM Turze Pole Górki Stara Wieś Hum niska Reaktywowanie działalności klubu sportowego piłki nożnej T Budowa szatni sportowej Rozbudowa i modernizacja boiska sportowego przy szkole podstawowej Budowa siłowni Utrzymanie w należytym stanie boiska sportowego i zaplecza gospodarczego - szatnia G Budowa oświetlenia stadionu Uruchomienie procedury i stworzenie warunków do wprowadzenia agroturystyki Wykonanie szkolnego boiska sportowego, Budowa sali gimnastycznej Dokończenie budowy sali gimnastycznej przy szkole H podstawowej- Mała Strona Położenie asfaltu na boisku sportowym Przeznaczenie terenu byłej cegielni na obiekt rekreacyjno - sportowy Budowa sali gimnastycznej dla potrzeb szkoły podstawowej nr 1i gimnazjum Budowa boiska do piłki siatkowej i koszykowej w SP 1 i gimnazjum Budowa boisk sportowych przy SP Budowa sali gimnastycznej Zmien nica Budowa szatni wraz z zapleczem socjalnym na stadionie Utrzymanie LKS „Płomień” Sala gimnastyczna przy szkole podstawowej i gimnazjum jako G Grabo najpilniejsza inwestycja wnica Zespół rekreacyjno – wypoczynkowy – korty tenisowe, basen PDokończenie budowy szatni na stadionie Przysie Remont płyty boiska stadionu tnica Ogrodzenie stadionu P P P UM PZ LZS UM UM P R UM PFRON UM i LKS Górski P P UM ODR w Iwoniczu P R R UM UM UM P P P ZEAS U M, Starostwo powiatowe UM P P P P R P UM UM UM UM UM UM P R P P UM UM UM Ze względu na duże zapotrzebowanie społeczności lokalnej należy stworzyć warunki do uprawiania sportu przez wybudowanie boisk sportowych, organizację turniejów gier drużynowych zespołów wiejskich, promowanie zdrowego stylu życia. 2. Agroturystyka i wiejska turystyka pobytowa. Agroturystyka i turystyka wiejska jest odpowiedzią na potrzebę spokoju, ciszy, obcowania z przyrodą ludzi zmęczonych życiem i pracą w mieście. Otwiera to duże możliwości zainteresowania mieszkańców miast gminą Brzozów. Bazując na tradycji związanej z życiem wsi, kulturą ludową, na wartościach gospodarstwa rolnego, można wykorzystać warunki mieszkaniowe, nadwyżki siły roboczej i produkty rolnicze. Atrakcyjnymi dla turystów mogą okazać się zarówno kwatery w nowoczesnych domach jak i stare domy drewniane usytuowane często w trudno dostępnych, ale atrakcyjnych krajobrazowo terenach, w pobliżu lasów, czy potoków. W szerokiej sferze zainteresowań powinno być zagospodarowanie turystyczne wsi i obszarów wiejskich. Agroturystyka stwarza szansę uzyskania dodatkowych dochodów dla ponad 20% gospodarstw bez ponoszenia dużych nakładów inwestycyjnych w gospodarstwie. Organizowanie pobytu turystów przebywających w pięknej dolinie Sanu i na Pogórzu Dynowsko-Przemyskim i obsługa ruchu turystycznego odbywającego się w kierunku Bieszczadów przez rodzinę rolnika we własnym gospodarstwie rolnym nie powinna ograniczyć się tylko do zapewnienia zakwaterowania z całodziennym wyżywieniem lub możliwością zakupów świątecznych lub okazyjnych produktów z gospodarstwa. Znaczny odsetek rolników prowadzić może kompleksową obsługę turystów, rozwijając wynajem 86 terenów pod kampingi, urządzając tereny wędkarskie, uprawianie sportów zimowych, ostatnio bardzo modną górką turystykę rowerową, organizując wakacje w siodle, wypożyczalnie sprzętu sportowego, wodnego oraz koni, bryczek itp. Wydaje się, że wykorzystanie potencjalnych możliwości związanych z pięknem i bogactwem krajobrazu, przyrody i atrakcyjnością Pogórza Dynowskiego powiązane ze skutecznym działaniem w zakresie rozwoju agroturystyki będą miały istotny wpływ na lokalną koniunkturę gospodarczą. Stąd będzie potrzeba organizowania i finansowania efektywnych form doradztwa, kanałów przepływu informacji rynkowych, szkolenia, i doskonalenia zawodowego rolników oraz przekwalifikowania znacznej części ludności wiejskiej do innych zawodów. Doradztwo technologiczne musi nawiązywać do charakteru środowiska i metod produkcji bezpiecznej żywności i uznawanych na świecie standardów jakościowych. Nowego ustawienia wymaga doradztwo ekonomiczno-organizacyjne, które uwzględniać musi nie tylko prowadzenia gospodarstwa rolnego, ale również prowadzenie innej działalności gospodarczej na własny rachunek w warunkach ciągle zmieniającego się otoczenia zewnętrznego, a w szczególności wymagań rynku. Dla uzyskania efektów w zakresie turystyki, rekreacji i wypoczynku niezbędnym będzie podejmowanie działań polegających głównie na: szerokiej informacji i promocji gminy (udział w targach turystycznych, wydawnictwa promocyjne, foldery itp.), przeprowadzenie kompleksowych badań wśród mieszkańców gminy co do możliwości udostępniania pokoi, gospodarstw dla turystów, analizy warunków, możliwości i zakresu świadczenia usług i określenia standardu tych usług, posiadanej wiedzy i umiejętności w tym zakresie, określenia potrzeb inwestycyjnych i harmonogramów ich realizacji, itp. rozwój świadomości i szkolenie zainteresowanych mieszkańców w zakresie prowadzenia punktów małej gastronomii, organizowania, prowadzenia i zarządzania gospodarstwem agroturystycznym i turystyką wiejską (elementy hotelarstwa, gastronomii, obsługi turystycznej), rozbudowanie i podnoszenie standardu infrastruktury technicznej terenów wypoczynkowych i rekreacyjnych, wytyczenie i oznakowanie tras rowerowych, spacerowych i narciarstwa biegowego o stopniach trudności dostosowanych zarówno dla rodzin z dziećmi lubiących aktywnie i zdrowo spędzać czas wolny jak i amatorów kolarstwa górskiego, wytyczenie tras wycieczek konnych na terenach leśnych, urządzanie leśnych parków zdrojowych i wypoczynkowych oraz wyznaczenie ścieżek spacerowych, dydaktyczno- rekreacyjnych, rowerowo-narciarskich na bazie dawnego Zdroju, obszaru podworskiego w Zmiennicy i centrum wypoczynkowego o.o. jezuitów w kompleksie leśnym w Starej Wsi tworząc funkcjonalny kompleks zdrojowowypoczynkowy oraz na bazie „Willi biskupiej” i obiektów towarzyszących w kompleksie leśnym na granicy Przysietnicy i Brzozowa, budowa boisk sportowych, budowa zbiorników wodnych z przeznaczeniem na cele rekreacyjne oraz do hodowli pstrąga i innych ryb, Proponuje się zlokalizować je: na potoku Leluta w 3+00 – wieś Górki, na potoku Sietnica w 7+400 – wieś Przysietnica, na rowie nr 7 w 0+700 – wieś Stara Wieś, na rowie Kijowiec w 0+800 – wieś Grabownica, na rowie Jakla Wielka w 1+900 – wieś Humniska, na rowie Fugas w 1+00 – Brzozów, na rowie Ksawera w 1+600 – wieś Grabownica. organizowanie pól namiotowych, campingów, parkingów, małej gastronomii, 87 pozyskanie inwestorów strategicznych, chętnych do inwestowania w turystykę i wypoczynek ( np. budowa parków leśnych, ośrodek rekreacji, budowa tras narciarskich, organizacja górskich wyścigów rowerowych), Przedstawione wyżej propozycje w pierwszej kolejności wymagają szczegółowego rozpracowania programowo-koncepcyjnego i finansowego z równoczesnym rozpoznaniem i uporządkowaniem spraw własnościowych terenów. W tym celu należy nawiązać ścisłą współpracę między innymi z Regionalną Agencją Promocji Turystyki w Rzeszowie w zakresie ogólnej koncepcji rozwoju turystyki. Bardzo cenna i pomocna będzie współpraca z: Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Iwoniczu oraz Stowarzyszeniem Galicyjskich Gospodarstw Gościnnych. Organizacje te posiadają bogate doświadczenia w zakresie organizacji gospodarstw agroturystycznych i promocji turystycznej. W realizacji powyższych celów pomogłoby także powołanie lokalnych organów odpowiedzialnych za organizacje turystyki i promocję gminy, np. proponowane powołanie w ramach instytucjonalnego systemu wspierania przedsiębiorczości: Gminnego Stowarzyszenia Rozwoju Gospodarczego i działający w jego ramach Gminny Klub Gościnnych Gospodarstw Agroturystycznych. Mając przygotowane dla poszczególnych obiektów propozycje należy rozpocząć pozyskanie funduszy pomocowych oraz inwestorów strategicznych, chętnych do inwestowania w turystykę i wypoczynek. W szczególności można wykorzystać preferencyjne linie kredytowe Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. 3. Sport i rekreacja Biorąc pod uwagę dużą i wciąż rosnącą popularność agroturystyki, kolarstwa górskiego oraz zalesienie, położenie i ukształtowanie terenu poszczególnych miejscowości oraz gmin sąsiednich skupionych w Związku Gmin Brzozowskich należy wykorzystać sprzyjające czynniki i stworzyć warunki do uprawiania sportu, i rekreacji. W działaniu tym jednym z celów powinno być rozwój turystyki rowerowej i narciarstwa biegowego. W ramach tego Związku proponuje się organizować cykl amatorskich zawodów kolarstwa górskiego i zawodów narciarskich. Zawody odbywałyby się kolejno w poszczególnych gminach i byłyby doskonałą okazją do prezentacji dorobku kulturalnosportowego poszczególnych grup wiekowych i organizacji sportowych gmin. Zawody powinny mieć formę pikników plenerowych dla całej rodziny połączonych z czynnym wypoczynkiem, a także przeglądami kapel, zespołów i artystów działających na danym terenie. Bardzo ważną sprawą jest odpowiednia promocja czynnego-sportowego wypoczynku i idei współzawodnictwa w lokalnych środowiskach oraz zainteresowanie nimi sponsorów i organizacji wojewódzkich wspierających tą działalność. Ponadto w rozwoju sportu i rekreacji oraz zagospodarowaniu wolnego czasu młodzieży istotne znaczenie będzie miało podjęcie budowy krytej pływalni. W programie użytkowym należy przewidzieć obok pełnowymiarowej pływalni, trampoliny do skoków do wody, różnego rodzaju zjeżdżalnie do wody, także siłownie, kręgielnie, salę do gry w tenisa stołowego, bilard, gabinetami odnowy, kawiarnie, szatnie i zapleczem socjalno-technicznym itp.. W Studium przyrodniczym oraz w Studium uwarunkowań i kierunków przestrzennego zagospodarowania miasta i gminy Brzozów zostały wyznaczone tereny nadające się na cele rekreacyjne i turystyczno-sportowe. 88 XII. PROGRAM REAKTYWOWANIA FUNKCJI UZDROWISKOWYCH MIASTA BRZOZOWA Miasto Brzozów położone jest w pięknej podgórskiej okolicy Podkarpacia, bogatej w lasy i płynące wody. Posiada liczne złoża ropy naftowej o obfite źródła mineralne. Każda miejscowość obdarzona przez przyrodę właściwościami, dającymi się wyzyskiwać dla celów leczniczych, może się stać „uzdrowiskiem klimatycznym i zdrojowym”. Takim uzdrowiskiem klimatycznym i zdrojowym w okresie międzywojennym był Brzozów –Zdrój, który został zniszczony bezpośrednio po drugiej wojnie światowej. Położony on jest w malowniczej podgórskiej kotlinie, otoczonej wzgórzami, pokrytymi rozległymi lasami szpilkowymi w odległości około 2 km od miasta. Brzozów uzdrowiskiem stał się przypadkowo. Bowiem w czasie poszukiwań ropy naftowej na terenie lasów położonych w okolicy Brzozowa, wywiercono studnię głębokości około 300m, w której ropy nie znaleziono, ale natrafiono na bardzo obfite źródła alkalicznych wód mineralnych żelazawą solankę jodowo-borowo-bromowych. Swoim składem najbardziej zbliżona jest do wód rabczańskich, nieco bardziej stężonych, była natomiast bardziej stężona od wód rymanowskich i iwonickich. Woda ta mogła przede wszystkim służyć do kąpieli, a do picia po rozcieńczeniu 10-15-krotnym. Wody te cechują się małym stopniem mineralizacji. Wyniki badania wód wykonane w latach 1932-1933, 1953-1957 oraz 1965, 1979 r. potwierdzają skład wody charakteryzując ją jako wodę mineralną chlorkowo-sodową (solankę) jodowo-borowo-bromowych Ponadto w otaczającym lesie są olbrzymie pokłady borowiny dotychczas nie eksploatowane. Ponieważ prowadzone badania były ukierunkowane na poszukiwania ropy naftowej, a nie były badaniami ukierunkowanymi na znalezienie wód mineralnych wyniki tych poszukiwań były nie efektywne z tego punktu widzenia. Nie wykluczyły one jednak istnienia zasobów wód mineralnych, a wręcz przeciwnie wskazują na potrzebę poszukiwań tych złóż. Stąd na wniosek władz administracyjnych Brzozowa w 1993 roku w Instytucie Geologii w Krakowie opracowano projekt poszukiwań wód mineralnych na tym obszarze. W projekcie tym przewidywano wykonanie dwóch otworów płytkich tj. na głębokość 200-300 m w obrębie istniejącego otworu „Brzozów-Las- IG-1” tj. w obrębie silnie zaangażowanego tektonicznie „wypiętrzenia lasu” oraz jednego otworu głębokiego tj. na około 1500 m. Projekt wierceń został zatwierdzony przez Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa decyzją z dnia 16.02. 1995 r. znak KDH /013/5781/95 . Jednak ze względu na brak środków finansowych badań nie podjęto. Przeprowadzone badania chemiczne i ocena jakości wód pobranych w dniu 18.08. 2000 roku próbek wody z potoku w Brzozowie –Lesie i ze źródła w Przysietnicy –Willa wskazują, że są to wody niskozmineralizowane, wodorowęglanowo-wapniowe nadające się do celów pitnych oraz produkcji butelkowanej wody mineralnej. Biorąc pod uwagę stan rozpoznania złóż wód mineralnych, skład chemiczny i jakość przebadanych próbek wód oraz fakt działania w latach międzywojennych zakładu lecznictwa uzdrowiskowego wydaje się celowe doprowadzenie do wykonania odwiertów zgodnie z zatwierdzonym przez MOŚ,ZNiL. W świetle przedstawionych faktów wydaje się za celowe podjęcie przez władze gminy aktywnych działań w celu pozyskania środków finansowych na powyższe badania-należy 89 przygotować odpowiednio umotywowany wniosek do funduszy pomocowego np. SAPARD. Do wniosku należy dołączyć wstępną koncepcję organizacyjno-funkcjonalną reaktywacji uzdrowiska jako działania wykorzystującego lecznicze i rekreacyjnorehabilitacyjne walory środowiska naturalnego, dorobek naukowy i zawodowy zespołu lecznictwa szpitalnego w dziedzinie onkologii i gastrologii oraz działania wspierającego aktywność gospodarczą gminy i tworzącego dodatkowe miejsca pracy. Niezależnie od powyższego należy doprowadzić do wyznaczenia strefy ochronnej i zabezpieczenia ujęcia tych wód oraz ich eksploatacji w formie punktu czerpalnego-ujęcia „zdrojowego” i produkcji butelkowanej wody mineralnej. W planach urządzania terenów rekreacyjno- wypoczynkowych, parków leśnych i ścieżek rekreacyjno-dydaktycznych przewidzieć budowę punktów czerpalnych wody zdrojowej oraz produkcji wody mineralnej na większą skalę , W celu pozyskania środków finansowych na realizację tego programu należy prowadzić szeroką działalność promocyjną i aktywizacyjną wśród różnych grup społecznozawodowych i podmiotów gospodarczych zarówno krajowych jak i zagranicznych. 90 XIII. PROJEKTY REALIZACJI CELÓW STRATEGICZNYCH W ZAKRESIE POMOCY SPOŁECZNEJ, OCHRONY ZDROWIA I BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO 1. Pomoc społeczna. Ze względu na znaczny poziom ubóstwa wśród mieszkańców gminy Brzozów konieczne jest rozszerzenie zakresu i poprawa funkcjonowania Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Potrzeba ta wynika ze szczególnego charakteru pracy socjalnej, która wymaga zapewnienia dyskrecji osobom zwracającym się o pomoc. Na uwagę zasługuje także fakt, iż prawie ¼ całego budżetu MOPS stanowią świadczenia przyznawane z powodu braku możliwości zatrudnienia, a w związku z czym głównym powodem ich udzielania w latach 1998-1999 było obniżanie się poziomu dochodów ludności. Sołectwa Brzozów Na podstawie propozycji rad sołeckich i osiedlowych sporządzono zestawienie potrzeb i propozycji kierunków działania w zakresie opieki społecznej na lata 2000-2010 i dalsze. W zestawieniu podano zadania realizowane (R), przewidziane do realizacji (PR), postulowane do realizacji (P): Nazwa zadania- miejscowość Przeciwdziałanie skutkom restrukturyzacji gospodarki, bezrobociu, ubożeniu społeczeństwa Poprawić funkcjonowanie opieki nad osobami samotnymi w podeszłym wieku i ubogimi Adaptacja wolnych budynków komunalnych na Domy Pomocy Społecznej Wzmocnić działania na rzecz walki chuligaństwem i z alkoholizmem, założyć klub „AA” Wzmocnić działania w zakresie ochrony życia, walki z patologią , alkoholizmem, chuligaństwem, kradzieżą Adaptacja wolnych budynków komunalnych na Domy Pomocy Społecznej Otoczyć szczególną opieką ludzi chorych, samotnych i inwalidów Zabezpieczenie środków na zasiłki i pomoc w naturze Zabezpieczenie środków na dodatki mieszkaniowe Zabezpieczenie środków na zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne i wychowawcze Zabezpieczenie środków na dożywienie dzieci Zabezpieczenie środków na usługi opiekuńcze Umieszczanie osób starych, samotnych w Domu Pomocy Społecznej Symbol R P Odpowiedzialny UM, MOPS,PUP, Starostwo UM , MOPS, UM P Komitet przeciwalkoholowy Policja UM P R R R. UM UM UM UM R R R UM UM U M, DPS Na podstawie opinii respondentów sporządzono zestawie głównych celów-kierunków działania w zakresie opieki społecznej, ochrony zdrowia i bezpieczeństwa publicznego, które powinny być rozwiązywane w latach 2000-2010. Cele-kierunki działań Przeciwdziałanie skutkom restrukturyzacji gospodarki, bezrobociu, ubożeniu mieszkańców Wzmocnienie działań w zakresie ochrony życia i walki z patologią- alkohol, chuligaństwo, Poprawa funkcjonowania opieki nad osobami niepełnosprawnymi, samotnymi, podeszłym wieku, Zorganizowanie powszechnego dostępu do przychodni specjalistycznych, rehabilitacji Prowadzenie stałej działalności na rzecz poprawy profilaktyki i promocji zdrowego stylu życia Zwiększenie środków z budżetu gminy na pomoc społeczną 91 Poprawa funkcjonowania publicznych ośrodków zdrowia i dostępu do lekarz rodzinnego, lecznictwa otwartego Rozwijanie akcji „Aby dziecko było bezpieczne na drodze” Poprawa bezpieczeństwa publicznego, ruchu drogowego, przestrzeganie prawa, zabezpieczenia, mienia, Budowa komunalnych mieszkań dla rodzin ubogich Adaptacja wolnych budynków użyteczności publicznej na mieszkania rotacyjne dla rodzin ubogich Wspieranie organizacji rodzinnych domów dziecka Adaptacja wolnych budynków użyteczności publicznej na hospicjum Budowa domów pomocy społecznej Likwidacja barier architektonicznych utrudniających poruszanie się osób niepełnosprawnych Biorąc pod uwagę skalę ubóstwa wynikającą między innymi z ograniczonych możliwości podejmowania pracy, coraz to niższe dochody z produkcji rolniczej i większą liczbę osób bezrobotnych z prawa do zasiłku w opinii pracowników MOPS należy przeciwdziałać skutkom restrukturyzacji gospodarki, bezrobociu, ubożeniu mieszkańców, zwiększyć ilość środków na pomoc społeczną i liczbę etatów pracowników opieki społecznej. Pozwoli to na rozszerzenie zakresu działalności socjalnej przez lepsze zdiagnozowanie potrzeb środowiska oraz objęcie potrzebujących bardziej kompleksową formą wsparcia i pomocy. Pomoc społeczna powinna być powiązana z walką z bezrobociem i walką z patologią społeczną w gminie. W tym celu konieczna jest współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy, Powiatową Komendą Policji, Publicznymi Ośrodkami Zdrowia, podmiotami gospodarczymi i różnego rodzaju organizacjami społecznymi- kościelnymi i pozarządowymi. Zadaniem MOPS będzie weryfikacja możliwości udzielenia skutecznej pomocy i podjęcia pracy przez osoby zwracające się o pomoc i kierowanie tych osób na szkolenia i kursy, zatrudnienie przy robotach publicznych itp. W tym celu należy wykorzystać posiadaną przez pracowników socjalnych dobrą znajomość środowiska. Konieczna jest walka z marazmem przez pobudzenie aktywności gospodarczej mieszkańców gminy. Powinien to być jeden z podstawowych kierunków działalności ośrodka. Drugim z kierunków pozostanie pomoc osobom niepełnosprawnym, upośledzonym, starszym, przeciwdziałanie i zwalczanie patologii, usuwanie różnego rodzaju barier architektonicznych w obiektach użyteczności publicznej itp. Trzecim z kierunków działań będzie opieka nad dziećmi pochodzącymi z rodzin patologicznych. Chodzi o zapewnienie tym dzieciom odzieży, gorących posiłków oraz stworzenie warunków do zdobywania wiedzy i zagospodarowania wolnego czasu – organizacja środowiskowych świetlic, jadalni . 2. Ochrona zdrowia W związku z wdrażaniem nowego systemu funkcjonowania ochrony zdrowotnej w gminie w pierwszych latach jej wdrażania należy zwrócić uwagę na sprawy organizacyjne i z tym związany zakres i jakość świadczonych usług, bowiem od tego jak nowy system zostanie wdrożony w życie zależeć będzie jego dalsze funkcjonowanie. Stąd całość działań w tym zakresie powinna być podporządkowana hasłu: „Nasze zdrowie w naszych rękach”. Celem tych działań powinna być poprawa ogólnego stanu zdrowia mieszkańców poprzez: Kształtowanie postaw prozdrowotnych, Promocja zdrowego stylu życia, Budowanie poczucia odpowiedzialności za swoje zdrowie, 92 Działania ukierunkowane na poprawę stanu zdrowotności będą prowadzone równolegle w postaci następujących programów: 1. Profilaktyka chorób cywilizacyjnych – „Nie - dla papierosa”, „Nie - dla narkotyków”, „Nie - dla alkoholu”, „Tak - dla sportu i rekreacji,” 2. Alkohol i kultura jego picia, 3. Dbając o zęby – dbasz o zdrowie, 4. Zapobieganie zakażeniu wirusem HIV (AIDS), 5. Niepełnosprawni wśród nas, Uczestnikami programu powinni być: Szkoły podstawowe i gimnazja, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Rada, Zarząd i Urząd Miejski, Organizacje kościelne np. Akcja Katolicka, Organizacje społeczne np. Koła Gospodyń Wiejskich, Formy działania: Usprawnić dostępu do lekarza domowego, lecznictwa otwartego i specjalistycznego, rehabilitacji oraz profilaktyki, Prowadzić działania na rzecz organizacji niepublicznych ośrodków zdrowia w poszczególnych miejscowościach, Edukacyjne (dla dzieci, młodzieży i dorosłych), kursy, pokazy, akcje szkoleniowoinformacyjne, konkursy, Wydawnictwa, ulotki, publikacje, filmy, Organizacji grup terapeutycznych i zajęć, imprez dla grup i innych zainteresowanych osób, Dostosowanie obiektów użyteczności publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych, Na podstawie propozycji rad sołeckich niżej podano potrzeby do realizacji na lata 20002010 i dalsze. W zestawieniu podano zadania realizowane (R) i postulowane do realizacji (P) Sołectwa Brzozów Nazwa zadania- miejscowość Adaptacja wolnego budynku komunalnego na Dom Pomocy Społecznej Symbol P Zorganizowanie powszechnego dostępu do lekarza, lecznictwa specjalistycznego i uzdrowiskowego, rehabilitacji R Upowszechniać profilaktykę i wiedzę zdrowotną Uzupełnić wyposażenie gabinetu rehabilitacji Utworzyć punkt stomatologiczny w Turzym Polu, Górkach Uruchomić przychodnię zdrowia i gabinet dentystyczny w Starej Wsi Utworzyć poradnię ginekologiczną w Górkach Utworzyć gabinet lekarski w budynku WDK w Humniskach P P P P P R Odpowiedzialny UM, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej SPZOZ SPZOZ U.M, PG. UM, PG UM, PG UM, PG 3. Bezpieczeństwo publiczne. Na podstawie propozycji rad sołeckich sporządzono niżej podane zestawienie potrzeb w zakresie bezpieczeństwa publicznego do realizacji na lata 2000-2010 i dalsze. W zestawieniu podano zadania realizowane (R), przyjęte do realizacji (PR), postulowane do realizacji (P): 93 Brzozów Sołectwa Nazwa zadania- miejscowość Odpowiednie oznakowanie ul. Chopina – ograniczenie prędkości jazdy Poprawa bezpieczeństwa publicznego i ruchu drogowego Zwiększyć skuteczność działania policji, szczególnie w godzinach wieczornych i nocnych Skutecznie zwalczać kradzieże, pijaństwo i chuligaństwo Oznakowanie drogi Humniska – Górki – Strachocina prawidłowymi znakami drogowymi Ograniczenie prędkości do 50 km/h na terenie zabudowanym Nasilić kontrole ruchu drogowego i porządku publicznego Utrzymanie OSP i sprzętu gaśniczego Zwiększenie liczby patroli Zbliżenie dzielnicowego do środowiska Wykonanie świateł sygnalizacyjnych w obrębie szkoły, kościoła, przedszkola, poczty w Starej Wsi Zaktywizować prace dzielnicowych oraz działania prewencyjne Symbol P P R P P Odpowiedzialny Starostwo powiatowe Starostwo, UM Starostwo, KPP P Komendant policji Powiatowy Zarząd Dróg KPP, Starostwo P R P P P KPP UM KPP KPP PZDW R KPP Wśród działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa publicznego najistotniejsze znaczenie będzie miało: Monitoring wizyjny i program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, chuligaństwa, kradzieży w centrum miasta – instalacja kamer, nasilenie działań prewencyjnych i operacyjnych w miejscach szczególnego zagrożenia wykroczeniami i przestępstwami, wzmocnienie działań na rzecz ochrony życia i walki z patologią społeczną, a to walka z alkoholizmem, chuligaństwem, poprawa bezpieczeństwa publicznego, ruchu drogowego, przestrzeganie prawa i zabezpieczenia mienia, podnoszenie kwalifikacji, zmiana stylu i organizacji pracy, zwiększona wykrywalność i skuteczność ścigania przestępstw, lepsze wyposażenie i uposażenie policji zarówno w środki techniczne jak i finansowe, lepsza współpraca policji z miejscowym społeczeństwem zarówno w wykrywaniu przestępstw jak i działaniach prewencyjnych a w szczególności rozwijanie „Programu prewencji kryminalnej”- skrzynki – ankiety, telefon zaufania, „Programu – poznaj swojego dzielnicowego”, akcji „ ABY dzieci były bezpieczne na drodze” -Światełka odblaskowe dla przedszkolaków. 94 XIV. CELE STRATEGICZNE W ZAKRESIE ZARZĄDZANIA GMINĄ I WDRAŻANIA STRATEGII ROZWOJU GMINY. 1. Zarządzanie gminą i wdrażanie strategii Opracowana strategia rozwoju gminy nigdy nie zostanie zrealizowana, jeżeli samorząd, władze gminy, mieszkańcy nie zaakceptują jej i nie uznają, że wdrożenie jej w życie jest szansą rozwoju gminy. Sukces w jej realizacji polegał będzie na umiejętnym aktywizowaniu wokół niej lokalnych sił społecznych i poszczególnych jednostek. Im więcej osób zaangażuje się w proces aktualizacji a przede wszystkim realizacji strategii, tym lepiej. Bez aktywnego udziału obywateli w decyzjach dotyczących spraw lokalnych żaden, nawet najlepszy plan rozwoju gminy nie zostanie zrealizowany. Aby mieszkaniec gminy uczestniczył aktywnie w pobudzaniu jej rozwoju, potrzebuje on nie tylko wiedzy, do czego dąży, ale i informacji, co się wokół niego dzieje. Znając fakty, mając dostęp do informacji, może on świadomie podejmować pewne decyzje i obiektywnie oceniać decyzje władz gminy. Zarówno urząd gminy, jak i samorząd strategii nie zrealizują jeżeli nie podda się jej procesowi uspołecznienia, tzn. zainteresowania nią i wciągnięcia do jej realizacji jak największej grupy osób aktywnych w gminie. Realizacja strategii, której celem nadrzędnym jest ożywienie gospodarcze gminy z zachowaniem walorów naturalnego środowiska i tradycji kulturowych wymaga również zmiany pracy samego urzędu miejskiego. Urząd Miejski musi poza funkcją administracyjną i finansową w zakresie poprawy warunków życia i prowadzenia zadań własnych mocno rozwinąć funkcje: inspiracyjną, wspomagającą, koordynującą, organizatorską, decyzyjną, informacyjną i promocyjną. We wszystkich tych funkcjach władza gminy występuje jako reprezentant społeczności lokalnej i ma na względzie dobro tej społeczności. Jest gospodarzem działającym w trosce o stan i przyszłość obszaru przynależnego jej w ramach podziału terytorialnego kraju. Zarząd Miasta powinien być menadżerem „zarządzającym kilkoma tysiącami rozproszonych przedsiębiorstw”, którym za ich pieniądze-podatki ma nie tylko poprawiać warunki życia, ale także, a może przede wszystkim stworzyć szansę rozwoju i powiększania dochodów. Władze gminy powinny pomagać zarówno istniejącym już firmom, jak i osobom pragnącym dopiero rozpocząć działalność na własny rachunek Za szczególnie skuteczny sposób przełamania barier rozwoju gospodarczego i przedsiębiorczości należy uznać poprawę stanu infrastruktury technicznej, społecznej, podniesienie kwalifikacji i organizowanie systemu informacji biznesowych. Strategia wskazuje na priorytetowe przedsięwzięcia w tym zakresie. Na podstawie przyjętej strategii, Zarząd i Rada Miasta powinny wybrać i ustalić kolejność realizacji przyszłych celów rozwoju gospodarczego. Pamiętać przy tym należy, że ożywienie gospodarcze gminy nie może oznaczać degradacji zasobów naturalnych i nowe kierunki rozwoju gospodarczego powinny zachować równowagę między nowoczesnością a potrzebami ochrony naturalnych zasobów środowiska i tego, co wiąże się z tradycją i kulturą na obszarach wiejskich. Wybierając cele strategiczne nastawione na dłuższy horyzont czasowy powinno się uświadomić lokalnej społeczności, że przyszły rozwój na ogół odbywać się musi kosztem zaspokajania bieżących potrzeb. Tworzenie podstaw długotrwałego rozwoju często koliduje z bieżącymi korzyściami, do których samorządy przywiązują zbyt dużą wagę. Strategia zmusza niejako do kompromisu między działaniami doraźnymi i działaniami długofalowymi. Posiadanie strategii rozwoju gminy jest niezwykle ważnym elementem przy staraniu się o wszelkie środki z zewnątrz. Uzyskanie kredytu, bezzwrotnej dotacji z różnego typu fundacji, 95 agencji i funduszy jest znacznie łatwiejsze, jeżeli posiada się dobrze uzasadniony i przemyślany plan działań, a szanse wzrastają jeżeli jest on zintegrowany z planami powiatu i innych gmin lub województwa. W tym celu wykorzystać należy Związek Gmin Brzozowskich oraz Starostwo Powiatowe w Brzozowie. Planowanie nastawione na dłuższy horyzont czasowy jest niezwykle ważnym elementem starania się o wszelkie środki pomocowe z zewnętrz, w tym w niedalekiej perspektywie także z Unii Europejskiej. Wdrażając strategię w życie obok już wcześniej wymienionych zagadnień należy uznać: potrzebę podtrzymania i rozwoju inicjatyw lokalnych pamiętając, że najważniejszym zasobem lokalnym gminy są jej mieszkańcy, utrzymujący tradycje, zaangażowanie społeczne i kształtujący swoje warunki życia w oparciu o solidną pracę i kwalifikacje zawodowe. Lokalne inicjatywy, włączone w program rozwoju gminy, uzyskać powinny materialne i organizacyjne wsparcie ze strony tego programu, potrzebę współdziałania – czyli zapewnienia mieszkańcom, organizacjom gospodarczym i społecznym wpływ na kształt programu rozwoju gminy oraz możliwości aktywnego włączenia się w proces jego realizacji, potrzebę wyboru zadań – przy ograniczonych zasobach skuteczne i efektywne działanie może mieć miejsce tylko wtedy, gdy nastąpi koncentracja na realizacji celów najważniejszych, to jest takich, które tworzą nowe możliwości rozwojowe, stanowią wyzwanie, wywołują reakcje w postaci przyrostu przedsięwzięć i jednocześnie są możliwe do osiągnięcia w określonym przedziale czasowym. Wyżej wymienione problemy związane z usprawnieniem zarządzania w gminie potwierdzone zostały wypowiedziami respondentów, wśród których na pierwszych dwóch miejscach uplasowały się oczekiwania związane ze zmianą zakresu działania i zainteresowań władz gminy oraz położenie większego nacisku na problemy gospodarcze gminy i tworzenie nowych miejsc pracy. Respondenci w pierwszej kolejności oczekują: współudziału gminy w tworzeniu nowych miejsc pracy, zwiększenia zainteresowania sprawami gospodarczymi gminy, Na dalszych czterech miejscach uplasowały się problemy związane z usprawnieniem komunikacji między władzą a społeczeństwem i aktywizacji mieszkańców w zarządzaniu gminą. W tym zakresie respondenci oczekują : zwiększenia jawności i spójności w działaniu władz gminy, zwiększenia udziału w zarządzaniu gminą i wsią, zwiększenia kontaktów społecznych oraz więzi z miejscem zamieszkania, uaktywnienia działań na rzecz rozwoju gminy, zwiększenia uprawnień rad osiedlowych i sołeckich, Z pewnym niepokojem należy spojrzeć na niedocenianie kształcenia działaczy i liderów wiejskich jako istotnych elementów poprawy zarządzania gminą. Dlatego niezależnie od zadań własnych związanych z budową i utrzymaniem infrastruktury technicznej, społecznej i oświatowej samorząd musi być żywotnie zainteresowany stanem i rozwojem lokalnej gospodarki. Oznacza to bowiem wzrost skali dochodów w budżecie gminy, powstawanie nowych miejsc pracy i zmniejszenie obciążenia środkami przeznaczonymi na pomoc społeczną. Gminny budżet w większości tworzony jest z podatków od działalności gospodarczej osób prawnych i fizycznych. W związku z tym samorząd nie może być tylko egzekutorem należnych podatków ale powinien być zainteresowany rozwojem podmiotów gospodarczych działających na terenie gminy i stwarzać warunki do powstawania nowych organizmów. 96 Biorąc pod uwagę wypowiedzi mieszkańców (% ankietowanych) podstawowe kierunki działania na rzecz poprawy sprawności zarządzania gminą i udziału mieszkańców w zarządzaniu powinny dotyczyć: Kierunki działania Zwiększyć współudział władz gminy w tworzeniu miejsc pracy Zwiększyć udział władz gminy w rozwiązywaniu spraw gospodarczych Zwiększenie jawności i spójności działania władz gminy Zwiększenie uczestnictwa w zarządzaniu wsią i gmina Rozwój kontaktów społecznych, więzi z miejscem zamieszkania Uaktywnienie działań mieszkańców na rzecz rozwoju gminy Zwiększenie uprawnień rad osiedlowych i sołeckich Kształcenie liderów wiejskich Podkreślić jednak należy, że występują pewne różnice w kierunkach usprawnia zarządzania gminą o czym świadczą różnice w wypowiedziach respondentów zamieszkałych na wsi i w mieście, które nadają inną rangę poszczególnym problemom. 2. Pozyskiwanie środków budżetowych na finansowanie inwestycji i zadań własnych gminy oraz stosowanie ulg i zwolnień podatkowych. W opinii respondentów Rada i Zarząd Miejski przy opracowywaniu i wykonywaniu budżetu oraz w ustalaniu wymiaru i egzekwowaniu wpłat podatków i opłat gminnych oraz powinni stosować niżej podane zasady działania: Czym powinna się kierować Rada i Zarząd Miasta przy opracowywaniu i wykonywaniu budżetu Stosować ulgi podatkowe w sytuacja losowych Uchwalać najniższe stawki podatków i opłat Pozyskiwać środki pomocowe z różnego rodzaju funduszy Stosować ulgi podatkowe dla osób podejmujących działalność gospodarczą i podmiotów gospodarczych zatrudniających nowych pracowników Uchwalać umiarkowanie wysokie stawki podatków i opłat Sprawdzać i weryfikować deklaracje podatkowe i egzekwować z odsetkami należności Niezależnie od sytuacji podatnika egzekwować należne podatki i opłaty Uchwalać wysokie stawki podatków i opłat Sprzedawać majątek komunalny gminy 2.1. Stosowanie ulg, zwolnień i umorzeń w płaceniu podatków i opłat gminnych W opinii respondentów stosowanie ulg i zwolnień z płacenia podatków i opłat jest bardzo ważnym elementem polityki finansowej gminy. Ulgi podatkowe powinny być stosowane w konkretnej sytuacji podatnika i w wyraźnie określonym celu. Świadczy o tym nadana przez respondentów ranga poszczególnym problemom. Zdaniem 57% respondentów umorzenia, ulgi i zwolnienia podatkowe powinny być stosowane tylko w sytuacjach losowych, W opinii 35 % respondentów ulgi i zwolnienia podatkowe powinny być stosowane zarówno dla osób fizycznych jak i prawnych podejmujących działalność gospodarczą na terenie gminy i / lub / zatrudniających nowych pracowników – mieszkańców gminy. 97 A zatem zachodzi pilna potrzeba opracowania i uchwalenia przez Radę Miasta zasad stosowania ulg dla osób fizycznych jak i prawnych podejmujących działalność gospodarczą na terenie gminy i / lub / zatrudniających nowych pracowników – mieszkańców gminy. 2.2. Zasady podziału środków finansowych na zadania inwestycyjne i wsie. Na podstawie analizy rzeczowego i finansowego zakresu realizowanych w ostatnich latach inwestycji na tle budżetu gminy, z niepokojem jeszcze raz podkreślić należy, że duża liczba jednocześnie rozpoczynanych lub realizowanych zadań inwestycyjnych spowodowała rozproszenie środków finansowych, powstanie ogromnych zobowiązań finansowych z tytułu prowadzonych inwestycji. Łącznie nie zapłacone faktury za wykonane prace inwestycyjne w 1998 roku obciążają budżet roku 1999 i lat następnych w kwocie 7 mln. 444 tys. zł. Do tej sumy należy dodać kwotę prawie 577 tys. zł zobowiązań bieżących tzn. nieuregulowanych zobowiązań za utrzymanie dróg, zużycia energii i oświetlenia ulic, zużycia gazu, utrzymania czystości, na wypłacenie dodatków mieszkaniowych. Natomiast bezpieczne możliwości finansowe budżetu gminy pozwalają przeznaczyć rocznie na realizację inwestycji kwotę 2,53,0 mln zł. Wywołuje to negatywne skutki finansowe, gospodarcze i społeczne w bieżącym zarządzaniu, ogranicza dalsze inwestowanie, a tym samym przedłużenie cyklu realizacyjnego. Negatywne skutki krótkowzrocznej i nieracjonalnej polityki inwestycyjnej częściowo niweluje wsparcie z funduszy pomocowych, kredytów i wpłat mieszkańców oraz innych instytucji. Podkreślić należy dobre przygotowanie i duże umiejętności władz miasta w pozyskiwaniu środków pozabudżetowych wspierających finansowanie inwestycji oświatowych, ochrony środowiska i drogownictwa. Na uwagę zasługuje także zaangażowanie społeczeństwa w wykonawstwie i finansowaniu inwestycji drogowych i kanalizacji sanitarnej. Stąd niezbędna jest głęboka analiza i ocena skutków finansowych, gospodarczych i społecznych co do: możliwości realizacji wszystkich rozpoczętych inwestycji, pokrycia kosztów przerwania niektórych inwestycji i możliwości ich zabezpieczenia przed dewastacją, rozpoczynania kolejnych inwestycji (pod naciskiem społecznym) bez zabezpieczenia w budżecie ich pełnego finansowania. O kolejności realizacji inwestycji powinna decydować: - ranga i znaczenie danej inwestycji dla gminy , - możliwość eliminacji barier ograniczających rozwój społeczno- gospodarczy gminy, - zakres i stopień zaspakajanych potrzeb mieszkańców, - stan przygotowania i zaawansowania prac. Przyjmując powyższe zasady koncentracji środków finansowych i ograniczając liczbę realizowanych inwestycji w tym samym czasie można z jednej strony skróci się maksymalnie czas ich realizacji i uzyskać konkretne efekty rzeczowe, a z drugiej strony uzyska się czas na dobre przygotowanie nowych inwestycji. 98 Jest to szczególnie ważne w sytuacji gdy w gminie brakuje środków finansowych i występuje duże ich rozproszenie na różne zadania inwestycyjne nie zawsze dobrze przygotowane do realizacji. Przy podziale środków finansowych na realizację inwestycji i zadań własnych gminy respondenci potwierdzili słuszność stosowania zasady podziału środków budżetowych na dwie zasadnicze części to jest tzw.: Budżet centralny gminy, Budżet terenowy gminy, Czy budżet powinien być dzielony na dwie zasadnicze części ? Tak Nie nie wiem Brak odpowiedzi Razem Miasto Sołectwa Razem 31,5 24,9 42,3 1,3 100,00 57,4 13,7 21,5 7,4 100,00 47,3 18,1 29,6 5,0 100,00 Z ogólnej puli dochodów gminy na tzw. terenowy budżet gminy w opinii 34% respondentów Rada Miasta powinna wydzielić 30 % dochodów, w opinii około 19 % respondentów 20 % dochodu, a w opinii około 5% respondentów tylko 10% budżetu, natomiast ponad 42% respondentów nie wypowiedziało się w tej sprawie co świadczy o braku wiedzy jakie uprawnienia mają rady sołeckie, czym zajmują się i co mogą robić dla dobra ogólnego sołectwa. Ile % środków budżetowych może być do dyspozycji Rady osiedlowej lub sołeckiej 10,0 20,0 30,0 Brak odpowiedzi Razem Miasto Sołectwa Razem 4,3 16,7 16,7 62,3 100,00 4,6 18,1 27,2 50,1 100,00 4,8 18,8 34,0 42,4 100,00 Wydzielone środki finansowe powinny być do dyspozycji Rad Sołeckich i przeznaczone na sfinansowanie bieżących zadań wsi według niżej podanej zasady: - 51,7 % respondentów jest zdania, że kwota na poszczególne sołectwa powinna być dzielona na podstawie liczby mieszkańców tj. wskaźnikiem przeliczeniowym na 1 mieszkańca. - 24,5 % respondentów uważa, że przydzielone na poszczególne sołectwa środki powinny być dzielone proporcjonalnie do wysokości wpłat do budżetu gminy, - 13,9 % respondentów uważa, że przydzielona kwota na poszczególne sołectwa powinna być dzielona według uznania Rady Gminy, Czym należy się kierować przy podziale „wiejskiego budżetu” Wskaźnikiem w przeliczeniu na 1 mieszkańca Proporcjonalnie do wpłat Według uznania Rady Gminy Brak odpowiedzi Razem 99 Miasto Sołectwa Razem 46,9 28,8 18,7 5,6 100,00 54,6 21,7 10,8 12,9 100,00 51,7 24,5 13,9 10,0 100,00 Na tzw. centralny budżet gminy powinno przeznaczać się minimum 70 - 80 % dochodów gminy. Kwota ta zdaniem większości respondentów powinna być przeznaczana na sfinansowanie dwóch do trzech najważniejszych zadań inwestycyjnych w danej miejscowości. Koncentrując środki finansowe na 2-3 priorytetowych inwestycjach należy przyjąć zasadę, że ciągu jednej kadencji Rady i Zarządu Miasta w każdym sołectwie zrealizowana będzie co najmniej jedna inwestycja z budżetu centralnego gminy. Ile zadań inwestycyjnych powinno być realizowanych jednocześnie w dane miejscowości Dwa Trzy Jedno Cztery Pięć Razem Miasto Sołectwa Razem 48,3 29,7 19,8 1,1 1,1 100,00 35,2 35,2 24,1 3,7 1,8 100,00 38,8 34,2 22,8 3,1 1,1 100,00 2.3. Zasady współfinansowania inwestycji infrastruktury technicznej przez mieszkańców. W opinii zdecydowanej większości respondentów mieszkańcy gminy w celu przyspieszenia realizacji inwestycji w zakresie infrastruktury technicznej powinny współfinansować realizację tych zadań. Środki te mogą mieć duże znaczenie w funkcjonowaniu gminy i uzupełnić brakujące fundusze na poszczególnych zadaniach. Przy czym opinie na temat wysokości udziału są dość znacznie zróżnicowane. Zdecydowana większość, tj. 64,8% respondentów jest gotowa wspierać finansowo realizowane w ich miejscowościach inwestycje, z tego 33 % jest zdania, że udział ten nie powinien przekraczać 5 % kosztów inwestycji, a 18,6% że nie powinien przekroczyć 10% kosztów. Ponad 13% uważa, że udział ten nie powinien przekraczać 15-20 % kosztów. Natomiast 16,8% respondentów jest zdania, że mieszkańcy nie powinny współfinansować żadnych inwestycji, a 18,5% nie ma w tej sprawie wyrobionego zadnia. Ile % kosztów inwestycyjnych infrastruktury technicznej powinni pokrywać mieszkańcy 0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 Brak odpowiedzi Miasto Sołectwa Razem 20,0 41,3 12,1 1,6 7,9 17,1 14,8 27,6 22,6 7,1 8,4 19,4 16,8 33,0 18,6 5,0 8,2 18,5 2. 3. Inne możliwości finansowania inwestycji. Finansowanie i realizacja zadań inwestycyjnych przez tzw. „trzecią stronę”. W ostatnich latach na rynku inwestycji infrastrukturalnych dynamicznie rozwija się nowa forma finansowania i realizacji dużych zadań inwestycyjnych przez tzw. „trzecią stronę”. Dzięki wykorzystania metody finansowania przez „trzecią stronę” możliwe jest wykonanie inwestycji przy minimalnym obciążeniu budżetu gminy- gmina ponosi tylko koszty przygotowania inwestycji tj. projekty budowlanego, uzyskania pozwolenia budowlanego i wejścia w teren. 100 Odbywa się to według następującej zasady: Firma tzw. „trzecia strona” przejmuje na siebie pełne koszty wykonania inwestycji „pod klucz” w zamian za wpływy z tytułu jej eksploatacji w określonym okresie tj. do czasu pełnego zwrotu poniesionych nakładów i uzgodnionego wskaźnika zysku z tytułu zaangażowanych środków finansowych i poniesionych kosztów. Niezbędnym warunkiem realizacji inwestycji według tej zasady jest wszechstronna analiza programu inwestycyjnego pod względem technicznym, organizacyjnym a przede wszystkim finansowym tj. znalezienia optymalnego (opłacalnego) rozwiązania dla obu stron. Odbywa się to w trzech etapach: opracowanie na zlecenie inwestora (gminy) studium wykonalnościopłacalności, które pozwoli ocenić czy powstałe w wyniku eksploatacji inwestycji przychody pozwolą na zwrot poniesionych nakładów w czasie możliwym do zaakceptowania przez obie strony, realizacja- wykonanie programu inwestycyjnego wg uzgodnionego projektu budowlanego, wykonawstwo prac, dostarczenie materiałów, urządzeń, nadzór nad procesem inwestycyjnym oraz zapewnienie uzgodnionego zakresu finansowania, eksploatacja – bieżące administrowanie i eksploatacja zakończonej i oddanej do użytku inwestycji przez określoną liczbę lat w zależności od przyjętych ustaleń dotyczących zwrotu poniesionych nakładów finansowych i wysokości zysku. Podstawowe korzyści dla gminy z realizacji inwestycji wg tej zasady wynikają z faktu: że gmina nie musi angażować dużych własnych środków finansowych, szczególnie w sytuacji gdy ich nie posiada, można szybko i kompleksowo problemy infrastruktury technicznej, tj. budowy sieci kanalizacyjnej , oczyszczalni ścieków, zbiórki i utylizacji stałych odpadów komunalnych. zaoszczędzone pieniądze może przeznaczyć na spłatę zobowiązań i realizację innych ważnych zadań, na które nie było by pieniędzy w przypadku realizacji tych inwestycji z własnych środków. Warunkiem podstawowym uzyskania korzyści z realizacji inwestycji wg tej zasady jest bardzo wnikliwe i profesjonalne przygotowanie Studium wykonalności, analiza i ocena korzyści i zagrożeń oraz wynegocjowanie odpowiednio korzystnych dla obu stron warunków umowy. 3. Działalność promocyjna gminy. Celem działalności promocyjnej gminy jest pozyskanie inwestorów, przedsiębiorców i turystów poprzez stwarzanie zainteresowania gminą oraz firmami prowadzącymi na jej terenie działalność gospodarczą. Samorząd gminy jak gospodarz terenu ma obowiązek pełnienia funkcji promotora rozwoju gospodarczego. W zakresie promocji powinien współdziałać z urzędem wojewódzkim, z instytucjami z otoczenia biznesu zajmujących się promocją gospodarczą. - Przedmiotem promocji są: wizerunek miasta i gminy oraz jej otoczenia, 101 - walory i zasoby gminy stanowiące jej atuty rozwojowe (przyrodnicze, kulturowe, turystyczne, społeczne i gospodarcze), tereny i nieruchomości do zagospodarowania i wykorzystania, wskazania i udogodnienia lokalizacyjne inwestycji, rozpoznanie lokalnego rynku, ulgi i ochrona w okresie rozwojowym, Podstawą działalności promocyjnej jest odpowiedni system informacji o gminie. Materiały promocyjne dla inwestorów, przedsiębiorców, turystów powinny być przygotowane w sposób profesjonalny i odpowiednio prezentowane. Do podstawowych działań i materiałów promocyjnych należy zaliczyć: - - tworzenie ośrodków lokalnej sieci informacyjnej, udostępniającej wiedzę o potrzebach i możliwościach gminy, organizowanie spotkań, związków formalnych i nieformalnych przedstawicieli różnych firm i organizacji wspólnie dążących do tworzenia nowych przedsięwzięć na danym terenie, podejmowanie różnych inicjatyw w zakresie poszukiwania kapitału wzmacniającego procesy inwestycyjne i potencjał gospodarczy gminy, foldery o gminie, informatory gospodarcze dla inwestorów i przedsiębiorców, katalogi ofert o nieruchomościach do zagospodarowania i wykorzystania, katalogi ofert lokalnych firm z propozycją współpracy i kooperacji, informacje na własnych stronach internetu. Instrumentami promocji gospodarczej, którymi może posługiwać się gmina są przede wszystkim: - media -lokalna rozgłośnia radiowa, telewizja kablowa, prasa, internet - targi i wystawy gospodarcze, - imprezy rozrywkowo - promocyjne, - oraz różnego rodzaju spotkania z przedsiębiorcami, politykami, władzami, organizacjami. 102 XV. ANEKS 1. Spis planowanych zadań inwestycyjnych lata 2001-2006 miasto Brzozów 2. Spis zadań inwestycyjnych sołectw lata 2001-2006 (Gmina Brzozów) 3. Wartość kosztorysowa planowanych zadań inwestycyjnych miasta i gminy Brzozów na lata 2001-2006 4. Zestawienie zadań i kosztów w zakresie kanalizacji i oczyszczalni ścieków 5. Zadania inwestycyjne dotyczące gminy Brzozów ujęte w Strategii województwa podkarpackiego 103 1. Spis planowanych zadań inwestycyjnych lata 2001-2006 miasto Brzozów. Rodzaj inwestycji L.P. Miejscowość, nazwa zadania-przedsięwzięcia 1. 2. I. 1. Inwestycje oświaty a/ Dokończenie budowy Szkoły Podstawowej ( segment D, ogrodzenie, urządzenia sportowe) b/ Remont i modernizacja Gimnazjum , Razem c/ Budowa pływalni krytej przy Szkole Podstawowej w Brzozowie Ogółem inwestycje oświaty II. 2. Inwestycje komunalne - ochrony środowiska a/ Modernizacja ujęcia powierzchniowe (wody) Podlesie, b/ Dokończenie budowy kanalizacji sanitarnej os.1000Lecia,Okulickiego c / Budowa kanalizacji sanitarnej połudn.-wschodniej części m. Brzozowa, d/ Dokończenie budowy I etapu oczyszczalni ścieków " Borkówka" e/ Budowa II etapu oczyszczalni "Borkówka (300 m3/d), f/ Budowa oczyszczalni ścieków dla części połudn.- wschodniej m. Brzozowa (400m3/d), g/ Budowa rurociągu tłocznego od przepompowni przy ul. Kościuszki do oczyszczalni Borkówka, h/ Budowa lub udział w budowie zakładu utylizacji odpadów komunalnych, i/ Budowa szaletów miejskich przy ul. Ks. Bielawskiego, Razem III. 4. Inwestycje drogowe a/ Modernizacja ul. Jakla Wielka, b/ Modernizacja ul.Małej, c/ Modernizacja ul. Okulickiego, d/ Modernizacja ul. Prohaski, e/ Modernizacja ul. Piastowej, f/ Modernizacja ul. Podwale, g/ Modernizacja ul. Polnej, h/ Modernizacja ul. 1000-lecia, i/ Modernizacja ul. Krętej j/ Modernizacja ul. Konopnickiej, k/ Modernizacja ul. Głowackiego, l/ Modernizacja ul. Traugutta, ł/ Modernizacja ul. Cegłowskiego, m/ Budowa parkingu przy ul. Rzeszowskiej, Razem 5. Modernizacja chodników miejskich Wartość K-kontynuowana kosztorysowa N-nowo(nakłady do projektowana poniesienia zł. P-przygotowana do realizacji 3. 4. 874 000 4 500 000 5 374 000 8 350 000 13 724 000 K N 2 500 000 N 160 000 K 4 800 830 1 105 458 650 000 N K N 1 600 000 K N N 105 000 N 11 500 000 350 000 22 771 288 N N 250 000 100 000 200 000 1 000 000 300 000 60 000 K K K K K K 50 000 200 000 200 000 100 000 250 000 150 000 200 000 100 000 3 160 000 K K K K K K K K a/ ul. Ks. Bielawskiego, b/ ul. Podwale, c/ ul. Asnyka, 50 000 20 000 20 000 K K K Razem 6. Inwestycje elektro-energetyczne a/ Dokończenie budowy oświetlenia ul. 1000-lecia , 90 000 45 000 K b/ Dokończenie modern. Ul. Polnej c/ budowa oświetlenia ul. Bocznej, f/ Budowa oświetlenia drogowego ul. Okulickiego , g/ Budowa oświetlenia i linii NN ul. Schodowa, 24 000 30 000 15 000 30 000 K N K K 144 000 Razem Razem miasto Brzozów 39 889 288 7. Modernizacja chodników przy ulicach powiatowych wojewódzkich (współfnansowanie) a/ budowa obwodnicy i b/ ul. Moniuszki- Zdrojowa 50 000 N c/ ul. Legionistów, 50 000 N d/ ul. Kościuszki, 50 000 N e/ ul. Mickiewicza , 30 000 K 40 000 K f/ ul. 3 Maja, 220 000 Razem Ogółem 40 109 288 105 2. Spis planowanych zadań inwestycyjnych sołectw gminy Brzozów w latach 2000-2006 L.P. Miejscowość, nazwa zadania-przedsięwzięcia 1. 2. II. Przysietnica a/ Modernizacja Domu Strażaka, b/ Budowa kanalizacji sanitarnej, c/ Budowa oczyszczalni ścieków, d/ Remont i modernizacja lokalnych dróg wiejskich, Razem III. Stara Wieś a/ Budowa sali gimnastycznej z łącznikiem i segmentem żywieniowym przy Szkole Podstawowej, b/ Elewacja budynku Szkoły Podstawowej, c/ Remont i modernizacja starego budynku Szkoły Podstawowej e/ Budowa kanalizacji sanitarnej, f/ Budowa oczyszczalni ścieków, g/ Remont i modernizacja lokalnych dróg wiejskich , Razem IV. Zmiennica a/ Rozbudowa Szkoły Podstawowej , c/ Budowa kanalizacji sanitarnej, f/ Remonty dróg lokalnych Razem V. Grabownica a /Dokończenie budowy kanalizacji sanitarnej , b/ Budowa oczyszczalni ścieków II etap e/ Budowa sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej e/ Budowa oświetl. przy drodze woj.(od granicy Humnisk po Kościół) f/ Modernizacja drogi (Błądzńskiego) g/ Remonty dróg lokalnych Razem VI. Humniska a/ Dokończenie budowy sali gimnastycznej przy szkole podstawowej Nr 2 , b/ Remont elewacji Szkoły Podstaw. Nr 1 ( D. Strona), c/ Budowa kanalizacji sanitarnej D. Strona, d/ Budowa kanalizacji sanitarnej M. Strona, e/ Budowa oczyszczalni ścieków dla Dużej i Małej strony Razem VII. Turze Pole a/ Budowa kanalizacji sanitarnej, b/ Budowa oczyszczalni ścieków dla potrzeb miejscowości Turze Pole, Górki i Zmiennica , c/ Remonty dróg lokalnych wiejskich, 106 Wartość kosztorysowa (nakłady do poniesienia zł. 3. Rodzaj inwestycji K-kontynuowana N-nowo-projektowana P-przygotowana do realizacji 4. 1 800 000 5 370 642 2 400 000 200 000 9 770 642 N N N K 1 016 003 150 000 K K 1 500 000 6 020 904 2 400 000 35 000 11 121 907 K N K K 1 163 000 3 248 831 20 000 4 431 831 K K K 2 041 423 800 000 1 300 000 K K N 90 000 30 000 40 000 4 301 423 N N K 890 199 350 000 2 343 435 3 856 129 2 400 000 9 839 763 K N N N N 2 286 674 K 2 400 000 20 000 N K 4 706 674 Razem VIII. Górki a/ Dokończenie budowy kanalizacji sanitarnej, b/ Budowa rurociągu tłocznego kanalizacji sanitarnej w kierunku Turzego Pola , e/ Remonty dróg lokalnych wiejskich, 3 275 433 K 238 027 20 000 N K Razem 3 533 460 Razem sołectwa gminy 47 705 700 Zadania wspólne ( współfinansowane przez inne IX. jednostki) a/ Budowa chodnika przy drodze wojewódzkiej ( od Klasztoru O.J. do Klasztoru S.S. w Starej Wsi, b/ Budowa chodnika przy drodze wojewódzkiej ( od przystanku PKS Brzozów Horybek(ul. 3Maja) -Humniska Skrzyżowanie, c/Budowa chodnika przy drodze wojewódzkiej (od Szkoły Podstaw. Nr 2 w Humniskach ( Mała Strona) do Mleczarni, Razem X. Zadania inne a/Opracowanie Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego miasta i Gminy Brzozów dla wnioskowanych terenów Razem OGÓŁEM 150 000 K 30 000 N 120 000 300 000 K 1 200 000 1 200 000 K 49 205 700 3. Wartość kosztorysowa planowanych zadań inwestycyjnych miasta i gminy Brzozów na lata 2001-2006 Wartość kosztorysowa zadań inwestycyjnych sołectw gminy Brzozów w latach 2001-2006 48 905 700 300 000 49 205 700 Wartość kosztorysowa zadań inwestycyjnych miasta Brzozów w latach 2001-2006 Zadania własne 39 889 288 Zadania wspólne 220 000 Razem 40 109 288 107 Razem zadania inwestycyjne miasta i sołectw gminy Brzozów w latach 2001-2006 88 794 988 520 000 89 314 988 4. Zestawienie zadań i kosztów w zakresie kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni ścieków Zadanie Kanalizacja sanitarna* Górki Turze Pole Zmiennica Humniska D. Strona Humniska M. Strona Przysietnica Stara Wieś Brzozów cz. pd.-wsch. Grabownica Razem kanalizacja Oczyszczalnie ścieków** Brzozów II etap Grabownica II etap Turze Pole, Górki, Zmiennica Humniska Przysietnica Stara Wieś Brzozów połund-wsch. Razem oczyszczalnie Ogółem *kanalizacja sanitarna wartość Długość/ przepustowość 13848 mb. 13216 mb. 22472 mb. 18661 mb. 30604 mb. 40685 mb. 43275 mb. 35283 mb. 16916 mb. 544960 mb. 300 m3 300 m3 600 m3 600 m3 600 m3 600 m3 400 m3 x Wartość wskaźnikowa wg kosztorysu przetargów inwestorskiego 2 492 640 2 378 880 4 044 960 3 358 980 5 508 720 7 323 300 7 789 500 6 350 940 3 044 880 98 092 800 1 661 760 1 585 920 2 696 640 2 239 320 3 672 480 4 882 200 5 193 000 4 233 960 2 029 920 65 395 200 1 800 000 1 200 000 1 800 000 1 200 000 3 900 000 3 600 000 3 900 000 3 600 000 3 900 000 3 600 000 3 900 000 3 600 000 2 600 000 2 400 000 21 800 000 19 200 000 119 892 800 84 595 200 wg : kosztorysu inwestorskiego – 180 zł/mb, przetargów - 120 zł/mb **oczyszczalnie ścieków wartość wg : kosztorysu inwestorskiego – 6500 zł/m3 przetargów - 6000 zł/m3 II etap –rozbudowa wg kosztorysu inwestorskiego – 6000 zł/m3 przetargów - 4000 zł/m3 5. Zadania inwestycyjne dotyczące gminy Brzozów ujęte w Strategii województwa podkarpackiego 109 110 111 112 113
