Być może z tym łączy się większa łatwość powrotu mowy
advertisement
MÓZG, PŁEĆ I GENDER Jerzy Vetulani MSW im. J. Dietla, Interdyscyplinarne Centrum Kopernika i Instytut Farmakologii PAN w Krakowie Przez długi czas w zdominowanej przez mężczyzn kulturze i nauce wierzono, że kobiety, mające mniejsze głowy i mniejsze mózgi, nie dorównują umysłowo mężczyznom. Stąd nauka i rządzenie miały być naturalnymi domenami aktywności mężczyzn. Oczywiście wystarczyło tylko niewielkie złagodzenie narzuconych barier, aby kobiety zaczęły pokazywać swoje wysokie kompetencje w zakresie wiedzy i władzy. Kobiety na szczytach nauki – laureatki Nagrody Nobla w dziedzinach nauk ścisłych i ekonomii. Marie Skłodowska Curie FIZYKA CHEMIA Dorothy Hodgkin CHEMIA Irène Joliot-Curie CHEMIA Gerty Cori FIZJOL-MED Rosalyn Sussman Yalow Barbara McClintock, FIZJOL-MED FIZJOL-MED Maria Goeppert-Mayer FIZYKA Rita Levi Montalcini, FIZJOL-MED Gertrude Belle Elion FIZJOL-MED Christiane Nüsslein-Volhard Linda Brown Buck Françoise Barré-Sinoussi FIZJOL-MED FIZJOL-MED FIZJOL-MED Elizabeth Blackburn Carol W. Greider FIZJOL-MED Ada E. Yonath CHEMIA Elinor Ostrom EKONOMIA Kobiety – wybrane głowy państwa Isabel Martinez de Peron Vigdis Finnbogadottir Maria Lea Pedini-Angelini Argentyna Islandia San Marino Corazon Aquino Filipiny Violeta Chamorro Mary Robinson Irlandia Agatha Barbara Malta Chandrika Kumaratunga Sri Lanka Ellen Johnson Sirleaf Cristina Fernández de Kirchner Dalia Grybauskaitė Litwa Liberia Argentyna Dilma Rousseff Brazylia Atifete Jahjaga Kosowo Joyce Banda Malawi Laura Chinchilla Costaryka Park Geun-hye Korea Pd. Kobiety rządzące światem – szefowe rządów Sirimavo Bandaranaike Sri Lanka Margaret Thatcher W. Brytania Indira Ghandi Indie Golda Meir Izrael Elisabeth Domitien Centr. Rep. Afr. Maria de Lourdes Pintasilgo Mary Eugenia Charles Gro Harlem Brundtland Portugalia Dominikana Norwegia Milka Planinc Jugosławia Benazir Bhutto Pakistan Kazimira Prunskienė Litwa Khaleda Zia Bangladesz Tansu Çiller Édith Cresson Francja Hanna Suchocka Polska Kim Campbell Kanada Tansu Çiller Turcja A później w ciągu dalszych 20 lat premierami zostało jeszcze 40 kobiet, aktualnie zaś funkcje premiera pełnią: Sheikh Hasina Banglaqdesz Portia Simpson-Miller Jamajka Angela Merkel Niemcy Alenka Bratušek Słowenia Jóhanna Sigurðardóttir Islandia Erna Solberg Norwegia A u nas ostatnio kilka kobiet aspirowało do tego stanowiska, dwie z sukcesem Jednak droga kariery kobiet nie była łatwa. Jeszcze w pierwszej połowie XX wieku w Polsce pojawiały się poważne przeszkody, które odbiły się także na dziewczynach z mojej rodziny. Ciotka Malola, Maria Vetulani De Nisau, była bardzo aktywna, zakładała żeńskie drużyny skautowe, ale jako dziewczyna nie mogła zostać przyjęta jako żołnierz do legionów. By wziąć czynny udział w obronie Lwowa w 1918, Malola ścięła włosy, przebrała się w strój męski, i przybrała pseudonim Marian Ipohorski, dopóki nie odkryto jej prawdziwej płci. Jej losy potem układały się różnie. Zginęła jako sanitariuszka rozstrzelana przez Niemców w czasie rzezi szpitala na Woli. Kiedy moja mama, Irena Latinikówna, po ukończeniu studiów biologicznych starała się o pozycję asystenta w Zakładzie Anatomii i Embriologii Zwierząt UJ, musiała dać słowo honoru profesorowi Emilowi Godlewskiemu Jr. , że nie wyjdzie za mąż przed ukończeniem doktoratu. W wyniku tego, a potem odkładania macierzyństwa aby móc spokojnie kontynuować pracę naukową, nie mówi dziś do Państwa zgrzybiały dziewięćdziesięciolatek. Aby rządzić i uprawiać naukę trzeba mieć świetny mózg. Niewątpliwie kobiety-uczone oraz kobiety-władczynie miały znakomite mózgi, nie gorsze od mózgów mężczyznuczonych i mężczyzn-władców. Ale czy takie same? Kobiety i mężczyźni różnią się od siebie morfologicznie i psychicznie. Fascynowało to ludzkość od początków jej istnienia. Oczywiście najłatwiej zauważyć różnice drugorzędnych cech płciowych Wenus z Willendorf Bóg płodności Majów Mężczyźni i kobiety nie zachowują się podobnie Mężczyźni i kobiety zachowują się odmiennie bo mają odmienne mózgi i przypisano im odmienne role w strukturze rodzinnej i społecznej Skąd bierze się dymorfizm płciowy: realne fizyczne, psychiczne i behawioralne różnice między płciami ? PRZYCZYNY EWOLUCYJNE Różnica strategii seksualnych Biologicznym celem naszej egzystencji jest zapewnienie nieśmiertelności naszym genom. Biologicznym celem naszej egzystencji jest zapewnienie nieśmiertelności naszym genom. Ponieważ jako indywidualne nośniki genów nie jesteśmy w stanie sprostać temu zadaniu, musimy zapewnić przepływ naszych genów w następne pokolenia. Biologicznym celem naszej egzystencji jest zapewnienie nieśmiertelności naszym genom. Ponieważ jako indywidualne nośniki genów nie jesteśmy w stanie sprostać temu zadaniu, musimy zapewnić przepływ naszych genów w następne pokolenia. Rozmnażanie płciowe jest wypracowaną przez ewolucję skuteczną strategią unieśmiertelniania materiału genetycznego. W rozmnażaniu płciowym biorą udział dwie płci, których rola u organizmów wyższych jest różna: W rozmnażaniu płciowym biorą udział dwie płci, których rola u organizmów wyższych jest różna: Samice dużym kosztem własnym budują nośnik genomu czyli potomstwo i często dbają o nie. Samce dostarczają dodatkowy materiał genetyczny, a ich rola w dalszej opiece nad potomstwem jest różna. W rozmnażaniu płciowym biorą udział dwie płci, których rola u organizmów wyższych jest różna: Samice dużym kosztem własnym budują nośnik genomu czyli potomstwo i często dbają o nie. Samce dostarczają dodatkowy materiał genetyczny, a ich rola w dalszej opiece nad potomstwem jest różna. Obie płci dążą do maksymalizacji reprodukcji. W rozmnażaniu płciowym biorą udział dwie płci, których rola u organizmów wyższych jest różna: Samice dużym kosztem własnym budują nośnik genomu czyli potomstwo i często dbają o nie. Samce dostarczają dodatkowy materiał genetyczny, a ich rola w dalszej opiece nad potomstwem jest różna. Obie płci dążą do maksymalizacji reprodukcji. U owodniowców samica ma ograniczone możliwości tworzenia gamet, podczas gdy samiec – praktycznie nieograniczone. W rozmnażaniu płciowym biorą udział dwie płci, których rola u organizmów wyższych jest różna: Samice dużym kosztem własnym budują nośnik genomu czyli potomstwo i często dbają o nie. Samce dostarczają dodatkowy materiał genetyczny, a ich rola w dalszej opiece nad potomstwem jest różna. Obie płci dążą do maksymalizacji reprodukcji. U owodniowców samica ma ograniczone możliwości tworzenia gamet, podczas gdy samiec – praktycznie nieograniczone. W wyniku tego strategie seksualne obu płci są zasadniczo odmienne. Główna różnica polega na strategii wyboru partnera: sukces reprodukcyjny samca zależy od liczby partnerek, sukces samicy – od wartości partnera. Główna różnica polega na strategii wyboru partnera: sukces reprodukcyjny samca zależy od liczby partnerek, sukces samicy – od wartości partnera. Samiec idzie na ilość, samica na jakość. Główna różnica polega na strategii wyboru partnera: sukces reprodukcyjny samca zależy od liczby partnerek, sukces samicy – od wartości partnera. Samiec idzie na ilość, samica na jakość. Samica jest bardziej wybredna niż samiec w doborze partnera. Główna różnica polega na strategii wyboru partnera: sukces reprodukcyjny samca zależy od liczby partnerek, sukces samicy – od wartości partnera. Samiec idzie na ilość, samica na jakość. Samica jest bardziej wybredna niż samiec w doborze partnera. Samiec musi się bardziej starać, aby być wybranym. Marzeniem kobiety jest trwały związek, marzeniem mężczyzny – seks. Trwały związek z partnerem wartościowym genetycznie i społecznie, odpowiedzialnym za swoje potomstwo. U kobiety ta strategia daje największe szanse na uzyskanie wartościowego potomstwa Przelotne lub trwałe związki z możliwie jak największą liczbą jakichkolwiek partnerek, byle tylko zdolnych do reprodukcji . U mężczyzny ta strategia daje największe szanse na uzyskanie licznego potomstwa, którego część może być wartościowa PRAWO SAMICY DO WYBORU PARTNERA W całym świecie zwierzęcym samica ma niezbywalne prawo wyboru partnera, i stosunek seksualny wbrew jej woli, czyli gwałt, opisano tylko u paru gatunków: W całym świecie zwierzęcym samica ma niezbywalne prawo wyboru partnera, i stosunek seksualny wbrew jej woli, czyli gwałt, opisano tylko u paru gatunków: ludzi W całym świecie zwierzęcym samica ma niezbywalne prawo wyboru partnera, i stosunek seksualny wbrew jej woli, czyli gwałt, opisano tylko u paru gatunków: delfinów W całym świecie zwierzęcym samica ma niezbywalne prawo wyboru partnera, i stosunek seksualny wbrew jej woli, czyli gwałt, występuje tylko u paru gatunków kaczorów W całym świecie zwierzęcym samica ma niezbywalne prawo wyboru partnera, i stosunek seksualny wbrew jej woli, czyli gwałt, występuje tylko u paru gatunków kaczorów Życie seksualne kaczorów: Gwałt zbiorowy Zbiorowy gwałt na plaży Życie seksualne kaczorów: Homoseksualna nekrofilia Kaczor gwałci kaczora, który przed chwilą zabił się w czasie ucieczki, wpadając na szklaną fasadę Natuurmuseum w Rotterdamie. Gwałt trwał 75 minut, poczym uczony (C.W. Moelliker) zabrał zwłoki na sekcję, i ku jego zdziwieniu stwierdził, że był to również samiec. Zgwałcone kaczki mimo wszystko próbują decydować o wyborze partnera do reprodukcji. Jajowód kaczki jest bardzo pokręcony, z wieloma ślepymi zaułkami, i kaczka może próbować pokierować penis intruza w takie miejsce, z którego ejakulat nie dojdzie do jaja. jajowód Zgwałcone kaczki mimo wszystko próbują decydować o wyborze partnera do reprodukcji. penis Kaczor się nie poddaje Penis kaczora też ewoluował i jest często prawie tak długi, jak jajowód i bardzo giętki i ruchliwy. jajowód PRZYCZYNY BIOCHEMICZNE Podstawową rolę w różnicowaniu budowy płci i behawioru seksualnego odgrywają hormony płciowe, produkowane w gonadach. U człowieka głównym hormonem żeńskim jest estradiol, hormonem męskim – testosteron. Działanie hormonów płciowych jest szczególnie istotne w okresie późnej ciąży i noworodkowym. Wbrew temu, co myślimy, starsze płody i oseski są istotami bardzo seksualnymi, a ich gonady zalewają hormonami płciowymi całe ciało. HORMONY PŁCIOWE W CZASIE ROZWOJU Pokwitanie dziecięce Ciąża Adolescencja Poziomy GnRH Dzieciństwo aseksualne Pokwitanie Poród I II III Trymestr 1 5 10 Rok życia 15 20 Loianne Brizendine UCSF DETERMINACJA PŁCI DETERMINACJA PŁCI Co to jest płeć? Co to jest gender? W zasadzie o przynależności do danej płci decydują pierwszorzędne cechy płciowe, czyli zdolność do produkcji bądź jaj, bądź plemników. Jaką płeć mają osoby niezdolne do tworzenia gamet? Dzieci? Seniorzy? Osoby wykastrowane? Hipogonadyczne? Płeć kariotypowa (chromozomalna) Płeć genitalna (anatomiczna) Płeć psychologiczna (gender) Poglądy Arystotelesa (384-322 p.n.e.) Poglądy Arystotelesa (384-322 p.n.e.) Płeć jest determinowana przez gorącość mężczyzny w czasie stosunku: im gorętszy, tym większe prawdopodobieństwo spłodzenia chłopca. Poglądy Arystotelesa (384-322 p.n.e.) Płeć jest determinowana przez gorącość mężczyzny w czasie stosunku: im gorętszy, tym większe prawdopodobieństwo spłodzenia chłopca. Kobieta to mężczyzna, który zatrzymał się w rozwoju. BIOLOGIA NIE POPARŁA TEZ ARYSTOTELESA Dziedziczenie płci kariotypowej Dziedziczenie płci kariotypowej Diploidalna żeńska komórka rozrodcza W procesie mejozy tworzą się haploidalne gamety Diploidalna męska komórka rozrodcza Jaja Plemniki Zapłodnienie Możliwe kombinacje chromosomów płciowych w nowym osobniku X Y Dziedziczenie płci kariotypowej Diploidalna żeńska komórka rozrodcza W procesie mejozy tworzą się haploidalne gamety Diploidalna męska komórka rozrodcza Jaja Chromosom Y jest zdecydowanie niepełnowartościowy Plemniki Zapłodnienie Możliwe kombinacje chromosomów płciowych w nowym osobniku X Y Porównanie kariotypów – zastąpienie jednego wielkiego chromosomu X przez karłowaty Y – sugeruje, że to mężczyzna jest „kobietą z defektem”. W odwiecznej praktyce płeć nie jest określana przez kariotyp, ale przez drugorzędne cechy płciowe – genitalia. W odwiecznej praktyce płeć nie jest Tookreślana są modele plastikowe przez kariotyp, do ale nauki przez opieki nad noworodkami, a –nie drugorzędne cechy płciowe pornografia genitalia. dziecięca! Płeć genitalna może czasami być niezgodna z kariotypem, ponieważ trzeciorzędne cechy płciowe są determinowane przez hormony wytwarzane w gonadach. Hormony płciowe zaczynają kontrolować rozwój ciała bardzo wcześnie, ponieważ produkujące je gonady zaczynają się rozwijać i różnicować miedzy 7. a 10. tygodniem życia płodowego. Rozwój narządów płciowych Normalnie na chromosomie Y znajduje się gen SRY, który instruuje organizm do tworzenia jąder, które produkują męski hormon płciowy, testosteron. Powoduje on rozwój męskiej budowy ciała (uwłosienie, wzrost, masa, umięśnienie). Gdy testosteronu brak , rozwijają się jajniki, w których produkowane są hormony żeńskie, estrogeny. Tydzień 7 Chromosom Y i gen SRY obecne Chromosomu Y i genu SRY brak Tydzień 10 penis vulva Przed porodem W rzadkich przypadkach crossing over chromosomu X i Y, gen SRY może zostać przeniesiony na chromosom X. Taki chromosom X będzie inicjował tworzenie jąder, i mimo tego, że w zygocie obecne będą dwa chromosomy X, powstający osobnik będzie genitalnie płci męskiej. Jeden na 20 000 mężczyzn jest samcem XX. Mężczyźni XX mają męską budowę ciała i identyfikację płci, ale nie produkują plemników. de la Chapelle A. Am J Hum Genet. 1972; 24, 71–105. Kobieta XY Kobieta XY Zasadniczy plan budowy ciała ludzkiego jest planem kobiecym. Kobieta XY Zasadniczy plan budowy ciała ludzkiego jest planem kobiecym. Jeżeli osobnik chromosomowo męski nie może się poddać działaniu męskiego hormonu płciowego, testosteronu, z powodu niewrażliwości receptorów androgenowych, rozwinie się on przyjmując postać żeńską. Kobieta XY Zasadniczy plan budowy ciała ludzkiego jest planem kobiecym. Jeżeli osobnik chromosomowo męski nie może się poddać działaniu męskiego hormonu płciowego, testosteronu, z powodu niewrażliwości receptorów androgenowych, rozwinie się on przyjmując postać żeńską. Santhi Soundarajan (z prawej), biegaczkia na średnich dystansach Po testach na płeć odebrano jej srebrny medal w biegu na 800 m na Mistrzostwach Azji w 2006 r Stanisława Walasiewiczówna alias Stella Walsh Złoty medal na 100 m na Olimpiadzie w Los Angeles (1932), srebrny w Berlinie (1936), wiele mistrzostw świata Cechy obojniaka i kariotyp XY wykryto w czasie sekcji zwłok, której podana została jako ofiara zabójstwa KORZYŚCI Z HORMONÓW PŁCIOWYCH Warto być kobietą Estrogeny silnie pozytywnie wpływają na mózg, zwiększając plastyczność neuronów, ułatwiając naprawę ich uszkodzeń, a w hipokampie nasilając procesy tworzenia się nowych neuronów. Estrogeny powodują zwiększanie ilości kolców synaptycznych, zwłaszcza w neuronach hipokampa. OVX + E2 Łatwo można to wykazać podając E2 kastrowanym samicom. Wyniki te tłumaczą, dlaczego kuracja estrogenowa poprawia deficyty poznawcze u kobiet po menopauzie. McEwen et al. 2001 OVX Apikalne dendryty piramidalnych neuronów CA1 hipokampa kastrowanych samic szczura Wpływ estradiolu (E2) na regenerację neuronów kontrola 48 h po, bez E2 1 h po uszkodzeniu 48 h po, z E2 TESTOSTERON Odpowiada za męską budowę ciała Produkowany w komórkach Leydiga, których liczba jest regulowana przez LH i FSH, znajdujących się pod kontrolą GnRH. Oś podwzgórze-przysadka-jądra działa na zasadzie sprzężenia zwrotnego. CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE REGULUJĄ POZIOM TESTOSTERONU . Zwiększają poziom testosteronu – odchudzanie, witamina D3, magnez, sen, trening siłowy. Zmniejszają poziom testosteronu – deficyt cynku, starzenie, hipogonadyzm, herbata miętowa. Produkcja testosteronu może zależeć od bodźców psychicznych. Otyłość powoduje spadek wartości reprodukcyjnej mężczyzny. BMI BMI 33.3 - 41.6 41.7 - 46.08 46.1 - 60.9 33-42 42-46 46-61 Plemników mln/mm3 54 24 19 Ejakulat ml 2,9 3,5 3,3 Plemników w ejakulacie (mln) 209 93 46 % ruchliwych plemników 73 57 55 Indeks fragmentacji DNA 10 16 18 Testosteron nMol/l 9,2 8 7 Estradiol nMol/l 0,1 0,15 0,19 59,1 45,3 33,4 Indeks wolnych androgenów Kuracja odchudzająca poprawia parametry nasienia. Håkonsen et al. Reproductive Health 2011, 8:24 Testosteron osocza (ng/100 ml) Z WIEKIEM POZIOM TESTOSTERONU W OSOCZU U MĘŻCZYZN OPADA, ALE ISTNIEJĄ OLBRZYMIE RÓŻNICE OSOBNICZE Wiek (lat) U mężczyzn obniżenie poziom testosteronu powoduje zmniejszenie aktywności życiowej i osłabienie funkcji intelektualnych. Dlatego warto stosować hormonalną terapię zastępczą. MÓZG MĘSKI I MÓZG ŻEŃSKI Mózg ludzki w oryginalnym planie budowy jest mózgiem żeńskim. Mózg ludzki w oryginalnym planie budowy jest mózgiem żeńskim. Wpływ hormonów męskich powoduje zmiany w oryginalnym planie mózgu, tak jak w planie reszty ciała. RÓŻNICE PŁCIOWE W WYKSZTAŁCENIU MÓZGU LUDZKIEGO Mózg kobiecy jest MNIEJSZY od męskiego (1130 vs. 1260 cm3). Mózg kobiecy proporcjonalnie zawiera więcej istoty szarej. IQ mężczyzn jest skorelowane z objętością istoty szarej w płacie czołowym i ciemieniowym, u kobiet – w płacie czołowym i obszarze Broki. Z wiekiem objętość istoty szarej u mężczyzn spada szybciej niż u kobiet. W MÓZGU LUDZKIM WYRAŹNE RÓŻNICE MIĘDZY PŁCIAMI WIDAĆ M. IN. W ROZWOJU JĄDER INTERSTYCJALNYCH W PRZEDNIM PODWZGÓRZU Opisano wiele różnic w rozwoju poszczególnych części mózgu i różnych płci, ale ich znaczenie funkcjonale wciąż nie jest jasne. Jądro INAH-3, zwane też jądrem zróżnicowanym płciowo, SDN-POA, jest większe u mężczyzn niż kobiet. Podobnie większe jest jądro łożowe prążka krańcowego (BDST). Mężczyzna Kobieta Różnice miedzy mózgiem męskim i żeńskim istnieją również w strukturach nie związanych bezpośrednio z zachowaniem seksualnym W korze przedczołowej przyśrodkowej neurony są rozgałęzione silniej u mężczyzn niż u kobiet W korze przedczołowej oczodołowej neurony są rozgałęzione silniej u kobiet niż u mężczyzn Świadczy to o zasadniczo różnej organizacji tej najbardziej zaawansowanej części mózgu u kobiet i u mężczyzn Metabolizm mózgu jest o 15% wyższy u kobiet niż u mężczyzn MÓZG KOBIECY JEST MNIEJ ASYMETRYCZNY NIŻ MĘSKI U dziewczynek lepiej wykształcone jest spoidło wielkie U kobiet będzie więc lepsza komunikacja miedzy półkulami i mniejsza asymetria mózgu Z wiekiem spoidło wielkie u mężczyzn maleje, u kobiet pozostaje bez zmian Czy większa łatwość werbalizacji u kobiet łączy się z mniejszą asymetrią planum temporale? Płaszczyzna skroniowa (planum temporale) jest częścią kory związaną z mową (obszar Wernicke’go), oraz ręcznością. Jest z reguły asymetryczna. Prawa płaszczyzna skroniowa Lewa płaszczyzna skroniowa Planum temporale jest u kobiet mniej asymetryczne niż u mężczyzn. Być może z tym łączy się większa łatwość powrotu mowy po wylewie u kobiet i ich większa gadatliwość: mężczyzna wypowiada średnio 6000 słów dziennie, kobieta – 20 000. Geschwind i Levitsky 1968 Zachowanie mężczyzn i kobiet jest różne. Czy jest to tylko wynikiem czynników społecznych i kulturowych? Charakterystyczną różnicą między chłopcami a dziewczynkami jest preferencja zabawek: chłopcy wola mechaniczne, dziewczynki lalki. Czy jest to cecha uwarunkowana kulturowo? Charakterystyczną różnicą między chłopcami a dziewczynkami jest preferencja zabawek: chłopcy wola mechaniczne, dziewczynki lalki. Czy jest to cecha uwarunkowana kulturowo? Badania na koczkodanach sugerują, że jest to różnica wytworzona w ciągu ewolucji u wyższych naczelnych. Charakterystyczną różnicą między chłopcami a dziewczynkami jest preferencja zabawek: chłopcy wola mechaniczne, dziewczynki lalki. Czy jest to cecha uwarunkowana kulturowo? Badania na koczkodanach sugerują, że jest to różnica wytworzona w ciągu ewolucji u wyższych naczelnych. Samczyk woli zabawki „męskie”, samiczka – „kobiece Charakterystyczną różnicą między chłopcami a dziewczynkami jest preferencja zabawek: chłopcy wola mechaniczne, dziewczynki lalki. Czy jest to cecha uwarunkowana kulturowo? Badania na koczkodanach sugerują, że jest to różnica wytworzona w ciągu ewolucji u wyższych naczelnych. Samczyk woli zabawki „męskie”, samiczka – „kobiece Trudno zmienić wrodzone determinowane płcią wzorce zabawy. Pięcioletnia Kinga dostała ciężarówkę, ale traktuje ją jak lalkę. AGRESJA W SŁUŻBIE SEKSU Seks i zachowania reprodukcyjne łączą się często z reakcjami agresywnymi – ośrodki zachowania seksualnego i agresji są położone blisko siebie w zespole jader migdałowatych. Agresywność dotyczy dwóch wielkich obszarów: ochrony potomstwa (ochrona własnych genów w następnym pokoleniu) i rywalizacji o partnera (zapewnienie potomstwu najlepszych genów). AGRESJA W OBRONIE POTOMSTWA Samice są bardzo agresywne kiedy walczą o swoje dzieci – to jest walka o przeżycie ich genów. Samica słonia morskiego Mirounga angustirostris broniąca szczeniaka Agresja i empatia łączą się przy obronie potomstwa Nasze słodkie domowe pieszczochy mogą stać się niezwykle agresywne, kiedy opiekują się młodymi. Emocjonalna agresja obronna wynikająca z miłości macierzyńskiej F. Goya. No quieren. Disastres pl. 9 Agresja jako kara cielesna jest często stosowana przy wychowaniu potomstwa. Oficjalnie ma służyć dobru potomstwa, a więc wywodzić się z empatii i być chłodna i racjonalna. „Karzę ją, bo ją kocham. To dla jej dobra!” Często jednak agresja służy rozładowaniu napięcia matki, staje się agresja emocjonalna i jest niezwykle szkodliwa. AGRESJA W WALCE O SAMICĘ Samce są bardzo agresywne kiedy walczą o samice – to walka o przeżycie ich genów. Walczące ogiery zebry Grevy’ego Williams @ Ginsberg, Nat Hist 1998.107,3,26 WALKA O SUKCES REPRODUKCYJNY: RYWALIZACJA O SAMICĘ Walczące sępy Walczące samce strojnicy baldaszówki (Graphosoma lineatum) Fot: Mirex Przy rywalizacji samców o samicę agresja zazwyczaj przybiera formy zrytualizowane i nie kończy się poważnymi obrażeniami rywala. Biologicznym celem agresji tego typu jest dobór jak najlepszych genów: samica wybiera najsilniejszego lub najsprytniejszego konkurenta. Nawet jeżeli geny zapewniające przewagę walczącego samca nie powodują efektów najkorzystniejszych dla niego w normalnym życiu (np. zbyt wielkie poroże), są zazwyczaj korzystne dla potomstwa żeńskiego . Wśród ludzi rywalizacja o kobiety może przybrać formy brutalniejsze i kończyć się śmiercią pokonanego rywala. Ludzie często pojedynkowali się o kobietę Ludzie często pojedynkowali się o kobietę EKSPRESJA AGRESJI U OBU PŁCI JEST RÓŻNA U chłopców przeważa prosta agresja fizyczna Klasyczne metody agresji między kobietami to zazwyczaj nie przemoc fizyczna, ale podważenie pozycji społecznej przeciwniczki na drodze intryg i obmowy. Kultura może przeważyć wpływy hormonalne Dziewczyny obecnie biją się nie gorzej niż chłopcy, a czasem obejmują przywódcze pozycje w gangach. Kobiety są zdolne do bardzo natężonych aktywności agresywnych, dzięki czemu mogą być skutecznymi żołnierzami, partyzantami, terrorystami. Kobiety w armii Kobiety – żołnierki CaLahu Kobieta-dowódca: Emilija Pliateryte pomnik w Kapciamiestis Kobiety – żołnierki LWP Spot-and-Shot system chroni Mur Gazy. Rolę zabijających zdalnie sterowanym sprzętem pełnią głównie żołnierki. Kobiety mogą wykazywać wysoki poziom okrucieństwa Ilse Koch Irma Grese Maria Mandel Kobiety są bardzo skuteczne jako terrorystki Przed i po skutecznym zamachu samobójczym w moskiewskim Dżennet Abdurahmanowa metrze, 29 III Shahidka 2010. 40 ofiar 1993-2010 śmiertelnych Ulrike Meinhof RAF 1934-1976 Dlaczego mimo tego kobiety są z reguły zawsze rzadziej wykorzystywane jako żołnierze, a jeżeli już – to rzadziej jako żołnierze liniowi? Samice są znacznie ważniejsze dla utrzymania się gatunku, ponieważ od liczby samic, a nie samców, zależy potencjał reprodukcyjny grupy. Samce są płcią „na rozkurz”, a ich głównym zadaniem biologicznym wyznaczonym przez ewolucję jest ochrona potencjału rozrodczego stada, to znaczy ochrona samic i młodych, nawet kosztem własnego życia. Ludzki behawior seksualny Seks jest w zasadzie równie ważny, podniecający i przyjemny dla obu płci chociaż oczywiście w szczegółach istnieją wielkie różnice. Reakcje mózgu na pobudzenie seksualne Tak mężczyźni, jak i kobiety podniecają się oglądając obrazki kopulujących par a. Przekrój osiowy. Pobudzenie brzusznego prążkowia i kory potylicznej b. Widok powierzchni. Pobudzenie okolic ciemieniowych, skroniowych i potylicznych oraz czołowych Hamann S & al., 2004 Oglądanie kopulacji powoduje u mężczyzn większe pobudzenie aktywności jąder migdałowatych i podwzgórza, niż oglądanie par zachowujących się neutralnie. Pobudzenie jest silniejsze w mózgu męskim, niż kobiecym, w którym pobudzane są głównie okolice korowe. Aktywność mózgu męskiego i kobiecego – różnica pomiędzy oglądaniem pary kopulującej a ubranej. L P L Zaznaczone ROI: Lewy i prawy zespół jąder migdałowatych oraz podwzgórze L P P L P Jednakże w wielu częściach mózgu kobiety następuje aktywacja związana z podnieceniem, a często badane donoszą o podnieceniu silniejszym niż u mężczyzn. Aktywacja mózgu przez pobudzenie seksualne u kobiety KR Maravilla and CC Yang. The role of fMRI for assessment of sexual function and response. International Journal of Impotence Research 2007; 19, 25–29. Pewne obszary kobiecego mózgu są hamowane przez podniecenie seksualne Ośrodek wstydu Hamowanie występuje głównie w prawej korze skroniowej. Obszary te są zwykle aktywowane przez uczucie wstydu i winy. Ewidentnie oglądanie pornografii czyni kobiety bezwstydnymi. KR Maravilla and CC Yang. The role of fMRI for assessment of sexual function and response. International Journal of Impotence Research 2007; 19, 25–29. KORZYŚCI ZDROWOTNE Z SEKSU Tradycyjnie seks był uważany za szkodliwy W tradycjach wielu kultur utrzymuje się przekonanie, że aktywność seksualna, zwłaszcza mężczyzn, jest szkodliwa dla zdrowia i właściwie jest trwonieniem sił życiowych. W tradycji chrześcijańskiej wstrzemięźliwość seksualna ceniona jest wysoko, chociaż wiemy, że dziewictwo jest przypadłością uleczalną. Idea, że wstrzemięźliwość płciowa powoduje zachowanie młodzieńczego wigoru była żywa w zachodniej medycynie, a na przełomie XIX i XX wieku Eugen Steinach, promował wazektomię jako operację odmładzającą. Obecnie wiemy, że aktywność seksualna sprzyja zdrowiu J Sex Med. 2009 Oct;6(10):2640-8 U mężczyzn: podnosi poziom testosteronu, zmniejsza ryzyko śmierci, zmniejsza ryzyko raka prostaty. U kobiet: podnosi sprawność fizyczną i umysłową, ma działanie przeciwdepresyjne, zapobiega zmianom w narządach rodnych, poprawia immunokompetencję. ORGAZM U MĘŻCZYZN I U KOBIET Bezpośrednie konsekwencje psychiczne i fizyczne orgazmu są różne u samic i samców Kobiety: Aktywacja psychiczna i fizyczna, poprawa funkcji kognitywnych. Mężczyźni: Wyczerpanie fizyczne, senność. ORGAZM WYCZERPUJE SAMCA Orgazm bardzo mobilizuje samice fizycznie i poznawczo. Jest to uzasadnione biologicznie, ponieważ zapłodniona samica jest bardzo cennym obiektem z punktu widzenia utrzymania gatunku. Oczywiście orgazm można uzyskać bez stosunku płciowego. Kobiety mogą to stosować jako czynnik mobilizujący, mężczyźni absolutnie nie. Już trenerzy sportowi w NRD zauważyli, że seks ma dobroczynny wpływ na wyniki ich podopiecznych. Trener – ojciec Choć od wielu lat Agnieszka Radwańska przynależy do światowej czołówki, to nie potrafi wykonać znaczącego kroku w przód. Nie umie wygrać ważnego turnieju, wedrzeć się do najlepszej piątki. Ostatnio na Wimbledonie odpadła z niżej notowaną rywalką już w II rundzie. Fakt 06.07.2011, 15:09 To efektowna metamorfoza. 22-letnia Agnieszka Radwańska po serii średnich wyników w sierpniu poprosiła o pomoc podczas wyjazdów na turnieje trenera Tomasza Wiktorowskiego. Jej bilans od tego czasu wynosi 22 zwycięstwa, 3 porażki i trzy wygrane imprezy! jc/su /14.10.2011/ Tak naprawdę mam dwóch trenerów. Kiedy jestem w Krakowie, trenuję z tatą. On ciągle jest moim pierwszym i głównym szkoleniowcem, to on mnie wszystkiego nauczył. Zmiana polega na tym, że nie on jeździ ze mną na turnieje, ale Tomek Wiktorowski i na razie ten układ się sprawdza - twierdzi Isia. Kim jest nowy trener Agnieszki i Urszuli Radwańskiej? Zagadka Borny Bikicia Nikt związany u nas z tenisem nie powie o nim dobrego słowa. To słaby trener i playboy żerujący na dziewczynach skonfliktowanych z ojcami usłyszeliśmy w Chorwacji. - Ma kontrowersyjną przeszłość, ale oceńmy po wynikach - mówią polscy trenerzy. GW 2012-02-13, Mózg kobiecy i męski starzeją się inaczej. Mózg kobiecy starzeje się wolniej, ale startuje z gorszej pozycji. Ogólnie wiek odbija się bardziej na mózgu mężczyzny niż kobiety. U mężczyzn następuje z wiekiem atrofia kory mierzona wzrostem obwodowego CSF, którego objętość między 65 a 95 rokiem życia wzrasta o 32%, a u kobiet – o 1% (Coffey CE et al., Arch Neurol. 1998;55:169-179). Seniorki są aktywniejsze intelektualnie niż seniorzy. Inauguracja Uniwersytet Trzeciego Wieku na Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie (2012). Niestety kobiety maja mniejszą rezerwę neuronalną w związku z mniejsza objętością mózgu, i gdy zaczyna się patologia typu alzheimerowskiego występuje ona wcześniej. Ogólnie otępienie różnego typu występuje częściej u kobiet (45%) niż u mężczyzn (21% poniżej 100lat, 33% powyżej). U kobiet częstotliwość otępień wzrasta powyżej 90 roku życia, podwajając się co 5 lat, u mężczyzn nie. U kobiet wyższe wykształcenie jest związane z rzadszym występowaniem otępień, u mężczyzn nie ma związku. WYŻSZE WYKSZTAŁCENIE JEST BRONIĄ W WALCE ZE STARZENIEM SIĘ MÓZGU KOBIETY Corrada MM & al. Neurology 2008, 71:337–343 Podsumowanie moich osobistych opinii: Kobiety to płeć podstawowa, mężczyźni to warianty podstawowego planu wywołane działaniem testosteronu. Kobiety to płeć biologicznie ważniejsza, gdyż od nich zależy potencjał reprodukcyjny grupy. Mężczyźni to płeć „na rozkurz” - ich liczba nie decyduje o potencjale rozrodczym grupy, ale aktywność - tak. Są używani do chronienia tego potencjału jako żołnierze, myśliwi, pracownicy fizyczni. W warunkach zdrowia potencjał intelektualny kobiet i mężczyzn jest tego samego rzędu, chociaż strategie działania mózgu mogą być różne, będąc pochodnymi różnic strategii seksualnych. Obie płci mogą pełnić równie dobrze wszelkie funkcje społeczne poza związanymi z siłą fizyczną i rodzeniem dzieci. W warunkach zdrowego starzenia mózgi kobiece zachowują dłużej sprawność niż mózgi męskie. Kobiety są płcią biologicznie silniejszą i długowieczną, gdyż ewolucyjnie stare kobiety pełniły ważniejsze funkcje społeczne. Pamięć + wiek = doświadczenie = sukces Stado słoni afrykańskich prosperuje tym lepiej im starsza jest najstarsza samica McComb et al., 2001: Matriarchs As Repositories of Social Knowledge in African Elephants HIPOTEZA BABCI Ludzkość powstała i przeżyła wskutek wydłużenia wieku kobiet poza okres reprodukcyjny, w związku z tym starsze kobiety zwolnione z obowiązku reprodukcji mogły zająć się opieką nad własnymi genami przechowywanymi w ciałach ich powoli rozwijających się wnuków. Dla pełnienia tej roli wystarczała zmniejszona z wiekiem sprawność fizyczna, ale niezbędny był sprawnie działający mózg. Cykl życiowy kobiety od kołyski do grobu 50 40 30 20 10 60 70 80 90 Stara kobieta była traktowana jako źródło mądrości i pomocy "At eighty years, her well-stored mind "Imparts its blessings to her kind” 50 40 30 20 10 60 70 80 90 Stara kobieta była traktowana jako źródło mądrości i pomocy „Przy osiemdziesiątce skarby jej pamięci są błogosławieństwem dla jej najbliższych 50 40 30 20 10 60 70 80 90 I na tym możemy zakończyć, chyba że Państwo chcą jeszcze 13 wesołych przezroczy. Czy szczęście mężczyzny i kobiety może polegać na czymś innym? Chyba tak, bo rola obu płci w utrzymywaniu gatunku jest różna, i w związku z tym mózg kobiet i mężczyzn się różnią MÓZG MĘSKI Ośrodek gapienia się w krocze Mecze piłkarskie SEKS Pole wysłuchiwania partnera Ryzykowne przedsięwzięcia SEKS Pomoc w pracach domowych Pilot TV Zakres uwagi Obszar „unikaj pytań za wszelką cenę” Grzebanie w silniku Komórka celowania w sedes Prasowanie Gruczoł wykrętnych usprawiedliwień UWAGA: Gruczoł „Słuchanie płaczu dziecka w środku nocy” jest niedorozwinięty, do oglądania potrzebny mikroskop. MÓZG DAMSKI Szukanie okazji Impuls Rocznica kupowania ślubu Imieniny, Urodziny Ocena stosunku chęci do potrzeb BUTY Generator bólu głowy Brylanty, błyskotki Magazyn romantycznych Gruczoł wspomnień „A nie mówiłam” Szorowanie łazienki Gadanie, mówienie,, gadanie Inicjatywy erotyczne CENTRUM PLOTEK Ośrodek sprawności kierowcy Ośrodki „Uzupełnij olej w samochodzie” i „Nie przeszkadzaj w czasie meczu” są czynne tylko po zaspokojeniu ośrodka „Brylanty, błyskotki”. Twoje zadanie: „Idź do sklepu H&M i kup sobie spodnie!“ ON ONA H&M Przerwa na kawę Koszty: 200,00 PLN Czas: 12 min. Koszty: 2600 PLN Czas: 199 min. Wyliczenia każdego mężczyzny wyglądają prosto: - Koszty mężczyzny: 200 PLN - Koszty kobiety: 2600 PLN Natomiast każda kobieta może to zinterpretować nieco inaczej: - Koszty mężczyzny na minutę: 16.67 PLN - Koszty kobiety na minutę: 13,06 PLN Wniosek: Gdyby kobieta wydawała na minutę tyle samo pieniędzy co mężczyzna to wydałaby 3317 PLN a nie 2600 PLN. W ten sposób zaoszczędziła 717 PLN i może sobie jeszcze kupić buty oraz dalej iść na zakupu cały czas oszczędzając… I jeszcze kilka różnic TU KUPISZ VIAGRĘ DLA MĘŻCZYZN A TU KUPISZ VIAGRĘ DLA KOBIET Relacja przyjaciółki Relacja przyjaciela EWIDENTNIE MAMY RÓŻNE MÓZGI wyładowane odmiennymi emocjami i celami życiowymi Nie ulega wątpliwości, że chociaż jesteśmy równi jesteśmy cholernie różni Nie ulega wątpliwości, że chociaż jesteśmy równi jesteśmy bardzo różni Ale dzięki temu wspaniale się uzupełniamy
