emocje i motywacja

EMOCJE I
MOTYWACJA
WYKŁAD 1
09.10.00
Procesy: instrumentalne- odbiór i przetwarzanie informacji(myślenie)
-
ustosunkowania się do informacji
recepcja- doszło do reakcji organizmu na stymulację( nieświadoma)
percepcja- świadome spostrzeżenie bodźca
aspekt deskryptywny- wiedza o czymś
aspekt ewaluatywny- wartość czegoś dla danej osoby
1
Emocje mogą mieć charakter świadomy lub nieświadomy. Są to procesy wartościowania
każdej stymulacji. Subiektywny stan psychiczny- świadomie przeżywana, def. Niedokładna,
bo są również emocje nieświadome.
Motywacja to wszelkie procesy ukierunkowania czynności( automatyczne- organizm bez
wiedzy podmiotu czegoś chce i nadaje kierunek działaniom, wolincjonalne- świadome, jest to
nasza chęć zdziałania czegoś)
Czynności realne , a także symboliczne- to takie, które toczą się w naszym umyśle( pamięć,
myślenie)
Ukierunkowanie czynności jest wtórne.
Pamięć emocji nie zanika- może to być proces destruktywny.
Człowiek już w życiu płodowym zbiera emocje.
Motywacje dzielimy na:
-
obronno- adaptacyjne- podstawowe
-
wzrostu(rozwoju)- można bez nich żyć
Proces psychiczny jest świadomy tylko wtedy, jeśli bodziec dojdzie do kory.
WYKŁAD 2
16.10.00
Co wynika ze zróżnicowania ośrodków korowych i podkorowych?
BODZIEC
?
REAKCJA EMOCJONALNA
Rozpoznanie procesu pośredniczącego pomiędzy pojawieniem się bodźca wzbudzającego
emocję a świadomością emocji, jakie wywołuje, była jednym z głównych celów badań nad
emocjami, cel ten był często pomijany przez innych.
Ciało migdałowate odpowiada za emocje. Jeżeli zostanie uszkodzone to brak nam emocji.
Struktura ta, jak również wzgórze i hipokamp leżą w ośrodkach podkorowych(czyli tych,
które zasadniczo nie mają świadomości)
2
Pobudzanie ciała migdałowatego to warunek konieczny do powstania emocji.
KORA (DROGA GÓRNA)
WZGÓRZE
CIAŁO MIGDAŁOWATE ( DROGA DOLNA)
BODZIEC
REAKCJA EMOCJONALNA
Droga dolna- wzgórze rozkodowywuje wiadomość zmysłową, a ciało migdałowate na to
emocjonalnie reaguje.
Reakcja emocjonalna może powstawać wcześniej, zanim bodziec dotrze do kory, czyli zanim
zostanie rozpoznany. Drogą dolna powstają reakcje natychmiastowe.
Droga górna-przechodzi przez korę, tu następuje interpretacja. Możliwość myślenia
abstrakcyjnego oraz wartościowania.
Droga dolna jest ZAWSZE szybsza.
Jeżeli droga dolna jest silnie pobudzona to procesy poznawcze(korowe) pozostają pod bardzo
silnym wpływem afektu.
Jeżeli bodźce nie wywołują silnego pobudzenia drogi dolnej, wtedy jest szansa, że nasze
rozpoznanie bodźca będzie bardziej racjonalne, zanalizowane. Ale nie musi tak być.
Gdy ciało migdałowate zostanie zniszczone traci się umiejętność odczuwania bodźców
emocjonalnych. U ludzi następuje wtedy rozpoznanie emocji, ale brak jest reakcji na nią.
Bodziec często nie jest dopuszczany na poziom kory z powodów psychicznych- blokada(np.
mechanizm obrony ego) lub bodźce podprogowe, które nie docierają fizycznie na poziom
kory.
Znaczenie emocjonalne bodźca może wywołać w mózgu rozpoczęcie procesu oceniania,
zanim procesy spostrzegania w pełni przetworzą bodziec. Jest możliwe, że mózg będzie
wiedział, co jest dobre, a co złe, zanim się o tym dowiemy.
Mechanizmy mózgu, które zapisują, przechowują, i z których odzyskiwana jest
pamięć o emocjonalnym znaczeniu bodźca, jest inna od zwykłej pamięci. Pamięć ta nie
zanika.
Afekt powstaje w ciele migdałowatym, jest to reakcja na bodziec emocjonalny.
3
WYKŁAD 3
23.10.00
Część emocji powstaje tylko drogą dolną. Informacja dociera do ciała migdałowatego
bezpośrednio ze wzgórza lub pośrednio przez korę. Droga bezpośrednia- dolna, jest szybsza.
Droga dolna omija korę więc dostarcza tylko nieinterpretowanych informacji. Dolna droga
odpowiedzialna jest za emocje, których nie rozumiemy. U ludzi z zaburzeniami
emocjonalnymi emocje takie przeważają.
Podział mózgu na półkulę lewą i prawą. W mózgu ludzkim występuje asymetria funkcji
prawej i lewej półkuli. Dzieje się tak dlatego, bo komórki kory mają zapisane w sobie różne
4
informacje. Spoidło wielkie jest elementem łączącym ze sobą obie półkule, jeżeli zostanie
uszkodzone to dwoistość obu półkul jest bardzo widoczna.
Syndrom obcej ręki- w pewnych przypadkach braku łączności między dwoma półkulami
dochodzi do swoistego rozdwojenia jaźni. Jedna ręka bije drugą.
Mamy różne źródła procesu wartościowania i motywacji, to rodzi konflikt.
Ciało człowieka jest zlateralizowane. Lewa półkula zarządza prawą częścią ciała i odwrotnie.
dysocjacje- rozszczepienie funkcji.
Półkula prawa
półkula lewa

Szybciej rozpoznaje emocje

Związana z emocjami negatywnymi
związana z emocjami pozytywnymi

Bardziej emocjonalna
bardziej racjonalna

Jest wcześniejsza i ma więcej powiązań
zawiera ośrodki mowy- definiowanie, nazywa
Z ośrodkami podkorowymi, więcej połączeń nie, dokładniejsze rozumienie.
Z drogą dolną
myślenie abstrakcyjne

to, co w niej zawarte bierze się z aktywności
Zapis wszelkiego doświadczenia
Dwa systemy wartościowania:
Automatyczny
refleksyjny
5

Odbywający się bez świadomości

Przemyślany

Szybki

Oparty o świadomą uwagę

Holistyczny(globalny, reaguje

Związany z ośrodkami korowymi i lewa
całościowo)

półkulą
Związany z ośrodkami podkorowymi i

Operujący dłużej
prawą półkulą

Analityczny

Paralelny

Sekwencyjny

„czarno- biały”

Złożony

subiektywnie pewny

Pewność stopniowalna

trudny do werbalizacji.

Związany z artykułowaniem
Teza o integracji: różnimy się ilością połączeń zawartych w spoidle wielkim. Półkula prawa
widzi całościowo, lewa szczegółowo. Prawa kieruje się intuicją.
WYKŁAD 4
30.10.00
Wrodzone mechanizmy ukierunkowania zachowań.
Instynkt to wrodzona, uniwersalna dla gatunku, predyspozycja wyznaczająca wzory
zachowań nie podlegająca zmianom pod wpływem uczenia się(Mc Dugall)
6
Popęd to wrodzona, uniwersalna dla gatunku, predyspozycja motywacyjna, realizowana
sposobami zmieniającymi się pod wpływem uczenia ( Freud)
Homeostaza- utrzymywanie stanu równowagi
Homeostaza biologiczna to mechanizmy utrzymywania równowagi biologicznej, związane z
zaspokajaniem potrzeb biologicznych – pierwotnych lub wtórnych.
Homeostaza psychologiczna- to mechanizmy utrzymywania równowagi psychicznej
związane z zaspokajaniem- pierwotnych lub wtórnych- potrzeb emocjonalnych.
Część zakłóceń równowagi organizm reguluje sam automatycznie. Inne wymagają działań
podmiot. Działania te są wyznaczane przez popędy.
Mechanizmy motywacyjne deprywacyjne( zaburzenie równowagi)

Homeostatyczno- popędowe
Popędy pierwotne- to procesy motywacyjne oparte o predyspozycje wrodzone, związane z
homeostazą biologiczną
Popędy wtórne- to procesy motywacyjne oparte o predyspozycje nabyte pod wpływem
doświadczenia, związane z homeostazą psychologiczną
Popędy biologiczne mogą mieć również charakter nabyty- narkotyki, kawa, papierosy...
Popędy pierwotne i wtórne są wzbudzane w stanach deprywacji, to znaczy, gdy:
1. Brak czegoś i homeostaza jest zakłócona
2. Gdy równowaga nie może być przywrócona bez działań podmiotu
Tak zwany mechanizm motywacyjny homeostatyczno- popędowy obejmuje kilka faz

Odchylenie od równowagi

Zakłócenie homeostazy

Napięcie emocjonalne

Ukierunkowanie czynności

Przywrócenie równowagi
7

Redukcja napięcia

Zanik czynności
Popędy biologiczne:
-
Potrzeba pokarmowa
-
Potrzeba seksualna
-
Zapotrzebowanie na stymulację
-
Potrzeba bezpieczeństwa, obrony, agresji
-
Potrzeba orientacji- człowiek ma również najprostsze sposoby reagowania,
charakterystyczne dla niższych gatunków
Taksja- reagowanie
Odruch orientacyjny- automatyczne skierowanie uwagi
Eksploracja motoryczna- ogarnięcie szerszego pola widzenia
Eksploracja percepcyjna
Ciekawość poznawcza- charakterystyczna tylko dla ludzi, pytania o przyczyny, o to co
będzie.
Zachowanie seksualne- cele rozrodcze
-
Źródło przyjemności
-
Dla pieniędzy
-
Ze względu na samoocenę
-
Uzależnienie kogoś od siebie
-
Motyw agresji
-
Podejmowane dla redukcji napięć, pochodzących z innego źródła
Mechanizmy motywacyjne:
Negatywne napięcie emocjonalne
0(równowaga)
Mechanizmy deprywacyjne:
1. Brak, zakłócenie
czego?
2. Napięcie
gdzie?
8
3. Kierunek
skąd, dokąd?
4. Gratyfikacja
?
5. Równowaga
?
WYKŁAD 5
6.10.00
Popędy biologiczne i psychologiczno- biologiczne.
Każdy popęd to mechanizm motywacyjny, który popędza podmiot do redukcji
napięcia. Redukcja napięcia związanego z zaburzeniem równowagi jest koniecznością.
Najbardziej pierwotne są popędy biologiczne wynikające z wrodzonych potrzeb organizmu;
takich jak potrzeba pokarmowa, stymulacji zmysłowej czy doznań seksualnych.
W wyniku doświadczeń tworzą się nowe- wtórne, wyuczone potrzeby biologiczne. Ich
zaspakajanie staje się niezbędne dla utrzymania równowagi.
9
Wtórne potrzeby biologiczne są źródłem popędów, które nazywamy popędami
psychologiczno- biologicznymi.
Popędy takie tworzą się dzięki oswojeniu i przyjemnościach doświadczanych z
różnymi bodźcami np. spośród pokarmów, niektóre smakują tak, że dochodzi do uzależnienia
się od nich.
Przykłady potrzeb pierwotnych:
-
Pokarm- dostarcza substancji odżywczych
-
Stymulacji sensorycznej- jakiejkolwiek
-
Doznań seksualnych- bez względu na formę
Przykłady potrzeb wtórnych:
-
Pokarm- mięso
-
Stymulacja sensoryczna- głośna muzyka
-
Doznania seksualne- określone formy np. pedofilia
Popędy psychologiczno- biologiczne: to, co pierwotne jest po prostu pociągająceniekonieczne, stopniowo staje się koniecznością- przymusem
O naturze popędów:
-
Są one źródłem nacisku, pod którego naporem pozostaje podmiot
-
Im bardziej pierwotny popęd(wrodzony, wczesny w ontogenezie), tym większa siła
nacisku i tym mniejsza subiektywna chęć przeciwstawienia się naciskowi
-
W przypadku popędów wtórnych, w tym popędów psychologiczno- biologicznych, ich
siła zależy od stanów świadomości i woli, która może doprowadzić do uniezależnienia
od popędów.
-
Ludzie różnią się stopniem, w jakim potrafią uwalniać się od wpływu popędów
R. Plutchnik- wymienia 8 pierwotnych emocji
Kołowy model emocji:
Upodobanie
Radość
strach
10
Złość
smutek
Wstręt (bardzo pierwotny)
Są to emocje najbardziej elementarne. Wzbudzanie emocji jednego typu w parze
uniemożliwia pojawienie się emocji drugiej z pary. Pierwotne emocje są niepodzielne
Teorie:
1. Jamesa- Langego
2. Cannona- Barda
3. Le Doux
4. R. Zajonc
Ad. 11841r. – dwie drogi emocji wg. Williama Jamesa
1.
BODZIEC
ODCZUCIE
2.
BODZIEC
POBUDZENIE
POBUDZENIE
ODCZUCIE
Nową erę w badaniach nad emocjami zapoczątkowało zauważenie przez W. Jamesa
istotnego problemu.
James podważył tradycyjną tezę, zgodnie z którą to droga pierwsza trafnie opisuje
powstawanie emocji. najpierw odczucia powstałe pod wpływem kontaktu z bodźcem, a potem
pobudzenie i mobilizacja organizmu.
11
Według Jamesa trafna jest teza druga. Bodziec wywołuje pobudzenie, a nasze odczucie tego
to emocja.
Ad. 2 Cannon- koniec lat 20. Napisał on pracę, która podważała tezy Jamesa, a podał na to
pięć dowodów:
-
Jeśli przetnie się połączenie między autonomicznym układem nerwowym, a centralnym
układem nerwowym to reakcje emocjonalne nadal występują
-
Jeżeli się ograniczy wpływ kory, to emocje też występują
-
Człowiek sparaliżowany może odczuwać emocje.
Twierdził, że główne centrum emocjonalne lokalizuje się w ośrodkach wzgórzowopodwzgórzowych co, jak obecnie wiemy, nie jest prawdą, gdyż centrum to mieści się w ciele
migdałowatym.
WYKŁAD 6
13.11.00
Nieświadomość- stan pierwotny, który pod wpływem różnych czynników staje się
świadomością.
Pierwotna nieświadomość – nieświadomość w punkcie wyjścia.
Nieświadomość wtórna – treści wyparte ze świadomości.
Dokończenie wykładu 5.
Ad 3. Le Doux (1980)- warunkiem powstania emocji jest dotarcie emocji do ciała
migdałowatego, mającymi połączenie z innymi ośrodkami układu nerwowego. Jeżeli impuls
12
nie dotrze do kory mogą pojawić się reakcje obwodowe- ekspresyjne, behawioralne- pomimo
braku odczucia.
Ad 4. Zajonc (1980, 1994)- reakcje afektywne mogą powstawać bez udziału procesów
poznawczych.
Zajonca teoria pierwszeństwa afektu.
Bodziec
nieuświadomiony afekt
odczucie
Według niego afekt poprzedza spostrzeżenie i pojawia się od niego niezależnie. Ta
kontrowersyjna hipoteza wywołała burzliwą dyskusję. To, co wydaje się już wyjaśnione to
fakt, że procesy emocjonalne mogą się pojawiać bez świadomej uwagi.
Emocje bez świadomości- nieświadomość pierwotna (niezdolność do uświadomienia)
Źródła nieświadomości pierwotnej:
-
Stymulacje podprogowe
-
Stymulacje nadprogowe
-
Stymulacje w polu uwagi, gdy brak zdolności rozpoznania
Pojęcie progu świadomości:
Próg wrażliwości- najmniejsza wielkość bodźca umożliwiająca jego spostrzeżenie.
Próg czułości- najmniejsza różnica wielkości bodźców umożliwiająca jej dostrzeżenie.
Recepcja- odbiór bodźców o wielkościach poniżej progów wrażliwości (bez spostrzeżenia)
Percepcja- spostrzeżenie bodźca.
Nieświadomi możemy być:
-
Bodźców
-
Ich źródeł
-
Własnych reakcji na bodźce
-
Wpływu reakcji na inne procesy psychiczne i na sferę naszych zachowań
Badania nad procesami nieświadomymi pierwotnie:
Badania podprogowe:
13
Tzw. Paradygmat afektywnego poprzedzenia- priming. W pierwszej kolejności stosuje
się bodźce suboptymalne. Bodźce te mają niedostrzegalny przez podmiot wpływ na
świadome ocenianie.
Efekt asymilacji- psychika zasymilowała bodziec podprogowy i osobie badanej udzielił się
nastrój z tego bodźca.
Efekt kontrastu- nastrój, jaki odczuwa badany jest przeciwny do tego, jaki jest
przekazywany w bodźcu podprogowym.
Afekt nieświadomy ma charakter dyfuzyjny- rozlewa się na inne sfery naszego życia,
oddziałuje niespecyficznie.
Badania nadprogowe
Tzw. efekt samej ekspozycji. Wzrost pozytywności ocen wraz z częstością
eksponowania bodźców.
Znaczenie bodźców niezauważalnych w reklamie- Maison (1997)
Bodźce, z którymi obiekt jest oswojony uzyskują wyższe oceny i oceny te nie zależą
od naszego świadomego wyboru.
Nacjonalizm banalny- wszyscy ludzie, w związku z tym, gdzie się wychowali odczuwają
silną nostalgię i przywiązanie do tego miejsca, osób, zapachów...
WYKŁAD 7
20.11.00
Homeostaza psychologiczna- (Cannon) jeżeli jest zakłócona to powstaje motywacja, w
której brak jest jakiegoś uczucia, a uzyskanie go powoduje przywrócenie równowagi.
Hierarchia potrzeb Maslowa:
-
Estetyczne
-
Wiedzy i rozumienia
-
samorealizacji
-
szacunku( również do siebie)
potrzeby typu B
14
-
przynależności i miłości
-
bezpieczeństwa
-
fizjologiczne
potrzeby typu D
Potrzeby typu D- deprywacja
Potrzeby typu B-(being) cele wyższe
Podstawowe potrzeby ludzkie zorganizowane są w hierarchię względnej deprywacji- u
różnych ludzi rozwinięte w różnym stopniu są ze sobą powiązane. Potrzeby typu
D(wzbudzone i niezaspokojone) mają dominujący wpływ na funkcjonowanie.
Im niżej w hierarchii, tym silniejsza determinacja funkcjonowania.
Zaspokojenie potrzeb niższych(D) umożliwia pojawienie się potrzeb wyższych(B).
Nie jest to warunkiem koniecznym, w przeciwieństwie do tego, co twierdził Maslow.
Prawdopodobieństwo pojawienia się potrzeb wyższych jest większe, jeżeli zaspokojone są
niższe.
Potrzeby wyższe pojawiają się później w rozwoju (onto i filogenezie) mają mniejsze
znaczenie dla biologicznego poznania.
Im wyższe potrzeby, tym bardziej może być odroczona gratyfikacja.
Potrzeby wyższe są odczuwane jako mniej naglące, a ich zaspokojenie prowadzi do
większego poczucia szczęścia.
Autonomia funkcjonalna (Allport)- użyte do nazwania relacji pomiędzy popędami
pierwotnymi i popędami wtórnymi.
Allport zwrócił uwagę na to, że:
1. skoro realizacja popędów pierwotnych prowadzi do zaspokojenia potrzeb ( jak w
przypadku czynności pokarmowych, które prowadzą do zaspokojenia głodu) a stany
zaspokojenia są nagradzające
2. to środki, które posłużyły do ich zaspokojenia stają się porządane ( jak określona potrawa)
i
3. stają się popędami wtórnymi, to jest nowym źródłem motywacji ( w przyszłości
odczuwany jest brak nie tylko jedzenia, lecz określonej potrawy)
4. stopniowo te powiązania w osobniczej historii doświadczeń stany ( głód i przyjemność
jedzenia potrawy) mogą się wzajemnie uniezależniać- to jest autonomizować. Popęd
15
wtórny może być wzbudzony bez wzbudzenia popędu pierwotnego( pod wpływem, nie
głodu, ale apetytu na daną potrawę)
Część popędów ma charakter instrumentalny względem innych potrzeb- jakaś
potrzeba nie musi być potrzebą samą w sobie, tylko może być instrumentem do
osiągnięcia innej potrzeby.
Potrzeby autoteliczne- potrzeby same w sobie.
Emocje mieszane- najtrudniej jest pomieszać emocje, leżące po przeciwległych
końcach modelu kołowego Plutchika.
Diady –1 stopnia. Łączenie emocji leżących obok siebie:
Zaskoczenie+ strach= panika
Zaskoczenie+ smutek= rozczarowanie
Oczekiwanie+ złość= zaciętość
Oczekiwanie+ radość= optymizm
Wstręt+ złość= nienawiść
Wstręt+ smutek= wyrzuty sumienia
Upodobanie+ strach= uległość
Upodobanie+ radość= przyjaźń, afiliacja
Diady 2 i 3 stopnia- połączenie 2 emocji, położonych dalej niż obok siebie.
Zaskoczenie+ upodobanie= zaciekawienie
Zaskoczenie+ radość= zachwyt
Złość+ upodobanie= dominacja
Złość+ radość= pycha
Strach+ wstręt= wstyd
Strach+ oczekiwanie= niepokój
Strach+ radość= poczucie winy
Złość+ smutek= zawiść
Procesy wartościowania: afekty
Afekt wedle przyjętej definicji to atrybut ( składowa) każdej emocji powstaje
automatycznie pod wpływem dotarcia impulsu do ciała migdałowatego. Pociąga za sobą
reakcje wegetatywne, ekspresyjne i behawioralne.
16
Warunkiem powstania afektu jest więc pobudzenie ośrodków poza korą, a to oznacza,
że jeżeli impuls nie dociera do kory, to reakcja afektywna przebiega bez jej odczuwania.
Dochodzi do reakcji wegetatywnej, ekspresyjnej i behawioralnej, a podmiot nie ma
świadomości swoich reakcji.
Warunkiem powstania odczucia jest dotarcie impulsu do kory czuciowej. Ponieważ
impuls nie zawsze tam dociera mamy do czynienia z nieświadomymi procesami
emocjonalnymi. Nieświadomymi są również emocje wyparte ze świadomości lub
zmienione co do znaku i treści pod wpływem mechanizmów obronnych.
Afekt pierwotny- (1) pierwotny funkcjonalnie- bo wyprzedza świadome rozpoznanie
bodźca( droga dolna)
(2) wrodzony- dyspozycyjny
Ponieważ do dziś nie udało się rozstrzygnąć, które afekty są wrodzone, termin ten w
znaczeniu (2) dotyczącym predyspozycji, oznacza wzorce reagowania afektywnego
najwcześniejsze rozwojowo. Przyjęliśmy listę 8 afektów pierwotnych wg. Plutchika
(1980)
WYKŁAD 8
27.11.00
Popędy wtórne- potrzeby emocjonalne:
-
są to mechanizmy motywacyjne, związane z zapotrzebowaniem na emocje takie
jak: poczucie bezpieczeństwa, przynależności, więzi, aprobaty
-
mechanizmy te działają na zasadach:
 deprywacyjnych- brak uczuć jest źródłem ukierunkowania czynności
 homeostatycznym- zakłócenia stanu równowagi automatycznie popychają do
jej przywrócenia
17
-
tak np. sytuacje zagrożenia, izolacji czy dezaprobaty wywołują negatywne
napięcia: strachu, poczucia osamotnienia czy odrzucenia. Napięcia te popychają do
czynności ukierunkowanych na przywrócenie równowagi: osiągnięcia poczucia
bezpieczeństwa, akceptacji...
-
równowaga jest przywrócona dzięki:
 realnej zmianie sytuacji( np. osiągnięcie aprobaty)
 na drodze mechanizmów samo oszukiwania
Mechanizmy nieświadome wtórnie i unikanie „złej wiedzy”
-
umysł- do utrzymania homeostazy przetwarza informacje tendencyjnie- tak, aby
nie dopuścić do niepożądanych przeżyć ( lęk, wstyd, dysonans)
-
dzięki temu podmiot nie uświadamia sobie możliwych źródeł pewnych
negatywnych emocji np. swoich niechlubnych czynów, niepowodzeń czy
zagrażającej życiu choroby.
-
Gdy do wzbudzenia emocji dojdzie, mogą one zostać wyparte, stłumione lub
powiązane z innymi przyczynami niż rzeczywiste ( np. niepowodzenia mogą
wydać się czymś usprawiedliwione)
-
Emocje nie uświadomione przejawiają się nie uświadomioną ekspresją, którą inne
osoby odbierają- choć nie są tego świadome. (Chen, Bargh 1997)
-
Takie poznawcze zniekształcenia są następstwem napięć związanych z
deprywacjami potrzeb emocjonalnych bądź zaburzeniami równowagi poznawczej.
Mechanizmy obrony ego (wybrane formy)
Nieświadome sposoby redukcji napięć wynikających z konfliktów pomiędzy Id i
Superego,
Id- naturalne popędy, wyposażenie człowieka
Superego- system przyswojonych sobie norm, nakazów i zakazów
Kiedy mówimy o mechanizmach obronnych to mówimy o takich
zniekształceniach informacji, które mają na celu uzyskanie zgodności z superego.
18
Obronność percepcyjna- niedopuszczenie wiedzy do świadomości, brak spostrzeżeń
pomimo dostępności sygnałów.
Wyparcie- usunięcie ze świadomości treści zagrażających.
Projekcja- przypisywanie innym ludziom własnych nieakceptowanych cech i
impulsów.
Identyfikacja i identyfikacja z agresorem- przypisywanie sobie cudzych
pożądanych cech i impulsów. Utożsamienie się z agresorem budzącym lęk
Reakcja upozorowana- ekspresja uczuć przeciwnych niż odczuwane i
nieakceptowane.
Sublimacja- realizacja nieakceptowanego popędu sposobami społecznie
aprobowanymi.
Racjonalizacja- wybiórczo dostrzeganie czynników usprawiedliwiających własne
niepowodzenia czy nieakceptowane zachowania.
Afektywne vs poznawcze źródła zniekształceń w przetwarzaniu informacji
Mechanizmy obrony ego- tendencyjne przetwarzania informacji na temat „ja” – z lęku przed
naruszeniem poczucia własnej wartości, zagrożeniem samoakceptacji. Mają szerszy zasięg niż
własna osoba, ale też zawiera osoby nam bliskie.
Mechanizmy samo oszukiwania- tendencyjne przetwarzanie informacji na temat własnej
sytuacji- pod wpływem innych zagrożeń, jak nieuleczalna choroba, bezpowrotna utrata kogoś
lub czegoś.
Zniekształcenia w percepcji społecznej- tendencyjne spostrzeganie rzeczywistości- pod
wpływem własnych nastawień afektywnych, z lęku przed naruszeniem norm społecznych i
zagrożeniem dezaprobaty otoczenia.
Błędy poznawcze- zniekształcenia czysto poznawcze jak złudzenia geometryczne,
wyrazistość figury i tła, spostrzeganie obiektów prototypowych i nieprptotypowych oraz
błędy wynikające z motywacji poznawczych do poszukiwania dalszych informacji.
Mechanizmy równowagi poznawczej- źródła:
19
-
Niezgodność motywacyjna- sprzeczne informacje
-
Kiedy źródłem jest luka poznawcza- dostrzeżenie jakichś braków w posiadanych
informacjach. Przez to powstają zmyślenia, zapełnianie luk swoimi domysłami.
-
Informacje wieloznaczne poznawczo
Efekty odnoszenia do „ja”
1. Egocentryzm- koncentracja na „ja”. Własna osoba koncentruje uwagę w stopniu
największym.
2. Egotyzm- dążenie i przetwarzanie informacji tak, aby podtrzymać dobre mniemanie o
sobie.
3. Konserwatyzm poznawczy- szczególne trzymanie się przekonań, zamkniętość na
zmiany
WYKŁAD 9
4.12.00
Motywacje deprywacyjne związane z zakłóceniami równowagi poznawczej:
-
Są to mechanizmy motywacyjne związane z zapotrzebowaniem na określony rodzaj
informacji
-
Braki lub pewnego rodzaju informacje wywołują napięcie zakłócające równowagę, a
te powodują szukanie informacji
20
-
Napięcie sprawia, że przetwarzanie informacji jest tendencyjne, subiektywne,
neologiczne, powiązane z błędami poznawczymi (nietrafnym rozumieniu
rzeczywistości), bowiem
-
Poszukiwane są informacje, które mogą jak najszybciej zredukować napięcie i
przywrócić zaburzoną równowagę poznawczą
-
Źródłem zakłóceń równowagi poznawczej, wywołującej napięcie może być:- lukabrak jakiejś informacji, wywołującej poczucie niejasności, dezorientacji,
wieloznaczność- wywołująca poczucie niepewności, niezgodność- wywołująca
poczucie dysonansu.
Mechanizmy motywacyjne „ poza równowagą”
1. zdolność reagowania na podniety
-
mechanizmy przywracania równowagi organizm ukierunkowuje czynność na
środowisko pod naciskiem wewnętrznych potrzeb, których deprywacja wywołuje
napięcia
-
poza równowagą, środowisko powoduje aktywność dzięki stymulacjom
a. przyciągającym- dostarczającym przyjemności
b. odpychającym- pozwalającym uniknąć przykrości
-
stymulacje zewnętrzne, które pociągają nazywamy podnietami. Podniety
szczególnie silne nazywamy pokusami.
-
Podniety zmysłowe są najbardziej pierwotnym źródłem motywacji
wykraczających „poza równowagę” nie są związane z zaburzeniami równowagi
wewnętrznej i usuwaniem napięć lecz z dążeniem do kontaktu z bodźcami
zewnętrznymi, które mogą być źródłem przyjemności. W zależności od
doświadczeń coraz to nowe rzeczy stają się dla podmiotu przyjemne.
Hedonizm: hedone- przyjemność, miła dla zmysłów
Arystyp 5 wpne- dobrem- przyjemność, rozkosz zmysłowa, cielesna, własna,
chwilowa
Epikur 4 wpne- dobrem- przyjemność, szczęście duchowe, obejmujące siebie,
innych, przeszłość, teraźniejszość, przyszłość.
Jeżeli nasz kontakt z bodźcem, ma pierwotny charakter podniety to możliwe
jest, że się od niego uzależnimy i stanie się ona popędem.
21
Porównanie mechanizmów motywacyjnych homeostatyczno- popędowych
i podnietowo- hedonistycznych.
Homeostatyczno- popędowe
Podnietowo- hedonistyczne
-
źródło wewnętrzne
-
źródło zewnętrzne
-
negatywne napięcie afektywne
-
nadzieja na przyjemność zmysłową
-
stan wzbudzony
-
stan antycypowany
-
dążenie do redukcji napięcia
-
dążenie do pomnażania przyjemności
-
„popycha”
zmysłowej
-
„przyciąga”
Wspólny mianownik: afekt jako źródło motywacji.
Model systemu motywacyjno- emocjonalnego (Buck 1999)
Motywacja- potencjalne źródło zachowania, związane z zachodzącymi automatycznie
procesami regulacji neurochemicznej.
Procesy emocjonalne- prowadzące do realizacji motywacji.
Emocje 1- reakcje systemu autonomicznego, endokrynologicznego, immunologicznegofunkcje adaptacyjno- homeostatyczne.
Emocje 2 – reakcje ekspresyjne- funkcje komunikacyjne
Emocje 3- subiektywne doznania( odczucia)- funkcje- regulacja podmiotowa
22
Przykrość- unikanie
Przyjemność- dążenie ku
Motywacja może mieć źródła niezależne od odczuwanych emocji.
WYKŁAD 10
11.12.00
Funkcje układu automatycznego:
Funkcje pozytywne:
-
obronno- adaptacyjne
-
ochrona energii- gdyby każdy proces przechodził przez korę to byłoby to bardzo
energochłonne
23
-
oszczędność zasobów energii- ona ma służyć do zadań wyższych
Negatywy: popędy
-
zdeterminowane zachowania przez nacisk popędów( gromadzeni zapasów,
barykadowanie się, samobójstwo z miłości, przymus osiągnięć, rywalizacja,
ignorancja, konformizm)
-
brak tolerancji na odraczanie wzmocnień( działanie impulsywne bez względu na
skutki, zwracanie na siebie uwagi za wszelką cenę, przemoc, gwałt-„każdy może
zabić”)
Afekty:
-
niepohamowane przeżycia smutku, strachu, wściekłości, zazdrości, pragnienia zemstyemocje holistyczne, „bezkresne”.
-
Niemożność włączenia emocji o znaku przeciwnym
-
Podatność na wpływy afektu z dowolnego źródła( asymilacyjne bądź przeciwnekontrastowe)
-
Tendencyjne przetwarzanie informacji o własnej osobie( samooszukiwanie)
-
Uprzedzenia( dogmatyzm, fanatyzm, traktowanie innych apersonalnie, spiskowe
teorie świata)
-
Inne trwałe następstwa, jak fobie, choroby psychosomatyczne.
Podniety:
-
Podatność na działanie podniet bez kontroli- aż do wyczerpania, uzależnień,
samozniszczenia( objadanie się, używki, hazard)
-
Konieczność przeciwstawienia się, oddalania się od podniety( diety, różne formy
abstynencji alkoholowej, seksualnej...)
Deficyty informacyjne:
-
Napięcia i brak tolerancji na niedostępność informacji, na niejasności, niezgodności i
sprzeczności
-
Skłonność do pośpiesznego redukowania niepewności, wypełniania luk
informacyjnych( konfabulacje- zmyślenia), usuwania wieloznaczności( nietrafne
24
dopowiedzenia), usuwania sprzeczności( selektywne odrzucanie informacji
niezgodnych z posiadanymi)
-
Sztywność struktur poznawczych i przekonań
Afekt- dominujące źródło regulacji automatycznej.
Rozwój systemu refleksyjnego powoduje kontrolowanie systemu pierwotnego pod
każdym względem( nawet automatycznie)
I.
Poznanie a emocje:
1. Struktury poznawcze jako źródło deprywacji:
-
Napięć emocjonalnych( dezorientacji, niepewności, dysonansu), związane z brakiem
informacji, ich wieloznacznością oraz
-
II.
Motywacji do tendencyjnego selekcjonowania informacji dla redukcji tych napięć
Udział procesów poznawczych w powstawaniu emocji:
1. Rola werbalizacji w wyznaczaniu intensywności emocji( badania Lazarusa)
2. Rola interpretacji w wyznaczaniu treści emocji( por dwuczynnikowa teoria emocji
Schachtera- teoria wzmożonej percepcji)
Schachter i Singer, podobnie jak Cannon twierdzili, że pochodne od reakcji cielesnych
sprzężenia zwrotne nie są wystarczająco specyficzne, by zdeterminować to, jakie emocje
odczuwamy w danej sytuacji. Wyczuwali jednak, tak jak James, że mają one istotne
znaczenie. Ich pomysł opierał się na założeniu, że sprzężenie wywołane pobudzeniem
cielesnym jest dobrym wskaźnikiem tego, iż zachodzi coś znaczącego, nawet jeśli
niemożliwe jest określenie tego procesu. Gdy już wykryjemy pobudzenie ( dzięki
sprzężeniu zwrotnemu) mamy motywację do tego, aby sprawdzić okoliczności.
Dokonujemy poznawczego oszacowania sytuacji, jako źródła pobudzenia. Nazwanie
pobudzenia determinuje zaś emocje, jakie odczuwamy. Spostrzeżenia według Schachtera i
Singera, wypełniają lukę pomiędzy niespecyficznym sprzężeniem zwrotnym a
odczuciami.
3. Rola poznania w powstawaniu nowych jakości emocji („emocji mieszanych”)
III.
Procesy poznawcze jako podstawa formułowania ocen nowej kategorii procesów
wartościowania.
IV.
Procesy poznawcze jako podstawa samokontroli ( emocji i zachowania).
25
Procesy poznawcze jako źródło motywacji(„motywacje wzrostu”)
V.
Każda emocja ma komponenty:
-
Afektywne
-
Ekspresyjne
-
Wegetatywne
Niektóre są bardziej złożone:
-
Behawioralne
-
Poznawcze: poznanie jako odzwierciedlenie afektu- odczucie, jako źródło istotnych
właściwości emocji( np. interpretacja)
Istnieją dwie formy wartościowania:
1. Automatyczne reakcje afektywne
2. Ocenianie- formowanie ewaluatywnych sądów- oparte o świadome przetwarzanie
informacji
Oceny to sądy o rzeczywistości oparte o wyartykułowane kryteria. Cechą reakcji
afektywnych jest nieredukowalność tzn. coś lubimy lub nie i tyle.
WYKŁAD 11
18.12.00
Ocena- to wynik procesów wartościowania, wyrażający się w postaci sądu opartego o
przesłanki zwerbalizowane.
26
Emocje to procesy wartościowania przejawiające się reakcjami afektywnymi lub
ocenami. Względem stymulacji wszelkiego rodzaju, pochodzących ze źródeł zmysłowych
lub symbolicznych- doraźnych, pamięciowych lub antycypowanych.
Procesy te mają artykuły:
-
Fizjologiczne
-
Ekspresyjne
-
Poznawcze
-
Behawioralne
W obszarze trwałych dyspozycji emocje mają postać wzorców reagowania
afektywnego oraz przekonań, dotyczących tego, co w rozmaitych obiektach i stanach rzecz(
aktualnych, przeszłych i przyszłych) pozytywne, a co negatywne. Przekonania mogą być
oparte o afekt bądź też o system wartości, pochodny od rozumienia dobra i zła.
Poziomy regulacji (wg Rado)
Poziom 1- hedonistyczny- poziom podporządkowania zachowań doraźnym stymulacjom
zmysłowym i doznaniom: przyjemności (dążenie ku), bądź przykrości (unikanie).
Poziom 2 – emocji zwierzęcych- zdolność reagowania na bodźce zmysłowe z dystansu,
pochodzące z pamięci i antycypacji (możliwa ucieczka dzięki pamięci doświadczeń i
przewidywania możliwości powtórzenia się sytuacji). Zachowania podporządkowane
afektom- przyjemności bądź przykrości, te ostatnie zróżnicowane na strach (ucieczka), gniew
(atak), smutek (pasywność).
Poziom 3- myślenia emocjonalnego- dalsze podporządkowanie zachowania emocjom, ale
dzięki zdolności myślenia:
1. Są on bardziej złożone- emocje mieszane, tak jak wstyd czy obawa
2. Pojawia się możliwość wyparcia, samooszukiwania
3. Możliwe są bardziej odległe antycypacje i planowanie zachowań np. sposób niszczenia
wroga
27
Poziom 4- myślenia emocjonalnego- związany z rozwojem intelektu i myślenia
abstrakcyjnego (abstrahowanie, tworzenie pojęć abstrakcyjnych). Pojawiają się zdolności:
1. Rozumienia świata opartego nie tylko o dane percepcyjne, ale i „wykraczające poza
dostarczane informacje”. (Bruner)
2. Dalekosiężnych antycypacji (przewidywań)
3. Organizowania działań niezależnie od nacisku afektów (formułowanie celów- motywacje
„zadaniowe”, „celowościowe”, „wzrostowe”)
4. Tolerancji na odraczanie wzmocnień
Intelekt w procesach wartościowania:
Piaget Jean (1967), intelekt- przejawiający się m.in. zdolnością:
-
Różnicowania (pojęć, perspektyw)
-
Decentracji (przenoszenia uwagi, zmiany punktu widzenia)
-
Rozumienia
Jest podstawą rozwoju społecznego i uczuciowości.
„Na pierwszy rzut oka wydaje się, że życie afektywne ma charakter czysto intuicyjny,
że jeg spontaniczność wyklucza wszystko, co przypominałoby operowanie inteligencją.
W rzeczywistości jednak ta romantyczna teza jest przwdziwa jedynie dla okresu
wczesnego dzieciństwa. Uczuciowość jest niczym bez inteligencji, która podsuwa jej środki i
rozjaśnia cele”.
Kochlberg Laurence(1969)- koncepcja stadiów rozwoju zdolności rozumowania moralnego
(oparta o koncepcje Piageta stadiów rozwoju intelektualnego)
Człowiek nie może oceniać, dopóki nie powstaną w jego głowie poznawcze standardy
wartościowania- kryteria wartościowania.
Kategorie standardów oceniania (Gołąb, Reykowski 1985)
Standardy
Afektywna geneza
28
Intelektualna geneza
(preferende)
(discriminande)
1. funkcjonowanie organizmu:
Doznania zmysłowe i
Wiedz o organizmie i świecie
ORGANIZMALNO-
odczucia (smaczna potrawa,
materialnym (partner bez
HEDONISTYCZNE
przystojny partner)
uzależnienia, zdrowa
potrawa)
2. funkcjonowanie społeczne:
Wzorce zachowań
Przemyślenia dotyczące norm
NORMATYWNE
społecznych i doświadczenia społecznych (a przecież
związane ze wzmocnieniami Hiszpanie w Wielki Piątek się
(nakazy: okazywać szacunek weselą, niektórzy starsi
starszym, smucić się w
zasługują na wielki szacunek)
Wielki Piątek)
3. funkcjonowanie poznawcze: Zapis tego, co naoczne
Koncepcje, wyjaśnienia,
A. POZNAWCZO-
(słońce kręci się wokół
przewidywania (Ziemia kręci
PRAGMATYCZNE (biorą się
Ziemi, ktoś zachowuje się
się wokół słońca, ów
z praktyki, doświadczeń)
dziwacznie, jest oczywiste
człowiek zachowuje się
jaki będzie bieg zdarzeń)
niekonwencjonalnie,
przyszłość nie jest do końca
przewidziana)
B. AKSJOLOGICZNE
Niejasne poczucia dotyczące Pojęcia moralne i
(dotyczy standardów
wartości
wyartykułowane ideały
wartości, moralności)
WYKŁAD 12
08.01.01
Norma- algorytm zachowania ( regulamin, instrukcja, zapisana lub nie)= wartośćheurystyka postawy ( ogólne zasady).
Standardy oceniania jako podstawa wartościowania.
29
Definicja- standardy oceniania to wyartykułowane kryteria wartościowania.
Funkcje- standardy takie leżą u podstaw formułowania przez nas sądów o rzeczywistości (o
świecie i o sobie samym).
Geneza- standardy mogą mieć genezę afektywną bądź intelektualną w uzasadnieniu ocen
odwołujących się do kryteriów, które uprzednio wartościowaliśmy kierując się:
1. Emocjonalnym doświadczeniem
2. Wiedzą i przemyśleniami
Podstawowe różnice:
Standardy o genezie:
afektywnej
Intelektualnej
Oparte o to, co człowiek widział, słyszał,
Wykraczają poza doświadczenie, oparte o
odczuwane jako przyjemne bądź przykre
wiedzę o stanach rzeczy oraz o rozumienie
Język doznań i odczuć, dobre to, co ma
dobra i zła
wpływ, siłę, moc, to co robią wszyscy.
Język abstrakcyjny, dobre to, co wpływowe,
demokratyczne, postępowe, kreatywne...
Kod intelektualny- specyficznie ludzki, jedyną wadą tego systemu jest to, że jest on zbyt
wolny, aby móc odpowiednio szybko zareagować w niektórych sytuacjach, dlatego system
afektywny jest nam również absolutnie niezbędny. Powinny one być zrównoważone, bo jeżeli
jest wyraźna dominacja jednego z nich, to zachowujemy się w pewien określony sposób np.
histerycznie.
Kołowy model struktury wartości według wielokulturowych badań S.Schwartza (1994)
1. Świadczenie sobie usług i dyscyplina
2. Mieć wpływ i władzę
3. Być sprawnym, efektywnym, odnosić sukcesy
4. Hedonizm, przeżywanie przyjemności
5. Otwarty umysł, kreatywność, ciekawość świata
6. Odpowiedzialność i lojalność wobec drugiej osoby
7. Odniesienie do natury, przyrody
30
2 Pozycja społeczna
3 własne sprawstwo
1 porządek społeczny
4 autonomia emocjonalna
7 harmonia
5 autonomia intelektualna
6 więzi partnerskie
Procesy samokontroli (na podstawie Kofta 1978)
Definicja- samokontrola to inicjowany przez podmiot proces, za pośrednictwem którego chce
on osiągnąć zbieżność pomiędzy własnym funkcjonowaniem, a standardami wewnętrznymi
bądź zewnętrznymi. NIE MYLIĆ Z SAMOOSZUKIWANIEM!!!
Atrybuty:
Samokontrola to proces
-
Regulacji nieautomatycznej, świadomej, refleksyjnej
-
O genezie kulturowej i charakterze osobistym, podnietowym
-
Zależy od rozwoju poznawczych reprezentacji własnej osoby i od rozwoju języka i
standardów oceniania
-
Oparty o mechanizmy wolincjonalne, definiowanie celów, programowanie sposobów
ich realizacji
-
Dotyczyć może przyszłości (mechanizmy antycypacyjne)
Przebieg:
1. Samoobserwacja lub antycypacja możliwych zdarzeń i własnych reakcji
2. Porównanie informacji „o stanie rzeczy” ze standardami
3. Zaangażowanie emocjonalne i wola zmiany
4. Wybranie programu realizacji
5. Realizacja zamierzeń, obserwowanie efektów
EMOCJE- procesy wartościowania
PODMIOTOWE
31
Emocje
Wyparte
oceny
3
NIEŚWIADOME
1
4
ŚWIADOME
2
afekty
podprogowe
odczucie
ODRZUCONE
WYKŁAD 13
15.01.01
Psychologia humanistyczna (1968- C.Buhler, Maslow)
Powinniśmy rozróżniać pomiędzy: potrebami i celami.
32
Obydwa pojęcia dotyczą motywacji, ale każde z nich odnosi się do motywacji innego
rodzaju.
Potrzeby wynikają z pewnych braków prowadzących do powstania napięć, a te
popychają do działań- punktem dojścia działań jest złagodzenie nacisku potrzeby lub jej
zaspokojenie.
Maslow- potrzeby: fizjologiczne, bezpieczeństwa, miłości, przynależności, aprobaty.
Cel to zamiar- to jest świadomie antycypowany stan rzeczy, jaki człowiek wymyślił i
pragnie go zrealizować. Formułowanie celów może mieć charakter mniej lub bardziej twardy.
Maslow- potrzeby: samorealizacji, wiedzy i rozumienia, piękna, prawdy.
C.Buhler:
4 rodzaje tendencji motywacyjnych (zaprogramowanych genetycznie lub przez
doświadczenie bądź twórczych):
1. utrzymywanie wewnętrznego ładu biologicznego
2. zaspokajanie potrzeb emocjonalnych
3. realizacja nowych, obmyślonych celów
4. dążenie do samoograniczania (samokontroli)
Cel to rodzaj motywu, mającego postać wyartykułowanej wizji jakiejś planowanej
czynności.
Motywacje to procesy:
 ukierunkowania wszelkich czynności realnych bądź symbolicznych,
 pochodne od procesów wartościowania (tj. reagowania afektywnego bądź oceniania),
 mające postać odruchowo- automatyczną bądź wolicjonalną.
W obszarze trwałych dyspozycji motywacje maja postać systemu potrzeb (popędów
pierwotnych lub wtórnych) bądź celów.
EMOCJE
MOTYWACJE
33
Procesy
ukierunkowania
Wartościowania
czynności
Przykrość
unikanie
Przyjemność
zbliżanie
Uznawane
cele i dążenia oparte o
wartości
programy działań
„wzór na motywację” (dotyczy motywacji wyłącznie celowościowych)
m = f ( N* WG* Prs)
m- wielkość motywacji
Są trzy czynniki determinujące jej wartość. Każdy z nich musi zaistnieć, aby możliwe
było wystąpienie motywacji:
N- wielkość napięcia motywacyjnego- stopień, w jakim nam na czymś zależy.
WG- wartość gratyfikacyjna- na ile wysoko oceniamy coś lub kogoś, co ma naszą
motywacje realizować.
Prs- subiektywne prawdopodobieństwo sukcesu- ocena szans.
Motywacje celowościowe = zadaniowe
Wola czegoś- proces nieautomatyczny, zależy tylko od nas.
Komórki woli- da się w mózgu zlokalizować obszar, który decyduje o tym, czy człowiek
używa własnej woli.
Obserwowanie przejawów woli- obserwacja tego, co człowiek może zrobić z własnym
ciałem- przeciwstawienie się układowi wegetatywnemu- kontrola wydalania, odruchu
wymiotnego...
Motywacje- procesy ukierunkowania czynności.
34
INTENCJONALNE
Deprywacyjne
celowościowe
Wtórne
wolincjonalne
3
4
OBRONNO-
WZROST
ADAPTACYJNE
1
2
Homeostatyczno-
podnietowo-
Popędowe
hedonistyczne
AUTOMATYCZNE
1,2,3- mogą mieć swoje aspekty nieświadome, 4- zawsze świadome
1,2,3- dzieją się bez koncentrowania zasobów uwagi i dlatego zajmują tak dużą część
motywacji- nie wymagają wysiłku.
WYKŁAD 14
22.01.01
Afekt i intelekt a zachowania pozaosobiste:
35
Empatia emocjonalna- reakcje afektywne automatyczne- syntoniczne
(współodczuwanie)
Empatia poznawcza- dostrzeganie i rozumienie perspektywy drugiego człowieka
Egocentryzm dziecięcy- niezdolność dostrzegania, nieświadomość istnienia perspektyw
innych niż własna.
Egocentryzm- koncentracja uwagi na sobie
Allocentryzm- koncentracja uwagi na innych
Egoizm- przedkładanie własnego interesu nad cudzy.
Altruizm- przedkładanie cudzego inetresu nad własny.
Zachowania pseudospołeczne- zachowania na rzecz innych, poprzedzone oczekiwaniem
za nie dla siebie jakiejś nagrody.
Zachowania prospołeczne- zachowania na rzecz innych, oparte o mechanizmy
wewnętrzne. Możliwe pod warunkiem rozwinięcia się zdolności decentracji (dostrzeganie
różnych punktów widzenia i przenoszenie uwagi z jednego punktu widzenia na inny,
patrzenie z różnych perspektyw.)
Mechanizmy wewnętrznych zachowań prospołecznych (na podstawie Karyłowski
1982)
ENDOCENTRYCZNE- poprzedzone:
1. dostrzeżeniem sytuacji innego, odbiegającej od pożądanej
2. wizją sytuacji dla innego lepszej i koncentracja na własnej wobec niego powinności
3. wzbudzeniem motywacji powiązanej z oczekiwaniem dla siebie nagrody wewnętrznej
(w postaci spełnienia oczekiwań, co do samego siebie)
36
EGZOCENTRYCZNE- poprzedzone:
1. dostrzeżeniem sytuacji innego, odbiegającej od pożądanej
2. wizja sytuacji dla innego lepszej i koncentracja na programie możliwych działań
3. wzbudzeniu motywacji powiązanej z oczekiwaniem nagrody w postaci poprawy
sytuacji innego.
W przypadku mechanizmów ENDO uwaga skoncentrowana jest (1) na innym (2) na
Ja oraz (3) na nagrodzie dla Ja.
W przypadku mechanizmów EGZO uwaga skoncentrowana jest (1) na innych oraz (2)
na nagrodzie dla innego. Oczekiwanie nagrody dla Ja nie jest warunkiem koniecznym
wzbudzenia motywacji. (nagroda taka może się pojawiać ex post jako satysfakcja z siebie)
PODSUMOWANIE:
-
w regulacji automatycznej dominują emocje negatywne
-
emocje pozytywne i negatywne maja różne lokalizacje
-
emocje pozytywne związane przede wszystkim z motywacjami celowościowymi
-
szczęście- zdobywane wtedy, gdy człowiek pozbywa się kłopotów- cebulowa
teoria szczęścia- Czapiński- człowiek w automatyczny sposób wychodzi z
nieszczęścia np. żałoba. Szczęście może być także rozumniane jako czerpanie
satysfakcji z czynności wykraczających poza równowagę, ten rodzaj szczęścia daje
o wiele większe poczucie szczęścia subiektywnego.
-
Inteligencja emocjonalna- zdolność do radzenia sobie z przeciwnościami takimi
jak np. irracjonalny lęk. Potrafimy budować wymiary wartościowania, różnicować
dobro i zło np. człowiek bez nogi potrafi być szczęśliwy, bo buduje nowy, rozległy
wymiar zła i umieszcza siebie gdzieś po środku, a nie na krańcu.
-
Inteligencja motywacyjna- człowiek angażuje w system motywacyjny myślenierozważa szanse, zyski, ocenia, hierarchizuje cele i wybiera sposób życia bardziej
wartościowy. Dużo zależy też od tego, czy cele mają charakter punktowy czy
przedziałowy.
37
-
Stres- zjawisko subiektywne, wielkość strat wywołanych sytuacją stresową bierze
się z destruktywnej natury emocji.
KONIEC!!!
38