UKŁAD MOCZOWY

UKŁAD MOCZOWY
Funkcje:
ØProdukcja moczu pierwotnego i moczu ostatecznego - filtracja osocza krwi
ØOczyszczanie krwi ze związków zawierających azot, zbędnych produktów
metabolizmu, toksyn i leków (filtracja i wydzielanie)
ØUtrzymanie równowagi w stężeniu płynów ustrojowych i elektrolitów (filtracja
i wydzielanie)
ØOdzyskiwanie przez reabsorpcję cząsteczek o małej masie cząsteczkowej
(aminokwasy, peptydy i glukoza), jonów (Na+, Cl-, Ca2+, PO3-), wody w odniesieniu
do utrzymania homeostazy krwi.
Ø Sekrecja reniny (regulacja ciśnienia krwi), erytropoetyny, prostaglandyn)
Zatoka
ØZatoka nerkowa – miedniczka nerkowa, do której uchodzą 2-3 kielichy nerkowe większe, do
nich kielichy nerkowe mniejsze
ØKora nerkowa – zewnętrzna warstwa części wypukłej oraz słupy (kolumny) nerkowe
ØRdzeń nerkowy – 8-18 piramid nerkowych, podstawy na granicy kory i rdzenia; stożki to
brodawki nerkowe w świetle kielichów nerkowych. Na powierzchni brodawki – 24 otworów
(pole sitowe), ujście przewodów brodawkowych. Od podstawy piramidy ku torebce nerki –
promienie rdzenne (Ferreina).
Oś promienia rdzenia stanowi kanalik (cewka) zbiorczy oraz fragmenty kanalików I i II rzędu.
Ø Tętnica nerkowa (odgałęzienie aorty brzusznej) ® gałąź górna i dolna ® tętnice
międzypłatowe w miąższu pomiędzy piramidami, do granicy rdzenia z korą ® tętnice
łukowate równolegle do powierzchni nerki ® tętnice międzypłacikowe w głąb kory, w kierunku
rdzenia tętniczki proste prawdziwe. Tętnice międzypłacikowe ® tętniczki doprowadzające
ciałka nerkowego ® sieć naczyń włosowatych (kłębuszek naczyniowy) ® tętniczka
odprowadzająca (sieć dziwna tętniczo-tętnicza).
Ø Żyły gwiaździste pod torebką nerki ® żyły międzypłacikowe ® żyły łukowate ® żyły
międzypłatowe ® żyła nerkowa
NEFRON – jednostka strukturalna i funkcjonalna
nerki
NEFRON – 2,5mln w obu nerkach
80%
20%
Nefrony korowe
Nefrony przyrdzeniowe
o ciałko nerkowe
o kanalik kręty I rzędu,
proksymanly
o pętla nefronu (Henlego)
o kanalik kręty II rzędu,
dystalny
NEFRON – jednostka strukturalna i funkcjonalna
nerki
q ciałko nerkowe
q kanalik I rzędu, proksymalny
(część kręta i prosta)
q część cienka zstępującej pętli
nefronu
q część cienka i gruba
wstępującej pętli nefronu
q kanalik II rzędu (część kręta),
dystalny
NERKA
Biegun
kanalikowy
Ciałko nerkowe
Torebka Bowmana:
Listek trzewny
Listek ścienny
Kłębuszek naczyniowy
Aparat przykłębuszkowy
Biegun
naczyniowy
NERKA ciałko nerkowe
Podocyty
Ciałko nerkowe
Kłębuszek naczyniowy
v Komórki śródbłonka – pory
v Błona podstawna – 3 warstwy:
§
Blaszka jasna wewnętrzna (1)
§
Blaszka gęsta – kolagen typu IV
§
Blaszka jasna zewnętrzna (2)
(1 i 2) - siarczan heparanu, laminina, fibronektyna
Właściwości antygenowe
v Podocyty – nabłonek blaszki trzewnej
§
Wypustki cytoplazmatyczne pierwszorzędowe
(grubsze)
§
Wypustki cytoplazmatyczne drugorzędowe
(cieńsze)
Wypustki pokrywa glikokaliks – podokaliksyna –
polianion zatrzymujący ujemnie naładowane
cząsteczki
Pomiędzy wypustkami szczeliny filtracyjne, a
pomiędzy wypustami drugorzędowymi –
przepona szczeliny
q Komórki mezangium śródkłębkowego
wewnętrzne
Bariera krew-mocz pierwotny
W ciągu doby ok. 180 L moczu pierwotnego
•
•
•
Porowate komórki śródbłonka
Błona podstawna
Szczeliny filtracyjne i ich przepony
Filtr działa:
• Mechanicznie - zależnie od wielkości cząsteczki
• Zależnie od ładunku elektrycznego
(podokaliksyna, siarczan heparanu, kolagen typu IV)
Do światła torebki kłębuszka przechodzą
cukry proste, aminokwasy, mocznik,
kreatynina, kwas moczowy,
Przeciwdziałają filtracji:
fosforany nieorganiczne,
ciśnienie onkotyczne białek,
Niewielka ilość białka
ciśnienie płynu w przestrzeniach
120mL/min – moczu pierwotnego
podpodocytarnych
do 1mln
32-125 tys
Mezangium
q Rodzaj tkanki łącznej występującej w ciałku nerkowym
pomiędzy tętniczkami do- i odprowadzającą (1) oraz
naczyniami włosowatymi kłębuszka (2)
1. Mezangium zewnętrzne: część aparatu przykłębuszkowego
2. Mezangium wewnętrzne:
§
§
§
§
Zdolność do fagocytozy cząsteczek po filtracji
Odgrywają rolę błony podstawnej
(synteza jej składników)
Właściwości kurczliwe – zmiana światła
naczyń włosowatych kłębuszka
Produkcja cytokin
1
2
NERKA – ciałko nerkowe
Torebka Bowmana:
Listek trzewny
Listek ścienny
Kłębuszek naczyniowy
Aparat przykłębuszkowy
Aparat przykłębuszkowy:
o
Komórki ziarniste medii tętniczki
doprowadzającej (JG) – wydzielają reninę
o Komórki plamki gęstej kanalika krętego II
rzędu (osmochemoreceptor) – odbierają
zmiany ciśnienia osmotycznego moczu
o Komórki siatki = mezangium zewnętrzne
(pozakłębuszkowe)
Pośredniczą w przekazywaniu sygnałów
między osmochemoreceptorami a
komórkami JG
NEFRON – kanalik kręty I rzędu
q
Ø
§
§
—
Najdłuższy odcinek nefronu
Wysłany nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym
Połączenia zamykające: okludyna, klaudyna, paracelina
w szczytowej części komórek
rąbek szczoteczkowy
§
—
w podstawnej części komórek
inwaginacje błony komórkowej
+ liczne mitochondria
= prążkowanie przypodstawne
Ø
Odcinek końcowy — prosty
Resorpcja zwrotna (obligatoryjna):
glukoza, 85% wody i NaCl, białko,
aminokwasów, witamin
Zmniejszana przez ANF
(przedsionkowy czynnik natriuretyczny)
Pętla nefronu (Henlego)
Ø Część (ramię) zstępujące
— część cienka – bardzo spłaszczone
komórki
Ø Część (ramię) wstępujące
— część gruba – sześcienne komórki
podobne do kanalika II rzędu
= zaliczana do kanalika dalszego
Pod wpływem aldosteronu aktywne przemieszczenie sodu
do przestrzeni śródmiąższowej w rezultacie hipotoniczna
zawartość dochodzi do kanalika II rzędu
NEFRON
kanalik kręty II rzędu
q Krótszy, węższy, mniej kręty niż
kanalik kręty I rzędu
Ø Na przekroju dość regularne światło
§
Wysłany nabłonkiem jednowarstwowym
sześciennym
§
w szczytowej części komórek
— nie! występuje rąbek szczoteczkowy
§
w podstawnej części komórek
— inwaginacje błony komórkowej
+ liczne mitochondria
= prążkowanie przypodstawne
Funkcja kanalika II rzędu
§ Obecność plamki gęstej
§ W błonie apikalnej części komórki – transportery symportalne:
transport jonów Na i Cl z moczu do cytoplazmy
§ W błonach bocznych części komórki – transportery antyportalne
(pompy ATP-azowe): transport Na na zewnątrz, K do komórki
§ Reabsorbują do 7% NaCl z moczu pierwotnego
§ Aldosteron (kora nadnerczy) zwiększa absorpcję Na.
§ Dalsze fragmenty – przepuszczalne dla wody ® ADH akwaporyny
kanałów wodnych otwierają się
§ Pompuje do światła jony wodorowe i amonowe ® regulacja
gospodarki kwasowo-zasadowej organizmu.
KANALIK ZBIORCZY
q
v
§
§
§
Odprowadza zawartość nefronów z części korowej nerki
do miedniczek nerkowych
W rdzeniu łączą się w większe przewody uchodzą na
szczycie brodawek w obrębie pola sitowego
Na przekroju dość regularne światło
Wysłany nabłonkiem jednowarstwowym
sześciennym z rąbkiem oskórkowym
w korowej części nerki sześcienne komórki jasne (główne)
i pojedyncze ciemne (wstawkowe) - im niżej – mniej komórek ciemnych,
a komórki jasne - walcowate
Pod wpływem ADH resorpcja wody,
od niej zależy stężenie moczu ostatecznego
Przewód
brodawkowy
Belliniego
Funkcja kanalika zbiorczego
§ Komórki jasne na apikalnej powierzchni nieruchoma rzęska –
mechanoreceptor wrażliwy na przepływ płynu i jego skład.
§ W błonie rzęski i powierzchni bocznych komórek obecne białkowe
kompleksy – policystyna 1 i 2. Policystyna 1 – udział w połączeniu
pomiędzy komórkami; policystyna 2 – kanał dla wapnia. Wrodzony brak
tych kompleksów – z kanalików zbiorczych powstają cysty mnogie nerki.
§ Komórki ciemne – na wolnej powierzchni mikrokosmki.
Pompują na zewnątrz H lub HCO3 – utrzymanie równowagi kwasowozasadowej ustroju. Wytwarzają prekursor hormonu urodylatyny –
zwiększa wydalanie Na i wody z moczem, obniżając ciśnienie krwi.
NERKA – komórki śródmiąższowe
•
W korze komórki podobne do fibroblastów (80%
erytropoetyny organizmu, kolagen, proteoglikany) i limfocyty
• W rdzeniu komórki śródmiąższowe:
Typu I – gwiaździste, RER, Golgi, lizosomy, kropelki tłuszczu
Typu II – zdolność do fagocytozy
Typu III – rodzaj perycytów, układających się wzdłuż naczyń
prostych, mają zdolność kurczenia się, regulują przepływ krwi
przez naczynia proste
NERKA
Syntetyzuje:
Ø Renina
Ø Erytropoetyna
Ø Czynna postać wit D3
(25-hydroksycholekalcyferol
Ø PGA2, PGE2
Ø Kalikreina
(kininogen
bradykinina)
1-25-hydroksycholekalcyferol)
Pozostaje pod wpływem:
Ø Aldosteronu
Ø Hormonu antydiuretycznego
Ø Przedsionkowego czynnika natriuretycznego (ANF)
Ø Parathormonu
Narządy odprowadzające mocz
Ø
Ø
Ø
Ø
Ø
Ø
Kielichy nerkowe mniejsze
Kielichy nerkowe większe
Miedniczki nerkowe
Moczowody
Pęcherz moczowy
Cewka moczowa
Ø
Ø
Ø
Błona śluzowa
Błona mięśniowa
Przydanka
Moczowód
Narządy odprowadzające
mocz
Pęcherz moczowy
q
BŁONA ŚLUZOWA
Urothelium:
Nabłonek wielowarstwowy sześcienny z kom baldaszkowatymi:
ü
Liczne plamki – ściśle upakowane białka, w błonie głównie glikosfingolipidy
ü
Liczne fałdy i wgłobienia utworzone przez dyskoidalne pęcherzyki
w kształcie litery V (rezerwa błony komórkowej)
q
BŁONA MIĘŚNIOWA
trzy warstwy miocytów gładkich w. zewnętrza i wewnętrzna podłużna.
w. środkowa – okrężna
q
PRZYDANKA I BŁONA SUROWICZA
zewnętrzna powierzchnia – przydanka (tkanka łączna właściwa), górna
powierzchnia - błona surowicza, nabłonek mezothelium
CEWKA MOCZOWA
Przewód łączący pęcherz moczowy ze środowiskiem zewnętrznym
Cewka moczowa żeńska ok. 4 cm długości i służy tyko do wydalania moczu
Cewka moczowa męska ok. 20 cm długości
MĘSKA
Ø
Ø
Ø
Część sterczowa – 4 cm, nabł. przejściowy (przez gruczoł krokowy)
Część błoniasta – 1 cm, nabł. wielorzędowy walcowaty (przepona
miednicy i przepona moczowo-płciowa)
Część gąbczasta – 15 cm, nabł. wielorzędowy walcowaty, przy
ujściu nabł. wielowarstwowy płaski
CEWKA MOCZOWA
ŻEŃSKA
Ma światło w kształcie półksiężyca
Nabłonek wielowarstwowy płaski
Błona śluzowa właściwa – dużo naczyń
Błona mięśniowa z mięśni gładkich – podłużna warstwa wewnętrzna
i okrężna zewnętrza.
Ø Warstwa okrężna zewnętrzna przechodzi w szkieletowy mięsień
zwieracza cewki.
Ø
Ø
Ø
Ø