Wydział Pedagogiczny i Wydział Ekonomiczny

WYDZIAŁ PEDAGOGICZNY I
WYDZIAŁ EKONOMICZNY
Studia zaoczne i eksternistyczne
wspomagane satelitarnie
(sobotnio-niedzielne)
Rok akademicki 2002/2003
I semestr
PROPEDEUTYKA FILOZOFII WSPÓŁCZESNEJ
Tematyka i tezy wykładów (14 godzin)
prof. dr hab. Stefan Opara
TEMAT 1: Przedmiot i właściwości filozofii (2 godziny)
Osobliwości filozofii. Relacja do światopoglądu potocznego i mitologicznego. Cechy
światopoglądu filozoficznego. Mapa badań filozoficznych. Problemy i spory ontologiczne.
Kontrowersje w obrębie antropologii
filozoficznej.
Podstawowe
pojęcia i
spory
gnoseologiczne. Kwestia użyteczności filozofii. Filozofia autentyczna i pozorna. Filozofia
jako droga do mądrości.
Literatura zalecana:
1. Stefan Opara, „Filozofia. Współczesne kierunki i problemy”. Wyd. II. Warszawa 2002,
s. 9-25 i s.223-229. 2. J. Tejchman, K. C. Evans, „Filozofia. Przewodnik dla początkujących”.
Tłum. T. Baszniak. Warszawa 1994, s. 11-72.
TEMAT 2: Nowożytny przewrót umysłowy w Europie (1 godzina)
Periodyzacja
dziejów
kultury
europejskiej.
Średniowieczny
paradygmat
światopoglądowy. Przyczyny renesansu. Nowy wzorzec poglądów na świat. Główne idee
odrodzenia europejskiego. Społeczne skutki przemian światopoglądowych. Strategie reform,
utopii i rewolucji.
Literatura zalecana:
1. Stefan Opara, „Filozofia. Współczesne kierunki i problemy”, op. cit., s. 25-43. 2.
Władysław Tatarkiewicz, „Historia filozofii”; dowolne wydanie, t. II, rozdz.: „Pierwszy okres
filozofii nowożytnej”.
TEMAT 3: Główne idee filozofii oświecenia (1 godzina)
Obiektywne warunki wolności myśli. Hasło sapere aude i jego przeciwnicy.
Światopoglądowe znaczenie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela. Rozwój infrastruktury
2
badań naukowych. Główni myśliciele oświecenia. Subiektywne bariery wolności myśli.
Relatywizm, sceptycyzm, historyzm i progresywizm w filozofii oświecenia. Filozofia
dziejów.
Literatura zalecana:
1. Stefan Opara, „Filozofia. Współczesne kierunki i problemy”, op. cit., s. 43-67. 2.
Władysław Tatarkiewicz, „Historia filozofii”; dowolne wydanie, t. II, rozdz.: „Trzeci okres
filozofii nowożytnej”.
TEMAT 4: Filozofia pozytywizmu (1 godzina)
August Comte jako promotor nowej filozofii. Teoria trzech faz rozwoju umysłowego
ludzkości. Zasady światopoglądu naukowego. Model wiedzy naukowej. Nowe pojmowanie
zadań filozofii. Popularyzacja światopoglądu pozytywistycznego w prasie i literaturze 19.
wieku. Polski pozytywizm.
Literatura zalecana:
1. Stefan Opara, „Filozofia. Współczesne kierunki i problemy”, op. cit., s. 69-81. 2
Władysław Tatarkiewicz, „Historia filozofii”; wydanie dowolne, t. III, cz. 1. „Comte i
pozytywizm”.
TEMAT 5: Neopozytywizm (1 godzina)
Wiedeńskie seminarium Moritza Schlicka. Tradycje „koła wiedeńskiego”. Zwolennicy i
propagatorzy neopozytywizmu. Zadania filozofii. Odpowiedniość świata i języka.
Podstawowe zasady nowego światopoglądu. Kwestie powszechności światopoglądu
naukowego. Uwagi krytyczne o neopozytywizmie.
Literatura zalecana:
1. Stefan Opara, „Filozofia. Współczesne kierunki i problemy”, op. cit., s. 150-161. 2.
Władysław
Tatarkiewicz,
„Historia
filozofii”;
wydanie
dowolne,
t.
III,
cz.
2.
„Neopozytywizm”.
TEMAT 6: Filozofia społeczna Karola Marksa (2 godziny)
Marksizm a tradycje ideologii komunizmu i socjalizmu. Różne pojęcia i zakresy
marksizmu. Sylwetka Karola Marksa. Rola Fryderyka Engelsa. Podstawowe elementy
struktury społeczeństwa.
Dialektyka
rozwoju
społecznego.
Wskazówki
robotniczego. Historyczne losy marksizmu. Stan i perspektywy tej filozofii.
dla
ruchu
3
Literatura zalecana:
1. Stefan Opara, „Filozofia. Współczesne kierunki i problemy”, op. cit., s. 82-97. 2.
Władysław Tatarkiewicz, „Historia filozofii”; wydanie dowolne, t. III, cz. 1. „Marks, Engels i
materializm dialektyczny”.
TEMAT 7: Neotomizm (1 godzina)
Przyczyny „powrotu” do myśli św. Tomasza z Akwinu. Sytuacja Kościoła katolickiego w
nowożytnej Europie. Potrzeba nowego myślenia. Zasady racjonalizmu teistycznego.
Rehabilitacja nauki, filozofii i rozumu. Encyklika „Fides et ratio” jako przejaw żywotności
neotomizmu.
Literatura zalecana:
1. Stefan Opara, „Filozofia. Współczesne kierunki i problemy”, op. cit., s. 121-133. 2.
Stefan Swieżawski, „Święty Tomasz na nowo odczytany”. Kraków 1983.
TEMAT 8: Ewolucjonizm chrześcijański (1 godzina)
Stosunek chrześcijaństwa do idei ewolucji. Znaczenie inspiracji tomistycznych. Biblia a
ewolucja. Sylwetka P. Teilharda de Chardin. Zasady ewolucjonizmu chrześcijańskiego. Etapy
ewolucji wszechświata. Nowy humanizm. Nowa apologetyka. Nowa etyka.
Literatura zalecana:
1. Stefan Opara, „Filozofia. Współczesne kierunki i problemy”, op. cit., s. 183-192. 2.
Zbigniew Łotys, „Teilhardowska koncepcja postępu”. Olsztyn 1998, s. 13-54.
TEMAT 9: Egzystencjalizm (1 godzina)
Reakcja na pozytywizm i scjentyzm. Tradycje i wpływy egzystencjalizmu. Programowy
subiektywizm. Wizja człowieka. Kwestia wolności i odpowiedzialności. Życie autentyczne.
Wnioski etyczne i walory egzystencjalizmu.
Literatura zalecana:
1. Stefan Opara, „Filozofia. Współczesne kierunki i problemy”, op. cit., s. 162-172. 2.
Władysław
Tatarkiewicz,
„Historia
filozofii”;
wydanie
dowolne,
t.
III,
cz.
2.
„Egzystencjalizm”.
TEMAT 10: Filozoficzne aspekty freudyzmu (1 godzina)
Filozofia a psychologia. Nowa teoria psychiki. Odkrycie nieświadomości. Determinanty
działań człowieka. Problem wolności. Teoria genezy kultury. Rola i wpływy freudyzmu.
4
Literatura zalecana:
1. Stefan Opara, „Filozofia. Współczesne kierunki i problemy”, op. cit., s. 134-149. 2.
Sigmunt Freud, „Wstęp do psychoanalizy”. Warszawa 1994; przedmowy do II i III wydania.
TEMAT 11: Strukturalizm (1 godzina)
Główne prace C. Levi-Straussa. Utajony logos ludzkiego świata. Pojęcie struktury.
Uniwersalne zasady życia grupowego. Krytyka pojęcia postępu. Absolutyzacja metody
synchronicznej. Kultury prymitywne a cywilizacja współczesna.
Literatura zalecana:
1. Stefan Opara, „Filozofia. Współczesne kierunki i problemy”, op. cit., s. 193-203. 2.
Barbara Szymańska, „Strukturalizm” (w:) „Filozofia współczesna”. Red. Z. Kuderowicz. T.
II. Warszawa 1990, s. 359-381.
TEMAT 12: Pragmatyzm (1 godzina)
Rozwój filozofii w Stanach Zjednoczonych. Sylwetka Ch. S. Peirce’a. Źródła filozofii
pragmatyzmu. Główne idee. Zasada pragmatyzmu. Filozofia a semiotyka. Popularyzacja i
przekształcenia pragmatyzmu przez W. Jamesa.
Literatura zalecana:
1. Stefan Opara, „Filozofia. Współczesne kierunki i problemy”, op. cit., s. 111-120. 2.
Władysław Tatarkiewicz, „Historia filozofii”; wydanie dowolne, t. III, cz. 2. „Pragmatyzm”.