Choroby układu krwionośnego

Choroby układu krwionośnego
Ilona Smolaga Ib
1
Co to jest układ krwionośny
Układ krwionośny
człowieka jest układem
zamkniętym, co
oznacza, że krew
krąży w systemie
naczyń krwionośnych,
a serce jest pompą,
która wymusza
nieustanny obieg krwi.
2

Zadaniem układu
krwionośnego jest
transportowanie krwi - płynu
zawierającego niezbędne dla
organizmu składniki odżywcze
(głównie glukozę, aminokwasy
i tłuszcze) oraz tlen,
konieczny do spalania
niektórych z tych związków i
przenoszony za pomocą
czerwonego barwnika krwi,
zwanego hemoglobiną. Krew
transportuje też hormony,
uwalniane do niej przez układ
dokrewny, a także komórki
układu immunologicznego i
przeciwciała.
3
Serce
Najważniejszymi elementami układu
krążenia są: serce - system dwu pomp
(lewej i prawej komory serca) tłoczących
krew do całego układu (dokładniej: do
krążenia dużego i małego), oraz naczynia
krwionośne - tętnice, przez które krew
wydostaje się z serca, i żyły,
transportujące krew do serca.
4
Nadciśnienie

Jedną z najważniejszych
chorób układu krążenia
i jedną z najczęstszych
chorób przewlekłych jest
nadciśnienie tętnicze. Po
65. roku życia
występuje u około 50%
osób w polskiej
populacji. Jest więc
chorobą społeczną.
Ostatnio zmieniły się
kryteria rozpoznawania
tego stanu - obecnie
taką diagnozę można już
postawić przy
5
Technologia
Nadciśnienie jest bardzo podstępną chorobą.
Właściwie nie daje żadnych dolegliwości (rzadko
bóle czy zawroty głowy, wyjątkowo zaburzenia
widzenia). Niestety nie ma się z czego cieszyć powikłania nadciśnienia pod postacią choroby
wieńcowej (łącznie z zawałem mięśnia sercowego),
udaru mózgu czy niewydolności serca są bardzo
poważne i nierzadko kończą się zgonem.
6
Choroba wieńcowa
Inną z bardzo rozpowszechnionych
chorób jest choroba wieńcowa. Jedną
z jej postaci (najbardziej
zaawansowaną) jest zawał mięśnia
sercowego. Przyczyną choroby
wieńcowej, zwanej również chorobą
niedokrwienną serca, jest zatykanie
tętnic wieńcowych przez blaszki
miażdżycowe. Do serca dochodzi
wtedy mniej krwi (i tlenu), pojawiają
się dolegliwości (ból i duszność),
komórki zaczynają gorzej pracować.
Przy całkowitym odcięciu krwi
(zawał) pojawia się martwica.
7

Ból wieńcowy ma swoje
charakterystyczne cechy: pojawia się
za mostkiem; pacjent ma uczucie
gniecenia i duszności, czasem palenia;
ból promieniuje do szczęki, żuchwy, do
ramion (najczęściej lewego); pojawia
się po wysiłku czy stresie, a ustępuje w
spoczynku i (co ważne) po zażyciu
nitrogliceryny. Jeśli spotęgujemy te
wszystkie cechy i dodamy lęk, poty i
nie ustępowanie bólu mimo
podawania nitrogliceryny, to
otrzymamy obraz bólu w zawale.
Zawał serca i choroba wieńcowa są najczęstszą
przyczyną zgonów w Polsce. Co roku zapada na
niego około 100 tys. osób (głównie mężczyzn); 40%
spośród tych osób umiera w ciągu roku.
8
Wady serca
► Kolejną
grupą chorób są
wady serca. Najczęściej
dotyczą one zastawek.
Zastawki są niezbędne
do prawidłowego
ukierunkowania
przepływu krwi w sercu.
Przy ich
nieprawidłowościach
pojawiają się problemy:
niektóre jamy serca są
bardziej obciążane niż
zazwyczaj i przerastają
albo rozszerzają się.
9
Rodzaje wad serca


Wyróżniamy wady serca wrodzone i
nabyte. Te ostatnie są częstsze i
dotyczą przede wszystkim zastawki
dwudzielnej (mitralnej), oddzielającej
lewy przedsionek od lewej komory.
Najczęściej powstają w wyniku
nierozpoznanej lub niedostatecznie
leczonej choroby reumatycznej, która
"liże stawy, a kąsa serce".
Wady serca możemy również podzielić
na przebiegające z sinicą (sinicze) przede wszystkim niektóre wady
wrodzone - oraz niesinicze.
10
Choroby zapalne serca

Wymieniona już choroba reumatyczna jest
jednym z przykładów chorób zapalnych
serca. Inne zapalenia są wywołane
wirusami, bakteriami czy chorobami
autoimmunologicznymi. Dotyczą mięśnia
serca, wsierdzia lub osierdzia. Mogą być
też zajęte wszystkie trzy warstwy.
11
Kardiomiopatie
 Wśród chorób serca wymieńmy
również kardiomiopatie , czyli
niezapalne choroby mięśnia sercowego
nie będące skutkiem zmian w mięśniu
sercowym powstałych w następstwie
wad serca, nadciśnienia i zwężenia
tętnic wieńcowych, a także zaburzenia
rytmu jego pracy i przewodzenia
bodźców.
12
Niewydolność serca

Te różne choroby układu krążenia
(wcześniej wymienione) często
kończą się bardzo podobnie - w ich
przebiegu może rozwinąć się
niewydolność mięśnia serca.
Pojawia się wtedy duszność,
początkowo przy wysiłku, a później
nawet w spoczynku. Jeśli zajęte jest
też prawe serce, to pojawiają się
obrzęki kończyn dolnych i częste
oddawanie moczu w nocy.
Niewydolność świadczy o poważnym
uszkodzeniu mięśnia serca. Należy
wtedy leczyć przede wszystkim to,
co do niej doprowadziło (np. chorobę
wieńcową). Podaje się również leki
zwalczające jej objawy (np. obrzęki).
13
Miażdżyca
 Miażdżyca naczyń obwodowych
(tzw. miażdżyca zarostowa) jest
wyrazem tego samego procesu,
który doprowadza do rozwoju
choroby wieńcowej. Złogi lipidowe
i rozrost komórek zwężają światło
naczyń. Do tego dochodzą jeszcze
zakrzepy tworzące się na
uszkodzonej wyściółce tętnic
(czyli śródbłonku), jeszcze bardziej
zmniejszające drożność chorego
naczynia. W rezultacie część
organizmu, która korzysta z danej "drogi transportowej" jest
niedostatecznie zaopatrywana w tlen i substancje odżywcze.
W skrajnych przypadkach tworzy się martwica.
14

W przypadku kończyn dolnych (tam najczęściej ze
wszystkich tętnic obwodowych, czyli znajdujących się
dalej od serca, rozwija się miażdżyca) ból pojawia się
przy chodzeniu. Z racji tego, że pacjent musi zatrzymać
się co pewien czas (po przebyciu pewnej odległości), taki
objaw nazywamy chromaniem przestankowym. W
bardziej zaawansowanej fazie odcinki pokonywane bez
bólu stają się coraz krótsze, a w końcu objaw ten
pojawia się w spoczynku. Podobnie jak w przypadku
serca, kończyna może być na tyle niedokrwiona, że jej
część ulega martwicy, która jest widoczna w postaci
niegojących się owrzodzeń. Dodajmy do tego, że
kończyna jest często chłodna i blada, a lekarz nie może
wyczuć tętna.
15
Żylaki kończyn dolnych

Jest to często
występująca
choroba,
dotyczącą
głównie kobiet.
Żylaki to
nierównomierne
rozszerzenia
żył, często
widoczne pod
skórą.
Mogą
- ale nie muszą
- być przyczyną
nieprzyjemnego
uczucia ciężkości nóg,
a czasem również
bolesności łydek.
Leczenie
(chirurgiczne,
farmakologiczne)
uzależnione jest od
powikłań (zapaleń,
zatorów) i od
względów
kosmetycznych.
16
Zapalenie żył

W chorobie tej na jakimś odcinku ściany
żyły rozwija się (zgodnie z nazwą) stan
zapalny wraz z wytworzeniem się
zakrzepu. Powstaniu takiego stanu
sprzyjają m.in.: długotrwałe
unieruchomienie, zabiegi operacyjne,
poród, urazy oraz wspomniane żylaki.
Rodzaj objawów zależy do tego, czy proces
zapalny dotyczy żył powierzchownych czy
głębokich.
W przypadku tych pierwszych spotykamy
się z określeniem "bolesnego powrózka".
Żyła jest wtedy wrażliwa na ucisk i twarda
jak postronek; skóra nad nią jest
zaczerwieniona i cieplejsza niż inne
okolice, często dołącza się obrzęk
okolicznych tkanek.
17

Zapalenie żył głębokich jest trudniejsze do wykrycia.
Objawy są często słabiej wyrażone. Pojawia się uczucie
ciężkości łydek i ich kurcze. Ból występuje samoistnie lub
przy ucisku. Chora kończyna jest obrzęknięta i cieplejsza
niż po przeciwnej stronie.
W zapaleniu żył boimy się przede wszystkim zatorów, czyli
zatkania przez część zakrzepu światła jakiegoś dużego bądź
małego naczynia. Zatory wraz z prądem krwi wędrują do
serca i dalej do płuc.
Leczenie jest najczęściej farmakologiczne i polega na
podaniu leków przeciwzapalnych oraz
przeciwzakrzepowych lub trombolitycznych
(rozpuszczających zakrzep).
18
Zespół pozakrzepowy

Przykrym następstwem zapalenia żył
głębokich jest tzw. zespół
pozakrzepowy, w którym
uszkodzeniu ulegają zastawki - w
warunkach prawidłowych nie
pozwalające na cofanie się krwi
żylnej na obwód. Oprócz obrzęku,
bólu oraz stwardnienia skóry i tkanki
podskórnej pojawia się również duże,
trudno gojące się owrzodzenie.
Leczenie zachowawcze jest trudne i
długotrwałe, lepsze wyniki dają
19
Choroby zakaźne
Czyli choroby cywilizacyjne

AIDS, angielskie Acquired Immune Deficiency Syndrome,
zespół nabytego niedoboru odporności, choroba
wywołana przez zakażenie wirusem HIV (skrót od
angielskiego Human Immunodeficiency Virus), które
następuje głównie trzema drogami: drogą płciową
(homo- i heteroseksualną), przez krew, wskutek
wstrzyknięcia dokonanego strzykawką zanieczyszczoną
krwią chorego (np. w narkomanii) lub podczas
transfuzji krwi bądź preparatów krwiopochodnych
uzyskanych od chorego dawcy, oraz drogą łożyskową z
chorej matki na płód. Inne możliwości zakażenia (np.
pracowników służby zdrowia od chorych) są niewielkie.
Medycyna nie zna dotychczas przypadków zakażenia
przez kontakty domowe (wspólne sztućce, wspólna
łazienka itp.) ani przez przypadkowe kontakty w
miejscach publicznych. Badania epidemiologiczne i
eksperymentalne nie dają podstaw do stwierdzenia, by
zakażenie wirusem HIV mogło się szerzyć przez komary,
pluskwy czy kleszcze.
20
• AIDS wykryto na początku lat 80. XX w (wirus HIV został
wyizolowany w 1983) w USA, na Haiti i w Afryce Równikowej,
obecnie epidemia tej choroby obejmuje różne kraje na
wszystkich kontynentach. ONZ oceniało w czerwcu 2000, że
do tego czasu na AIDS zmarło już 19 mln ludzi, a 34 mln są
seropozytywne. Jednocześnie w czerwcu 2000 na świecie było
już 14 państw w których 10% populacji było zarażonych, w 7 z
nich było to 20% populacji (wszystkie te kraje leżą w Afryce).
• Drugą grupę schorzeń stanowią procesy nowotworowe (głównie
mięsak Kaposiego i złośliwe chłoniaki). Choroba (nie leczona)
prowadzi do wyniszczenia organizmu i do śmierci w okresie do
3 lat.
Zakażenie wirusem HIV potwierdza się testami
serologicznymi (m.in. testem ELISA).
21
Objawy chorobowe zespołu, będące następstwem spadku liczby
pomocniczych limfocytów T, mających podstawowe znaczenie dla
ludzkiej odporności, niszczonych przez mnożące się w nich wirusy,
rozwijają się po różnym (zwykle kilkuletnim) okresie utajenia.
Wczesnymi objawami mogą być: powiększenie węzłów limfatycznych,
gorączka, brak łaknienia i spadek wagi ciała, uporczywe biegunki,
uczucie osłabienia, poty. W pełnym zespole AIDS występują
najrozmaitszego typu infekcje bakteryjne, wirusowe, grzybicze
(grzybica), pasożytnicze, o szczególnie dużym nasileniu, w tym także
zakażenia wywołane przez czynniki infekcyjne nieszkodliwe dla
człowieka mającego w pełni wydolny układ immunologiczny (tzw.
zakażenia oportunistyczne).
22
Czynnikami ograniczającymi
możliwość zakażenia są:
Współżycie seksualne ze stałym, zdrowym
partnerem,
Używanie prezerwatyw,
Badanie krwi i preparatów krwiopochodnych
oraz testowanie serologiczne dawców
przeszczepów,
W przypadku urodzenia przez matkę HIV+
dziecka HIV- zakaz karmienia go piersią.
Ponadto istotne dla sytuacji
epidemiologicznej jest zwalczanie narkomanii
oraz szerzenie w społeczeństwie wiedzy o
23
Choroby nowotworowe
• Nowotwór, nieprawidłowy i nadmierny rozrost
tkanki ustroju, nieskoordynowany z pozostałymi
tkankami, trwający mimo ustąpienia czynnika,
który go wywołał i nie reagujący na naturalne
mechanizmy regulacyjne organizmu.
W procesie nowotworowym przeważa proces
podziałów nad obumieraniem komórek z
zahamowaniem ich zróżnicowania.
Czasami występują przerzuty nowotworów na inne
narządy polegające na pojawieniu się wtórnych
ognisk nowotworowych, pochodzących z
rozsiewających się komórek ogniska pierwotnego.
24
Nowotwory dzieli się na łagodne i
złośliwe.

Nowotwory łagodne w przeciwieństwie do złośliwych rosną wolniej,
nie naciekają okolicznych tkanek (naczyń krwionośnych i
limfatycznych) i nie przerzutują drogą krwi lub chłonki do węzłów
limfatycznych i narządów odległych, a po usunięciu chirurgicznym z
reguły nie odrastają. Mogą być jednak niebezpieczne, tzn.
miejscowo złośliwe, gdy rosną w okolicach trudno dostępnych
chirurgicznie lub osiągają znaczne rozmiary (np. nabłoniak
podstawnokomórkowy).
W zależności od pochodzenia tkankowego nowotwory złośliwe
dzielimy na: raki i mięsaki. Raki to nowotwory wywodzące się z
tkanki nabłonkowej, natomiast mięsaki wywodzą się z tkanek
pochodzenia mezenchymalnego lub neuroektodermalnego.
W etiologii nowotworów bierze się pod uwagę wypływ czynników
karcinogennych, do których należą m.in. mutageny, zakażenia
wirusowe, mających uaktywniać onkogeny.
25
Wiemy jak bronić się przed chorobami układu krążenia. Rozwiązanie
pozornie proste w praktyce okazuje się najtrudniejsze - podstawą jest
modyfikacja stylu życia:




regularny wysiłek fizyczny;
unikanie używek (alkohol, papierosy);
przestrzeganie właściwej diety (spożywanie większej ilości
warzyw i owoców, zamiast mięsa i tłuszczów zwierzęcych);
ograniczenie ilości spożywanej soli kuchennej.
Odpowiednio wczesne zastosowanie powyższych zaleceń
wystarcza aby u większości osób podwyższone ciśnienie
wróciło do normy! Badania wykazały, że dzięki zmianie
stylu życia i poprawie kontroli głównych czynników ryzyka
możliwy jest spadek umieralności z powodu chorób układu
sercowo-naczyniowego AŻ O 50% !
26
Hemofilia
To grupa chorób spowodowanych genetycznie uwarunkowanym
niedoborem czynnika krzepnięcia. Zapadają na nią mężczyźni,
przenoszona jest przez kobiety (defekt genetyczny związany z
chromosomem X). Kobieta nosicielka
defektywnego genu (jeden wadliwy chromosom X), posiada drugi
chromosom X z prawidłowym genem, z tego względu nie choruje. Syn,
który urodzi się ze związku nosicielki wadliwego genu może odziedziczyć
od matki wadliwy chromosom X (od ojca może otrzymać tylko
chromosom Y, który nie posiada tego genu) i dlatego będzie chorował na
hemofilię, zaś córka z takiego związku
będzie tylko nosicielką,(jeśli odziedziczy
wadliwy chromosom od matki to drugi
prawidłowy otrzyma od ojca). Możliwe
jest zachorowanie na hemofilię córki
kobiety która jest nosicielką wadliwego
genu, w przypadku, kiedy ojciec takiej
dziewczynki będzie chory na hemofilię,
wówczas i od ojca i od matki otrzyma wadliwy chromosom X.
27

Hemofilia objawia się
wystepowaniem
krwotoku, nawet po
nieznacznych urazach (np.
usunięcie zęba) lub
skaleczenia, wylewy i
krwawienia do tkanek
miękkich dostawowych.
Wylewy dostawowe
prowadzą do
przykurczów i
zniekształceń stawów.
Leczenie polega na
okresowym, powtarzanym
uzupełnieniu brakującego
czynnika krzepnięcia
28
przez przetoczenia
Czy istnieje jeden rodzaj hemofilii?




Osoby z niskim poziomem czynnika
VIII mają hemofilię A
Osoby z niskim poziomem czynnika
IX mają hemofilię B Christmasa
Osoby z niskim poziomem czynnika
czynnika IX mają hemofilię C
Najczęściej występuje hemofilia A
(80-85% przypadków) spowodowna
jest zaburzeniem biosyntezy
czynnika VIII - globuliny
antyhemofilowej. Hemofilia B (1520% przypadków) spowodowana
brakiem lub niedoborem czynnika
IX Christmasa. Natomiast hemofilia
C (1% przypadków) spowodowana
niedoborem czynnika IX.
29
Profilaktyka










Dbać o urozmaicenie posiłków – różnorodność spożywanych
produktów zapobiega powstawaniu niedoborów składników
pokarmowych
Unikać otyłości
Jeść potrawy zawierające duże ilości błonnika
Pić chude mleko
Spożywać chude ryby przynajmniej dwa-trzy razy w tygodniu
Warzywa i owoce jeść codziennie
Unikać tłuszczów zwierzęcych: zastąp je olejem roślinnym
Unikać słodyczy
Ogranicz spożycie soli: podnosi ciśnienie krwi
Unikać alkoholu: spożywanie go w dużych ilościach powoduje nagłe
zgony.
30
Czy wiesz ?
Każdego roku z powodu chorób krążenia umiera na
świecie ponad 15 mln ludzi. W krajach rozwiniętych
choroby te są przyczyną około 30 proc. wszystkich
zgonów. Ze statystyk medycznych wynika, że pięć
milionów mieszkańców naszego kraju cierpi na nadciśnienie
tętnicze, a półtora miliona – na chorobę wieńcową. Rocznie ok. 100 tys.
Polaków doznaje zawałów serca, a co drugi z tego powodu umiera. Choć
kilka lat temu umieralność spowodowana niedokrwieniem serca zaczęła się w
Polsce zmniejszać, od kilkunastu miesięcy znów rośnie. Do choroby
dochodzi, gdy w ściankach naczyń wieńcowych gromadzi się cholesterol,
który wywołuje stany zapalne i staje się przyczyną zakrzepów. W
przewlekłych stanach pojawiają się przejściowe lub trwałe zwężenia naczyń,
powodujące niedokrwienie mięśnia sercowego. Procesy te mogą być
odwracalne, o ile zostaną wcześnie wykryte, a pacjent zacznie się leczyć i
zmieni tryb życia.
31
Polacy żyją o około 8 lat krócej niż mieszkańcy
Europy Zachodniej. Najczęstszą przyczyną
zgonów w Polsce są choroby układu krążenia
(ponad 48% wszystkich zgonów).
Z powodu tej choroby w tym roku umrze
ok. 200 tys. Polaków. Badania wykazują, że główną przyczyną zachorowań jest
niezdrowy styl życia oraz bardzo niska wykrywalność czynników ryzyka takich jak:
nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, hypercholesterolemia.
Według lekarzy, przed miażdżycą, zawałem lub udarem mózgu może uchronić
ograniczenie palenia tytoniu, zwiększenie aktywności fizycznej, właściwa dieta i
unikanie stresu. Osoby, które ukończyły 40 lat, powinny kontrolować swoje
ciśnienie tętnicze i poziom cholesterolu.
Choroby układu krążenia (ze szczególnym uwzględnieniem zawału serca
i udaru mózgu) są najczęstszą przyczyną zgonów u kobiet po 50 roku życia.
32