bliżej fizyki - Gimnazjum Nr 1 im. Jana Pawła II w Ozorkowie

BLIŻEJ FIZYKI
PROGRAM NAUCZANIA
SPIS TREŚCI
CZĘŚĆ 1.................................................................................................................................... 2
1. ZAŁOŻENIA OGÓLNE .................................................................................................... 2
1.1. Cele kształcenia i wychowania przyjęte w programie nauczania ............................... 3
1.2. Zadania nauczyciela .................................................................................................... 4
2.ZAKRES TREŚCI NAUCZANIA ...................................................................................... 5
2.1. Wykaz tematów zawartych w podręcznikach ............................................................. 5
2.2. Układ treści nauczania ................................................................................................ 8
3. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW .................................................................. 12
3.1. Ocena osiągnięć ucznia ............................................................................................. 14
3.2. Osiągnięcia ucznia - działania ucznia i nauczyciela ................................................. 19
ROZDZIAŁ 1. Właściwości materii ............................................................................ 19
ROZDZIAŁ 2. Równowaga i pomiary ........................................................................ 21
ROZDZIAŁ 3. Ruch .................................................................................................... 24
ROZDZIAŁ 4. Oddziaływanie a ruch .......................................................................... 29
ROZDZIAŁ 5. Energia mechaniczna........................................................................... 31
4. UWAGI O WSPOMAGANIU SAMODZIELNEJ PRACY UCZNIA I
MATERIAŁACH METODYCZNYCH DLA NAUCZYCIELA ........................ 34
CZĘŚĆ 2.................................................................................................................................. 36
ROZDZIAŁ 6. Energia wewnętrzna ............................................................................ 36
ROZDZIAŁ 7. Przekazywanie energii. Fale ................................................................ 38
ROZDZIAŁ 8. Przekazywanie energii za pomocą światła .......................................... 41
CZĘŚĆ 3.................................................................................................................................. 43
ROZDZIAŁ 9. Przekazywanie energii za pomocą prądu elektrycznego ..................... 43
ROZDZIAŁ 10. Elektromagnetyzm ............................................................................ 45
ROZDZIAŁ 11. Fale elektromagnetyczne ................................................................... 48
PODSTAWA PROGRAMOWA ........................................................................................... 51
www.wsip.pl
1
CZĘŚĆ 1.
1. ZAŁOŻENIA OGÓLNE
Gimnazjum jest szkołą, która wprowadza ucznia w język i treści różnych dziedzin
działalności człowieka. Zadaniem nauczycieli jest ukazywanie użyteczności i piękna opisu
świata dokonywanego w ramach poszczególnych dyscyplin naukowych w taki sposób, aby
wspierając rozwój ucznia i kształcąc jego samodzielność intelektualną, umożliwiać mu
dokonanie dalszych wyborów edukacyjnych.
►
Zatem lekcje fizyki powinny służyć ukazywaniu korzyści z uczenia się tego
przedmiotu. Bowiem łatwo przekonać się, że, przy całej złożoności wzorów i lakoniczności
formułowania praw, to właśnie w ramach fizyki najłatwiej jest nauczyć się metod poznawania
świata, a także zdobywać wiedzę niezbędną do rozumienia przyrody i techniki.
►
Poznawanie zjawisk, prawidłowości i praw przyrody może każdemu dostarczyć wiele
satysfakcji pod warunkiem, że opis świata dokonywany na lekcjach fizyki będzie wydawać
się uczniom prosty, a stosowany język - wprowadzane pojęcia - niezbędne do lepszego,
jednoznacznego komunikowania się. Aparat matematyczny powinien być kojarzony z
upraszczaniem zapisu i analizy zjawisk.
►
Wprowadzenie każdego pojęcia powinno być dobrze uzasadnione potrzebą
precyzyjnego, jednoznacznego opisu, łatwiejszego przedstawienia wniosków czy możliwością
korzystania z zasobów gromadzonej informacji (wiedzy).
►
Należy pamiętać, że zwracamy się do bardzo młodych ludzi, którzy jednak już mają
pewną wiedzę oraz swoje obserwacje i doświadczenia (często arystotelesowskie). Ich język i
świat pojęć w zupełności wystarczają im do komunikowania się między sobą i tylko w
rozmowie z nauczycielem natrafiaj ą na jakieś trudności. Zatem nie wystarczy dostarczać im
informacji jak jest, a raczej sięgać do ich prekoncepcji i wprowadzając korekty pomagać im
budować nowy sposób i język opisu świata.
►
Stwarzając sytuację do osiągania umiejętności kluczowych i przedmiotowych
ukazujemy na prostych, mechanicznych przykładach związki przyczynowo skutkowe - nihil
sine causa oraz naukową drogę poznawania świata - od obserwacji do hipotezy,
doświadczenia weryfikującego, teorii i ponownie do obserwacji. Uczniowie poznają
podstawowe zjawiska i prawa przyrody oraz narzędzia poznawania świata i porządkowania
informacji.
►
Aby wybory edukacyjne uczniów były racjonalne powinniśmy stwarzać sytuacje, w
której będą mieli okazję „posmakować fizyki" – poznać, co to znaczy uprawiać fizykę i
poznawać świat na tej właśnie drodze. Dzięki temu może wybiorą fizykę jako ważny element
swojego kształcenia w kolejnych etapach edukacji.
Przedstawiony program oparty jest na Podstawie programowej kształcenia ogólnego,
obowiązującej od września 2009 r.
Składniki pakietu edukacyjnego
►
Materiały metodyczne dla nauczyciela zamieszczone w segregatorze dla nauczyciela
– zawierają szczegółowe propozycje realizacji poszczególnych tematów opisanych w
programie: opis doświadczeń i pokazów, sposób przygotowania przyrządów, pytania do
obserwacji prowadzonych przez uczniów, instrukcje do ćwiczeń uczniowskich
proponowanych w zeszycie ćwiczeń, przewidywane odpowiedzi i rozwiązania wybranych
www.wsip.pl
2
problemów zamieszczonych w zeszycie ćwiczeń oraz uzasadnienie wyboru metody i zakresu
materiału nauczania.
►
Płyta CD dla nauczyciela – jest załącznikiem do segregatora i zawiera przedmiotowy
system oceniania, a także zadania sprawdzające wiedzę i umiejętności po poszczególnych
tematach oraz propozycje sprawdzianów na zakończenie każdego działu programowego.
Każde zadanie wyposażone jest w metryczkę określającą rodzaj i formę zadania, badaną
umiejętność, propozycję poprawnej odpowiedzi oraz sposób punktowania.
►
Podręcznik (cz. 1-3) – zawiera systematyczną prezentację wiedzy oraz propozycje
doświadczeń do samodzielnego przeprowadzenia przez uczniów zgodne z zakresem i
chronologią przedstawioną w programie, a także zadania i pytania umożliwiające uczniowi
przeprowadzanie samokontroli procesu uczenia się. Każdy temat jest bogato ilustrowany
fotografiami, rysunkami, schematami oraz przykładami zastosowań nabywanej wiedzy.
►
Płyta CD dla ucznia (cz. 1-3) – dołączona do podręcznika zawiera filmy, animacje,
fotografie, ilustrowane teksty uzupełniające (linki do stron internetowych), przykłady zadań
sprawdzających.
►
Zeszyt ćwiczeń (cz. 1-3) – ściśle skorelowany z podręcznikiem, zawiera zadania
dobrane do różnych form aktywności ucznia wskazanych w programie oraz zadania:
 sprawdzające rozumienie zjawisk, pojęć i praw;
 sprawdzające umiejętność operowania nabywaną wiedzą;
 wymagające operowania wiedzą w nowych sytuacjach;
 umożliwiające nabywanie umiejętności wskazanych w standardach wymagań
egzaminacyjnych.
1.1. Cele kształcenia
nauczania
i
wychowania
przyjęte
w
programie
1. Poznanie podstawowych praw opisujących przebieg zjawisk w przyrodzie oraz pojęć
niezbędnych do opisywania zjawisk i procesów.
2. Nabycie umiejętności
 posługiwania się przyrządami pomiarowymi;
 projektowania i przeprowadzania eksperymentu;
 starannego opracowania wyników pomiaru (w tym tworzenia wykresów, obliczania
średniej);
 krytycznej oceny realności otrzymanych wyników;
 formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych;
 wspólnej pracy w zespole;
 wyszukiwania i selekcjonowania informacji, wyciągania wniosków oraz
prezentowania wyników własnych obserwacji.
3. Wykorzystanie wiedzy fizycznej w praktyce życia codziennego oraz w poznawaniu
innych dyscyplin naukowych.
4. Nabycie kompetencji do uczenia się fizyki na wyższym poziomie.
5. Zrozumienie przez uczniów konstrukcji i zasad działania maszyn i urządzeń.
6. Nabycie nawyków staranności, rzetelności i dokładności w wypełnianiu zadań,
wyciąganiu wniosków oraz przekazywaniu informacji.
7. Dostrzeganie moralnych aspektów pracy naukowej.
8. Prezentowanie krytycznej postawy wobec wszelkiego rodzaju obserwacji i przekazów.
www.wsip.pl
3
1.2. Zadania nauczyciela
►
Fizyka i astronomia
1. Budzenie zainteresowań prawidłowościami świata przyrody.
2. Zapoznanie uczniów z podstawowymi prawami przyrody.
3. Zapoznanie z metodami obserwowania, badania i opisywania zjawisk fizycznych i
astronomicznych.
4. Stworzenie możliwości przeprowadzania doświadczeń fizycznych.
5. Upoglądowianie omawianych zagadnień opisem, pokazem, filmem, demonstracją.
6. Wyrabianie intuicyjnego rozumienia zjawisk z naciskiem na opis jakościowy.
7. Kształcenie umiejętności krytycznego korzystania ze źródeł informacji.
8. Przygotowanie uczniów do samokształcenia.
www.wsip.pl
4
2.ZAKRES TREŚCI NAUCZANIA
►
Treści nauczania zostały podzielone na 11 działów tematycznych. W każdym dziale
wyróżniono problemy, które są jednocześnie tematami rozdziałów podręcznika
uczniowskiego. Zakres treści jest zgodny z Podstawą programową kształcenia ogólnego w
gimnazjum do przedmiotu fizyka (III etap edukacyjny).
2.1. Wykaz tematów zawartych w podręcznikach
CZĘŚĆ 1
1. WŁAŚCIWOŚCI MATERII
1. Świat w oczach fizyka
2. Trzy stany skupienia
3. Parowanie
4. Właściwości mechaniczne powietrza
5. Właściwości mechaniczne cieczy
6. Właściwości mechaniczne ciała stałego
7. Rozszerzalność temperaturowa
8. Budowa materii
9. Wyjaśniamy właściwości materii.
Podsumowanie rozdziału
2. RÓWNOWAGA I POMIARY
10. Jak zmierzyć wartość oddziaływania?
11. Cechy siły
12. Kiedy ciało jest w równowadze?
13. Kiedy siły powodują obrót ciała?
14. Siła ciężkości. Masa ciała
15. Wyznaczamy masę ciała
16. Gęstość ciał
17. Wyznaczamy gęstość ciała
18. Równowaga mechaniczna cieczy i gazów
19. Ciśnienie
20. Ciśnienie hydrostatyczne
21. Siła wyporu
22. Warunki pływania ciał
23. Równowaga termiczna.
Podsumowanie rozdziału
3. RUCH
24. Względność ruchu
25. Ruchy ciał na niebie
*26. Obserwujemy ciała niebieskie
27. Prędkość ciała
28. Droga i czas w ruchu jednostajnym
www.wsip.pl
5
29. Graficzny opis ruchu
30. Opis ruchu na podstawie tabel i wykresów
31. Ruch jednostajnie zmienny
32. Analiza ruchu prostoliniowego jednostajnie zmiennego
33. Doświadczalne badanie ruchów
34. Cechy prędkości
35. Względność prędkości
*36. Ruch na płaszczyźnie
*37. Obserwujemy ruchy Księżyca i ruchy Ziemi.
Podsumowanie rozdziału
4. ODDZIAŁYWANIA A RUCH
38. Opory ruchu. Bezwładność ciał
39. Kiedy ciała nie zmieniają prędkości?
40. Zjawisko tarcia
41. Siły wzajemnego oddziaływania ciał
42. Zmiany prędkości wzajemnie oddziałujących ciał
43. Ruch ciała pod działaniem stałej niezrównoważonej siły
44. Spadanie ciał
*45. Wyznaczanie przyspieszenia ziemskiego
Podsumowanie rozdziału
5. ENERGIA MECHANICZNA
46. Praca i jej jednostki
47. Moc i jej jednostki
48. Praca a energia
49. Rodzaje energii mechanicznej
50. Przemiany energii
51. Sprawność maszyn
Podsumowanie rozdziału
CZĘŚĆ 2
6. ENERGIA WEWNĘTRZNA
1. Przemiany energii w ruchu z tarciem
2. Przewodnictwo cieplne ciał
3. Bilans cieplny
4. Wyznaczanie ciepła właściwego
5. Ciepło topnienia i ciepło parowania
6. Jak zmienić energię wewnętrzną
*7. Silnik cieplny
Podsumowanie rozdziału
7. FALE MECHANICZNE
8. Fala jako sposób przekazywania energii
9. Rozchodzenie się fal mechanicznych
10. Ruch drgający
11. Przemiany energii w ruchu drgającym
12. Ciało drgające jako źródło fal
13. Źródła i cechy dźwięków
14. Rozchodzenie się fal dźwiękowych
www.wsip.pl
6
15. Instrumenty muzyczne
Podsumowanie rozdziału
8. ŚWIATŁO
16. Światło, jako sposób przekazywania energii
17. Rozchodzenie się światła
18. Zjawisko załamania światła
19. Soczewki
20. Obrazy otrzymywane za pomocą soczewki
21. Zwierciadła
22. Obrazy otrzymywane w zwierciadłach
23. Światło białe jako mieszanina barw
24. Przyrządy optyczne
Podsumowanie rozdziału
CZĘŚĆ 3
9. PRĄD ELEKTRYCZNY
1. Prąd elektryczny jako sposób przekazywania energii
2. Odbiorniki energii elektrycznej
3. Energia w obwodzie elektrycznym
4. Obwody elektryczne złożone
5. Wyznaczanie oporu elektrycznego
Podsumowanie
10. ELEKTROMAGNETYZM
6. Oddziaływania elektryczne
7. Elektryzowanie ciał
8. Mikroskopowy model zjawisk elektrycznych
9. Przemiany energii w zjawiskach elektrycznych
10. Oddziaływania magnetyczne
11. Przewodnik z prądem w polu magnetycznym
12. Pozyskiwanie energii elektrycznej
Podsumowanie
11. FALE ELEKTROMAGNETYCZNE
13. Rozchodzenie się fal elektromagnetycznych
14. Falowa natura światła
15. Widmo fal elektromagnetycznych
16. Zastosowania fal elektromagnetycznych
*17. Korpuskularne właściwości światła
Podsumowanie
PODSUMOWANIE
18. Zjawiska i modele fizyczne
19. Fizyka w domu
20. Fizyka a sport
21. Przekazywanie informacji
22. Racjonalne korzystanie ze źródeł energii
Podsumowanie
www.wsip.pl
7
2.2. Układ treści nauczania
Liczba tematów
Liczba godzin*
1
Właściwości materii
9
11
2
Równowaga i pomiary
14
16
3
Ruch
11
16
(3)
4
Oddziaływania a ruch
7
10
(1)
5
Energia mechaniczna
6
8
6
Energia wewnętrzna
6
9
(1)
7
Fale mechaniczne
8
10
8
Światło
9
12
9
Prąd elektryczny
5
7
10
Elektromagnetyzm
7
9
11
Fale elektromagnetyczne
4
7
(1)
12
PODSUMOWANIE
5
8
Podręcznik, część II
Blok tematyczny
Podręcznik, część II
Rozdział
Podręcznik, część I
►
Układ treści nauczania odzwierciedla deklaracje wskazane w założeniach ogólnych.
Zgodnie z nimi rozpoczynamy od zagadnień częściowo znanych uczniom z lekcji przyrody i
na tym materiale ukazujemy podstawy metodologii i języka fizyki oraz zasady
przeprowadzania pomiarów fizycznych. Analizę i opis zjawisk rozpoczynamy od zjawiska
najbardziej powszechnego i dostępnego – zjawiska ruchu. Kolejne działy poświęcamy
energii, jej przemianom i sposobom przekazywania oraz zasadom zachowania. W ostatnich
działach uczniowie już wyposażeni w narzędzia poznawania i opisywania świata poznają
elementy elektromagnetyzmu. Kończymy PODSUMOWANIEM, którym ukazujemy
praktyczne aspekty wiedzy nabytej w całym kursie fizyki oraz przeprowadzamy ćwiczenia
umiejętności kluczowych wskazanych w podstawie programowej.
►
Liczba tematów w poszczególnych blokach tematycznych oraz proponowany przydział godzin
* szacunkowa liczba godzin lekcyjnych na realizację, uwzględniająca tematy fakultatywne (liczba) oraz lekcje
przeznaczone na dodatkowe ćwiczenia, podsumowania oraz kontrolę osiągnięć.
Propozycja tematów lekcji w podziale na poszczególne klasy dla różnych wariantów
szkolnych planów lekcji. Uwzględniono tylko tematy obowiązkowe.
Wariant A to układ lekcji 2 – 1– 1
Wariant B to układ lekcji 1 – 2 – 1
Wariant C odpowiada układowi lekcji 1 – 1 – 2
www.wsip.pl
8
Liczba tematów
Liczba godzin*
1
Właściwości materii
9
11
2
Równowaga i pomiary
14
16
3
Ruch
11
4
Oddziaływania a ruch
7
5
Energia mechaniczna
6
8
6
Energia wewnętrzna
6
9
(1)
7
Fale mechaniczne
8
10
8
Światło
9
12
9
Prąd elektryczny
5
7
10
Elektromagnetyzm
7
9
11
Fale elektromagnetyczne
4
7
(1)
12
PODSUMOWANIE
5
8
16
(3)
10
(1)
Klasa II
Blok tematyczny
Klasa III
Rozdział
Klasa I
Wariant A to układ lekcji 2 – 1– 1
Klasa 1 – 2 godziny tygodniowo (do realizacji 61 lekcji)
Klasa 2 – 1 godzina tygodniowo (do realizacji 31 lekcji)
Klasa 3 – 1 godzina tygodniowo (do realizacji 31 lekcji)
* szacunkowa liczba godzin lekcyjnych na realizację, uwzględniająca tematy fakultatywne (liczba) oraz lekcje
przeznaczone na dodatkowe ćwiczenia, podsumowania oraz kontrolę osiągnięć.
Wariant A odpowiada układowi treści nauczania, jaki został zaproponowany w
poszczególnych częściach podręcznika.
Wariant B układ lekcji: 1 – 2 – 1
Klasa 1 – 2 godzina tygodniowo (do realizacji 35 lekcji)
Klasa 2 – 2 godziny tygodniowo (do realizacji 57 lekcji)
Klasa 3 – 1 godzina tygodniowo (do realizacji 31 lekcji)
Blok tematyczny
1
Właściwości materii
2
Równowaga i pomiary
3
Ruch
(tematy 24-30+37)
www.wsip.pl
Liczba
tematów
9
Liczba godzin*
14
16
6
8
(2)
11
Klasa I
Rozdział
9
Liczba godzin*
Ruch
5
4
Oddziaływania a ruch
7
8
(1)
10
(1)
5
Energia mechaniczna
6
8
6
Energia wewnętrzna
6
9
(1)
7
Fale mechaniczne
8
10
8
Światło
9
12
9
Prąd elektryczny
5
7
10
Elektromagnetyzm
7
9
11
Fale elektromagnetyczne
4
7
(1)
12
PODSUMOWANIE
5
8
Klasa II
Liczba
tematów
3
(tematy 31-36)
Blok tematyczny
Klasa III
Rozdział
* szacunkowa liczba godzin lekcyjnych na realizację, uwzględniająca tematy fakultatywne (liczba) oraz lekcje
przeznaczone na dodatkowe ćwiczenia, podsumowania oraz kontrolę osiągnięć.
Blok tematyczny
Liczba
tematów
Liczba godzin*
1
Właściwości materii
9
11
2
Równowaga i pomiary
14
16
6
8
(2)
Ruch
5
8
(1)
4
Oddziaływania a ruch
7
10
(1)
5
Energia mechaniczna
6
8
6
Energia wewnętrzna
6
9
(1)
3
Ruch
(tematy 24-30+37)
3
(tematy 31-36)
www.wsip.pl
Klasa II
Rozdział
Klasa I
Wariant C układ lekcji: 1 – 1 – 2
Klasa 1 – 2 godzina tygodniowo (do realizacji 35 lekcji)
Klasa 2 – 2 godziny tygodniowo (do realizacji 35 lekcji)
Klasa 3 – 1 godzina tygodniowo (do realizacji 53 lekcje)
10
Blok tematyczny
Liczba
tematów
Liczba godzin*
7
Fale mechaniczne
8
10
8
Światło
9
12
9
Prąd elektryczny
5
7
10
Elektromagnetyzm
7
9
11
Fale elektromagnetyczne
4
7
(1)
12
PODSUMOWANIE
5
8
Klasa III
Rozdział
* szacunkowa liczba godzin lekcyjnych na realizację, uwzględniająca tematy fakultatywne (liczba) oraz lekcje
przeznaczone na dodatkowe ćwiczenia, podsumowania oraz kontrolę osiągnięć.
W szkołach, w których przydział godzin na nauczanie fizyki jest zwiększony w wymiarze
tygodniowym do 2 – 2 – 2, proponujemy realizację programu w kolejnych klasach zgodnie z
tematyką zawartą w poszczególnych częściach podręcznika, z uwzględnieniem tematów
rozszerzających oraz wszystkich ćwiczeń przedstawionych w zeszycie i na płycie CD.
www.wsip.pl
11
3. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
W ramach każdego działu przedstawiono szczegółowe cele edukacyjne związane z omawianą
tematyką oraz procedury prowadzące do osiągania celów.
Procedury osiągania celów, przedstawiono jako działania nauczyciela i uczniów, które
prowadzą do wskazanych osiągnięć ucznia. Wskazano też proponowane metody nauczania.
Szczególnie preferowane są tak zwane metody aktywizujące. Bowiem, aby uczyć się trzeba być
aktywnym. Uczniowie mogą uczyć się w różnych sytuacjach zarówno przeprowadzając
doświadczenia lub wykonując ćwiczenia, jak i podczas pogadanki lub słuchania wykładu.
Wszystko zależy od tego, jak zorganizowane są zajęcia edukacyjne, a trafność doboru metod
wynika z ich skuteczności w osiąganiu celów.
Na przedstawionym schemacie zaznaczono (wyróżniono) polecane w programie metody
nauczania:
METODY NAUCZANIA
PODAJĄCE
• wykład
EKSPONUJĄCE
• pokaz • film • symulacja
PRAKTYCZNE
• ćwiczenia laboratoryjne (pomiary bezpośrednie)
• badawcze (obserwacja, eksperyment)
• rozwiązywanie zadań
• modelowanie
• projekty (doświadczeń, filmów, schematów,
wykresów, diagramów, rysunków
• pogadanka •opis • instrukcja
OPERATYWNE
PROBLEMOWE
• analizowanie
AKTYWIZUJĄCE
• dyskusja dydaktyczna
burza mózgów
dyskusja oceniania
debata
www.wsip.pl
• aktywny opis
porównujący
klasyfikujący
uzasadniający
12
►
Aktywizację uczniów na lekcjach umożliwia stosowanie odpowiednich środków
aktywizacji np.
Metoda
Środki aktywizacji
Wykład
Pytania pomocnicze typu:
• powiedz sąsiadowi, co o tym sądzisz?
• zanotuj swoje wrażenia?
• jak myślisz, do czego to może być przydatne?
Pogadanka
Formułowanie pytań - prowokacji typu:
• co by było, gdyby?
Wykład pojawia się we fragmentach lekcji stosunkowo często. Jednak nie wyróżniono go
w dalszej części, w której proponujemy metody nauczania w ramach poszczególnych
tematów, bowiem nie powinien wystąpić jako wiodąca metoda lekcji na tym poziomie
kształcenia.
►
Podobnie nie wyróżniono w tej rubryce dyskusji, której elementy pojawiają się
przecież w praktyce szkolnej niemal na każdej lekcji. Właściwie zorganizowana dyskusja jest
okazją do poznania dotychczasowej wiedzy i przekonań uczniów, a także umożliwia
kształtowanie takich umiejętności i postaw, jak:
 wyrażanie własnych opinii,
 dobieranie argumentacji, uzasadnianie,
 dostrzeganie konsekwencji dokonywanych wyborów,
 uwzględnianie poglądów innych,
 przestrzeganie ustalonych norm.
►
Wśród najczęściej spotykanych technik prowadzenia dyskusji możliwych do
zastosowania raczej na lekcjach poświęconych podsumowaniu, należy wyróżnić:
 burzę mózgów, zwaną również giełdą pomysłów lub sesją odroczonego wartościowania,
 dyskusję ocenianą,
 debatę – wyłaniani są sędziowie, którzy oceniają uczestników zgodnie z ustalonym
regulaminem (często po prostu zastępuje odpytywanie).
►
Porządkowanie i zapisywanie dyskusji prowadzonej techniką burzy mózgów może
być prowadzone metodą:
 metaplanu - w formie plakatu, na którym przedstawiono: „jak jest", „jak być powinno"
oraz „co należy zrobić, aby to osiągnąć";
 ściany – kartki z propozycjami uczestników przyklejane są na ścianie, a następnie
zbierane w grupy;
 śnieżnej kuli (dyskusja piramidowa) – uczestnicy zapisują na kartkach swoje propozycje,
a następnie ustalają z sąsiadem wspólną propozycję, pary łączą się w czwórki i wypracowują
wspólne stanowisko, czwórki w ósemki np., aż zostanie wypracowane stanowisko
akceptowane prze całą grupę;
 drzewka decyzyjnego – przebieg przedstawiono na schemacie poniżej.
www.wsip.pl
13
DRZEWKO DECYZYJNE
CELE
……………………….
DOBRE
………….
DOBRE
………….
KONSEKWENCJE
ZŁE
……….
ZŁE
……….
WYBÓR 1
…………….
WYBÓR 2
………………
WYBÓR
SYTUACJA WYMAGAJĄCA
PODJĘCIA DECYZJI
►
Niezaprzeczalne walory ma również metoda projektu rozwiązania problemu
opracowywanego przez grupę uczniów. Nauczyciel określa: zadania – temat, cele, metody pracy,
terminy, kryteria oceny. Rezultaty (projekty) prezentowane są na forum klasy (czasami
szkoły).
►
Prezentacja projektu może odbywać się w formie:
 wystawy prac (albumów, plakatów, rysunków, modeli, planu) z komentarzem;
 inscenizacji;
 wykładu;
 pokazu filmu wideo;
 odczytania pracy pisemnej;
 gra lub zabawa angażująca innych uczniów;
 gazetki, broszury, fotoreportażu.
3.1. Ocena osiągnięć ucznia
Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie zasad oceniania:
►
Ocenianie ma na celu:
1) poinformowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i postępach w tym
zakresie;
2) pomoc uczniowi w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju;
3) motywowanie ucznia do dalszej pracy;
4) dostarczanie rodzicom (prawnym opiekunom) i nauczycielom informacji o postępach,
trudnościach i specjalnych uzdolnieniach ucznia;
5) umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktycznowychowawczej.
Zatem ocenianie powinno wspomagać osiąganie celów edukacyjnych, a oceny trzeba formułować
w sposób czytelny i zgodny z ogłoszonymi kryteriami. Aby to osiągnąć należy tematykę
zadań, które stawiamy przed uczniami i oceniamy, wyprowadzać z celów operacyjnych
www.wsip.pl
14
programu. Dzięki temu zapewnimy uczniom informację zwrotną o ich postępach na drodze do
osiągnięć edukacyjnych oraz umożliwimy im dokonywanie samooceny.
►
W programie szczególny nacisk położono na kształtowanie umiejętności
wynikających z zapisów w Podstawie programowej:
1) posługiwania się językiem fizycznym do analizowania i opisywania zjawisk, doświadczeń
i eksperymentów;
2) operowania wzorami, jednostkami, przybliżeniami i przewidywania przebiegu zjawisk;
3) wyszukiwania informacji przedstawianych w formie tekstu, tabeli, wykresu rysunku,
schematu, fotografii;
4) analizowania, porównywania, klasyfikowania, porządkowania i przetwarzania informacji
oraz uzasadniania formułowanych wniosków;
5) wyodrębniania zjawisk i wyjaśniania ich z zastosowaniem praw fizycznych i zasad
zachowania;
6) wskazywania związków przyczynowo-skutkowych i łańcuchów zachodzących przemian;
7) wykorzystania nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów z zastosowaniem:
 metodologii poznania fizycznego (od obserwacji i eksperymentu poprzez hipotezę,
doświadczenie weryfikujące do teorii i prawa przyrody);
 modeli mikro- i makroświata;
 wzorów (matematycznych modeli zjawisk);
 zasad opracowania otrzymanych wyników z uwzględnieniem niepewności
pomiarowych;
 przedstawiania rozwiązania w postaci wykresów, nowych modeli i wniosków.
Ocenianie osiągnięć i postępów uczniów w tym zakresie jest możliwe tylko wtedy, gdy formy
organizacji sprawdzianów umożliwiają odpowiednie działania uczniów.
►
Do form tych można zaliczyć:
 prace domowe – zwłaszcza projekty, podczas których uczniowie samodzielnie lub w
zespole przygotowują propozycje rozwiązania konkretnych problemów;
 dyskusję ocenianą;
 debatę – rodzaj dyskusji, podczas której uczestnicy są oceniani przez wyłonionych
wcześniej sędziów, zgodnie z ustalonym regulaminem i kryteriami;
 opis porównujący, uzasadniający i klasyfikujący;
 sprawdziany pisemne i rozmowy kontrolne z uczniami;
 sprawozdania z przeprowadzonych doświadczeń i obserwacji – są dobrą okazją do
sprawdzania umiejętności opisywania zjawisk i procesów oraz posługiwania się pojęciami,
prawami i modelami;
 analizowanie fotografii i innych materiałów faktograficznych – jest okazją do
sprawdzania umiejętności wyjaśniania zjawisk i przewidywania dalszego przebiegu
zjawisk.
►
Szczegółowe cele operacyjne przedstawiono jako opis osiągnięć uczniów, w tabelach
ilustrujących materiał nauczania w ramach poszczególnych działów. Zatem ocenianiu podlegają
w szczególności:
Wiadomości ucznia:
 znajomość zjawisk i praw fizyki;
 znajomość związków przyczynowo-skutkowych;
 znajomość możliwości praktycznego wykorzystania zjawisk fizycznych.
Umiejętności ucznia:
 umiejętność obserwacji i opisywania zjawisk fizycznych;
 umiejętność przewidywania przebiegu zjawisk;
www.wsip.pl
15


umiejętność posługiwania się wybranymi przyrządami pomiarowymi;
umiejętność bezpiecznego użytkowania maszyn i urządzeń - określania warunków,
przewidywania skutków;
 umiejętność rozwiązywania zadań obliczeniowych;
 umiejętność formułowania i prezentowania własnych sądów;
 umiejętność wyszukiwania i porządkowania informacji z różnych źródeł.
►
Szczegółowe zasady oceniania wewnątrzszkolnego, a w szczególności sposób
odnotowywania oceny, określa statut szkoły. W programie zaproponowano kryteria ustalania
oceny klasyfikacyjnej – wymagania na poszczególne stopnie skali ocen określonej w
rozporządzeniu.
►
Kryteria wymagań programowych na poszczególne oceny:
Poziom osiągnięć
Stopień
osiągnięcia konieczne
dopuszczający
osiągnięcia podstawowe
dostateczny
osiągnięcia rozszerzone
dobry
osiągnięcia pełne
bardzo dobry
osiągnięcia ponadprogramowe
celujący
►
Wymagania konieczne, na ocenę dopuszczającą, spełnia uczeń, który:
 opanował wiadomości teoretyczne, chociaż podczas prezentowania ich popełnia drobne
błędy, lecz potrafi je skorygować przy pomocy nauczyciela;
 właściwie używa pojęć fizycznych, choć ma trudności przy ich wyjaśnianiu;
 potrafi wskazać zjawiska i prawidłowości fizyczne, które wykorzystano w urządzeniach
omówionych na lekcjach;
 potrafi wykonać proste pomiary i zanotować wyniki doświadczeń i obserwacji;
 potrafi wskazać zasady bezpiecznego użytkowania urządzeń omówionych na lekcjach.
►
Wymagania konieczne, na ocenę dostateczną, spełnia uczeń, który:
 opanował wiadomości teoretyczne i potrafi je przedstawiać;
 właściwie używa pojęć fizycznych i potrafi je wyjaśniać;
 potrafi wskazać zastosowania praktyczne zjawisk fizycznych omawianych na lekcjach;
 potrafi posługiwać się omówionymi przyrządami pomiarowymi;
 potrafi opisać wyniki doświadczenia oraz formułować wnioski;
 potrafi rozwiązywać zadania obliczeniowe z zastosowaniem wzorów wyrażających
omawiane na lekcjach zależności;
 potrafi wskazać skutki niewłaściwego użytkowania urządzeń omówionych na lekcjach.
►
Wymagania rozszerzające, na ocenę dobrą, spełnia uczeń, który spełnił wymagania
podstawowe, a ponadto:
 potrafi przewidywać przebieg zjawisk;
 potrafi wskazać skutki niewłaściwego stosowania omówionych przyrządów i urządzeń;
 potrafi formułować własne sądy;
 potrafi wyszukiwać potrzebne informacje.
►
Wymagania dopełniające, na ocenę bardzo dobrą, spełnia uczeń, który:
 potrafi interpretować zjawiska fizyczne;
www.wsip.pl
16

potrafi wykorzystywać poznane związki przyczynowo-skutkowe do rozwiązywania
zadań obliczeniowych;
 potrafi przewidywać i wyjaśniać skutki niewłaściwego użytkowania omówionych
przyrządów i urządzeń;
 potrafi formułować, prezentować i uzasadniać własne sądy;
 potrafi poprawnie odczytywać, sporządzać i przekształcać wykresy;
 potrafi organizować swoją naukę i pracę na lekcji oraz współpracować w zespole
uczniowskim;
 potrafi samodzielnie korzystać z różnych źródeł informacji;
 potrafi rozwiązywać zadania obliczeniowe na poziomie gimnazjalnym;
 aktywnie uczestniczy w lekcjach i systematycznie odrabia prace domowe;
 dostrzega i potrafi wymienić przykłady związków fizyki z innymi działami nauki oraz
zastosowania wiedzy fizycznej w technice.
►
Wymagania wykraczające, na ocenę celującą, spełnia uczeń, który spełnił wymagania
dopełniające oraz wyróżnia się w przynajmniej jednym z podanych punktów:
 szczególnie interesuje się określoną dziedziną fizyki lub astronomii, samodzielnie
dociera do różnych źródeł informacji naukowej;
 prowadzi badania, opracowuje wyniki i przedstawia je w formie projektów uczniowskich czy
sprawozdań z prac naukowo-badawczych;
 samodzielnie wykonuje modele, przyrządy i pomoce dydaktyczne;
 uczestniczy i odnosi sukcesy w konkursach i zawodach z fizyki i astronomii.
►
Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie spełnia wymagań koniecznych.
►
►
►
►
►




Ocena projektu
Oceniać należy to, co jest ważne, a nie to, co łatwo ocenić.
Kryteria oceny powinny być znane od początku pracy nad projektem.
Ostateczna ocena powinna być ustalana w dyskusji z uczniami.
Ocena powinna być jednocześnie wskazówką, co należy poprawić w trakcie kolejnego projektu.
Należy uwzględnić samoocenę zespołu, czyli np. odpowiedzi na pytania:
czy zrealizowaliśmy wszystkie zadania w stopniu, na jaki nas stać?
co można było zrobić, aby pokonać trudności?
czy wszyscy czuli się włączeni do pracy?
jak można ocenić naszą pracę patrząc z boku?
Przykład arkusza oceny projektu
Umiejętności
Etap realizacji
formułowanie tematu


precyzja sformułowania
jasne określenie celów
zbieranie i opracowanie materiałów



selekcja informacji
krytyczna ocena informacji
„przetwarzanie" informacji
prezentacja



wykorzystanie czasu
zainteresowanie innych uczniów
sposób prezentacji
www.wsip.pl
Ocena
17
Umiejętności
Etap realizacji
praca w grupie






Ocena
wymiana informacji
podejmowanie decyzji
słuchanie się nawzajem
rozwiązywanie konfliktów
zaangażowanie wszystkich w pracę
samoocena
Metoda projektów wydaje się wyjątkowo korzystna przy zdobywaniu przez uczniów
umiejętności kluczowych, stwarza bowiem naturalną okazję do kształtowania umiejętności
komunikacyjnych (pozyskiwania, przetwarzania i prezentowania informacji) oraz niezwykle
cenną i poszukiwaną we współczesnym świecie umiejętność pracy w grupie.
www.wsip.pl
18
3.2. Osiągnięcia ucznia – działania ucznia i nauczyciela
ROZDZIAŁ 1. WŁAŚCIWOŚCI MATERII
Temat
Osiągnięcia ucznia uczeń:
1
1. Świat w oczach
fizyka
2
Potrafi wyróżniać zjawiska fizyczne
spośród zjawisk przyrody.
Wie co oznacza pojęcie: ciało fizyczne,
substancja, materia, zjawisko,
doświadczenie i potrafi je ilustrować
przykładami.
2. Trzy stany
Potrafi:
 wskazać cechy wyróżniające
stany skupienia materii,
 omówić – wykonać
 eksperyment ukazujący określoną
cechę substancji,
 wskazać związek praktycznego
zastosowania substancji z jej
właściwościami fizycznymi,
 nazwać i opisać zjawiska topnienia,
krzepnięcia, parowania, skraplania,
sublimacji i resublimacji.
 Starannie odczytuje objętość
i temperaturę.
Wie, od czego zależy szybkość
parowania.
Wie, na czym polega wrzenie.
Potrafi określić warunki wrzenia.
Wie, że temperatura wrzenia zależy od
ciśnienia.
Potrafi wskazać parametry mechaniczne
skupienia
3. Parowanie
4. Właściwości
www.wsip.pl
Procedury osiągania celów – działania
nauczyciela
3
Omówienie istoty fizycznego
opisu świata.
Wprowadzenie podstawowych
pojęć języka fizyki.
Ukazanie znaczenia fizyki dla
innych dyscyplin nauki i dla
techniki.
Uporządkowanie i uzupełnienie
wiedzy uczniów o
właściwościach cieczy, gazów
i ciał stałych.
Omówienie zjawiska przemian
fazowych.
Ucznia
4
Wyróżnianie zjawisk
przyrodniczych, a wśród nich
zjawisk fizycznych.
5
Pogadanka.
Analiza
rysunków i
filmów.
Badanie podatności substancji na
zmianę objętości i zmianę kształtu.
Eksperyment.
Rozpoznawanie stanu skupienia
rosy, śniegu, gradu, ...
Rozpoznawanie zjawiska zmiany
stanu skupienia ciał i możliwości
zastosowań praktycznych tego
zjawiska.
Wyznaczanie temperatury
topnienia (naftalenu).
Demonstrowanie wrzenia
wody i wskazanie
charakterystycznych cech tego
zjawiska.
Omówienie wrzenia w
różnych warunkach.
Omówienie i
Proponowane
metody nauczania
Wyznaczanie temperatury wrzenia.
Analiza rysunków i
doświadczeń.
Eksperyment.
Ćwiczenie
laboratoryjne.
Eksperyment,
obserwacja i opis.
Analizowanie tabel i wykresów.
Opis porównujący.
Wykazywanie, że w naczyniu jest
Pogadanka
19
Temat
1
mechaniczne
powietrza
5. Właściwości
mechaniczne
cieczy
6. Właściwości
mechaniczne
ciała stałego
7. Rozszerzalność
temperaturowa
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
Procedury osiągania celów – działania
nauczyciela
2
gazu i ich wzajemne zależności.
Zna pojęcia: ciśnienie atmosferyczne,
nadciśnienie, podciśnienie, próżnia.
Dokładnie zgodnie z instrukcją
przeprowadza doświadczenia i sumiennie
odnotowuje wyniki obserwacji.
3
zademonstrowanie
parametrów gazu.
Wprowadzenie i przybliżenie
pojęcia próżni.
Potrafi:
 opisać ciecz w naczyniu
(powierzchnia swobodna, ciśnienie,
błona powierzchniowa),
 opisać ciecz poza naczyniem (kształt
kropli, zlewanie się,..).
Potrafi rozpoznawać substancje
plastyczne, sprężyste i kruche.
Umie wskazać zastosowania materii w
zależności od jej właściwości
mechanicznych.
Potrafi wyhodować kryształy.
Omówienie i
zademonstrowanie
właściwości cieczy.
Ukazanie ciśnienia prawa
Pascala.
Wie, że wzrost temperatury powoduje
zmiany rozmiarów ciała stałego, wzrost
objętości cieczy, wzrost objętości i wzrost
ciśnienia powietrza.
Potrafi:
 przewidywać zmiany parametrów
substancji powodowane zmianami
temperatury,
 wskazać zastosowania praktyczne
rozszerzalności termicznej ciał.
Omówienie i
zademonstrowanie wpływu
oddziaływań na trwałość
odkształceń ciała.
Omówienie właściwości
mechanicznych ciał
krystalicznych i ciał
bezpostaciowych.
Omówienie:
 zastosowań
rozszerzalności termicznej
ciał
 sposobów zapobiegania
niepożądanym skutkom
rozszerzalności termicznej
substancji.
Zwrócenie uwagi na
szczególną rozszerzalność
wody i jej znaczenie w
przyrodzie.
Ucznia
4
powietrze.
Badanie związku między
ciśnieniem, objętością i „ilością"
powietrza.
Analizowanie zastosowań
praktycznych właściwości
mechanicznych gazu.
Badanie właściwości
mechanicznych wody.
Proponowane
metody nauczania
5
ilustrowana
pokazem.
Eksperyment.
Opis rysunków i
fotografii.
Pokaz i opis.
Eksperyment.
Analiza rysunków i
fotografii.
Analizowanie właściwości ciał
plastycznych, sprężystych i
kruchych.
Opisywanie kryształów i ciał
bezpostaciowych.
Pogadanka
ilustrowana
pokazem.
Opis porównujący i
klasyfikujący.
Obserwowanie wpływu zmiany
temperatury na parametry fizyczne
ciała stałego, cieczy i gazu.
Pogadanka i pokaz.
Budowanie termoskopu.
Analiza rysunków i
fotografii.
Eksperyment.
Ćwiczenia
laboratoryjne.
20
Temat
Osiągnięcia ucznia uczeń:
1
8. Budowa materii
2
Potrafi przedstawić kinetyczne
molekularny model budowy materii.
Potrafi wskazać doświadczenia/zjawiska
świadczące o tym, że materia:
 składa się z cząsteczek (drobin),
 że cząsteczki są w ciągłym ruchu,
 że cząsteczki przyciągają się.
9. Wyjaśniamy
właściwości
materii
Zna model budowy gazu, cieczy i ciała
stałego.
Potrafi wyjaśnić właściwości materii w
różnych stanach skupienia oraz zjawisko
dyfuzji posługując się modelem budowy
materii.
Procedury osiągania celów – działania
nauczyciela
Ucznia
3
Omówienie i demonstrowanie:
 granic podziału materii,
 modelu budowy materii,
 doświadczenia
modelowego,
 doświadczenia
weryfikującego,
 wprowadzania korekt do
modelu.
Pokaz zjawiska dyfuzji.
Omówienie ruchów Browna.
Wyjaśnianie właściwości
materii i zjawisk zmiany stanu
skupienia w oparciu o model
mikroskopowej budowy
materii.
Proponowane
metody nauczania
4
Analizowanie doświadczeń,
rysunków, modeli.
5
Pogadanka.
Obserwacja i opis.
Doświadczenia
weryfikujące.
Analizowanie rysunków,
schematów i modeli.
Pogadanka.
Opis wyjaśniający i
porównujący.
ROZDZIAŁ 2. RÓWNOWAGA I POMIARY
Temat
1
10. Jak zmierzyć
wartość
oddziaływania
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
Rozpoznaje rodzaje oddziaływań w
przyrodzie.
Potrafi opisać skutki oddziaływań.
Wie, że:
 miarą oddziaływania jest siła,
 jednostką siły jest niuton.
Potrafi zmierzyć siłę za pomocą
siłomierza.
Nauczyciela
Procedury osiągania celów – działania
Ucznia
3
Omówienie, na czym polega
mierzenie oraz w jaki sposób
mierzymy oddziaływania.
4
Rozpoznawanie rodzajów i
wartości oddziaływań.
Konstruowanie siłomierza.
Proponowane
metody nauczania
5
Analiza rysunków i
doświadczeń.
Ćwiczenia.
21
Temat
1
11. Cechy siły
12. Kiedy ciało jest
w równowadze
13. Kiedy siły
powodują obrót
ciała
14. Siła ciężkości.
Masa ciała
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
Wie, że siła jest wielkością wektorową.
Potrafi przedstawiać siłę graficznie i
opisywać siłę na podstawie jej graficznego
obrazu.
Starannie wykreśla wektory sił.
Wie, że skutki oddziaływania sumują się.
Zna i umie wyjaśnić pojęcie siły
wypadkowej i siły równoważącej.
Potrafi zmierzyć siłę wypadkową.
Znając działające siły, potrafi przewidywać
równowagę mechaniczną.
Potrafi dodawać wektory sił.
Wie, kiedy siła powoduje obrót ciała.
Zna:
 pojęcie dźwigni dwustronnej i
jednostronnej,
 warunki równowagi dźwigni.
Potrafi wskazać zastosowania praktyczne
dźwigni dwustronnej
Potrafi zmierzyć ciężar ciała.
Wie, że ciężar ciała jest proporcjonalny do
masy ciała.
F = mg, gdzie g = 10
15. Wyznaczamy
masę ciała
16. Gęstość ciat
www.wsip.pl
N
kg
Zna jednostkę masy ciała w układzie SI.
Potrafi:
 wyznaczyć masę ciała,
 określić niepewność pomiaru,
 wyznaczyć wartość średnią,
 zapisać wynik pomiaru z
uwzględnieniem niepewności pomiaru.
Potrafi:
Nauczyciela
Procedury osiągania celów – działania
Ucznia
Proponowane
metody nauczania
3
Wprowadzenie pojęcia wielkość
wektorowa i wielkość skalarna.
4
Badanie skutków działania siły.
Analizowanie rysunków.
5
Pokaz.
Rozwiązywanie
zadań
Ćwiczenia.
Opis wyjaśniający.
Pogadanka
ilustrowana
pokazem.
Ćwiczenia.
Opis uzasadniający.
Omówienie pojęcia równowagi
oraz warunków równowagi
mechanicznej.
Omówienie sposobów dodawania
wektorów.
Wyznaczanie siły wypadkowej i siły
równoważącej.
Analizowanie fotografii i rysunków.
Omówienie zastosowań dźwigni.
Analizowanie warunków
równowagi mechanicznej
dźwigni dwustronnej i
jednostronnej.
Pogadanka.
Eksperyment.
Opis klasyfikujący.
Omówienie niepewności
pomiarowych i sposobu
zapisywania wyników pomiarów
z zadaną dokładnością.
Wyznaczanie i obliczanie ciężaru
ciała.
Wyznaczanie masy ciał i
określanie niepewności
dokonywanych pomiarów.
Ćwiczenia.
Rozwiązywanie
zadań..
Omówienie dokładności
przyrządów, niepewności
pomiarowej, błędów
pomiarowych oraz sposobu
zapisywania wyników
pomiarów.
Wyjaśnienie użyteczności
Wyznaczanie masy ciał i określanie niepewności dokonywanych
pomiarów.
Ćwiczenia.
Wyznaczanie gęstości substancji i
Pokaz.
22
Osiągnięcia ucznia uczeń:
Temat
1
17. Wyznaczamy
gęstość ciała
18. Równowaga
mechaniczna
cieczy i gazów
19. Ciśnienie
20. Ciśnienie
hydrostatyczne
www.wsip.pl
2
zmierzyć objętość ciała,
wyjaśnić pojęcie gęstość substancji,
obliczyć gęstość ciała. Znając gęstość
obliczyć masę ciała.
Rzetelnie wykonuje pomiary i obliczenia.
Potrafi :
 zmierzyć objętość: cieczy, substancji
sypkiej, bryły o kształtach
nieregularnych,
 wyznaczyć objętość prostopadłościanu
i innych znanych brył,
 oszacować niepewność, z jaką
wyznaczono objętość oraz gęstość.
Potrafi:
 rozpoznać równowagę cieczy i gazu,
 określić warunki równowagi cieczy i
gazów,
 porównać ciśnienia powietrza w
naczyniach,
 wyjaśnić warunek równowagi cieczy
w naczyniach połączonych (równość
ciśnień).
Wie, że skutek działania siły nacisku zależy
od wartości ciśnienia.
Potrafi:
 zdefiniować ciśnienie,
 obliczać ciśnienie.
Zna wzór na ciśnienie hydrostatyczne.
Potrafi:
 obliczyć siłę parcia,
 wyjaśnić zasadę działania prasy
hydraulicznej i wskazać inne
urządzenia wykorzystujące tę zasadę.



Nauczyciela
Procedury osiągania celów – działania
Ucznia
Proponowane
metody nauczania
3
pojęcia gęstości substancji.
* Wyznaczanie gęstości
powietrza.
4
gęstości ciała.
Obliczanie gęstości i masy ciał.
5
Ćwiczenia.
Rozwiązywanie
zadań.
Omówienie niepewności
pomiaru złożonego.
Wyznaczanie gęstości substancji.
Obliczanie niepewności
pomiarowej.
Ćwiczenia
laboratoryjne i
rachunkowe.
Pokaz naczyń połączonych o
różnej objętości i kształcie,
zawierających ciecz i gaz
(pompka i piłka).
Omówienie zastosowań
praktycznych naczyń
połączonych.
Porównywanie ciśnienia
powietrza.
Pokaz.
Ćwiczenia
laboratoryjne.
Rozwiązywanie
zadań.
Analiza rysunków.
Wprowadzenie wzoru
definiującego ciśnienie.
Analizowanie rysunków i
schematów.
Pogadanka.
Opis wyjaśniający i
porównujący.
Wyprowadzenie wzoru na
ciśnienie hydrostatyczne.
Omówienie zasady pomiaru
ciśnienia oraz zasady budowy i
działania manometru.
Pomiar ciśnienia
hydrostatycznego.
Analizowanie schematów i
rysunków.
Pogadanka.
Ćwiczenie
laboratoryjne.
Opis wyjaśniający.
Analizowanie równowagi cieczy
w naczyniach połączonych.
23
Osiągnięcia ucznia uczeń:
Temat
1
21. Sita wyporu
22. Warunki
pływania ciał
23. Równowaga
termiczna
2
Rozpoznaje, kiedy pojawia się siła wyporu.
Wie, co ma wpływ na wartość siły wyporu.
Zna prawo Archimedesa.
Potrafi określić i wyjaśnić warunki
pływania/unoszenia się ciał.
Oblicza gęstość średnią ciała.
Potrafi określić i wyjaśnić warunki
pływania ciał.
Przewiduje zjawisko pływania/unoszenia
porównując gęstości cieczy i zanurzanego
ciała.
Wskazuje zastosowania praktyczne
znanych warunków pływania ciał.
Wie, kiedy następuje przepływ ciepła.
Potrafi:
 określić warunki równowagi
termicznej,
 opisać zasadę budowy i działanie
termometru.
Nauczyciela
Procedury osiągania celów – działania
Ucznia
Proponowane
metody nauczania
3
Wyjaśnienie, co jest przyczyną
pojawiania się siły wyporu.
Wykazanie słuszności prawa
Archimedesa.
4
Wyznaczanie siły wyporu.
Analizowanie schematów i
rysunków.
5
Pogadanka.
Rozwiązywanie
zadań.
Opis uzasadniający.
Wyjaśnienie: pływania statków,
zanurzania i wynurzania łodzi
podwodnych, unoszenia się
balonu, zasady pomiaru gęstości
areometrem.
Pokaz nurka Kartezjusza.
Analizowanie doświadczeń,
schematów i rysunków.
Pokaz.
Opis wyjaśniający i
uzasadniający.
Omówienie zerowej zasady
termodynamiki i stosowanych
skal termometrycznych.
Konstruowanie termometru.
Przedstawianie temperatury ciała
w różnych skalach
termometrycznych.
Przewidywanie równowagi
termicznej.
Pogadanka.
Ćwiczenia.
Rozwiązywanie
zadań.
ROZDZIAŁ 3. RUCH
Temat
1
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
nauczyciela
3
Procedury osiągania celów - działania
ucznia
4
Proponowane
metody nauczania
5
24
Temat
1
24. Względność
ruchu
25. Ruch ciat na
niebie
*26. Obserwujemy
ciała niebieskie
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
Wie, że ruch i spoczynek są to pojęcia
względne.
Potrafi wskazać przykłady względności
ruchu.
Potrafi wskazać układ odniesienia.
Wie, że w ruchu jednostajnym wartość
prędkości jest stała.
Potrafi rozpoznawać: ruchy prostoliniowe i
ruchy jednostajne.
Zna pojęcie:
 sfera niebieska,
 ekliptyka.
Potrafi:
 wskazać obiekty ruchome i obiekty
nieruchome względem sfery
niebieskiej,
 omówić wpływ ruchu Ziemi na ruch
ciał niebieskich w układzie
laboratoryjnym.
Potrafi:
 odszukać: na niebie biegun niebieski,
zenit i południk niebieski oraz punkty
N, S, E i W na horyzoncie,
 przygotować do obserwacji obrotową
mapę nieba – ustawić mapę na dzień i
godzinę obserwacji,
 zorientować mapę nieba w terenie,
 wskazać widoczne na niebie skutki
ruchu Księżyca wokół Ziemi i skutki
ruchu Ziemi wokół Słońca.
Odnajduje na niebie obiekty przedstawione
na mapie nieba.
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
ucznia
3
4
Obserwowanie ruchów i
Uświadomienie względności
określanie: toru, czasu ruchu,
ruchu i potrzeby posługiwania się
drogi.
układem odniesienia.
Obserwowanie ruchów
prostoliniowych i wyłanianie
Wprowadzenie pojęcia układ
spośród nich ruchów
odniesienia.
jednostajnych.
Omówienie cech ruchu.
Proponowane
metody nauczania
5
Pogadanka
ilustrowana pokazem.
Analiza doświadczeń,
rysunków i tabel.
Omówienie:
 co to jest gwiazdozbiór,
 dlaczego widzimy sferę
niebieską,
 układ heliocentryczny,
 rocznego ruchu Słońca na
sferze niebieskiej (po
ekliptyce).
Analizowanie ruch ciał
niebieskich na sferze niebieskiej i
w układzie laboratoryjnym.
Pogadanka.
Opis wyjaśniający i
uzasadniający.
Omówienie sposobu
posługiwania się mapą nieba.
Zachęcanie i przygotowanie
uczniów do samodzielnych
obserwacji.
Wyszukiwanie punktów
charakterystycznych na niebie i
na horyzoncie oraz obiektów
niebieskich.
Ćwiczenia.
25
Temat
1
27. Prędkość ciała
28. Droga i czas w
ruchu
jednostajnym
29. Graficzny opis
ruchu
30. Opis ruchu na
podstawie tabel i
wykresów
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
Potrafi:
 obliczać prędkość, drogę i czas,
 zmierzyć czas ruchu, drogę i odcinek
drogi,
 określić tor ruchu,
 wyznaczyć wartość prędkości ciała za
pomocą wzoru.
Rozróżnia prędkość chwilową i średnią.
Potrafi przedstawić ruch w tabeli i na
wykresie.
Potrafi:
 opisywać ruch na podstawie wykresu
x(t) i υ(t),
 obliczyć prędkość ciała z wykresu x(t)
oraz drogę przebytą przez ciało z
wykresu υ(t).
Uważnie przeprowadza pomiary, zapisuje
wyniki w tabelkach, sporządza i odczytuje
wykresy.
Potrafi:
 opisywać ruch na podstawie υ(t),
 sporządzać wykresy υ(t) na podstawie
danych w tabeli,
 oblicza drogę przebytą przez ciało z
wykresu υ(t),
 sporządzać wykresy x(t) na podstawie
υ(t) i odwrotnie.
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
ucznia
3
4
Wyznaczanie i obliczanie
Przedstawienie sposobów
prędkości.
opisywania ruchów za pomocą
wzorów.
Wprowadzenie prędkości
średniej i chwilowej i
uzasadnienie potrzeby
rozróżniania tych prędkości.
Przedstawienie sposobów
opisywania ruchów w tabelach i
na wykresach.
Opisywanie ruchów.
Przedstawianie ruchów na
wykresach.
Ukazanie możliwości
odczytywania z wykresów
wielkości, które nie są na nich
bezpośrednio przedstawiane.
Omówienie możliwości
przedstawiania kilku ruchów na
jednym wykresie.
Opisywanie ruchów
prostoliniowych na podstawie
wykresów x(t) i υ(t).
Obliczanie przebytej drogi i czasu
trwania ruchu.
Odczytywanie i sporządzanie
wykresów ruchu.
Omówienie sensu fizycznego
pola pod wykresem υ(t).
Opisywanie ruchów
prostoliniowych na podstawie
wykresów υ(t).
Obliczanie z wykresu przebytej
drogi.
Odczytywanie i sporządzanie
wykresów ruchu.
Proponowane
metody nauczania
5
Pogadanka.
Ćwiczenia
laboratoryjne.
Rozwiązywanie
zadań.
Pogadanka.
Analiza rysunków,
tabel i wykresów.
Rozwiązywanie
zadań.
Pogadanka.
Analiza wykresów.
Rozwiązywanie
zadań.
Analiza wykresów.
Rozwiązywanie
zadań.
26
Temat
1
31. Ruch
jednostajnie
zmienny
32. Analiza ruchu
prostoliniowego
jednostajnie
zmiennego
33. Doświadczalne
badanie ruchów
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
Potrafi:
 wyznaczać prędkość średnią i
chwilową na podstawie: pomiarów,
tabel ruchu, wykresów,
 określać zmiany prędkości,
 wyróżnić ruch jednostajnie zmienny,
wśród ruchów zmiennych,
 zdefiniować i obliczyć przyspieszenie.
Zna jednostkę przyspieszenia.
Potrafi wskazać przykłady ruchów
jednostajnie przyspieszonych i jednostajnie
opóźnionych w najbliższym otoczeniu.
Potrafi:
 obliczyć prędkość chwilową i drogę w
ruchu jednostajnie zmiennym, w
którym prędkość początkowa równa
jest zeru,
 obliczyć drogę na podstawie wykresu
prędkości.
Potrafi rozpoznawać ruch na podstawie
długości odcinków drogi przebywanych w
kolejnych, jednakowych odstępach czasu.
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
ucznia
3
4
Wyznaczanie prędkości średniej i
Omówienie ruchu
prędkości chwilowej.
prostoliniowego jednostajnie
Wyszukiwanie wśród ruchów
zmiennego.
zmiennych ruchów jednostajnie
Wprowadzenie pojęcia i definicji
zmiennych.
przyspieszenia.
Analizowanie wykresów υ(t) i
rozpoznawanie ruchów
jednostajnie zmiennych.
Obliczanie przyspieszenia w
ruchu jednostajnie zmiennym.
Proponowane
metody nauczania
5
Pogadanka i pokaz.
Ćwiczenia
laboratoryjne.
Analiza doświadczeń,
rysunków, wykresów.
Omówienie wykresów ruchu
jednostajnie zmiennego.
Wyprowadzenie wzorów na
prędkość chwilową i drogę
przebytą w czasie ruchu
jednostajnie zmiennego.
Ćwiczenia.
Rozwiązywanie
zadań..
Omówienie chronografu i innych
urządzeń do zapisywania ruchu.
Analizowanie ruchu
prostoliniowego jednostajnie
zmiennego.
Odczytywanie i sporządzanie
wykresów.
Obliczanie prędkości i drogi w
ruchu jednostajnie
przyspieszonym.
Badanie ruchu z użyciem
chronografu (kroplomierza).
Zestawianie wykresów prędkości
i drogi.
Opis klasyfikujący.
Analiza wykresów.
Eksperyment.
Ćwiczenia.
27
Temat
1
34. Cechy
prędkości
35. Względność
prędkości
*36. Ruch na
płaszczyźnie
*37. Obserwujemy
ruchy Księżyca i
ruchy Ziemi
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
Wie, że:
 prędkość jest wielkością wektorową,
 przemieszczenie jest wielkością
wektorową,
 przyspieszenie jest wielkością
wektorową,
 czas jest skalarem.
Potrafi:
 opisać cechy wektora prędkości.
 rysować wektory prędkości.
 przedstawiać zmianę położenia za
pomocą wektora przemieszczenia.
Wie, że prędkość ciała jest wielkością
względną i zależy od wyboru układu
odniesienia.
Potrafi obliczać wartość prędkości we
wskazanym układzie odniesienia.
Wie, że ciało może uczestniczyć w kilku
ruchach, które nie odbywają się wzdłuż tej
samej prostej.
Potrafi dodawać wektory prędkości oraz
wektory przemieszczenia w ruchu na
płaszczyźnie.
Potrafi:
 opisywać ruchy Ziemi i Księżyca,
 wskazać widoczne na niebie skutki
ruchu Księżyca wokół Ziemi i skutki
ruchu Ziemi wokół Słońca,
 obserwować ruch dobowy Słońca.
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
ucznia
3
4
Wykreślanie wektorów prędkości
Wprowadzenie pojęcia wektora
i wektorów przemieszczenia.
prędkości, wektora
przemieszczenia i wektora
przyspieszenia.
Proponowane
metody nauczania
5
Pogadanka
ilustrowana pokazem.
Ćwiczenia.
Zwrócenie uwagi na to, że ciało
może uczestniczyć jednocześnie
w kilku ruchach.
Omówienie względności
prędkości.
Opisywanie ruchów na
płaszczenie w układzie
współrzędnych
dwuwymiarowym,
(trójwymiarowym).
Wyznaczanie prędkości w
różnych układach odniesienia.
Wykreślanie i dodawanie
wektorów wzdłuż jednej prostej.
Pokaz.
Analiza rysunków i
rozwiązywanie zadań.
Obserwowanie ruchów na
płaszczyźnie (w układzie
dwuwymiarowym).
Pokaz i pogadanka.
Analiza rysunków.
Rozwiązywanie
zadań.
Omówienie sposobu
obserwowania ruchu z
poruszającego się układu
odniesienia.
Obserwacje Księżyca i
gwiazdozbiorów.
Pogadanka.
Samodzielne
obserwacje.
28
ROZDZIAŁ 4. ODDZIAŁYWANIE A RUCH
Temat
1
38. Oporu ruchu.
Bezwładność ciał
39. Kiedy ciała
nie zmieniają
prędkości
40. Zjawisko tarcia
41. Sity
wzajemnego
oddziaływania
ciał
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
Wie, że:
 ciała zatrzymują się ponieważ
napotykają przeszkody (opory) ruchu,
 eliminując opory można przedłużać
trwanie ruchu, i ruch mógłby trwać
nawet „wiecznie".
Potrafi wskazać opory ruchu.
Wie, w jaki sposób można zmniejszać
opory ruchu.
Zna zasadę bezwładności.
Zna treść I zasady dynamiki.
Potrafi stosować I zasadę dynamiki do
wyjaśniania i przewidywania
ruchu/spoczynku ciała.
Wie, że przyczyną pojawiania się siły tarcia
są nierówności powierzchni i wzajemne
przyciąganie się drobin (siły spójności) na
ślizgających się powierzchniach.
Wie, od czego zależy, a od czego nie
zależy, wartość siły tarcia poślizgowego.
Potrafi wskazać sposoby zwiększania i
zmniejszania siły tarcia.
Starannie dobiera siłomierz o właściwym
zakresie i dokładnie przeprowadza
pomiary.
Wie, że oddziaływania zawsze są
wzajemne.
Zna III zasadę dynamiki.
Potrafi:
 wskazać przykłady z otoczenia
świadczące o słuszności III zasady
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
ucznia
Proponowane
metody nauczania
3
Omówienie zasady bezwładności
Galileusza.
Pokazanie związku bezwładności
ciała z jego masą.
Pokaz ruchu poduszkowca, ruchu
na torze powietrznym, lub innego
ruchu z minimalnymi oporami
ruchu.
4
Obserwowanie i analizowanie
przyczyn zatrzymywania się ciała,
zmiany kierunku ruchu i wartości
jego prędkości.
Obserwowanie, w jaki sposób
eliminowanie oporów ruchu
wpływa na ruch ciała.
5
Pokaz (ewentualnie
film). Obserwacja,
eksperyment, opis
uzasadniający.
Analiza doświadczeń i
rysunków.
Pokaz doświadczenia, w którym
na ciało działają różne siły, w
tym siły oporów ruchu, a mimo
to ciało porusza się ruchem
jednostajnym.
Wprowadzenie wzoru
pozwalającego obliczać
maksymalna siłę tarcia.
Omówienie szkodliwych i
pozytywnych skutków siły.
Analizowanie sił działających na
ciało, które porusza się ruchem
jednostajnym prostoliniowym.
Wyznaczanie siły wypadkowej.
Pokaz.
Analiza doświadczeń i
rysunków.
Wyznaczanie siły tarcia statycznego
i kinetycznego.
Analizowanie skutków działania
siły tarcia i sposobów ich
eliminowania.
Pogadanka
ilustrowana pokazem.
Eksperyment.
Analiza rysunków.
Przeprowadzenie dyskusji na
temat sił, które „popychają"
samochód, rowerzystę, człowieka
i umożliwiają mu poruszanie się.
Badanie skutków wzajemnego
oddziaływania ciał.
Eksperyment.
Analiza rysunków.
Dyskusja oceniana.
29
Temat
1
42. Zmiany
prędkości
wzajemnie
oddziałujących
ciał
43. Ruch ciała pod
działaniem stałej
niezrównoważone
j siły
44. Spadanie ciał
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
dynamiki,
 przewidywać przebieg zjawisk w
oparciu o III zasadę dynamiki.
Wie, że:
 podczas oddziaływania ciała zmieniają
prędkość,
 zmiana prędkości jest tym większa, im
mniejsza jest bezwładność (masa)
ciała.
Potrafi:
 przewidywać zmiany prędkości ciał
spowodowane wzajemnym
oddziaływaniem,
 opisać i wyjaśnić zjawisko odrzutu.
Wie, że:
 skutkiem działania na ciało
niezrównoważonej siły jest jego ruch
ze stałym przyspieszeniem,
 wartość przyspieszenia jest tym
większa, im większa jest wartość siły i
tym mniejsza im większa jest masa
ciała.
Zna i potrafi zapisać II zasadę dynamiki.
Potrafi:
 podać definicję jednostki siły,
 wskazać przykłady ilustrujące
słuszność II zasady dynamiki.
Wie, że:
 Ziemia przyciąga ciało siłą o wartości
F = m ∙ g,
 ciało spadające swobodnie porusza się
z przyspieszeniem
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
ucznia
3
Proponowane
metody nauczania
4
5
Pokazanie i analiza skutków
wzajemnego oddziaływania ciał.
Pokazanie zjawiska odrzutu.
Analizowanie zmian prędkości
podczas wzajemnego przyciągania
się (odpychania) ciał.
Porównywanie mas oddziałujących
ze sobą ciał.
Pogadanka
ilustrowana pokazem.
Analiza doświadczeń i
rysunków.
Wprowadzenie II zasady
dynamiki oraz dynamicznej
definicji siły i definicji jednostki
siły – 1N.
Wyznaczanie i obliczanie
przyspieszenia, zmian prędkości
oraz siły działającej na ciało.
Pogadanka
ilustrowana pokazem
(filmem).
Analiza rysunków i
wykresów.
Rozwiązywanie
zadań..
Demonstrowanie spadania ciał:
 różnych rozmiarach i
jednakowych masach,
 różnych masach i
jednakowych rozmiarach.
Omówienie:
Obliczanie czasu spadania
swobodnego i prędkości
uzyskiwanych przez spadające
ciało.
Pokaz.
Rozwiązywanie
zadań.
30
Temat
1
2
g  10
45. Wyznaczanie
przyspieszenia
ziemskiego
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
ucznia
Osiągnięcia ucznia uczeń:
m
s2
Potrafi opisać, w jaki sposób opór ośrodka
(np. powietrza) wpływa na spadanie ciał.
Wie, w jaki sposób można wyznaczyć
przyspieszenie ziemskie.
Rzetelnie uwzględnia czynniki wpływające
na przebieg doświadczenia.


3
spadania swobodnego,
spadania ciał w powietrzu z
bardzo dużych wysokości.
Wykazanie, że spadanie
swobodne odbywa się ruchem
jednostajnie przyspieszonym.
Wyznaczanie przyspieszenia
ziemskiego w bezpośrednim
doświadczeniu lub na podstawie
fotografii lub filmu.
4
Obliczanie przyspieszenia
ziemskiego.
Proponowane
metody nauczania
5
Instrukcja.
Rozwiązywanie
zadań..
ROZDZIAŁ 5. ENERGIA MECHANICZNA
Temat
1
46. Praca i jej
jednostki
47. Moc i jej
jednostki
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
Potrafi:
 rozpoznać, że jest wykonana praca w
rozumieniu fizycznym,
 obliczać pracę siły równoległej do
przesunięcia,
 wskazać przykłady, w których jest
przesunięcie i na ciało działa siła, a
mimo to praca tej siły równa jest zero.
Zna jednostki pracy.
Zna:
 pojęcie mocy jako szybkości
wykonywania pracy,
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
ucznia
3
4
Analizowanie sytuacji, w których
Omówienie rozumienie pojęcia
wykonywana jest praca
pracy w fizyce.
mechaniczna.
Wprowadzenie wzoru
Obliczanie pracy siły równoległej do
pozwalającego obliczyć wartość
przesunięcia.
wykonanej pracy oraz jednostkę
pracy.
Wprowadzenie pojęcia mocy.
Omówienie stosowanych
jednostek mocy i związków
Obliczanie mocy, z jaką
wykonywana jest praca.
Obliczanie możliwości uzyskiwania
Proponowane
metody nauczania
5
Pogadanka.
Analiza klasyfikująca
rysunków i filmów.
Rozwiązywanie
zadań.
Pogadanka.
Rozwiązywanie zadań
problemowych i
31
Temat
1
48. Praca a energia
49. Rodzaje energii
mechanicznej
50. Przemiany
energii
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
 jednostki mocy.
Potrafi:
 obliczyć moc, z jaką wykonywana jest
praca,
 wykorzystać informację o mocy
urządzenia do obliczania pracy
wykonywanej we wskazanym czasie.
Wie, że do wykonania pracy niezbędna jest
energia.
Zna związek pracy i zmiany energii oraz
jednostki energii.
Wie, że w pewnych sytuacjach ciało ma
energię mechaniczną.
Uzasadnia potrzebę korzystania z
odnawialnych źródeł energii.
Wie, kiedy ciało ma energię kinetyczną, a
kiedy potencjalną i potrafi obliczać ich
wartość.
Potrafi:
 wskazać przykłady ciał posiadających
energię mechaniczną,
 wskazać przykłady sytuacji, w których
energia mechaniczna ciała ulega
zmianie.
Potrafi:
 wskazać, co się dzieje z energią, gdy
spadające ciało nie wykonuje pracy,
 wskazać, skąd ciało czerpie energię,
aby się wznieść,
 wskazać przemiany energii
mechanicznej na przykładach z życia
nauczyciela
3
między nimi.
Procedury osiągania celów - działania
ucznia
4
pracy na podstawie tabliczek
znamionowych maszyn i urządzeń.
Proponowane
metody nauczania
5
obliczeniowych.
Zebranie i uporządkowanie
wiedzy uczniów o energii.
Wprowadzenie pojęcia energii
mechanicznej.
Obserwowanie działań, które należy
podjąć, aby zmienić energię ciała.
Pogadanka
ilustrowana pokazem.
Analiza doświadczeń
i rysunków. Pokaz.
Ukazanie:
 zależności energii
poruszającego się ciała od
jego masy i prędkości,
 zależności energii
potencjalnej od jego masy i
wysokości, na której się
ciało znajduje.
Wprowadzenie wzorów
pozwalających obliczać wartość
energii potencjalnej i energii
kinetycznej.
Przeprowadzenie:
 doświadczeń ukazujących
przemiany energii
mechanicznej,
 doświadczeń ukazujących
zachowanie całkowitej
wartości energii
Obliczanie zmian energii
potencjalnej i energii kinetycznej.
Pogadanka.
Rozwiązywanie
zadań.
Obliczanie całkowitej energii
mechanicznej.
Analizowanie zasady zachowania
energii podczas ruchu ciała, gdy
jedyną działającą siłą jest siła
ciężkości.
Interpretowanie przebiegu zjawisk w
Pokaz.
Analiza rysunków i
rozwiązywanie
zadań.
Pogadanka.
Rozwiązywanie zadań
i opis uzasadniający.
32
Temat
1
51. Sprawność
maszyn
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
codziennego.
Zna zasadę zachowania energii.
Stosuje zasadę zachowania energii do
analizowania i przewidywania zjawisk.
Potrafi wyjaśnić, dlaczego maszyny proste
ułatwiają wykonywanie pracy.
Wie, że używając maszyn prostych
możemy uzyskać tylko tyle pracy, ile
włożymy (nie zwiększają pracy). Potrafi
obliczać sprawność maszyn.
Procedury osiągania celów - działania
Proponowane
metody nauczania
nauczyciela
ucznia
3
4
5
oparciu o zasadę zachowania energii.
mechanicznej w układzie
Obliczanie parametrów ruchu w
zamkniętym.
oparciu o zasadę zachowania energii.
Omówienie łańcuchów
przemian energii mechanicznej
na przykładach z życia
codziennego.
Obliczanie pracy wykonanej przy
Omówienie maszyn prostych w
Ćwiczenia
użyciu maszyn prostych.
różnych odmianach i
laboratoryjne.
zastosowaniach.
Analiza rysunków i
Wyjaśnienie pojęcia sprawności
rozwiązywanie zadań.
wykonywania pracy.
33
4. UWAGI O WSPOMAGANIU SAMODZIELNEJ PRACY
UCZNIA I MATERIAŁACH METODYCZNYCH DLA
NAUCZYCIELA
Dodatkowe elementy wzbogacające ofertę cyklu podręczników to:
 dla ucznia – materiały do pracy samodzielnej lub pod kierunkiem nauczyciela,
umieszczone na płycie CD-ROM dołączonej do każdej części podręcznika uczniowskiego;
 dla nauczyciela – materiały metodyczne zawarte na płycie CD-ROM dołączonej do
poradnika dla nauczyciela w segregatorze.
Ptyta CD dla ucznia (cz. 1-3) – dołączona do podręcznika, to multimedialne uzupełnienie i
rozszerzenie podręcznika i zeszytu ćwiczeń. Umieszczone na płycie Interakcje, Animacje, Filmy i
Doświadczenia dla każdego oraz dodatkowo Słowniczek i Tablice Fizyczne zostały
skorelowane z zawartością podręcznika i przyporządkowane odpowiednim tematom i
zagadnieniom – spis treści płyty jest identyczny ze spisem treści podręcznika. Praktycznie do
każdego tematu w podręczniku można znaleźć dodatkowe materiały i ćwiczenia, dzięki którym
zrozumienie i opanowanie nawet najtrudniejszych pojęć, zjawisk i praw fizycznych staje się o
wiele prostsze.
Umieszczone na płycie CD materiały, są bardzo dobrym narzędziem wspierającym nie tylko
uczniów mających problemy z nauką fizyki, ale także uczniów zdolnych, pragnących uzupełnić i
poszerzyć swoje wiadomości i umiejętności z fizyki. Zawartość płyty jest tak skonstruowana, aby
mogła służyć jako pomoc przy odrabianiu prac domowych, jako narzędzie do samodzielnej
nauki. Ważną rolę może też odegrać w lekcjach powtórzeniowych i jako wsparcie przy
nadrabianiu zaległości przez uczniów nieobecnych na lekcjach. Jednak najważniejszą cechą płyty
CD jest to, że uczeń jako aktywny użytkownik może przeżyć fascynującą i ciekawą przygodę z
fizyką, przygodę dzięki której lepiej zrozumie zjawiska i łatwiej opanuje niezbędne do rozumienia
świata wiadomości i umiejętności z fizyki.
Zawartość poszczególnych modułów znajdujących się na płycie:
Interakcje – interaktywne ćwiczenia, których powinny w znacznym stopniu ułatwić
zrozumienie najbardziej skomplikowanych tematów. Część interakcji takich nieco wykracza
poza zagadnienia wskazane w programie jako obowiązkowe. Ich zadaniem jest zainteresowanie
ucznia i pobudzenie do twórczych poszukiwań. Do każdej interakcji dołączona jest instrukcja
oraz przykładowe zadania, ćwiczenia i problemy do samodzielnego rozwiązania, których
wykonanie pomaga zrozumieć dane zagadnienie.
Animacje – niektóre mają charakter czysto ilustracyjny, stanowiący dopełnienie podręcznika,
gdzie możemy posłużyć się tylko statycznymi obrazkami, inne są symulacją zjawisk
fizycznych oraz zastosowań zjawisk i praw fizycznych w technice.
Filmy – sfilmowane doświadczenia. W większości, nauczyciel lub uczeń może je wykonać
samodzielnie; mają one interesujący przebieg, są proste i nie wymagają specjalistycznego
sprzętu laboratoryjnego, ich rolą jest inspirować do eksperymentowania zarówno ucznia jak i
nauczyciela. W zestawie filmów znajdziemy również doświadczenia, których nie można
wykonać w warunkach szkolnych.
Doświadczenia dla każdego – tekstowe instrukcje doświadczeń (z możliwością wydruku) do
samodzielnego wykonania przez ucznia. Proponowane doświadczenia nie wymagają
specjalistycznego sprzętu i można je wykonać zarówno w domu jak i w klasie.
www.wsip.pl
34
Słowniczek i Tablice Fizyczne – zawierają słowniczek najważniejszych terminów i biogramów
uczonych oraz tablice wielkości fizycznych i zagadnień znajdujących się w podręczniku.
Zeszyt ćwiczeń (cz. 1-3) – ściśle skorelowany z podręcznikiem, zawiera zadania dobrane do
aktywności ucznia wskazanych w programie oraz zadania:
 sprawdzające rozumienie zjawisk, pojęć i praw,
 sprawdzające umiejętność operowania nabywaną wiedzą,
 wymagające operowania wiedzą w nowych sytuacjach,
 umożliwiające nabywanie umiejętności wskazanych w standardach wymagań
egzaminacyjnych.
Nauczyciele, którzy wybiorą przedstawiony pakiet edukacyjny, otrzymają dodatkowe
materiały dydaktyczne, takie jak scenariusze wybranych lekcji, prezentacje multimedialne
opracowane w Power Point, PSO (Przedmiotowy System Oceniania), a także propozycję
planu wynikowego, który nauczyciel może adaptować do okoliczności i potrzeb uczniów.
www.wsip.pl
35
CZĘŚĆ 2. do Programu nauczania z Poradnika dla nauczyciela część 1. ( 139204)
ROZDZIAŁ 6. ENERGIA WEWNĘTRZNA
Temat
1
1. Przemiany
energii w ruchu
z tarciem
2. Przekazy-wanie
ciepła
3. Bilans cieplny
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
Zna pojęcie energii wewnętrznej i potrafi
je interpretować na gruncie modelu
budowy materii.
Potrafi:
 rozpoznawać zmiany energii
wewnętrznej,
 wyjaśnić i zademonstrować na
przykładzie przemianę energii
mechanicznej w energię wewnętrzną.
Wie, dlaczego sprawność maszyn zawsze
jest mniejsza niż 100%.
Zna pojęcie ciepła, jako sposobu
przekazywania energii.
Wie, że substancje w zależności od
budowy są dobrymi lub złymi
przewodnikami ciepła.
Potrafi:
 opisać na gruncie modelu budowy
materii, w jaki sposób odbywa się
bezpośrednie przekazywanie energii
wewnętrznej między ciałami –
cieplny przepływ energii,
 opisać mechanizm przewodnictwa
cieplnego ciał stałych,
 wyjaśnić zjawisko konwekcji.
Zna pojęcie ciepła właściwego.
Potrafi:
 zapisać i wyjaśnić zasadę
zachowania energii w odniesieniu do
procesów przekazywania ciepła:
Qpobrane = Qoddane
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
ucznia
3
4
Wprowadzenie pojęcia energii
wewnętrznej Omówienie nowej
postaci zasady zachowania
energii poszerzonej o energię
wewnętrzną.
Wprowadzenie pojęcia ciepła,
jako sposobu przekazywania
energii wewnętrznej.
Wyjaśnienie mechanizmu
przepływu ciepła na podstawie
molekularnego modelu budowy
materii.
Pokaz zjawiska konwekcji.
Wprowadzenie pojęcia ciepła
właściwego substancji i wzoru
pozwalającego obliczyć
wartość przekazanego ciepła:
Q = m ∙ c ∙ ∆t
Obserwowanie i opisywanie
przemian energii w ruchu z
tarciem.
Poszukiwanie sposobów
uzyskiwania zmiany energii
wewnętrznej.
Proponowane
metody nauczania
5
Pogadanka
ilustrowana
pokazem.
Ćwiczenia
laboratoryjne.
Analiza rysunków i
doświadczeń.
Pogadanka.
Sprawdzanie przewodnictwa
cieplnego ciał stałych, cieczy i
gazów.
Analizowanie zastosowań
praktycznych przewodników i
izolatorów ciepła.
Mieszanie znanych mas wody o
różnych temperaturach –
analizowanie bilansu cieplnego.
Wyznaczanie ciepła właściwego.
Opisywanie zjawisk z życia
codziennego z zastosowaniem
Ćwiczenia
laboratoryjne.
Opis rysunków i
schematów.
Ćwiczenia
laboratoryjne.
Analiza doświadczeń
i rysunków.
36
Temat
1
4. Wyznaczanie
ciepła
właściwego
5. Ciepło topnienia
i ciepło
parowania
6. Jak zmienić
energię
wewnętrzną
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
 obliczać zmiany energii
wewnętrznej,
 rozwiązywać i wyjaśniać zjawiska z
życia codziennego w oparciu o
zasadę bilansu cieplnego.
Potrafi:
 dobrać przyrządy do wyznaczania
ciepła pobranego/oddanego,
 wyznaczyć ciepło pobrane/ oddane,
 wyznaczyć ciepło właściwe
substancji.
Rzetelnie potrafi uwzględnić wpływ
wszystkich czynników na przebieg
doświadczenia.
Wie, że lód topi się w stałej temperaturze
i potrafi wyjaśnić dlaczego.
Potrafi wyjaśnić pojęcia: ciepło topnienia,
ciepło parowania.
Wie, że:
 ciepło topnienia jest równe ciepłu
krzepnięcia,
 ciepło parowania jest równe ciepłu
skraplania.
Potrafi wyjaśnić, dlaczego topnienie i
wrzenie zachodzą w stałej temperaturze.
Rzetelnie przeprowadza pomiary i
wykonuje dokładne obliczenia.
Wie, że energię wewnętrzną można
zmienić przez wykonanie pracy lub
przekazanie ciepła.
Potrafi:
 przytoczyć i wyjaśnić I zasadę
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
ucznia
3
4
bilansu cieplnego.
lub zmiany energii wewnętrznej
Proponowane
metody nauczania
5
Rozwiązywanie
zadań.
∆U = m ∙ c ∙ ∆t
Wyjaśnienie (i dyskusja)
przyczyn różnicy między
wyznaczoną wartością ciepła
właściwego i wartością
tabelaryczną.
Wprowadzenie ciepła
przemiany (fazowej) i wzoru
umożliwiającego obliczanie
energii potrzebnej do zmiany
stanu skupienia substancji bez
zmiany jej temperatury:
Q = m ∙ cprzemiany
Zwrócenie uwagi na wartości
ciepła przemiany, w tym na
szczególne znaczenie dla
przebiegu zjawisk w przyrodzie
dużych wartości ciepła
topnienia i ciepła parowania
wody.
Wprowadzenie I zasady
termodynamiki.
Wyjaśnienie, w jaki sposób
należy rozumieć popularnie
używane zwroty:
Wyznaczanie ciepła właściwego.
Ćwiczenia
laboratoryjne.
Wyznaczanie ciepła topnienia.
Wyznaczanie ciepła skraplania.
Instrukcja
Ćwiczenia
laboratoryjne.
Opisywanie zjawisk z życia
codziennego, podczas których
zachodzą przemiany fazowe.
Opis klasyfikujący i
uzasadniający.
Rozwiązywanie
zadań.
Analizowanie równoważności
pracy i ciepła.
Opis doświadczeń,
filmów, rysunków.
Opisywanie zjawisk z życia
codziennego z zastosowaniem I
Opis klasyfikujący i
uzasadniający.
37
Temat
1
7. * Silnik cieplny
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
termodynamiki,
 przytoczyć przykłady potwierdzające
słuszność równoważności pracy i
ciepła,
 stosować I zasadę termodynamiki do
interpretacji i przewidywania
zjawisk.
Potrafi:
 podać przykład sytuacji, gdy
dostarczamy energii w postaci ciepła
i uzyskujemy pracę (ciepło
zamieniane jest na pracę),
 wymienić przykłady silników
cieplnych,
 wyjaśnić, dlaczego do pracy silnika
cieplnego niezbędna jest chłodnica..
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
ucznia
3
4
zasady termodynamiki.
 zamiana pracy na ciepło,
 zamiana ciepła na pracę.
Pokaz doświadczenia, w
którym jest wykonywana praca
dzięki dostarczeniu ciepła.
Proponowane
metody nauczania
5
Rozwiązywanie
zadań.
Omówienie zasady działania
silnika parowego i silnika
spalinowego.
Opis ilustrowany
pokazami.
Analizowanie zjawisk, dzięki
którym możliwe jest
wykonywanie pracy, kosztem
dostarczonego ciepła.
Opis klasyfikujący i
uzasadniający.
Rysowanie łańcuchów przemian
energii zachodzących w silnikach
cieplnych.
ROZDZIAŁ 7. PRZEKAZYWANIE ENERGII. FALE
Temat
1
8. Fala jako sposób
przekazywani
energii
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
Potrafi:
 rozpoznać, że została przekazana
energia,
 wyjaśnić i zademonstrować, że fale
przenoszą energię.
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
ucznia
3
4
Uświadomienie uczniom:
Rozpoznawanie zjawiska
 potrzeby przekazywania
przekazania energii i sposobu, w
energii,
jaki została przekazana.
 na czym polega wysyłanie,
Rozpoznawanie zjawiska
a na czym odbieranie
rozchodzenia się fali.
energii.
Omówienie
znanych/powszechnie
stosowanych sposobów
przekazywania energii.
Proponowane
metody nauczania
5
Pogadanka
ilustrowana
pokazem.
Analiza rysunków i
filmów.
38
Temat
1
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
9. Rozchodzenie się Potrafi:
fal mechanicznych  wskazać przykłady fal poprzecznych
i podłużnych,
 opisać i zilustrować przykładami
zjawisko przenikania i nakładania się
fal,
 wskazać przykłady odbicia, ugięcia i
załamania fal.
10. Ruch drgający
Wie, że ruch drgający to ruch okresowy,
w którym działa siła zwrotna,
Potrafi:
 wskazać przykłady ruchów
drgających,
 wskazać i wyznaczać cechy ruchu:
amplitudę, okres, częstotliwość
drgań, położenie równowagi,
 odczytać z wykresu x(t) amplitudę i
okres drgań..
11. Przemiany
Potrafi:
energii w ruchu
 wyjaśnić dlaczego układ drgający nie
drgającym
zatrzymuje się w położeniu
równowagi,
 rozpoznawać rodzaje energii układu
drgającego w różnych fazach ruchu,
 opisać przemiany energii w ruchu
drgającym,
 rozpoznawać drgania gasnące i
drgania wymuszone,
 wyjaśniać przyczyny tłumienia
drgań.
12. Ciało drgające
Potrafi:
jako źródło fal
 wskazywać sposoby
wymuszania/podtrzymywania drgań,
www.wsip.pl
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
ucznia
3
4
Demonstrowanie różnych
impulsów
Omówienie i
Rozpoznawanie i przewidywanie
zademonstrowanie: ciągów
zjawisk w ruchu falowym.
falowych i ich źródeł, zjawisk
Rozpoznawanie rodzajów fal.
falowych na sznurze i na
Rozpoznawanie, kiedy fala
powierzchni wody.
przenosi większą ilość energii.
Omówienie i demonstrowanie
ruchu drgającego oraz
powszechności występowania
tego ruchu w przyrodzie i
technice.
Demonstrowanie sposobu
otrzymywania wykresu x(t) w
ruchu drgającym.
Analizowanie sił i energii w
ruchu drgającym.
Analizowanie przemian energii
w ruchu wahadła oraz ruchu
obciążnika zawieszonego na
sprężynie.
Omówienie drgań gasnących i
wymuszonych, rezonansu
mechanicznego i jego znaczenia
w przyrodzie oraz technice.
Omówienie i demonstrowanie:
ciała drgającego jako źródła fal,
ciała drgającego jako
Rozpoznawanie ruchów
drgających wśród ruchów
okresowych.
Analizowanie ruchu wahadła.
Wyznaczanie amplitudy, okresu i
częstotliwości drgań.
Badanie zależności okresu drgań
wahadła od jego długości.
Analizowanie wykresów x(t).
Rozpoznawanie drgań
swobodnych, tłumionych i
wymuszonych.
Analizowanie przemian energii w
ruchu drgającym.
Analizowanie zjawiska rezonansu
mechanicznego.
Analizowanie przyczyn zmiany
amplitudy drgań.
Analizowanie energii całkowitej w
Proponowane
metody nauczania
5
Pogadanka
ilustrowana
pokazem
Analiza i
uzasadnianie.
Opis klasyfikujący i
uzasadniający.
Pogadanka
ilustrowana pokazem
Opis klasyfikujący.
Ćwiczenie.
Eksperyment .
Pogadanka
ilustrowana pokazem
Opis klasyfikujący.
Analiza i
uzasadnianie.
Pogadanka
ilustrowana pokazem
Obserwacja
39
Temat
1
13. Źródła i cechy
dźwięków
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
 opisać zjawisko rezonansu
mechanicznego,
 podać przykłady drgań
wymuszonych oraz przykłady
rezonansu mechanicznego w
praktyce,
 opisywać falę harmoniczną (λ, T, f),
 obliczać prędkość rozchodzenia się
fali.
Wie, że ciało drgające może być źródłem
dźwięku.
Potrafi:
 wskazać przedział dźwięków
słyszalnych, ultradźwięków i
infradźwięków,
 powiązać cechy dźwięku z cechami
ruchu drgającego.
14. Rozchodzenie się
dźwięków
Wie, że fala dźwiękowa jest falą
podłużną.
Potrafi wskazać zjawiska falowe podczas
rozchodzenia się fal dźwiękowych.
Wyjaśnia zjawisko echa.
15. Instrumenty
muzyczne
Potrafi wyjaśnić związek długości struny
z wysokością wydawanego dźwięku.
Wie, na czym polega strojenie gitary.
www.wsip.pl
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
ucznia
3
4
ruchu gasnącym i wymuszonym.
odbiornika fal.
Określanie cech fali harmonicznej
Omówienie i demonstrowanie
cech fali harmonicznej
Proponowane
metody nauczania
5
klasyfikująca,
uzasadniająca.
Omówienie i pokazanie ciała
drgającego jako źródła
dźwięków, infradźwięków i
ultradźwięków.
Omówienie ucha jako
odbiornika drgań (dźwięków).
Zwrócenie uwagi na szkodliwe
skutki hałasu.
Demonstrowanie rezonansu
akustycznego.
Omówienie i demonstrowanie
fal dźwiękowych w powietrzu i
w innych ośrodkach.
Rozpoznawanie ciał drgających
jako źródeł dźwięków,
infradźwięków lub ultradźwięków.
Przewidywanie wysokości i
natężenia dźwięku na podstawie
znanych cech ruchu drgającego.
Pogadanka
ilustrowana pokazem
Analiza doświadczeń
i schematów.
Obserwowanie przekazywania
dźwięku przez ośrodki inne niż
powietrze (telefon sznurkowy).
Analizowanie zjawiska echa.
Omówienie i demonstrowanie
instrumentów strunowych i
dętych.
Opisanie fal stojących w
strunie, membranie i słupach
powietrza.
Obserwowanie i opisywanie fal
stojących.
Analizowanie i opisywanie
budowy i działania instrumentów
muzycznych.
Pogadanka
ilustrowana
pokazem.
Analiza doświadczeń
i schematów.
Analiza wykresów,
rysunków i filmów.
Pogadanka
ilustrowana
pokazem.
Opis porównujący i
klasyfikujący.
40
ROZDZIAŁ 8. PRZEKAZYWANIE ENERGII ZA POMOCĄ ŚWIATŁA
Temat
1
16. Światło jako
sposób
przekazywania
energii
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
Potrafi:
 wykazać na przykładach, że światło
przenosi energię,
 wskazać źródła i odbiorniki światła,
 wskazać ciała najlepiej pochłaniające
promieniowanie.
17. Rozchodzenie się Wie, że widzimy ciała, które wysyłają
światła
lub odbijają światło.
Potrafi:
 wykazać, że światło rozchodzi się
prostoliniowo,
 wykazać, że zaćmienia Słońca i
Księżyca są następstwem
prostoliniowego rozchodzenia się
światła.
Zna:
 pojęcia: wiązka światła, promień
światła, odbicie, rozproszenie
światła, kąt padania i kąt odbicia,
 prawo odbicia światła.
Dokładnie wykreśla bieg promieni
świetlnych.
18. Zjawisko
Zna pojęcia: załamanie światła, kąt
załamania światła padania, kąt załamania, kąt graniczny.
Potrafi wskazać, kiedy następuje
załamanie światła.
Wie, na czym polega zjawisko
całkowitego wewnętrznego odbicia.
Potrafi wskazać przykłady zjawisk
będących następstwem załamania światła
i całkowitego wewnętrznego odbicia.
19. Soczewki
Wie, że soczewka zbiera (skupia) lub
rozprasza wiązkę światła, silniej lub
słabiej w zależności od zdolności
www.wsip.pl
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
Ucznia
3
4
Uświadomienie uczniom, że
energia wysyłana w postaci
Analizowanie przemian energii
światła nie bierze się z nikąd.
zachodzących pod wpływem
Omówienie typowych rodzajów
światła.
energii przemieniany w źródłach
światła w światło.
Omawianie skutków
Omówienie sposobu określania
prostoliniowego rozchodzenia
kąta między prostą i płaszczyzną.
się światła.
Analizowanie energii
Obserwowanie zjawiska odbicia.
przenoszonej podczas zjawisk
świetnych, omówienie
Przewidywanie i wykreślanie
możliwości transmisji energii w
drogi promieni świetnych.
światłowodach.
Proponowane
metody nauczania
5
Pogadanka
ilustrowana pokazem.
Opis uzasadniający.
Analiza rysunków,
fotografii
Pokaz.
Eksperyment.
Ćwiczenia.
Modelowanie zjawiska
zaćmienia Słońca i zaćmienia
Księżyca.
Demonstrowanie zjawiska
załamania światła oraz zjawiska
całkowitego wewnętrznego
odbicia.
Poszukiwanie odpowiedzi na
pytania: „co widzimy?", „co to są
Pokaz.
Obserwowanie zjawiska
załamania światła.
Przewidywanie i wykreślanie
drogi promieni świetlnych.
Badanie „działania" soczewki.
Analizowanie rysunków,
Analiza doświadczeń,
rysunków, fotografii.
Pogadanka i
eksperyment.
41
Osiągnięcia ucznia uczeń:
1
2
skupiającej.
Potrafi:
 wskazać rodzaje soczewek,
 wyjaśnić powstawanie obrazu w
kamerze otworkowej,
 obliczać zdolność skupiającą
soczewki,
 wskazać zastosowania praktyczne
soczewek i pryzmatów.
20. Obrazy
Potrafi wyjaśnić, w jaki sposób wiązka
otrzymywane za
światła odchylona przez soczewkę
pomocą soczewek tworzy obraz.
Zna bieg charakterystycznych promieni
świetlnych.
Potrafi wykreślać obrazy otrzymywane
za pomocą soczewek,
Starannie konstruuje powstające
obrazy.
21. Zwierciadła
Potrafi:
 wykreślać dalszy bieg wiązki światła
po odbiciu od zwierciadła płaskiego,
i sferycznego,
 wyjaśniać pojęcie ogniska i
ogniskowej zwierciadła,
 wskazać i wyjaśnić praktyczne
zastosowania zwierciadeł.
22. Obrazy
Potrafi wyjaśniać, w jaki sposób wiązka
otrzymywane za
światła odbitego od zwierciadła tworzy
pomocą
obraz.
zwierciadeł
Zna bieg promieni charakterystycznych.
Konstruuje obrazy otrzymywane za
pomocą zwierciadeł.
23. Światło białe jako Wie, że światło białe jest mieszaniną
mieszanina barw różnych barw.
Potrafi:
Temat
www.wsip.pl
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
Ucznia
3
4
fotografii i wykresów.
obrazy optyczne?".
Przewidywanie dalszego biegu
wiązki światła padającego na
soczewkę na podstawie kształtu
Omówienie możliwości
soczewki.
sterowania za pomocą soczewek
energią niesioną przez wiązki
światła.
Demonstrowanie obrazów
otrzymywanych za pomocą
różnych soczewek.
Badanie „działania" zwierciadeł.
Analizowanie obrazów
otrzymywanych za pomocą
soczewek ustawianych w
różnych odległościach od
przedmiotu.
Konstruowanie obrazów.
Omówienie możliwości
sterowania za pomocą
zwierciadeł energią niesioną
przez wiązki światła.
Analizowanie biegu wiązek
odbitych od zwierciadła.
Demonstrowanie obrazów
otrzymywanych za pomocą
różnych zwierciadeł.
Obserwowanie obrazów
otrzymywanych za pomocą
zwierciadeł.
Wykreślanie obrazów.
Omówienie zjawiska
rozszczepienia światła i zjawiska
otrzymywania różnych barw.
Analizowanie widma światła
białego.
Proponowane
metody nauczania
5
Opis rysunków.
Ćwiczenia
laboratoryjne.
Ćwiczenia.
Analiza schematów,
rysunków, fotografii.
Ćwiczenia
laboratoryjne.
Ćwiczenia.
Pokaz.
Analiza doświadczeń,
42
Temat
1
24. Przyrządy
optyczne
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
 wyjaśnić, dlaczego ciała są barwne,
 wyjaśnić działanie filtrów barwnych,
 opisać, na czym polega składanie
barw.
Potrafi:
 opisać budowę i działanie lupy,
mikroskopu, lunety, teleskopu,
projektora, aparatu fotograficznego,
 wyjaśnić, dlaczego za pomocą lunety
widzimy dokładniej, mimo że
otrzymany obraz nie jest
powiększony w stosunku do
obserwowanego przedmiotu,
 wyjaśnić, dlaczego staramy się
konstruować teleskopy o jak
największej średnicy zwierciadeł.
Procedury osiągania celów - działania
nauczyciela
Ucznia
3
4
Składanie i analizowanie barw.
Wyjaśnienie, co to znaczy, że
lupa powiększa obrazy.
Omówienie budowy oka, wad
wzroku i roli okularów.
Wyjaśnienie, dlaczego za
pomocą lunety i teleskopu
możemy obserwować bardzo
odległe obiekty, chociaż dociera
do nas bardzo mała ilość światła
(energii).
Budowanie modeli przyrządów
optycznych.
Wykreślanie obrazów
otrzymywanych za pomocą
zwierciadeł.
Proponowane
metody nauczania
5
symulacji, rysunków.
Pogadanka.
Analiza rysunków i
wykresów.
Ćwiczenia
laboratoryjne.
Rozwiązywanie zadań.
CZĘŚĆ 3.
ROZDZIAŁ 9. PRZEKAZYWANIE ENERGII ZA POMOCĄ PRĄDU ELEKTRYCZNEGO
Temat
1
1. Prąd elektryczny
jako sposób
przekazywania
energii
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
Potrafi uzasadnić na przykładach ze
swojego otoczenia, że prąd elektryczny
jest sposobem przekazywania energii.
Zna symbole elementów prostych
obwodów elektrycznych.
Potrafi:
 zbudować prosty obwód elektryczny,
 budować obwody elektryczne
Procedury osiągania celów – działania
nauczyciela
3
Dyskusja na temat znaczenia
prądu elektrycznego dla pracy
maszyn i urządzeń z
najbliższego otoczenia.
Uzupełnienie i uporządkowanie
wiedzy uczniów o obwodach
prądu elektrycznego.
Omówienie sposobu pomiaru
Proponowane
metody nauczania
ucznia
4
Analizowanie warunków
przepływu prądu w obwodzie.
Budowanie obwodów
elektrycznych.
5
Dyskusja.
Analiza i opis
rysunków, schematów,
doświadczeń.
43
Temat
Osiągnięcia ucznia uczeń:
1
2
według schematów oraz rysować
schematy obwodów elektrycznych,
 mierzyć natężenie prądu,
 mierzyć napięcie elektryczne.
Wie, że:
 wielkością charakteryzującą prąd
płynący w obwodzie jest natężenie,
 właściwości energetyczne źródła
energii elektrycznej charakteryzuje
napięcie elektryczne na jego
zaciskach.
Zna jednostkę napięcia elektrycznego 1V
(wolt).
2. Odbiorniki energii Wie, że opór elektryczny jest wielkością
elektrycznej
charakteryzującą każdy element obwodu
elektrycznego oraz każdy odbiornik
energii elektrycznej.
Zna prawo Ohma.
3. Energia w
obwodzie
elektrycznym
4. Obwody
elektryczne
www.wsip.pl
Wie, że prąd elektryczny wykonuje pracę.
Potrafi:
 obliczać pracę i moc prądu
elektrycznego,
 przewidywać skutki włączania do
obwodu dostępnych urządzeń
elektrycznych na podstawie ich
tabliczek znamionowych.
Wie, że źródło energii elektrycznej jest
przetwornikiem energii.
Potrafi wskazać rodzaje energii
przemienianych w energię elektryczną w
źródłach napięcia.
Wie, w jaki sposób można włączyć do
obwodu kilka odbiorników jednocześnie.
Procedury osiągania celów – działania
nauczyciela
3
natężenia prądu elektrycznego.
ucznia
4
Proponowane
metody nauczania
5
Wprowadzenie pojęcia napięcie
elektryczne. Wykazanie, że
zdolność przekazywania energii
przez źródło jest tym większa,
im wyższe jest napięcie na jego
zaciskach.
Demonstrowanie zależności I(U)
dla różnych odbiorników energii
elektrycznej.
Wprowadzenie pojęć: dobry i
zły przewodnik prądu, opór
właściwy.
Omówienie:
 przemian energii w
obwodzie elektrycznym i w
odbiornikach i w źródłach
energii elektrycznej,
 zasady działania źródeł
energii elektrycznej,
 zasady zachowania energii
w obwodzie elektrycznym.
Omówienie schematu i działania
energetycznej sieci domowej.
Obliczanie oporu elektrycznego
odbiornika.
Obliczanie pracy prądu w
żelazku, grzałce, żarówce
telewizorze i innych
odbiornikach energii
elektrycznej.
Analizowanie przemian energii
w prądnicy, w elektrowni
wodnej, wiatrowej, paliwowej,
w fotoogniwie.
Badanie obwodów
Pogadanka.
Eksperyment.
Opis porównujący i
uzasadniający.
Rozwiązywanie zadań.
Pokaz i dyskusja.
Rozwiązywanie zadań.
Opis uzasadniający.
Pogadanka i pokaz.
Ćwiczenia
44
Temat
1
złożone
5. Wyznaczanie
oporu
elektrycznego.
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
Potrafi:
 przewidywać zmiany natężenia prądu
w zależności od sposobu łączenia
odbiorników,
 przytoczyć i wyjaśnić I prawo
Kirchhoffa,
 obliczać natężenie prądu w
przewodzie głównym i w
poszczególnych gałęziach sieci.
Zna zasady bezpiecznego korzystania z
energii elektrycznej i stosuje je podczas
wykonywania doświadczeń.
Potrafi:
 dobierać przyrządy i zbudować
obwód umożliwiający wyznaczenie
oporu elektrycznego,
 określać dokładność pomiaru
natężenia prądu i napięcia
elektrycznego,
 wykreślać zależność I(U),
 wyznaczyć opór elektryczny.
Wie, że opór przewodnika rośnie ze
wzrostem temperatury.
Procedury osiągania celów – działania
nauczyciela
3
Omówienie sposobu
wykreślania wykresów na
podstawie pomiarów, z
uwzględnianiem niepewności
pomiarowych.
Omówienie zależności R(t)
różnych odbiorników energii
elektrycznej.
ucznia
4
rozgałęzionych.
Analizowanie skutków
włączania odbiorników energii
elektrycznej łączonych ze sobą
szeregowo, równolegle i w
sposób mieszany.
Wyznaczanie oporu
elektrycznego przewodnika.
Sporządzanie i odczytywanie
wykresów I(U).
Proponowane
metody nauczania
5
laboratoryjne.
Rozwiązywanie zadań.
Ćwiczenia
laboratoryjne.
Rozwiązywanie zadań.
ROZDZIAŁ 10. ELEKTROMAGNETYZM
Temat
1
6. Oddziaływania
elektryczne
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
Potrafi wskazać przykłady
oddziaływań elektrycznych.
Procedury osiągania celów – działania
nauczyciela
Ucznia
3
4
Analizowanie oddziaływań
Demonstrowanie oddziaływań
elektrycznych.
elektrycznych.
Proponowane
metody nauczania
5
Pogadanka ilustrowana
pokazem.
45
Osiągnięcia ucznia uczeń:
1
2
Wie, że ładunki elektryczne mogą
być dodatnie lub ujemne.
Wie, na czym polega uziemienie.
Potrafi zademonstrować
oddziaływania ciał obdarzonych
ładunkami jedno- i różnoimiennymi.
Zna jednostkę ładunku elektrycznego.
Potrafi przytoczyć i opisać (objaśnić)
prawo Coulomba.
Zna budowę i zasadę działania
elektroskopu.
7. Elektryzowanie ciał Wie, w jaki sposób można rozpoznać,
czy dana substancja jest
przewodnikiem, czy izolatorem.
Potrafi:
 elektryzować ciało przez
pocieranie, indukcję i przez
przepływ,
 wskazać w najbliższym
otoczeniu przykłady
elektryzowania ciał oraz skutki i
zastosowania tego zjawiska.
Wie:
 co to znaczy, że w przestrzeni
jest pole elektryczne,
 że ładunek w polu elektrycznym
ma energię.
Wyjaśnia, jak należy postępować w
czasie burzy.
Zna zasadę działania piorunochronu.
8. Mikroskopowy
Wie, że:
obraz zjawisk
 najmniejsza częścią pierwiastka
elektrycznych
jest atom,
 struktura atomu jest złożona oraz
potrafi wskazać i opisać cząstki
Temat
www.wsip.pl
nauczyciela
3
Procedury osiągania celów – działania
Ucznia
4
Wprowadzenie pojęcia i jednostki
ładunku elektrycznego oraz
omówienie sposobów
porównywania i pomiaru wartości
ładunków.
Przewidywanie zmiany wartości
oddziaływań wskutek zmiany
wartości i odległości ładunków.
Rozpoznawanie znaku ładunków.
Proponowane
metody nauczania
5
Opis klasyfikujący –
doświadczeń,
rysunków, filmów.
Rozwiązywanie zadań.
Pokaz.
Omówienie zjawiska indukcji
elektrostatycznej.
Demonstrowanie elektroforu i
maszyny elektrostatycznej.
Omówienie zjawisk
elektrycznych występujących w
przyrodzie.
Wprowadzenie pojęcia pole
elektryczne.
Wyjaśnienie, dlaczego nie ma
sprzeczności w stwierdzeniu:
 'atom jest najmniejszą
częścią…'
i
Elektryzowanie ciał różnymi
sposobami.
Analizowanie zjawisk
elektrycznych.
Pokaz.
Ćwiczenia
laboratoryjne.
Opis rysunków,
filmów, doświadczeń.
Pogadanka.
Wyjaśnianie zjawisk
elektrycznych z wykorzystaniem
modelu elektrycznej budowy
Opis uzasadniający
doświadczeń i
rysunków
46
Temat
1
9. Przemiany energii
w zjawiskach
elektrycznych.
10. Oddziaływania
magnetyczne
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
elementarne, z których jest
zbudowany.
Potrafi wyjaśnić:
 mechanizm elektryzowanie ciał,
 dlaczego jedne substancje są
przewodnikami, a inne
izolatorami,
 mechanizm przepływu prądu
elektrycznego.
Zna zasadę zachowania ładunku.
Potrafi:
 wskazać zjawiska, w których
ujawnia się energia elektryczna
 wyjaśniać w jaki sposób energia
elektryczna przemienia się w
inne rodzaje energii.
Wie, że:
 pewne substancje maj ą
właściwości magnetyczne,
 magnes zawsze ma dwa bieguny.
Potrafi opisać oddziaływanie między
magnesami.
Wie, co to znaczy, że w pewnej
przestrzeni jest pole magnetyczne.
Potrafi zademonstrować i narysować
linie pola magnetycznego w pobliżu
magnesu.
Potrafi:
 wyjaśnić działanie kompasu,
 wykazać, że wokół przewodnika
z prądem jest pole magnetyczne,
 wyjaśnić działanie
elektromagnesu,
 namagnesować ferromagnetyk.
Procedury osiągania celów – działania
nauczyciela
Ucznia
3
4
materii.
 ' atom zbudowany jest z…'
Omówienie modelu przepływu
prądu elektrycznego oraz zasady
zachowania ładunku.
Omówienie energii ładunku
elektrycznego.
Omówienie przemian energii
zachodzących z udziałem energii
elektrycznej.
Wyjaśnienie, dlaczego energia
elektryczna jest niebezpieczna.
Zebranie i uzupełnienie
wiadomości uczniów o
magnesach i oddziaływaniach
magnetycznych.
Demonstrowanie pola
magnetycznego magnesu oraz
przewodników z prądem.
Omówienie mikroskopowego
modelu magnesowania ciał.
Analizowanie doświadczeń,
rysunków, schematów.
Analizowanie i wyjaśnianie
zjawisk wywołanych
oddziaływaniami
magnetycznymi.
Konstruowanie i badanie
elektromagnesu.
Analizowanie praktycznych
zastosowań oddziaływań
magnetycznych.
Proponowane
metody nauczania
5
Pogadanka.
Ćwiczenia.
Pogadanka.
Opis klasyfikujący i
uzasadniający.
Ćwiczenia
laboratoryjne.
Opis doświadczeń,
rysunków, filmów.
47
Temat
1
11. Przewodnik z
prądem w polu
magnetycznym
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
Wie, że na przewodnik z prądem
działa w polu magnetycznym siła.
Potrafi wskazać zastosowania
praktyczne siły elektrodynamicznej.
12. Pozyskiwanie
Potrafi:
energii elektrycznej  opisać urządzenie elektryczne na
podstawie jego tabliczki
znamionowej,
 narysować łańcuch przemian
energetycznych zachodzących w
elektrowni.
Zna i potrafi stosować zasady
bezpiecznego zachowania w
obecności linii przesyłowych, źródeł i
odbiorników energii elektrycznej.
Procedury osiągania celów – działania
nauczyciela
Ucznia
3
4
Analizowanie oddziaływań
Demonstrowanie siły
między polem magnetycznym a
elektrodynamicznej.
przewodnikiem z prądem.
Omówienie zasady budowy i
Poszukiwanie możliwości
działania silnika elektrycznego i
zastosowania praktycznego siły
mierników prądu.
elektrodynamicznej .
Tworzenie modelu miernika i
silnika elektrycznego.
Omówienie zjawisk
Analizowanie problemów
zachodzących w źródłach
związanych z wykorzystaniem
napięcia elektrycznego.
energii elektrycznej.
Rysowanie łańcuchów przemian
energetycznych zachodzących w
obwodach prądu przemiennego.
Proponowane
metody nauczania
5
Pokaz.
Obserwacja i opis
uzasadniający i
porównujący
doświadczeń,
rysunków i filmów.
Pogadanka.
Analizowanie
doświadczeń, filmów,
rysunków, schematów.
Rozwiązywanie zadań.
ROZDZIAŁ 11. FALE ELEKTROMAGNETYCZNE
Temat
1
13. Rozchodzenie się
fal elektromagnetycznych
www.wsip.pl
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
Wie, co nazywamy falą
elektromagnetyczną.
Potrafi:
wskazać źródła fal elektromagnetycznych,
wskazać odbiorniki fal
elektromagnetycznych.
Zna mechanizm rozchodzenia się fal
elektromagnetycznych.
Wie, że fale elektromagnetyczne rozchodzą
się w próżni z prędkością
Procedury osiągania celów – działania
Nauczyciela
ucznia
3
4
Demonstrowanie źródeł i
Rozpoznawanie (wyszukiwanie)
odbiorników fal
źródeł fal elektromagnetycznych.
elektromagnetycznych.
Omówienie mechanizmu
rozchodzenia się fal
elektromagnetycznych.
Przedstawienie przykładów
zastosowań fal
elektromagnetycznych do
Rozpoznawanie zjawisk
zachodzących podczas
rozchodzenia się fal
elektromagnetycznych różnych
Proponowane
metody nauczania
5
Pogadanka ilustrowana
pokazem.
Analiza i opis
rysunków, filmów,
doświadczeń.
Analiza oraz opis
klasyfikujący,
porównujący oraz
uzasadniający
48
Temat
1
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
c  3  10 8
14. Falowa natura
światła
m
s
Wie, że fale elektromagnetyczne odbijają
się od przewodników.
Potrafi:
 scharakteryzować właściwości fal
różnych długości (radiowych,
telewizyjnych, stosowanych w
radiolokacji i telefonii komórkowej),
 wykazać, że fale elektromagnetyczne
przenoszą energię.
Wie, że:
 światło ma naturę falową,
 światło rozchodzi się w próżni z
prędkością
c  3 108
15. Widmo i
zastosowania fal
elektromagnetycznych
www.wsip.pl
m
s
Potrafi:
 przytoczyć przykłady dyfrakcji i
interferencji światła,
 powiązać barwę światła z długością
fali,
 opisać zjawisko polaryzacji światła
oraz wskazać przykłady występowania
tego zjawiska.
Potrafi:
 opisać poszczególne zakresy widma fal
elektromagnetycznych,
 wskazać źródła i zastosowania
mikrofal, podczerwieni, ultrafioletu,
promieniowania X i promieni γ.
Procedury osiągania celów – działania
Nauczyciela
ucznia
3
4
długości.
przesyłania i pozyskiwania
Poznawanie sposobów
informacji.
przekazywania informacji za
pomocą fal
elektromagnetycznych.
Demonstrowanie zjawisk
świadczących o falowej naturze
światła (dyfrakcji, interferencji,
polaryzacji).
Omówienie doświadczeń
wskazujących na skończoną
wartość prędkości światła.
Przedstawienie widma fal
elektromagnetycznych oraz
typowych źródeł poszczególnych
zakresów tych fal.
Omówienie zastosowań i zagrożeń
związanych z poszczególnymi
zakresami fal
Rozpoznawanie zjawisk.
Analizowanie rysunków i
schematów.
Poznawanie właściwości i
zastosowań poszczególnych
zakresów fal
elektromagnetycznych.
Proponowane
metody nauczania
5
schematów, rysunków,
filmów.
Pokaz.
Opis klasyfikujący
doświadczeń i
rysunków.
Rozwiązywanie zadań.
Pogadanka.
Analiza rysunków,
filmów, instrukcji.
49
Temat
1
Osiągnięcia ucznia uczeń:
2
16. * Falowe i
Zna i potrafi opisać zjawisko
korpuskularne
fotoelektryczne.
właściwości światła Zna pojęcie foton i potrafi przedstawić
model wyjaśniający zjawisko
fotoelektryczne.
Wie, że:
 energia fotonu zależy od
odpowiadającej mu barwy światła,
 do pełnego wyjaśnienia zjawisk należy
czasami przyjąć model falowy, a
czasami model korpuskularny światła
(promieniowania).
www.wsip.pl
Procedury osiągania celów – działania
Nauczyciela
ucznia
3
4
elektromagnetycznych.
Rozpoznawanie energii fotonów.
Demonstrowanie zjawiska
Przedstawianie łańcuchów
fotoelektrycznego.
przemian energetycznych
Omówienie korpuskularnego
zachodzących podczas
modelu światła.
oddziaływania światła z materią.
Omówienie dualizmu falowoRozpoznawanie zastosowań
korpuskularnego promieniowania.
zjawiska fotoelektrycznego.
* Omówienie dualizmu
korpuskularno-falowego materii –
ukazanie na kilku przykładach (np.
mikroskopu elektronowego), że do
wyjaśnienia zjawisk niezbędne jest
uwzględnienie własności falowych.
Proponowane
metody nauczania
5
Pogadanka ilustrowana
pokazem.
Analiza i opis fotografii,
rysunków, schematów i
filmów.
50
BLIŻEJ FIZYKI
PODSTAWA PROGRAMOWA
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej
z dnia... 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania
przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół
(Projekt z dnia 16 września 2008 r.)
Załącznik nr 4
PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO
DLA GIMNAZJÓW l SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH,
KTÓRYCH UKOŃCZENIE UMOŻLIWIA PRZYSTĄPIENIE
DO EGZAMINU MATURALNEGO
FIZYKA
III etap edukacyjny
Cele kształcenia - wymagania ogólne
I. Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania
prostych zadań obliczeniowych.
II. Przeprowadzanie doświadczeń i wyciąganie wniosków z otrzymanych wyników.
III. Wskazywanie w otaczającej rzeczywistości przykładów zjawisk opisywanych za
pomocą poznanych praw i zależności fizycznych.
IV. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym
popularnonaukowych).
Treści nauczania i umiejętności – wymagania szczegółowe
1. . Ruch prostoliniowy i siły. Uczeń:
1) posługuje się pojęciem prędkości do opisu ruchu; przelicza jednostki prędkości;
2) odczytuje prędkość i przebytą odległość z wykresów zależności drogi i prędkości od
czasu, oraz rysuje te wykresy na podstawie opisu słownego;
3) podaje przykłady sił i rozpoznaje je w różnych sytuacjach praktycznych;
4) opisuje zachowanie się ciał na podstawie pierwszej zasady dynamiki Newtona;
5) odróżnia prędkość średnią od chwilowej w ruchu niejednostajnym;
6) posługuje się pojęciem przyspieszenia do opisu ruchu prostoliniowego jednostajnie
przyspieszonego;
7) opisuje zachowanie się ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona;
8) stosuje do obliczeń związek między masą ciała, przyspieszeniem i siłą;
9) posługuje się pojęciem siły ciężkości;
10) opisuje wzajemne oddziaływanie ciał posługując się trzecią zasadą dynamiki;
11) wyjaśnia zasadę działania dźwigni dwustronnej, bloku nieruchomego, kołowrotu;
12) opisuje wpływ oporów ruchu na poruszające się ciała.
2.
Energia. Uczeń:
1) wykorzystuje pojęcie energii i wymienia różne formy energii;
2) posługuje się pojęciem pracy i mocy;
3) opisuje wpływ wykonanej pracy na zmianę energii;
www.wsip.pl
51
4) posługuje się pojęciem energii mechanicznej jako sumy energii kinetycznej i
potencjalnej;
5) stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej;
6) analizuje jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowane wykonaniem pracy i
przepływem ciepła;
7) wyjaśnia związek między energią kinetyczną cząsteczek i temperaturą;
8) wyjaśnia przepływ ciepła w zjawisku przewodnictwa cieplnego oraz rolę izolacji
cieplnej;
9) opisuje zjawiska topnienia, krzepnięcia, parowania, skraplania, sublimacji i
resublimacji;
10) posługuje się pojęciem ciepła właściwego, ciepła topnienia i ciepła parowania;
11) opisuje ruch cieczy i gazów w zjawisku konwekcji.
3.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
Właściwości materii. Uczeń:
analizuje różnice w budowie mikroskopowej ciał stałych cieczy i gazów;
omawia budowę kryształów na przykładzie soli kamiennej;
posługuje się pojęciem gęstości;
stosuje do obliczeń związek między masą, gęstością i objętością ciał stałych i cieczy
na podstawie wyników pomiarów wyznacza gęstość cieczy i ciał stałych;
opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego na wybranym przykładzie;
posługuje się pojęciem ciśnienia (w tym ciśnienia hydrostatycznego i
atmosferycznego);
formułuje prawo Pascala i podaje przykłady jego zastosowania;
analizuje i porównuje wartości siły wyporu dla ciał zanurzonych w cieczy lub gazie;
wyjaśnia pływanie ciał na podstawie prawa Archimedesa.
4.
Elektryczność. Uczeń:
1) opisuje sposoby elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk; wyjaśnia, że zjawisko to
polega na przepływie elektronów; analizuje kierunek przepływu elektronów;
2) opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennych i różnoimiennych;
3) odróżnia przewodniki od izolatorów oraz podaje przykłady obu rodzajów ciał;
4) stosuje zasadę zachowania ładunku elektrycznego;
5) posługuje się pojęciem ładunku elektrycznego jako wielokrotności ładunku elektronu
(elementarnego);
6) opisuje przepływ prądu w przewodnikach jako ruch elektronów swobodnych;
7) posługuje się pojęciem natężenia prądu elektrycznego;
8) posługuje się (intuicyjnie) pojęciem napięcia elektrycznego;
9) posługuje się pojęciem oporu elektrycznego, stosuje prawo Ohma w prostych
obwodach elektrycznych;
10) posługuje się pojęciem pracy i mocy prądu elektrycznego;
11) przelicza energię elektryczną podaną w kilowatogodzinach na dżule i dżule na
kilowatogodziny;
12) buduje proste obwody elektryczne i rysuje ich schematy;
13) wymienia formy energii na jakie zamieniana jest energia elektryczna.
5.
Magnetyzm. Uczeń:
1) nazywa bieguny magnetyczne i opisuje charakter oddziaływania między nimi;
2) opisuje zachowanie igły magnetycznej w obecności magnesu oraz zasadę działania
kompasu;
3) opisuje oddziaływanie magnesów na żelazo i podaje przykłady wykorzystania tego
oddziaływania;
www.wsip.pl
52
4) opisuje działanie przewodnika z prądem na igłę magnetyczną;
5) opisuje działanie elektromagnesu i rolę rdzenia w elektromagnesie;
6) opisuje wzajemne oddziaływanie magnesów z elektromagnesami i wyjaśnia działanie
silnika elektrycznego prądu stałego.
6.
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
7.
Ruch drgający i fale. Uczeń:
opisuje ruch wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie oraz analizuje
przemiany energii w tych ruchach;
posługuje się pojęciami amplitudy drgań, okresu, częstotliwości do opisu drgań,
wskazuje położenie równowagi oraz odczytuje amplitudę i okres z wykresu x(t) dla
drgającego ciała;
opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego w
przypadku fal na napiętej linie i fal dźwiękowych w powietrzu;
posługuje się pojęciami: amplitudy, okresu i częstotliwości, prędkości i długości fali
do opisu fal harmonicznych oraz stosuje do obliczeń związki między tymi
wielkościami;
opisuje mechanizm wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych;
wymienia, od jakich wielkości fizycznych zależy wysokość i głośność dźwięku;
posługuje się pojęciami infradźwięki i ultradźwięki.
Fale elektromagnetyczne i optyka. Uczeń:
1) porównuje (wymienia cechy wspólne i różnice) rozchodzenie się fal mechanicznych i
elektromagnetycznych;
2) wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego
rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym;
3) wyjaśnia powstawanie obrazu pozornego w zwierciadle płaskim, wykorzystując prawa
odbicia; opisuje zjawisko rozproszenia światła przy odbiciu od powierzchni
chropowatej;
4) opisuje skupianie promieni w zwierciadle wklęsłym, posługując się pojęciami ogniska
i ogniskowej;
5) opisuje (jakościowo) bieg promieni przy przejściu światła z ośrodka rzadszego do
ośrodka gęstszego optycznie i odwrotnie;
6) opisuje bieg promieni przechodzących przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą
(biegnących równolegle do osi optycznej) posługując się pojęciami ogniska i
ogniskowej;
7) rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewki, rozróżnia obrazy
rzeczywiste, pozorne, proste, odwrócone, powiększone, pomniejszone;
8) wyjaśnia pojęcia krótkowzroczności i dalekowzroczności oraz opisuje rolę soczewek
w ich korygowaniu;
9) opisuje zjawisko rozszczepienia światła za pomocą pryzmatu;
10) opisuje światło białe jako mieszaninę barw, a światło lasera jako światło jednobarwne;
11) podaje przybliżoną wartość prędkości światła w próżni; wskazuje prędkość światła
jako maksymalną prędkość przepływu informacji;
12) nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych (radiowe, mikrofale, promieniowanie
podczerwone, światło widzialne, promieniowanie nadfioletowe i rentgenowskie) i
podaje przykłady ich zastosowania.
8. Wymagania przekrojowe. Uczeń:
1) opisuje przebieg i wynik przeprowadzanego doświadczenia, wyjaśnia rolę użytych
przyrządów, wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny;
www.wsip.pl
53
2) wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku
doświadczenia;
3) szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i ocenia na tej podstawie wartości
obliczanych wielkości fizycznych;
4) przelicza wielokrotności i podwielokrotności (przedrostki mikro-, mili-, centy-, hekto-,
kilo-, mega-). Przelicza jednostki czasu (sekunda, minuta, godzina, doba);
5) rozróżnia wielkości dane i szukane;
6) odczytuje dane z tabeli i zapisuje dane w formie tabeli;
7) rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie danych liczbowych lub na podstawie
wykresu oraz posługuje się proporcjonalnością prostą;
8) sporządza wykres na podstawie danych z tabeli (oznaczenie wielkości i skali na
osiach) a także odczytuje dane z wykresu;
9) rozpoznaje zależność rosnącą i malejącą na podstawie danych z tabeli lub na
podstawie wykresu oraz wskazuje wielkość maksymalną i minimalną;
10) posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej;
11) zapisuje wynik pomiaru lub obliczenia fizycznego jako przybliżony (z dokładnością
do 2 cyfr znaczących);
12) planuje doświadczenie lub pomiar, wybiera właściwe narzędzia pomiaru; mierzy: czas,
długość, masę, temperaturę, napięcie elektryczne, natężenie prądu.
9. Wymagania doświadczalne
W trakcie nauki w gimnazjum uczeń obserwuje i opisuje jak najwięcej doświadczeń. Nie
mniej niż połowa doświadczeń opisanych poniżej powinna zostać wykonana samodzielnie
przez uczniów w grupach, pozostałe doświadczenia – jako pokaz dla wszystkich, wykonany
przez wybranych uczniów pod kontrolą nauczyciela.
Uczeń:
1) wyznacza gęstość substancji z jakiej wykonano przedmiot w kształcie
prostopadłościanu, walca lub kuli za pomocą wagi i linijki;
2) wyznacza prędkość przemieszczania się (np. w czasie marszu, biegu, pływania, jazdy
rowerem) za pośrednictwem pomiaru odległości i czasu;
3) dokonuje pomiaru siły wyporu za pomocą siłomierza (dla ciała wykonanego z
jednorodnej substancji o gęstości większej od gęstości wody);
4) wyznacza masę ciała za pomocą dźwigni dwustronnej, innego ciała o znanej masie i
linijki;
5) wyznacza ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o
znanej mocy (przy założeniu braku strat);
6) demonstruje zjawisko elektryzowania przez tarcie oraz wzajemnego oddziaływania
ciał naładowanych;
7) buduje prosty obwód elektryczny według zadanego schematu (wymagana jest
znajomość symboli elementów: ogniwo, opornik, żarówka, wyłącznik, woltomierz,
amperomierz);
8) wyznacza opór elektryczny opornika lub żarówki za pomocą woltomierza i
amperomierza;
9) wyznacza moc żarówki zasilanej z baterii za pomocą woltomierza i amperomierza;
10) demonstruje działanie prądu w przewodzie na igłę magnetyczną (zmiany kierunku
wychylenia przy zmianie kierunku przepływu prądu, zależność wychylenia igły od
pierwotnego jej ułożenia względem przewodu);
11) demonstruje zjawisko załamania światła (zmiany kąta załamania przy zmianie kąta
padania -jakościowo;
www.wsip.pl
54
12) wyznacza okres i częstotliwość drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie oraz okres i
częstotliwość drgań wahadła matematycznego;
13) wytwarza dźwięk o większej i mniejszej częstotliwości od danego dźwięku za pomocą
dowolnego drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego;
14) wytwarza za pomocą soczewki skupiającej ostry obraz przedmiotu na ekranie
odpowiednio dobierając doświadczalnie położenie soczewki i przedmiotu.
www.wsip.pl
55