Streszczenie rozprawy mgr Bartłomieja Swebodzińskiego
advertisement
Streszczenie rozprawy mgr Bartłomieja Swebodzińskiego Uszkodzenia płatów czołowych kory mózgowej, zwłaszcza w częściach podstawnoprzyśrodkowych, wiążą się z impulsywnością, czyli powodują utratę zdolności do oczekiwania na odroczoną gratyfikację. Liczne badania na modelach zwierzęcych oraz dane neurofizjologiczne z badań z udziałem ludzi potwierdzają kluczową rolę podstawnoprzyśrodkowej części płatów czołowych kory mózgowej w regulacji zachowania dotyczącego wyboru między dostępnymi nagrodami, różniącymi się wielkością oraz momentem ich uzyskania. Jednym z modeli wyjaśniających fenomen impulsywności i samokontroli jest dyskontowanie odroczonych wzmocnień. Jest to zjawisko polegające na zmniejszaniu się subiektywnej wartości nagrody ze względu na wydłużanie się jej odroczenia. Celem głównym badań było sprawdzenie, czy impulsywność u pacjentów z uszkodzeniami płatów czołowych mózgu można opisać w kategoriach dyskontowania odroczonych wzmocnień. W badaniach wzięło udział 117 osób, w tym 69 osób z ogniskowymi uszkodzeniami mózgu, z czego 16 osób z uszkodzeniami płatów czołowych kory mózgowej. Pozostali badani byli pacjentami z uszkodzeniami za bruzdą środkową lub wyspy (n=18) oraz struktur głębokich mózgu lub też mieszanych obszarów korowych (n=35). Wśród badanych były też dwie grupy kontrolne, kliniczna (n=26) i niekliniczna (n=22). W analizie porównawczej w zakresie tempa dyskontowania posłużono się wskaźnikiem pola zawartego pod krzywą (dyskontową). Okazało się, że pacjenci z uszkodzeniami płatów czołowych kory mózgowej szybciej dyskontują dużą kwotę niż pacjenci z innymi uszkodzeniami kory mózgowej. Jednocześnie dyskontują małą nagrodę w podobnym tempie jak pacjenci z pozostałych grup neurologicznych. Może to wynikać z odmiennej ewaluacji nagrody w porównaniu pacjentów z uszkodzeniami płatów czołowych kory mózgowej do pacjentów z uszkodzeniami innych struktur mózgowych. Wykazano również, że pacjenci z uszkodzeniami płatów czołowych kory mózgowej wyraźnie szybciej dyskontują odroczone nagrody, bez względu na ich obiektywną wartość, niż pacjenci długotrwale hospitalizowani bez uszkodzeń OUN czy też osoby bez długotrwałej hospitalizacji. Może to potwierdzać przypuszczenie o kluczowym udziale płatów czołowych w dyskontowaniu odroczonych nagród. Podczas porównań tempa dyskontowania w poszczególnych grupach neurologicznych, z uwzględnieniem czynnika wielkości odraczanej nagrody, uzyskano wyniki wskazujące na brak efektu wielkości we wszystkich grupach klinicznych, w tym w grupie kontrolnej klinicznej. Prawdopodobnie, długotrwała hospitalizacja powoduje ujednolicanie wartości wzmocnień. W przypadku grupy neurologicznej uzyskano równorzędne dopasowanie modeli, hiperbolicznego i wykładniczego, w sytuacji dyskontowania dużej nagrody oraz lepsze dopasowanie modelu hiperbolicznego względem małej nagrody. W grupie pacjentów z uszkodzeniami płatów czołowych kory mózgowej model hiperboliczny lepiej się dopasował w przypadku dużej nagrody, a względem małej – oba modele. W pozostałych grupach pacjentów, w tym klinicznej kontrolnej, również oba modele w podobnym stopniu są dopasowane względem obu wielkości nagród. Oznacza to, że w wielu przypadkach klinicznych nie ma pewności co do większej dobroci dopasowania modelu. W sytuacji diagnozy neuropsychologicznej i programowania terapii niezbędne okazuje się istotne dodatkowe badanie dobroci dopasowania modeli do uzyskanych przez konkretnego pacjenta punktów równowagi. Uzyskane w badaniach własnych wyniki wnoszą dodatkowe informacje o zmienności zachowania typu impulsywność – samokontrola u pacjentów z ogniskowymi uszkodzeniami OUN. Uzyskane nowe informacje dają się zastosować w diagnozie neuropsychologicznej oraz w programowaniu terapii pacjentów z ogniskowymi uszkodzeniami OUN.
