Efekty napływu BIZ - Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych
advertisement
Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Poddziałanie 8.1.2 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Efekty napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych dla regionu dr Agnieszka Kłysik-Uryszek Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" BIZ - definicje Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) jest to specyficzny rodzaj inwestycji definiowany jako międzynarodowy transfer kapitału w celu utworzenia w innym kraju filii i sprawowania nad nią kontroli (P. Krugman, M. Obstfeld, Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Teoria i polityka, PWN, Warszawa 2002 ) Jednak BIZ to nie tylko transfer kapitału finansowego, ale także – co jest szczególnie cenne dla gospodarki przyjmującej – także: – wiedzy, – umiejętności i know-how, – technologii, – wzorców organizacyjnych i marketingowych, itp. Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" „…bezpośrednie inwestycje zagraniczne są specyficzną transakcją wiążącą trzy płaszczyzny: – kapitał finansowy, – doświadczenie zarządzania i wiedzę techniczną – przedsiębiorczość”[1]. [1] J. H. Dunning, Explaining Changing patterns of International Production: In Defense of the Eclectic Theory, Oxford Bulletin of Economic and Statistics, 1979, Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Rodzaje bezpośrednich inwestycji zagranicznych: – Greenfield – tworzenie nowego przedsiębiorstwa od podstaw – Brownfield (Fuzje i przejęcia) – zakup części udziałów lub akcji istniejącego przedsiębiorstwa, • W gospodarkach znajdujących się w okresie transformacji przejęcia dotyczą głównie procesów prywatyzacji – wówczas inwestor dokonuje najczęściej głębokiej restrukturyzacji przejmowanego podmiotu. – Joint ventures – tworzenie nowego przedsiębiorstwa wraz z partnerem krajowym Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Efekty działalności BIZ w regionie lokaty zależą nie tylko od sposobu wejścia, ale także typu inwestycji. Podstawowe (modelowe) typy bezpośrednich inwestycji zagranicznych: – inwestycje pionowe – inwestycje poziome Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Inwestycje pionowe - to działania, w wyniku których do różnych krajów przenoszone są oddziały specjalizujące się w różnych fazach procesu produkcji. Efekty gospodarcze w regionie lokaty: • wzrost obrotów handlowych (rośnie zarówno eksport, jak i import realizowany głównie z jednostkami powiązanymi w ramach grupy kapitałowej) • wzrost zatrudnienia (szczególnie gdy powstaje nowy podmiot greenfield) • zmniejszenie różnic w wynagrodzeniu siły roboczej pomiędzy regionem goszczącym a macierzystym • niewielki zakres powiązań BIZ z lokalną gospodarką utrudnia transmisję pozytywnych bodźców technologicznych, organizacyjnych, itp. do podmiotów krajowych. Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Inwestycje poziome - to działania, w wyniku których do różnych krajów przenoszone są w miarę samodzielne zakłady produkcyjne, z których każdy dostarcza później produkty i usługi na lokalny rynek Efekty gospodarcze w regionie lokaty: • Większy zakres powiązań lokalnych (podażowych i popytowych) niż w przypadku BIZ pionowych – łatwiej o efekty przenikania • ograniczenie handlu międzynarodowego (BIZ substytuujące handel) • zwiększenie poziomu konkurencji (efekt wypychania przedsiębiorstw krajowych) • wzrost zatrudnienia jest niepewny: BIZ kreują zatrudnienie, ale upadające spółki lokalne zwalniają pracowników. Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Efekty napływu BIZ Efekty oddziaływania BIZ na gospodarkę kraju/regionu goszczącego nie są oceniane jednoznacznie. Występujące opinie wahają się od bardzo pozytywnych do wręcz negatywnych (szczególnie w zakresie rynku pracy). • • Badania efektów można skutecznie prowadzić jedynie ex post. Nie da się jednoznacznie przewidzieć efektów napływu BIZ ex ante. Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Wpływ BIZ na gospodarkę regionu goszczącego można obserwować w wielu aspektach. Do najczęściej analizowanych należą: • bezpośredni udział spółek BIZ w gospodarce, zmiana struktury gospodarczej, profil produkcyjny, itp. • zmiany na rynku pracy • powiązania z handlem międzynarodowym, w tym szczególnie skłonność do eksportu oraz uzależnienie od importu • zmiany w obszarze konkurencji • efekty typu spillover w dziedzinie technologii i inne efekty zewnętrzne. Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Efekty napływu BIZ Zasadniczo można wyróżnić dwie podstawowe ścieżki oddziaływania spółek BIZ na gospodarkę lokalną: • efekty bezpośrednie – wynikające z funkcjonowania na rynku przedsiębiorstw zagranicznych, w tym także ich podażowych i popytowych powiązań z lokalnymi kooperantami • efekty pośrednie – zachodzące na skutek występowania efektów zewnętrznych w dziedzinie technologii i otoczenia biznesowego. (Efekty zewnętrzne BIZ to zmiany zachodzące w otoczeniu na skutek funkcjonowania w nim inwestorów zagranicznych, np. zmiany w obszarze konkurencji rynkowej, a nie jako następstwo współpracy z podmiotami krajowymi.) Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Bezpośrednie oczekiwane zmiany gospodarcze w regionie zachodzące na skutek napływu BIZ • napływ kapitału finansowego, • napływ nowszej technologii, wiedzy, know-how, nowych (wydajniejszych) technik organizacyjnych i marketingowych, • poprawa wskaźników makroekonomicznych, • zmiana (poprawa) struktury gospodarczej, • zmiana cen czynników produkcji i poprawa alokacji zasobów w skali globalnej co prowadzi do ogólnego wzrostu dobrobytu – analiza ekonomiczna wskazuje, że BIZ doprowadzą w kraju goszczącym do wzrostu produkcji, płac i obniżenia wynagrodzeń właścicieli kapitału krajowego. Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Efekty na rynku pracy zachodzące na skutek napływu BIZ Efekty zachodzące na rynku pracy w regionie goszczącym można analizować w aspekcie ilości nowych miejsc pracy oraz ich jakości Można wyróżnić: • Efekty bezpośrednie – pozytywne i negatywne • Efekty pośrednie – pozytywne i negatywne Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Efekty w zakresie handlu międzynarodowego • możliwe jest bezpośrednie zwiększenie wolumenu obrotów handlowych. Efekt zależy m.in.. od typu BIZ: – inwestycje poziome zmniejszają wolumen obrotów (substytucja importu) ; – inwestycje pionowe - zwiększają eksport ale też import. • pośrednie wzmacnianie długofalowych powiązań gospodarki z zagranicą: – cała gospodarka regionu i kraju integruje się z systemem międzynarodowym, staje się bardziej konkurencyjna, i tak też jest postrzegana. – lokalne firmy, którym skutecznie udało się konkurować z korporacją multinarodową na rynku krajowym zyskują wiarę, że mogą odnieść sukces także na szerszym rynku i rozpoczynają eksport, a w późniejszym czasie również BIZ. Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Efekty BIZ w obszarze konkurencji Pojawienie się podmiotów BIZ w gospodarce regionu zwiększa poziom konkurencji. Może to: powodować efekt wypychania słabszych podmiotów krajowych z rynku, ale także: mobilizować krajowych rywali do walki konkurencyjnej Wzrost konkurencji można zaobserwować na: • rynku dóbr i usług – finalnych – pośrednich • rynku czynników produkcji: – r. pracy – r. kapitału Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Efekty BIZ w obszarze technologii i technik wytwarzania Transfer technologii – obok fizycznego przepływu kapitału – stanowi najważniejszy czynnik wzrostu gospodarczego przenoszony poprzez BIZ Transfer może mieć formę zarówno wiedzy, rozwiązań i wzorców organizacyjnych, know-how, jak i majątku rzeczowego w postaci nowoczesnych maszyn i urządzeń • Korzystny wpływ na gospodarkę ma zarówno transfer technologii wewnątrz firmy od spółki matki do filii, jak i dyfuzja do podmiotów krajowych Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Transfer technologii do gospodarki lokalnej następuje poprzez: • • • • pionowe powiązania z dostawcami i odbiorcami (vertical linkages) – są to powiązania firm zlokalizowanych na różnych etapach łańcucha tworzenia wartości finalnej: – tzw. powiązania „wstecz” (backward linkages) o charakterze popytowym z dostawcami i podwykonawcami – tzw. powiązania „w przód” (forward linkages) o charakterze podażowym z odbiorcami. poziome powiązania z kooperantami i konkurentami zachodzące dzięki: – współpracy przedsiębiorstw – imitacji rozwiązań stosowanych przez inwestorów zagranicznych. migrację pracowników efekty zewnętrzne – wspólne korzystanie z innowacyjnego środowiska biznesowego, nowoczesnych usług instytucji finansowych, otoczenia biznesowego i prawnego, dostaw wysokich jakościowo dóbr i usług, a także rozprzestrzenianie się nowoczesnych wzorców poprzez zmianę oczekiwań konsumentów. Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Sumując, efekty napływu BIZ dla gospodarki regionu zależą od: • • • Wielkości strumienia BIZ oraz sposobu wejścia inwestorów do gospodarki (greenfield vs. przejęcia); Struktury branżowej inwestycji, poziomu zaawansowania technologicznego; Strategii korporacji na rynku lokalnym w zakresie: – – – – • • zaopatrzenia, współpracy z partnerami lokalnymi, kreowania lub ograniczania handlu zagranicznego, konkurencji produktowej na rynku (substytucja produktów lokalnych) Poziomu rozwoju lokalnego rynku dóbr i jakości usług pośrednich. Polityki ekonomicznej państwa i władz regionalnych: – wsparcie inwestorów, – wsparcie powiązań pomiędzy BIZ a firmami krajowymi Człowiek - najlepsza inwestycja Projekt "Rola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kształtowaniu aktualnego i przyszłego profilu gospodarczego województwa łódzkiego" Biuro projektu Uniwersytet Łódzki 90-255 Łódź, ul. POW 3/5 Katedra Wymiany Międzynarodowej pok. B 206 oraz D 315 tel. (42) 635-48-10 e-mail: [email protected] www.biz.uni.lodz.pl Człowiek - najlepsza inwestycja
