Funkcjonowanie jednostek budżetowych i ich gospodarka finansowa.doc (156 KB) Pobierz Funkcjonowanie jednostek budżetowych i ich gospodarka finansowa. Wstęp Gospodarka finansowa jednostek budżetowych obejmuje planowanie, wykonywanie i rozliczanie gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych oraz zaciąganie zobowiązań finansowych. Bardzo ważnym elementem gospodarki finansowej jest także rozliczanie wszystkich operacji pieniężnych. Zasady gospodarki finansowej określone dla poszczególnych jednostek organizacyjnych określają przepisy prawne oraz statuty. W sferze działalności finansowej zarządzenia oraz inne przepisy wewnętrzne są wydawane przez Ministra Finansów lub inne organy, upoważnione ustawowo do wydania tych przepisów. Choć przepisy wewnętrzne obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu akty, to w zakresie prawa finansowego odgrywają one dużą rolę. W toku gospodarowania publicznymi środkami pieniężnymi zachodzą operacje finansowe o dwustronnym charakterze, które można zaliczyć do jednego z następujących rodzajów: - gromadzenie dochodów i przychodów publicznych, - wydatkowanie środków publicznych, - finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, budżetu samorządu terytorialnego, - zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne, - zarządzanie środkami publicznymi, - zarządzanie długiem publicznym. Operacje mają charakter wstępny lub podsumowujący, formalny jak np. przygotowanie analiz ekonomicznych, planów wykonawczych, prowadzenie ewidencji, sprawozdawczości, audytu i nadzoru wykonań, obsługi finansowej. Są one określane wspólnym pojęciem „zarządzanie środkami publicznymi”. Funkcjonowanie jednostek budżetowych oparte jest na środkach finansowych pochodzących z budżetu państwa oraz z budżetów samorządowych. Przedmiotem finansów publicznych jest gospodarowanie środkami publicznymi, którymi organy władzy i podległe im jednostki organizacyjne dysponują w celu wykonywania zadań publicznych. Zasady gospodarowania finansami publicznymi, nazwane powszechnie zasadami budżetowymi, nie są uregulowane jednym aktem prawnym lub kilkoma ustawami; raczej „są to postulaty nauki pod adresem ustawodawstwa i praktyki, dotyczące prawidłowej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej, w celu optymalnej realizacji jej zadań”. Pod pojęciem środków publicznych należy rozumieć tylko takie rodzaje środków pieniężnych, które są gromadzone i rozdysponowane na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157 poz. 1240 z późn. zm.). Dysponenci środków budżetowych gromadzą i rozdysponowują środki publiczne zgodnie z istniejącym prawem. Rozdysponowywanie środków musi być przeprowadzane legalnie i celowo oraz gospodarnie. Gromadzenie i wydatkowanie środków budżetowych dokonywane jest w ramach tzw. klasyfikacji dochodów i wydatków publicznych oraz przychodów i rozchodów- klasyfikacji budżetowej. Klasyfikacja budżetowa to jednolity system symboli cyfrowych i nazw stosowanych dla zapewnienia przejrzystości przepływu środków budżetowych[1]. Jest niezbędnym instrumentem gwarantującym porządek w planowaniu i ewidencji budżetowej, a także jednym z narzędzi umożliwiającym kontrolę dyscypliny finansowej. Według klasyfikacji budżetowej prowadzi się całą gospodarkę środkami publicznymi, od planów finansowych poprzez ewidencję księgową aż po sprawozdania finansowe. 1. Jednostka budżetowa Zgodnie z przepisami zawartymi w art.11.1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych jednostkami budżetowymi są takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych nie posiadające osobowości prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu (państwowego lub samorządowego), a pobrane dochody odprowadzają na rachunek dochodów budżetu państwa (gdy chodzi o państwową jednostkę budżetową) albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego (gdy chodzi o samorządową jednostkę budżetową). Jednostkami budżetowymi nazywamy takie jednostki organizacyjne, których wydatki są wydatkami budżetu, a dochody- dochodami budżetu. 2. Zakład budżetowy Z dniem 1 stycznia 2010 r. weszła w życie nowa ustawa o finansach publicznych, która w istotny sposób zmieniła niektóre obszary gospodarki finansowej jednostek sektora finansów publicznych. Dotyczy to między innymi likwidacji zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych oraz rachunków dochodów własnych. Likwidacja nastąpi z dniem 1 stycznia 2011 roku. Traci również moc ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 , z późn. zm.). W zakresie organizacji sektora finansów publicznych nowa ustawa nie przewiduje funkcjonowania jednostek organizacyjnych w formie gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, a działalność w formie zakładów budżetowych w znacznie okrojonym zakresie możliwa będzie tylko w jednostkach samorządu terytorialnego. Jako nowe formy organizacyjne ustawa wprowadza agencje wykonawcze (art.18 nowej ustawy). Agencja wykonawcza jest państwową osobą prawną tworzoną na podstawie odrębnej ustawy w celu realizacji zadań państwa oraz funduszy celowych powołanych ustawowo, których przychody będą pochodziły ze źródeł publicznych, a koszty przeznaczone będą na realizację wyodrębnionych zadań. Nowa ustawa stwarza natomiast (art.223) ale tylko samorządowym jednostkom budżetowym prowadzącym działalność określoną w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz.2572, z późn. zm.), możliwość gromadzenia na wydzielonym rachunku dochodów określonych w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, pochodzących w szczególności ze spadków darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej oraz z odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie albo użytkowaniu jednostki budżetowej. Wydatki z wydzielonego rachunku mogą być dokonywane do wysokości kwot zgromadzonych dochodów, w ramach planu finansowego (art.223). Dochody na rachunkach, o których mowa w art.223 nowej ustawy o finansach publicznych, mogą być gromadzone od 1 stycznia 2011 roku. Utworzone przez jednostki budżetowe wydzielone rachunki dochodów własnych mogą funkcjonować zgodnie z dotychczasowymi przepisami, z jednoczesnym regulowaniem zobowiązań i ściąganiem należności, do 31 grudnia 2010 r. Po tym terminie środki pieniężne podlegają odprowadzeniu- odpowiednio na rachunek pomocniczy państwowej lub samorządowej jednostki budżetowej i mogą być wykorzystane na dotychczasowe cele do 30 czerwca 2011r. Po 30 czerwca 2011r. państwowe jednostki budżetowe przekazują niewykorzystane środki na dochody budżetu państwa, a samorządowe jednostki budżetowe- na dochody budżetu jednostki samorządu terytorialnego. 3. Zasady prowadzenia rachunkowości w jednostce. Przedmiotem ewidencji księgowej każdej jednostki są wszystkie operacje gospodarcze jakie wystąpiły w okresie objętym ewidencją. Operacjami gospodarczymi są zdarzenia mające wpływ na stan i strukturę aktywów i pasywów, które można wyrazić w jednostkach pieniężnych. Operacje gospodarcze są tylko podzbiorem zdarzeń występujących w jednostce. Niektóre zdarzenia prawne, chociaż mają znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania jednostki, nie są przedmiotem ewidencji księgowej ponieważ nie posiadają skutków bilansowych. Zasady rachunkowości opierają się na ewidencji bilansowej. Obok ewidencji bilansowej prowadzi się również ewidencje pozabilansową, która jest uzupełnienie ewidencji bilansowej. Zapisy na kontach ewidencji bilansowej dotyczą planu finansowego konto 980, oraz zaangażowania środków na wydatki budżetowe konto 998. W ewidencji pozabilansowej nie obowiązuje metoda podwójnego zapisu operacji na kontach księgowych. Zapisy na kontach ewidencji pozabilansowej nie mają wpływu na aktualny stan aktywów i pasywów. Prawne fundamenty funkcjonowania rachunkowości budżetowej oraz rachunkowości publicznych jednostek oświatowych opierają się na podstawie kilku zasadniczych aktach prawnych: - Ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości Dz. U. z 2002 r.,nr.76.,poz 694 z późn. zm., - Ustawy z 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych Dz. U. Nr.157, poz.1240 z późn. zm., - Rozporządzenia Ministra Finansów z 28 lipca 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych Dz. U. nr 115. poz.781 z późn. zm., - Rozporządzenie Ministra Finansów z 3 lutego 2010 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej Dz. U. Nr 157 poz. 1240., - Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych Dz. U. Nr 38 poz. 207. Do podstawowych zasad rachunkowości należą: 1. Zasadę podmiotowości, zgodnie z którą rachunkowość prowadzi się z punktu widzenia jednostki. Według tej zasady jednostka jest podmiotem i wszystkie operacje związane z jej działalnością muszą zostać ujęte w jej księgach rachunkowych. Zasada podmiotowości wynika z art.3 ust.1 pkt 1 w związku z art.2 ustawy o rachunkowości. 2. Zasada wiernego i rzetelnego obrazu – określona została w art. 4, ust.1 ustawy o rachunkowości. Zgodnie z tym artykułem „jednostki obowiązane są stosować przyjęte zasady rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy”. Jednostki muszą przedstawiać sytuację majątkową i finansową zgodną ze stanem faktycznym. Zobligowane są do takiej organizacji systemu rachunkowości aby sporządzone sprawozdania finansowe odzwierciedlały rzeczywistą sytuację majątkową i finansową. 3. Zasada memoriału (art.6, ust.1 ustawy o rachunkowości) Praktycznym wyrazem tej zasady jest obowiązek rejestracji w księgach rachunkowych wszystkich zdarzeń dotyczących danego roku obrotowego, niezależnie od ich kasowej realizacji. 4. Zasada współmierności (art.6,ust.2 ustawy o rachunkowości), która „zakłada merytoryczną i czasową zgodność kosztów, strat i podobnych kategorii wynikowych z przychodami, zyskami i podobnymi kategoriami wynikowymi w procedurze obliczania wyniku finansowego osiągniętego przez jednostkę gospodarczą w danym okresie”. 5. Zasada kasowa według tej zasady zarówno koszty jak i przychody są uznawane i ewidencjonowane w księgach dopiero w momencie ich zapłaty. 6. Zasada ostrożności, która oznacza taką wycenę aktywów i pasywów, która pozwoli na prezentację w sprawozdaniu finansowym realnego stanu majątku i wyniku finansowego jednostki. Zasada ta jest wyrażona w art.7, ust.1 ustawy o rachunkowości. 7. Zasada kontynuacji - (art.5, ust.2 ustawy o rachunkowości) przy stosowaniu przyjętych zasad rachunkowości jednostka przyjmuje założenie, iż będzie kontynuowała działalność w nie zmniejszonym zakresie. 8. Zasada indywidualnej wyceny – ustanowiona została w art. 7, ust.3 ustawy o rachunkowości, zgodnie z którym: „wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów, jak tez zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie. Nie można kompensować ze sobą różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów związanych z nimi oraz zysków i strat nadzwyczajnych”. 9. Zasada istotności – określa nakaz takiego zorganizowania ewidencji, aby zapewniała ona wyodrębnienie tych wszystkich zdarzeń, które są ważne przy ocenie sytuacji majątkowej i finansowej jednostki. 10. Zasada ciągłości - zakłada ona stałe stosowanie, z okresu na okres, raz przyjętych rozwiązań w celu zapewnienia porównywalności danych. Odstępstwo od tej zasady powinno mieć charakter wyjątkowy i ma miejsce jedynie wówczas, gdy prowadzi do wierniejszego odzwierciedlenia sytuacji majątkowej i finansowej jednostki. 11. Zasada okresu rachunkowego, według której pomiaru takich wielkości jak dochody wydatki, przychody, koszty dokonuje się w określonych okresach czasu. W rachunkowości stosuje się okresy: sprawozdawczy i obrotowy. W myśl przepisów art.18 ust 1. na koniec każdego okresu sprawozdawczego, nie rzadziej niż na koniec każdego miesiąca sporządza się zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej. W rachunkowości budżetowej odpowiadają im okresy: miesiąca i roku kalendarzowego, które odpowiadają okresowi planowania finansowego. Jednostki oświatowe oraz inne podmioty zobowiązane do stosowania przepisów ustawy o rachunkowości, winny prowadzić księgi rachunkowe w oparciu o wyżej przedstawione zasady budżetowe. Obowiązki głównego księgowego zostały określone w art. 54 ustawy o finansach 4.Terminy sporządzania planu finansowego w jednostce budżetowej. Prace nad projektem budżetu jednostki budżetowej rozpoczynają się w większości w trzecim kwartale roku poprzedzającego rok budżetowy. Szczegółowe zasady, terminy, tryb opracowania materiałów do projektu budżetu określa procedura uchwalania budżetu, w przypadku powiatów i województw uchwała w sprawie uchwalenia budżetu. Ustawa o finansach publicznych nie określa terminu do którego należy przygotować wstępny projekt planu finansowego jednostki oświatowej w gminie lub przedszkola specjalnego w powiecie. Termin ten jest najczęściej określany w uchwale rady gminy, powiatu. Ustawodawca wydał natomiast decyzję o dwóch terminach: - 7 dni po przedłożeniu projektu radzie uchwały budżetowej przez zarząd jednostki samorządu terytorialnego (art.248, ust.1 ustawy o finansach publicznych) kierownicy jednostek organizacyjnych powinni otrzymać wytyczne, które potrzebne są do opracowani projektu planu finansowego. Na tej podstawie kierownicy jednostek opracowują projekty planów finansowych w terminie 30 dni od otrzymania informacji, nie później jednak niż do dnia 22 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy. Jeżeli wcześniej został opracowany projekt wstępny należy dokonać jego korekt. Zgodnie z zaleceniami zarządu. - 21 dni od daty uchwalenia budżetu przez radę zarząd zobowiązany jest do opracowania układu wykonawczego oraz przedstawienie między innymi dyrektorom placówek oświatowych ostatecznych kwot, które wynikają z uchwały budżetowej, kwot wydatków i dochodów. Do zadań dyrektorów należy dostosowanie opracowanego wcześniej projektu do otrzymanych wielkości i w ten sposób stworzenie rocznego planu finansowego placówki oświatowej. Podane terminy dokładnie określa ustawa o samorządzie gminnym, która stanowi, że zarząd gminy zobowiązany jest przedstawić radzie projekt budżetu gminy na następny rok w terminie do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy (art.52, ust.2 ustawy o samorządzie gminnym). Ustawodawca nie określił jednak dla samych jednostek organizacyjnych żadnych precyzyjnych terminów opracowania projektów planów finansowych czy końcowych planów. Terminy opracowania i przedstawiania organom jednostek samorządu terytorialnego projektów planów finansowych nie wynikają bezpośrednio z ustaw, a wynikają z samorządowych rozwiązań prawnych. 5.Zmiany w planie finansowym w trakcie jego realizacji. W planach finansowych jednostek budżetowych istnieje możliwość dokonywania zmian. Mogą one być wprowadzone w planach państwowych jednostek budżetowych, jeżeli Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów lub Minister Finansów podejmie decyzje o wprowadzeniu zmian w wydatkach budżetu państwa. W przypadku samorządowych jednostek budżetowych zmiany w ich planach finansowych mogą zostać dokonane, jeżeli zarząd jednostki samorządu terytorialnego wprowadzi zmiany do planu dochodów i wydatków w toku wykonywania budżetu. Dysponenci części budżetowych mogą dokonywać przeniesień wydatków między rozdziałami i paragrafami klasyfikacji wydatków, z zastrzeżeniem, że przeniesienia wydatków między rozdziałami i paragrafami klasyfikacji nie mogą zwiększyć planowanych wydatków na wynagrodzenia. Zabronione są również przeniesienia wydatków, które spowodowały by zwiększenie wydatków w którymkolwiek rozdziale klasyfikacji wydatków ujętym w budżecie państwa o więcej niż 5 %. Przeniesienie polegające na zmniejszeniu lub zwiększeniu wydatków majątkowych wymaga zgody Ministra Finansów. Procedury zmiany planu finansowego państwowej lub samorządowej jednostki budżetowej są pochodnymi od procedur planowania finansowego przedstawionych poniżej. Zmiany planu finansowego jednostek budżetowych mogą być inicjowane przez dwa różne ośrodki decyzyjne. Pierwszy należy do tych organów, którym podlega jednostka budżetowa, a w przypadku szkół i przedszkoli są to organy prowadzące. Przy realizacji zmian pierwszego rodzaju dysponenci części budżetowych zawiadamiają niezwłocznie kierowników bezpośrednio podległych państwowych jednostek budżetowych o zmianach w ich planach finansowych. Zawiadomienia o zmianach obejmują wydatki, w szczegółowości układu wykonawczego i stanowią podstawę do wprowadzenia zmian w planach finansowych państwowych jednostek budżetowych. Po otrzymaniu tych zawiadomień kierownicy państwowych jednostek budżetowych wprowadzają zmiany w planach finansowych swoich jednostek oraz jednostek im podległych i niezwłocznie informują o wprowadzonych zmianach podległe im jednostki. Organ wykonawczy jednostek samorządu terytorialnego zawiadamia samorządowe jednostki budżetowej o zmianach planu dochodów i wydatków wprowadzonych w toku wykonania budżetu. Zawiadomienie takie stanowi obligatoryjną podstawę dokonania zmian w planach finansowych samorządowych jednostek budżetowych. Drugi rodzaj zmian dotyczy wprowadzania zmian w planie finansowym z inicjatywy kierownika jednostki budżetowej. Kierownik może dokonać zmian w planie finansowych jednostki budżetowej jeżeli posiada stosowne upoważnienie do zmiany planu uzyskane od organu prowadzącego. Jeżeli kierownik posiada upoważnienie (na podstawie art. 171, ust.1lub art. 257, ust.1,2 ustawy o finansach publicznych) do dokonywania przeniesień planowanych wydatków pomiędzy paragrafami planu finansowego- samodzielnie, z własnej inicjatywy lub wykonując uchwałę rady albo zarządu, dokonuje tych zmian w planie finansowym i w terminie siedmiu dni powiadamia na piśmie zarząd jednostki samorządu terytorialnego o dokonanych zmianach. Burmistrz (zarząd) przyjmuje te informację do wiadomości. Jeśli kierownik nie posiada upoważnienia do dokonywania przeniesień planowanych wydatków między paragrafami planu finansowego, a chce dokonać zmiany planu, gdyż zobowiązała go do tego uchwała organu prowadzącego, to dokonuje samodzielnie zmian, jeśli we wspomnianej uchwale znajduje się zapis o treści: zobowiązuje się kierowników jednostek organizacyjnych do dokonania stosowych zmian w planach finansowych, gdyż jest to jednorazowe upoważnienie, a następnie, w terminie siedmiu dni powiadamia na piśmie zarząd jednostki samorządu terytorialnego o dokonanych zmianach. Jeżeli kierownik nie posiada upoważnienia do dokonywania przeniesień planowanych wydatków między paragrafami planu finansowego, a chce dokonać zmiany planu z własnej inicjatywy, opracowuje projekt zmiany w planie finansowym i przekazuje zarządowi jednostek samorządu terytorialnego z wnioskiem o wyrażenie zgody na dokonanie zaproponowanych zmian; zmiany wprowadza się po uzyskaniu zgody, a następnie w terminie siedmiu dni powiadamia na piśmie zarząd jednostki samorządu terytorialnego o dokonanych zmianach. Generalną zasadą przy wykonywaniu planu finansowego jest ponoszenie wydatków na cele i w wysokościach w nich ujętych. Wydatki publiczne powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów, w sposób umożliwiający terminową realizację zadań oraz w wysokościach i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań. Nieprzestrzeganie zasad obowiązujących przy ponoszeniu wydatków ze środków publicznych jest zagrożone konsekwencjami związanymi z naruszeniem dyscypliny finansów publicznych. Środki na wydatki niezrealizowane 31 grudnia są zwracane na rachunek organu stanowiącego. 5. Sprawozdawczość jednostki budżetowej. Obowiązek w zakresie sporządzania sprawozdań finansowych. Finanse publiczne, obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz zgodnym z prawem ich rozdysponowaniem. W toku wykonywania budżetu państwa, jak również jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego, istnieje obowiązek sporządzania sprawozdań. Dla prawidłowego i sprawnego zarządzania finansami publicznymi niezbędny jest efektywny i przejrzysty system wymiany informacji. System taki stwarza możliwość kontroli procesów związanych z gromadzeniem i wydatkowaniem środków publicznych i nosi nazwę sprawozdawczości budżetowej. Sprawozdania finansowe powinny dostarczyć różnym użytkownikom wiarygodnych i użytecznych informacji. Spełnienie tego celu zależy w dużym stopniu od tego w jaki sposób są ujmowane w systemie rachunkowości poszczególne transakcje i zdarzenia oraz są sporządzane i prezentowane sprawozdania finansowe. Sprawozdawczość budżetowa przedstawia całokształt gospodarki finansowej jednostki, która jest odpowiedzialna za wykonanie budżetu, a także stanowi materiał porównawczy pozwalający na ocenę kształtowania się dochodów i wydatków na przestrzeni czasu i może być podstawą do kontynuowania przyszłych budżetów. Sprawozdawczość budżetowa realizuje także inne funkcje niż sprawozdawczość w jednostkach prowadzących działalność gospodarczą. Sprawozdawczość budżetowa polega na sporządzaniu przez jednostki sektora finansów publicznych sprawozdań z wykonania procesów dotyczących: 1. Gromadzenia dochodów i przychodów publicznych, 2. Wydatkowania środków publicznych, 3. Finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, 4. Finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu jednostki samorządu terytorialnego, 5. Zaciągania zobowiązań angażujących środki publiczne, 6. Zarządzania środkami publicznymi, 7. Zarządzania długiem publicznym, 8. Rozliczania z budżetem Unii Europejskiej. Jednolita ... Plik z chomika: Arek_spec Inne pliki z tego folderu: ANALIZA KOSZTÓW W UKŁADZIE KALKULACYJNYM.doc (528 KB) Budżet jako podstawa gospodarki finansowej gminy.doc (255 KB) Charakterystyka i klasyfikacja rozrachunków 1.doc (458 KB) Charakterystyka i klasyfikacja rozrachunków 2.DOC (446 KB) Dodatkowe materiały - informacja dodatkowa.doc (266 KB) Inne foldery tego chomika: Controlling Ekonometria Ekonomia matematyczna Ekonomia menadżerska Ekonomia międzynarodowa Zgłoś jeśli naruszono regulamin Strona główna Aktualności Kontakt Dział Pomocy Opinie Regulamin serwisu Polityka prywatności Copyright © 2012 Chomikuj.pl