Koncepcje Współpacy subregionalnej na rzecz bezpieczeństwa

Koncepcje Współpacy subregionalnej na rzecz bezpieczeństwa.doc
(151 KB) Pobierz
SPIS TREŚCI :
1. Wstęp
2. Etap formułowania koncepcji
2.1 Ogólne koncepcje współpracy subregionlnej
2.2 Grupa Wyszehradzka
2.3 Inicjatywa środkowoeuropejska
2.4 Czarnomorska Współpraca Gospodarcza
3. Etap rozbudowy koncepcji
3.1 Ogólne koncepcje współpracy subregionlnej
3.2 Grupa Wyszehradzka
3.3 Inicjatywa środkowoeuropejska
3.4 Czarnomorska Współpraca Gospodarcza
4. Etap doprecyzowania koncepcji
4.1 Ogólne koncepcje współpracy subregionlnej
4.2 Grupa Wyszehradzka
4.3 Inicjatywa środkowoeuropejska
4.4 Czarnomorska Współpraca Gospodarcza
5. Podsumowanie
5.1 Bibliografia
1.Wstęp
Praca stanowi próbę przedstawienia zagadnień dotyczących koncepcji współpracy
subregionalnej na rzecz bezpieczeństwa. Skupia się na problematyce, która po 1989 roku nabrała
znaczenia: po rozpadzie systemu bipolarnego oraz po rozwiązaniu instytucjonalnych bloku
wschodniego wiele państw Europy Środkowej stanęło przed koniecznością zrewidowania
obowiązujących do tej pory koncepcji bezpieczeństwa w sposób odpowiadający na zmiany w
środowisku międzynarodowy.
Genezy nowych koncepcji współpracy subregionalnej należy szukać we wspólnej
sytuacji politycznej państw Europy Środkowej po przełomie Jesieni Ludów 1989 roku. Były to
wydarzenia związane z obaleniem władzy komunistycznej, które zamknęły proces rozpadu
porządku jałtańskiego w Europie Środkowo-Wschodniej.
Jedną z głównych konsekwencji Jesieni Ludów było wyodrębnienie się Europy
Środkowej jako regionu o specyficznych potrzebach i interesach w sferze bezpieczeństwa,
obdarzonego własną tożsamością. Warto jednak wspomnieć, że w literaturze nie istnieje jedna,
nie budząca konfliktów definicja Europy Środkowej, a wszystkie propozycje badaczy są
kontrowersyjne. Jedyne granice tego obszaru, których nikt nie kwestionuje, to przestań pomiędzy
Rosją a Niemcami. Z podstawowej definicji wynika, że region to umownie wydzielony,
względnie jednorodny obszar, różniący się od terenów sąsiednich cechami naturalnymi lub
nabytymi na przestrzeni dziejów. Idąc dalej, subregion wg najprostszej definicji to
wyodrębniająca się pod jakimiś względami część regionu.
Istnieje wiele definicji regionu; w pracy tej mianem Europy Środkowej określa się
Bułgarię, Republikę Czeską i Słowację, Polskę, Rumunię, Węgry. Są one wyodrębnione jako
region z powodu ich wspólnej przeszłości instytucjonalnej (są to nieradzieckie państwa, należące
uprzednio do Układu Warszawskiego) oraz wspólnych celów polityki zagranicznej i
bezpieczeństwa (integracja z UE, NATO, zaangażowanie we współpracę subregionalną.
Koncepcje bezpieczeństwa państw Europy Środkowej kształtowane są w kontekście
określonych przesłanek o charakterze wewnętrznym i międzynarodowym. W wyniku analizy
tych przesłanek powstały więc i rozwijały się nowe koncepcje państw; praca ta skoncentrowana
jest wokół koncepcji współpracy subregionalnej na rzecz bezpieczeństwa.
Aby na wstępie przybliżyć temat pracy, należy zdefiniować podstawowe pojęcia
stosowane przez autorki. Pojęcie bezpieczeństwa można najprościej przestawić jako „stan
niezagrożenia, spokoju i pewności”1. Według Akademii Obrony Narodowej bezpieczeństwo
międzynarodowe to z kolei brak obiektywnie istniejących zagrożeń i subiektywnych obaw oraz
zgodne dążenie i działanie społeczności międzynarodowej na rzecz określonych wartości
państwowych i pozapaństwowych za pomocą norm, instytucji i instrumentów zapewniających
rozstrzyganie sporów oraz tworzenie gospodarczych, społecznych i ekologicznych przesłanek do
stabilności i eliminowania zagrożeń. Ogólną tendencją jest odejście od tradycyjnego sposobu
postrzegania bezpieczeństwa poprzez jego wymiar militarny. Dostrzega się nowego typu
„miękkie” wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa państw, niewymagające w odpowiedzi
użycia siły wojskowej. Wśród takich wyzwań wyróżnić można m.in. niestabilność systemów
politycznych państw, migracje, dysproporcje rozwojowe. Równocześnie samo bezpieczeństwo
podlega ogólnym prawom rozwoju stosunków międzynarodowych – szczególnie prawu
internacjonalizacji. Równolegle zachodzi proces regionalizacji bezpieczeństwa. Uważa się, że
oba te procesy powinny być odbierane jako współzależne i komplementarne.
Koncepcja – idąc za Słownikiem Języka Polskiego – oznacza ogólne ujęcie, obmyślony
plan działania, rozwiązania czegoś; jest to także teoria, zamysł lub projekt. Koncepcję można
rozumieć również jako pewien przemyślany, wyobrażony stan rzeczy i spraw, który zdaniem
pomysłodawców powinien stać się realny – i tej definicji trzymały się autorki poniższej pracy.
Koncepcja zatem stanowi wyraz interesów i wartości, które przekładają się na cele. Polityka
bezpieczeństwa państwa stanowi element ogólnej polityki państwa, w tym jego polityki
zagranicznej. Stąd też w pewnym uproszczeniu można przyjąć, że koncepcja bezpieczeństwa
państwa odzwierciedla sposób postrzegania bezpieczeństwa i myślenia o metodach zapewniania
bezpieczeństwa reprezentowany przez kręgi rządzące.
Czynniki, które doprowadziły do zmiany definiowania bezpieczeństwa państwa po
zimnej wojnie, nie pozostały bez wpływu na rozwój koncepcji bezpieczeństwa państwa. Wydaje
się,że oba te procesy są od siebie zależne.
W celu zachowania przejrzystości pracy, autorki podzieliły proces powstawania
koncepcji współpracy na trzy etapy. Rozdział pierwszy traktuje o etapie formułowania
koncepcji. Po kolei omawiane są przesłanki współpracy subregionalnej, ogólne koncepcje aż do
konkretnych przykładów, czyli Grupy Wyszehradzkiej, Inicjatywy Środkowoeuropejskiej i
Czarnomorskiej Współpracy Gospodarczej. Rozdział drugi omawia drugi etap powstawania tych
samych struktur. Opisany jest w nim etap rozbudowy koncepcji. W ostatnim, trzecim rozdziale,
przybliżony jest etap doprecyzowania koncepcji współpracy subregionalnej na przykładzie tych
samych organizacji.
Przestawiona praca jest efektem analizy literatury przedmiotu oraz dokumentów i
informacji dostępnych na stronach internetowych poszczególnych ministerstw spraw
zagranicznych.
2. Etap formułowania koncepcji
Jest to pierwszy z etapów, w których rozwijały się koncepcje na rzecz współpracy
subregionalnej w kwestii bezpieczeństwa. Współpraca ugrupowań subregionalnych pojawiła się
w Europie na początku lat dziewięćdziesiątych. Głównym celem było zapewnienie
bezpieczeństwa regionu poprzez nawiązywanie więzi współpracy, ograniczenie ryzyka
konfliktów zbrojnych oraz zapewnieniu bezpieczeństwa poza militarnego
przez demokratyzację, uszanowanie praw człowieka i mniejszości narodowych, gospodarkę,
ochronę środowiska, oraz walkę z przestępczością i transnarodową i nielegalnymi migracjami.
Najważniejszymi strukturami współpracy subregionalnej w Europie Środkowej są :
Grupa Wyszehradzka (wcześniej – trójkąt wyszehradzki ) z późniejszym gospodarczym
uzupełnieniem w postaci Środkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu
(Central European Free Trade Agrement - CEFTA)
 Inicjatywa Środkowoeuropejska (Central European Initiative – CEI)
 Czarnomorska Współpraca Gospodarcza ( Black Sea Economic Co-operation – BSEC)

Współpraca subregionalna środkowej części Europy jest ważna i konieczna, wynika to z
wielu aspektów, a są to m.in. wspólne tradycje historyczne, „Wspólna kultura, wspólne starania
gospodarcze, i instytucje polityczne” Na początku lat 90-tych istniała także presja ze strony
Zachodu w kierunku tworzenia współpracy subregionalnej.
Idee współpracy regionalnej za podstawę miały wspólną sytuację polityczną państw Europy
Środkowej po przełomie Jesieni Ludów w 1989 i wobec rozluźniania się współpracy byłych
państw bloku wschodniego.
Pierwszym głosem w sprawie współpracy subregionalnej była w 1990 r. propozycja Zbigniewa
Brzezińskiego za utworzeniem konfederacji przez Czechosłowację i Polskę, która miałaby być
przeciwwagą dla otaczających mocarstw : ZSRR i Niemiec. Propozycja nie spotkała się jednak z
pozytywnym odbiorem gdyż strona Czechosłowacka nie chciała przynależeć do „ żadnej grupy
która mogłaby być postrzegana jako antyniemiecka lub opóźniająca wysiłki ku integracji
europejskiej”
Ważną wypowiedzią dotyczącą rozwijania współpracy subregionalnej była wypowiedź Vaclava
Havela na wspólnym posiedzeniu polskiego Sejmu i Senatu 25 stycznia 1990 r. :
„Po raz pierwszy mamy przed sobą realną szansę historyczną , by czymś sensownym wypełnić
wielką polityczną próżnię, jaka powstała w Europie Środkowej po rozpadzie monarchii
habsburskiej. Mamy szansę zmienić Europę Środkową, będącą do tej pory fenomenem głównie
historycznym i duchowym, w fenomen polityczny”
2.1 Ogólne koncepcje współpracy subregionlnej
Pierwsze inicjatywy dotyczące współpracy subregionalnej były swego rodzaju formą nacisku
na NATO, by szybciej określiło swoje stanowisko w sprawie rozszerzenia i współpracy z
państwami Środkowoeuropejskimi. Najbardziej znaną inicjatywą jest NATO-bis Lecha
Wałęsy przedstawiona podczas wizyty w Niemczech 30marca- 2 kwietnia 1992 r. Struktura ta
miała na celu utworzenie międzynarodowej organizacji obronnej państw należących do
rozwiązanego Układu Warszawskiego z udziałem Białorusi, Ukrainy oraz państw bałtyckich .
Wysunięcie koncepcji NATO-bis przez Wałęsę w czasie jego wizyty w Niemczech i
nieskonsultowanie jej z rządem, wywołało dużą konsternację. Minister Krzysztof Skubiszewski
zmuszony był wysłać stosowne wyjaśnienie polskim placówkom dyplomatycznym, zgodnie z
którym celem Polski pozostawało przede wszystkim szybkie członkostwo w NATO. Wywołało
to wrażenie, że polityka polska jest niespójna, a sam kraj nie jest jeszcze gotowy na integrację ze
strukturami świata Zachodu.
Kolejną ważną inicjatywą był projekt wspólnoty Międzymorza. W jej skład weszłyby:
Polska, Ukraina, Czechosłowacja, Węgry, Białoruś, Litwa, Łotwa, Estonia oraz państwa
bałkańskie. Celem programu było „zbudowanie wspólnego rynku Międzymorza oraz stworzenie
zintegrowanego systemu współpracy politycznej i prawno- państwowej oraz bezpieczeństwa
wzajemnego obejmującego niezależne i samodzielne państwa”. Struktura ta miała stanowić
przeciwwagę dla Rosji i Wspólnot Europejskich.
Kolejnym ważnym projektem była propozycja szefa rumuńskiej dyplomacji Adriana
Nastasego w marcu 1991 podczas wizyty w Warszawie. Dotyczyła powołania Unii Europy
Środkowej i Wschodniej, w skład której weszłyby państwa byłego bloku wschodniego. Unia
miała na celu współpracę polityczną, budowanie zaufania i „przejrzystości wojskowej”
Inicjatywa ta, mimo iż powracała parokrotnie nie spotkała się jednak z szerszym odbiorem.
Ważnym elementem tworzenia się współpracy subregionalnej było expose wygłoszone
przez polskiego ministra spraw zagranicznych Krzysztofa Skubiszewskiego.
Pierwsze z dnia 26 kwietnia 1990 r. które mówiło o tworzeniu nowych i przyszłych powiązań, a
w szczególności z 3 regionami:
a) trójkąt Czechosłowacja – Polska – Węgry
b) „kierunek południowy” Czechosłowacja, Polska, Węgry, Austria, Jugosławia, Włochy
c) „kierunek bałtycki” (organizowanie przez Polskę i Szwecję konferencji państw
położonych nad Bałtykiem)
Drugie z dnia 27 czerwca 1991 r. uznawało za priorytet dalsze budowanie więzi współpracy
regionalnej wzdłuż „całej ważnej osi północ- południe, od Morza Śródziemnego do Bałtyku, w
naszej części kontynentu”
2.2 Grupa Wyszehradzka
Początki Trójkąta Wyszehradzkiego sięgają 15 lutego 1991 kiedy to nastąpiło
spotkanie prezydentów Polski Lecha Wałęsy i Czechosłowacji Vaclava Havela oraz premiera
Węgier Józefa Antalla na zamku w węgierskim mieście Wyszehrad (miejscu historycznego
zjazdu w 1335 r. króla Polski Kazimierza Wielkiego, króla Czech Jana Luksemburskiego i króla
Węgier Karola d’Anjou gdzie postanowili ściśle ze sobą współpracować, zarówno na polu
polityki, jak i handlu. Dzięki temu, wiele pokoleń później, stali się inspiracją dla inicjatywy
środkowoeuropejskiej ) gdzie podpisali wspólną deklarację o współpracy w dziedzinie polityki
zagranicznej.
Głównymi celami porozumienia było :


 budowanie więzi a następnie integracja z Europą Zachodnią ,
włączenie się w europejski system polityczny, gospodarczy, prawodawczy oraz system
bezpieczeństwa,
harmonizacja działań trzech państw w zakresie kształtowania współpracy z instytucjami
europejskimi
 konsultacje w dziedzinie bezpieczeństwa.
Współpraca we wszystkich sektorach stosunków międzynarodowych dowodzi o
wysokiej efektywności Trójkąta w pierwszych latach funkcjonowania .
2.3 Inicjatywa Środkowoeuropejska
Inicjatywa Środkowoeuropejska (Central European Initiative – CEI) to najstarsza i
największa inicjatywa współpracy w Centralnej i Środkowej Europie , jej korzenie sięgają
ustanowionej w 1978 r. Grupy Roboczej Alpe-Adria, skupiającej Włochy, Austrię, Jugosławię i
Węgry. 11 listopada 1989 r. utworzono Quadragonale. Po przystąpieniu Czechosłowacji 20 maja
1990 inicjatywa była znana jako Pentagonale, po przyłączeniu Polski w maju 1991 podczas
spotkania ministrów spraw zagranicznych w Bolonii inicjatywie nadano nazwę Hexagonale. Pod
obecną nazwą działa od 20 marca 1992 z inicjatywy Austrii.
Główne cele i założenia Inicjatywy Środkowoeuropejskiej:

Pełnienie roli forum politycznego dialogu państw o różnym statusie
 Ułatwianie współpracy w wielu dziedzinach
 Współtworzenie stabilności i bezpieczeństwa regionu , szczególnie w takich
dziedzinach jak : obrona cywilna, kultura i szkolnictwo, problemy migracji i
mniejszości narodowych, małe i średnie przedsiębiorstwa, transport.
 „tworzenie bezpieczeństwa i stabilizacji umożliwiających przejście od starego do
nowego ładu”
 Partnerstwo skoncentrowane na wspólnych wartościach ładu demokratycznego i
praw człowieka
 Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE) jako podstawowa
płaszczyzna ładu europejskiego
 Wypracowanie wspólnego europejskiego stanowiska w sprawie statusu mniejszości
narodowych, które miałyby mieć zapewnioną ochronę bez względu na zgodę rządu
danego państwa ( z konferencji KBWE w Kopenhadze 5-29 czerwca 1990 r. )
Od początku istnienia IŚE wyróżniamy 2 płaszczyzny :
a) płaszczyznę polityczną – poświęconą głównie konsultacjom politycznym na temat
bezpieczeństwa
b) płaszczyznę współpracy praktycznej- zajmującą się tzw, „bezpieczeństwem miękkim”
czyli np. infrastrukturą, utrzymaniem stabilności subregionu, poprawą stanu środowiska
naturalnego itd.
2.4 Czarnomorska Współpraca Gospodarcza
Zmiany jakie przyniosła ostatnia dekada XX wieku czyli rozpad ZSRR, oraz powstawanie
nowych państw w Europie w dużym stopniu dotykały rejony morza Czarnego. Region
czarnomorski był granicą NATO i Układu Warszawskiego, dlatego ważne dla tego obszaru było
podjęcie współpracy. Próby zgromadzenia wokół siebie i stworzenia organizacji współpracy
subregionalnej krajów czarnomorskich zapoczątkowała Turcja w grudniu 1990 r. Swoją
inicjatywę skierowała Do Bułgarii, Rumunii i Związku Radzieckiego.
Powołanie Czarnomorskiej Współpracy Gospodarczej ( Black Sea Economic Co-operation –
BSEC) nastąpiło w Stambule 25 czerwca 1992 r. Deklarację szczytu BSEC podpisało 11
państw:
- Albania
- Armenia
- Azerbejdżan
- Bułgaria
- Grecja
- Gruzja
- Mołdawia
- Rosja
- Rumunia
- Turcja
- Ukraina
Główne cele BSEC:
 Promocja współpracy gospodarczej
Zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa subregionu
 Dla nowych, niepodległych państw- szansa na zaistnienie na arenie międzynarodowej
 Zademonstrowanie zdolności do liberalizacji gospodarki i systemów politycznych
 Przeciwdziałanie marginalizacji w stosunkach międzynarodowych
 Przeciwdziałanie znalezienia się na „peryferiach światowej polityki”
 Zwiększenie szans na integrację z Unią Europejską i NATO

W odniesieniu do perspektyw rozwoju BSEC przytaczało się wiele przeszkód m.in. zaszłości
historyczne wpływające na postrzeganie partnerów, brak: homogeniczności, zasobów,
rozpoznawalności na scenie międzynarodowej, mechanizmów implementacji a także brak jasnej
wizji priorytetów.
2.5 Podsumowanie
Etap formułowania koncepcji współpracy subregionalnych przyniósł wiele struktur na
obszarze Europy Środkowej o podobnych koncepcjach, celach, zawierające odniesienie do
szeroko definiowanego pojęcia bezpieczeństwa. Struktury te same w sobie stanowią zespół
wzajemnie uzupełniających się i stymulujących podmiotów.
Problem staje się zbyt wiele podobieństw pomiędzy organizacjami współpracy w Europie
Środkowej, które -mimo wielu pozytywów - ma również negatywne aspekty. Przykładem jest
„dublowanie się” problematyki współpracy poszczególnych struktur, które w dłuższej
perspektywie może prowadzić do „fuzji” w jedną strukturę, obejmującą swym zasięgiem obszar
pomiędzy Bałtykiem a Adriatykiem i Morzem Czarnym.
3. Etap rozbudowy koncepcji
3.1 Ogólne koncepcje współpracy regionalnej
Po powstaniu pierwszych koncepcji, współpraca subregionalna stała się częstym tematem do
debat i rozmów. Kwestie jej dotyczące pojawiają się w wielu dokumentach i uchwałach państw
członkowskich.
Do najważniejszych dokumentów, uchwał i przemówień dotyczących ogólnych koncepcji
współpracy subregionalnej należą:



„Polityka bezpieczeństwa i strategia obronna Rzeczypospolitej Polskiej” – dokument
przyjęty przez Komitet Obrony Kraju 2 listopada 1992 r. Dotyczył gównie kwestii
włączenia się w przyszły ogólnoeuropejski system bezpieczeństwa zbiorowego.
Podkreślał również rolę Trójkąta Wyszehradzkiego, jako instrumentu integracji z
zachodnią częścią Europy.
„Założenia polskiej polityki bezpieczeństwa” podpisany 2 listopada 1992r przez Lecha
Wałęsę. Tutaj Trójkąt Wyszehradzki został określony jako „ struktura pozytywnie
kształtująca stabilność i bezpieczeństwo regionu, mniemająca jednak cech sojuszu
wojskowego”
„Podstawowe zasady polityki bezpieczeństwa Republiki Węgierskiej” z 12 marca 1993
r. – „jedynie współpraca z sąsiadami, z państwami regionu i innymi państwami
europejskimi może wzmacniać bezpieczeństwo państwa”
 ...
Plik z chomika:
binass18
Inne pliki z tego folderu:


9Polityka i strategia bezp Chin.docx (95 KB)
 graczyk prezentacja.doc (127 KB)
 GRACZYK.docx (164 KB)
Koncepcje Współpacy subregionalnej na rzecz bezpieczeństwa.doc (151 KB)
 Narodowe polityki bezpieczeństwa wybranych państw.docx (205 KB)
Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin







Strona główna
Aktualności
Kontakt
Dla Mediów
Dział Pomocy
Opinie
Program partnerski




Regulamin serwisu
Polityka prywatności
Ochrona praw autorskich
Platforma wydawców
Copyright © 2012 Chomikuj.pl
W