PRAWO KONSTYTUCYJNE SKRYPT

PRAWO KONSTYTUCYJNE SKRYPT - GARLICKI
LESZEK.doc
(1017 KB) Pobierz
KU NOWEJ KONSTYTUCJI
KONSTYTUCJE MIĘDZYWOJENNE
Konstytucja marcowa (17 marca 1921 r.)
–
typowe zasady demokratycznego systemu: suwerenność narodu, podział władz,
zagwarantowanie praw obywatelskich;
–
parlamentarny system rządów (nawiązanie do III Republiki Francuskiej w relacjach
między legislatywą a egzekutywą → silniejszy parlament, uzależniony od niego rząd,
ceremonialne znaczenie prezydenta → obawa przed Piłsudskim);
–
Parlament – Sejm (444) i Senat (111), wybory 5-cioprzymiotnikowe, przewaga Sejmu:
*
Senat tylko uczestniczył w uchwalaniu ustaw;
*
Sejm ostateczny głos w ustawodawstwie, szeroka kontrola rządu (zwykłe votum
nieufności dla gabinetu lub ministra), rozwiązanie parlamentu tylko na mocy
uchwały Sejmu lub prezydent za zgodą Senatu;
–
Prezydent
wybierany
przez
Zgromadzenie
Narodowe,
ponosił
jedynie
odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu. Powoływał rząd.
→ brak stabilnej większości w Sejmie, częste upadki gabinetów → zamach majowy w
1926 r.
Nowela sierpniowa (2 sierpnia 1926 r.)
→ To osiem artykułów regulujących poniższe kwestie, będące wypadkową różnych
koncepcji, kompromisów i taktycznych rozgrywek, wzmacniające władzę wykonawczą
kosztem ustawodawczej:
–
w sprawach budżetowych – obowiązek zakończenia prac nad projektem budżetu w
ściśle określonym terminie (5 miesięcy) przez obie izby, a w razie nie ukończenia prac
projekt wchodził w życie w postaci, w jakiej został zgłoszony jako projekt rządowy,
albo w postaci uchwalonej przez tą izbę, która ukończyła prace w terminie. W tym
czasie nie można było zamknąć sesji parlamentu;
–
prezydent otrzymał prawo rozwiązania parlamentu na wniosek RM umotywowany
orędziem, ale tylko raz z tego samego powodu. Oznaczało to, że sejm stracił swoje
prawo do rozwiązania się swoją uchwałą;
–
w czasie, gdy obie izby są rozwiązane prezydent może wydawać w razie nagłej
konieczności rozporządzenia z mocą ustawy. Rozporządzenia te nie mogły jednak
dotyczyć problemów najwyższej wagi, jak np. zmiany konstytucji, ustalania budżetu
państwa, albo zaciągania zobowiązań finansowych i politycznych wobec innych
państw itd. Rozporządzenia te traciły moc, jeśli nie zostały przedstawione Sejmowi w
ciągu 14 dni po najbliższym posiedzeniu albo, jeśli Sejm je uchylił;
–
wniosek o votum nieufności dla rządu nie może być głosowany na tym samym
posiedzeniu, na którym został zgłoszony;
–
sankcja za naruszenie konstytucyjnego zakazu pobierania przez posła lub senatora
korzyści od rządu. W razie stwierdzenia przez SN złamania tego zakazu członek
parlamentu tracił mandat i korzyści otrzymane od rządu.
→ koniec lat 20’tych to ciągła walka obozu sanacji z partiami opozycyjnymi i dopiero
wybory brzeskie w 1930 r. doprowadziły do wygrania większość mandatów w
parlamencie → rozpoczęto procedurę uchwalania konstytucji (choć nie trzymano się jej)
Konstytucja kwietniowa (23 kwietnia 1935 r.)
–
autorytarna forma rządów, prezydent ma pierwsze miejsce w państwie, wybierany
przez Zgromadzenie Elektorów (większość wyłaniania przez Sejm i Senat), ale jeśli
ustępujący prezydent wskazał swego następcę, to wybory powszechne;
–
prezydent mianował następcę na wypadek wojny → pozwoliło na ciągłość władzy po
1939 r.;
–
–
brak jakiejkolwiek odpowiedzialności prezydenta;
prezydent powoływał rząd i dokonywał w nim zmian (choć rząd ponosił
odpowiedzialność polityczną przed Sejmem);
–
prezydent mógł w każdym momencie rozwiązać parlament i miał szerokie
kompetencje prawodawcze;
–
ordynacje wyborcze w praktyce pozbawiły opozycję szans na wygranie wyborów;
OKRES POLSKI LUDOWEJ
Mała konstytucja (19 luty 1947 r.)
–
nawiązywała do konstytucji marcowej (min. zasada podziału władz);
–
jednoizbowy parlament wybierał prezydenta, wyrażał votum nieufności rządowi i
ministrom;
–
dopuszczono dekrety z mocą ustawy wydawane przez rząd, zatwierdzane przez
Radę Państwa, potem Sejm;
–
nowy organ – Rada Państwa (prezydent, marszałek i wicemarszałkowie sejmu,
prezes NIK, inne osoby), która w pewnych sytuacjach działała w zastępstwie sejmu;
–
w rzeczywistości zlikwidowano opozycję, dlatego system parlamentarny był tylko na
papierze, a podczas prac nad konstytucją wzorowano się na radzieckiej konstytucji z
1936 r.;
Konstytucja lipcowa (22 lipca 1952 r.)
–
odrzucenie zasady podziału władz na rzecz jednolitości władzy → sejm zajmował
najwyższe miejsce, a podporządkowane były jemu pozostałe organy (administracji,
sądownictwa, prokuratury);
–
zniesiono urząd prezydenta, nowy kształt nadano Radzie Państwa (wybierana
spośród posłów) – kompetencje prezydenta i kompetencje zastępcze wobec sejmu;
–
rząd powoływany przez sejm, a zmian mógł dokonywać sejm i rada państwa;
–
brak TK czy TS, a SN powoływany przez Radę Państwa na 5 lat;
–
proklamowano liczne prawa i wolności, w szczególności prawa socjalne i
ekonomiczne, ale brak gwarancji instytucjonalnych, też względem ochrony konstytucji
jako najwyższego aktu prawnego;
Praktyka konstytucyjna
–
prawa i wolności realnie nie istniały, brak niezawisłych sądów, nie istniała opozycja,
a rzeczywista władza wyrażona była zasadą kierowniczej roli partii. Rola Sejmu
zerowa, gdyż zbierał się 2 razy do roku na kilkudniowe sesje, a zastępowała go Rada
Państwa;
–
przekształcenia po tzw. Październiku gdy w latach 56/57 kierownictwo w partii przejęli
ludzie odcinający się od stalinowskich metod rządzenia → ustały najdrastyczniejsze
praktyki aparatu bezpieczeństwa, ale nie zmieniono systemu. Ograniczono rolę Rady
Państwa, wzmocniono sejm (kilkumiesięczne sesje), który zmonopolizował funkcję
ustawodawczą, ale nie miało to większego znaczenia politycznego;
–
luty 1976 r. – rewizja konstytucji – program minimum (zrezygnowano z uchwalenia
nowej konstytucji, co było typowe w obozie):
*
nowela
formułowała
zasady ustrojowe,
określając
PRL
jako
państwo
socjalistyczne;
*
zapisała kierowniczą rolę PZPR i przyjaźń z ZSRR;
*
na nowo sformułowano niektóre prawa i wolności, ale nie zmieniło to ich pozycji,
ani nie wprowadzono gwarancji ich ochrony;
*
*
brak zmian w strukturze organów państwowych;
powierzono skromne kompetencje w zakresie ochrony konstytucji Radzie
Państwa.
–
lata 80’te – zmienia się powoli myślenie, ale brak zmian w prawie, choć w 1982 r.
wprowadzono do konstytucji przepisy o TS i TK → „konstytucjonalizm socjalistyczny
wyczerpał swoje możliwości”;
–
postępujący rozpad systemu i choć brak zmian w relacjach organów państwowych
(1988 – dymisja rządy Messnera), to powstaje system gwarancji konstytucyjnych →
1980 – utworzono NSA, 1985 – utworzono TK, 1987 – utworzono RPO → które
torowały drogę nowym ideom;
–
wiosna 1989 r. – Okrągły Stół → rozmowy mające wypracować modus vivendi między
władzą a opozycją:
*
przywrócono legalność istnienia Solidarności nie tylko jako związku zawodowego,
ale i politycznego;
*
przyspieszone wybory do Sejmu (65% władza, 35% opozycja) i przywrócono
Senat (równe);
*
zmiany w konstytucji (nowela kwietniowa), głównie wprowadzono urząd
prezydenta o silnych kompetencjach.
→ wybory przyniosły porażkę dotychczasowej władzy. Prezydentem zgodnie z
ustaleniami został gen. W. Jaruzelski, a pierwszy rząd stworzył T. Mazowiecki.
POCZĄTKI III RZECZPOSPOLITEJ
Nowela kwietniowa (7 kwietnia 1989 r.)
–
osłabiono sejm, choć pozostał przepis ustanawiający jego najwyższą pozycję:
*
wprowadzono senat – wybory po 2 z województw, po 3 z katowickiego i
stołecznego, nadano mu inicjatywę ustawodawczą, uczestnictwo w procesie
ustawodawczym (poprawki lub odrzucenie, a sejm mógł to odrzucić jeśli miał 2/3);
*
sejm i senat jako Zgromadzenie Narodowe – wybór prezydenta na 6 lat,
postawienie prezydenta przed TS (odpowiedzialność konstytucyjna za naruszenie
konstytucji i ustaw o sankcji pozbawienia urzędu) oraz uznać trwałą niezdolność
prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia;
prezydent – nieprecyzyjne określenie dot. prezydenta nasuwało trudności
–
interpretacyjne, czy szeroko opisane są jego cele czy samoistne kompetencje (art.
32); szerokie środki oddziaływania na parlament:
*
podpisywał ustawy i miał veto (odrzucane przez sejm 2/3) lub wniosek do TK o
zbadanie zgodności z konstytucją;
*
zniesiono dekrety z mocą ustawy;
*
rozwiązane sejmu (więc i senatu) w 3 sytuacjach: (1) jeśli sejm w ciągu 3 miesięcy
nie powoła rządu; (2) jeśli sejm w ciągu 3 miesięcy nie uchwali ustawy budżetowej;
(3) jeżeli sejm podejmie ustawę lub uchwałę, uniemożliwiającą prezydentowi
wykonywanie konstytucyjnych uprawnień określonych w art. 32 ust. 2;
–
rząd i ministrowie powoływani przez sejm, ale tylko prezydent przedstawiał kandydata
na premiera, a powołanie ministrów tylko na wniosek premiera uzgodniony z
prezydentem → sejm mógł ich nie przyjąć, ale narażał się na rozwiązanie przez
prezydenta;
*
odpowiedzialność polityczna przed sejmem, solidarna i indywidualna;
*
brak możliwości odwołania ministra przez prezydenta;
*
wymóg kontrasygnaty dla najważniejszych aktów prezydenta przez premiera (ale
zakres tych aktów miała ustalić ustawa, która w końcu nie została uchwalona);
–
swoiste pomieszanie zasady jednolitości władzy z systemem prezydenckim →
wypadkowa sprzecznych dążeń i kompromisów, urząd prezydenta wprowadzony jako
gwarancja
zachowania
istniejącego
systemu
władzy,
by
mógł
przekreślić
postanowienia Okrągłego Stołu;
Praktyka konstytucyjna
–
poszła w innym kierunku – Jaruzelski nie wchodził rządowi w drogę, a ośrodkiem
decyzyjnym stał się rząd działający w porozumieniu z klubami większości
parlamentarnej;
–
jesień 1989 r sejm i senat powołują swoje komisje do opracowania nowej konstytucji
oraz noweli obecnej konstytucji, pod kątem koniecznych zmian
Nowela grudniowa (29 grudnia 1989 r.)
–
przeredagowano I rozdział konstytucji – wykreślono kierowniczą rolę partii, przyjaźń
z ZSRR, zapisano nowe zasady ustroju, a najważniejszą w art. 1 demokratycznego
państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, ale i
wpisano pluralizm polityczny, swobodę działalności gospodarczej, ochronę własności
→ szerokie rozwinięcie w orzecznictwie TK
Marzec 1990 r. – nowela konstytucji – wprowadzono postanowienia o ustroju władzy
lokalnej i reaktywowano system samorządu terytorialnego;
Rozwój sytuacji politycznej
–
lato 1990 r. – Jaruzelski deklaruje gotowość ustąpienia z urzędu → nowela z 27
września 1990 r. – tryb powołania prezydenta w wyborach powszechnych na 5 lat →
12.1990 r. – wygrywa L. Wałęsa;
–
jesień 1991 r. – sejm podejmuje uchwałę o samorozwiązaniu → wybory doprowadziły
do bardzo silnego rozbicia politycznego parlamentu
*
12.1991 – rząd Olszewskiego → konflikt z Wałęsą → sejm odwołuje rząd w
06.1992 → 07.1992 rząd H. Suchockiej
–
prace nad nową konstytucją wciąż trwają, ale nie udało się na 3.05.1991 r. → po
wyborach 1991 r. postanowiono uporządkować prace nad nową konstytucją →
23.04.1992 ustawa konstytucyjna o trybie przygotowania i uchwalania konstytucji RP:
*
uchwalana przez Zgromadzenie Narodowej, Komisja Konstytucyjna (46 posłów,
10 senatorów), potwierdzenie w referendum
–
przewlekłe prace nad konstytucją zmusiły do uregulowanie spraw cząstkowych w
ustawie konstytucyjnej z 17.10.1992 o wzajemnych stosunkach między władzą
ustawodawczą i wykonawczą RP oraz o samorządzie terytorialnym → Mała
Konstytucja;
MAŁA KONSTYTUCJA
–
rozdział II – władza ustawodawcza, rozdział III i IV – wł. wykonawcza, rozdział V –
samorząd terytorialny;
–
art. 77 – konstytucja lipcowa traci moc;
–
POZA KONSTYTUCJĄ:
–
*
ogólne zasady ustroju (nowela grudniowa z 1989 r.+ 2 przepisy);
*
prawa i wolności obywatelskie (tekst z 1952 i 1976);
*
ustrój władzy sądowniczej, w tym TK i TS;
*
tryb zmiany konstytucji;
RELACJE MIĘDZY LEGISLATYWĄ A EGZEKUTYWĄ:
*
trójpodział władz (art. 1);
*
dwuizbowość, senat bez zmian, więc sejm silniejszy, a senat tylko kompetencje
ustawodawcze (jego poprawki lub odrzucenie mogło być odrzucone bezwzględną
większością;
*
sejm – kontrola rządu, udział w jego powoływaniu, odpowiedzialność polityczna
rządu (obowiązek prezydenta odwołania ministra po votum nieufności,
*
rozporządzenia z mocą ustawy – wydawane przez rząd podpisywane przez
prezydenta wydawane na podstawie ogólnej delegacji z ustawy (parlament nigdy
nie udzielił takiego pozwolenia);
–
PREZYDENT → zachowany
model kompromisowy (bo słaby parlament, silny Wałęsa):
*
wybór przez naród;
*
szczególna pozycja w zakresie obronności i spraw zagranicznych (podobne
wątpliwości interpretacyjne co w noweli grudniowej) → ogólne kierownictwo;
*
veto lub skierowanie ustawy do TK;
*
prawo rozwiązania parlamentu w 3 sytuacjach (nie mógł już rozwiązać sejmu gdy
uchwalił ustawę uniemożliwiającą prezydentowi wykonywanie konstytucyjnych
uprawnień):
→ brak budżetu w 3 miesiące;
→ brak rządu w kolejnych stadiach jego tworzenia;
→ niekonstruktywne votum nieufności;
*
brał udział w tworzeniu rządu, ale potem rząd nie był przed nim odpowiedzialny;
*
ograniczone uprawnienia w zakresie władzy sądowniczej → powoływał sędziów
na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, brał udział w powoływaniu kierownictwa
NSA i SN, wykonywał prawo łaski;
...
Plik z chomika:
ningashirizu
Inne pliki z tego folderu:

PRAWO KONSTYTUCYJNE SKRYPT - GARLICKI LESZEK.doc (1017 KB)
Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin





Strona główna
Aktualności
Kontakt
Dział Pomocy
Opinie


Regulamin serwisu
Polityka prywatności
Copyright © 2012 Chomikuj.pl
Informatyka Prawnicza
 Orzeczenia UE
 zachomikowane