POLIPRAGMAZJA i POLITERAPIA w GERIATRII
advertisement
POLIPRAGMAZJA i POLITERAPIA w GERIATRII Dr n.med Anna Wojtaszek Oddział Geriatrii SPWZOZ MSW Bydgoszcz „Nie chcę mieć dwóch chorób: jednej, którą mi wyrządziła natura, a drugiej wyrządzonej przez doktorów” Napoleon Bonaparte, 1820 STARZENIE SIĘ POPULACJI Def: postępujące wraz z wiekiem ograniczenie rezerwy czynnościowej narządów utrudniające utrzymanie homeostazy Społeczeństwo stare – to takie jeśli % ludności w wieku 65 lat wynosi ponad 7 % ( Pl: 1968r ; ; 2008 – 13,5 %) Prognozy: szybszy wzrost liczby osób w wieku 80 lat ( obecnie ok.3% ; 2060 wg prognoz 13,0%) Typowa cecha dla starzenia się społeczeństwa to tzw podwójne starzenie ( siwienie siwych) W Polsce odsetek osób > 65 rż systematycznie się zwiększa ( 10,2 % 1990r ; 13,5% -2008r; 23,2 % - 2035r) Odsetek ludności w wieku 80 i więcej : wzrost w latach 2010-2035 z 3,5 7,2 % POLSKA: średnia długość życia kobiet – 80 lat , mężczyzn- 71,4 lat POLIPRAGMAZJA i POLITERAPIA w GERIATRII GUS ---wzrost konsumpcji leków 2004 r : 54% ludności– regularne stosowanie leków 2009 r : 71% >69 rż -----95-97 % przyjmuje regularnie leki >35% polskie społeczeństwo --- > 5 leków POLSENIOR : *Wzrost przyjmowania wraz z wiekiem preparatów na receptę i OTC *Senior 65+ - 6 leków recepturowych + 2-3 leki /suplementy diety bez recepty *>84 rż --- 97% badanych używa leków *wczesna starość – najwięcej leków; > 100rż -spadek zażywania leków SPECYFIKA FARMAKOTERAPII W PODESZŁYM WIEKU Starsi chorzy przyjmują średnio od 3 do 8 leków, osoby samodzielne przede wszystkim leki :przeciwbólowe, moczopędne, kardiologiczne i uspokajające, pensjonariusze domów opieki,(zwykle stosują więcej preparatów), zażywają głównie leki przeciwpsychotyczne, uspokajające, nasenne, moczopędne, kardiologiczne, przeciwbólowe i antybiotyki. POLIPRAGMAZJA i POLITERAPIA w GERIATRII POLITERAPIA= stosowanie wielu leków o synergistycznym działaniu pozwalające na zwiększenie efektu terapeutycznego, czyli =racjonalne, poparte dowodami medycznymi bezpieczne i skuteczne, równoczesne stosowanie kilku leków. POLIPRAGMAZJA = jednoczesne stosowanie leków, które nie uzupełniają i nie wzmacniają efektu terapeutycznego , zwiększają ryzyka działąń niepożądanych --=nieracjonalne, niewłaściwe podawanie większej liczby leków, przy czym w stosunku do co najmniej niektórych z nich brakuje obiektywnych dowodów medycznych na użyteczność terapeutyczną, są natomiast dowody, że mogą być potencjalnie szkodliwe. NIEPRAWIDŁOWOŚCI W LECZENIU- to nieodpowiednie ( niezgodne z obowiązującymi standardami medycznymi lub stosowanie preparatów o większym ryzyku niż potencjalnych korzyściach) i niedostateczne stosowanie leków ( związane z nierozpoczęciem terapii /prewencji określonej choroby ) KONSEKWENCJE POLIFARMAKOTERAPII Obniżenie satysfakcji z życia Niska samoocena własnego stanu zdrowia Obniżenie sprawności czynnościowej Konieczność korzystania z pomocy pielęgniarskiej Zwiększenie ryzyka hospitalizacji , Zwiększenie ryzyka zgonu CZYNNIKI RYZYKA POLITERAPII I POLIPRAGMAZJI Wiek ( po 80 rż 3 –krotny wzrost ryzyka ) Dolegliwość somatyczne (gorszy stan zdrowia , niższa ocena stanu zdrowia większe ryzyko politerapii) Płeć ( kobiety -2,5 –krotnie większe ryzyko politerapii) Współistnienie chorób (POCHP 7x, depresja3x, nadciśninie4,5 x, cukrzyca2 x, zwyrodnienia3x , anemia, ch. pp,) Kaskada przepisywania leków Wielospecjalistyczne leczenie brak kontroli i koordynacji farmakoterapii niewystarczająca wiedza o interakcjach lekowych Samodzielne leczenie reklamy (analgetyki, witaminy, leki zobojętniające , zioła) FARMAKOTERAPIA W PODESZŁYM WIEKU CELE: 1. Poprawa jakości życia 2. Przywrócenie i utrzymanie zdrowia 3. Wydłużenie życia 4. Eliminacja bólu i cierpienia 5. Utrzymanie sprawności czynnościowej 6. Opóźnienie inwalidztwa 7. Zapobieganie wtórnym powikłaniom SPECYFIKA FARMAKOTERAPII W PODESZŁYM WIEKU Działania niepożądane występują częściej w podeszłym wieku w porównaniu do osób młodszych, a ryzyko ich wystąpienia wzrasta wraz z liczbą przyjmowanych preparatów (jeden lek - 10%, 8-10 – 100%). Często są one nieswoiste, trudne do rozpoznania i traktowane jako nowy problem kliniczny. Szczególne zagrożenie stwarzają leki o małym współczynniku terapeutycznym i powodujące zespoły z odstawienia. Prawdopodobieństwo pojawienia się działań niepożądanych zwiększają błędy w przyjmowaniu leków : nieświadomość liczby i rodzaju leków przyjmowanych przez pacjenta (przepisanych przez innych lekarzy i dostępnych bez recepty) SPECYFIKA FARMAKOTERAPII W PODESZŁYM WIEKU zjawisko samoleczenia - przyjmowanie przez pacjenta preparatów ziołowych, OTC i suplementów diety bez konsultacji z lekarzem. niestosowanie się chorego do zaleceń terapii (ang. noncompliance), które dotyczy co drugiego pacjenta bez względu na wiek, przyczynia się do 125 tys. zgonów rocznie. Niestosowanie się pacjenta do zaleceń dotyczy 30-60% ordynacji leków i powinno być zawsze brane pod uwagę w określaniu możliwych przyczyn braku oczekiwanej odpowiedzi na leczenie . SPECYFIKA FARMAKOTERAPII W PODESZŁYM WIEKU JATROGENNY ZESPÓŁ GERIATRYCZNY DEF: nowa dolegliwość, choroba lub nieprawidłowości biochemiczne, które u osoby starszej wystąpiły w związku z niewłaściwie zaleconym leczeniem, Stanowią one do 30% problemów geriatrii klinicznej i częstą przyczynę hospitalizacji pacjentów w podeszłym wieku (12%, >70 rż.; 20%, >80 rż.) SPECYFIKA FARMAKOTERAPII W PODESZŁYM WIEKU „Kaskada farmakologiczna” określa się leczenie dolegliwości wynikających z działań niepożądanych leków stanowiących przyczynę włączenia kolejnego leku bez kontroli stanu zdrowia i okresowych badań laboratoryjnych Lek > działanie niepożądane > dekompensacja – kolejny objaw > kolejny lek . INTERAKCJE LEKOWE W STARSZYM WIEKU Wśród czynników wpływających na częstość działań niepożądanych można wymienić: WIEK: zmiana metabolizmu i wydalania-> większe ryzyko ADR ( spadek stężenia albumin- zwiększenie stężenia digoksyny i warfaryny; pogorszenie f. nerek-> zmniejszenie wydalania digoksyny CHOROBY WSPÓŁISTNIEJĄCE: mogą stanowić p/wsk do podawania niektórych leków /zwiększać ryzyko dz. Niepożądanych ( omdlenia, hipotonia ortostat- nasilenie przez alfa-adrenolityki) INTERAKCJE : lek-lek, lek –choroba, lek -pokarm ZASADY FARMAKOTRAPII W GERIATRII 1. Ocena sprawności psycho-fizycznej chorego. 2. Ocena konieczności czy farmakoterapia jest wogóle potrzebna 3. Stosowanie tylko niezbędnych leków 4. Preferowane leki: – bez działania antycholinergicznego, – bez silnego działania uspokajającego, – o krótkim czasie biologicznego półtrwania, – bez aktywnych metabolitów, – niewchodzące w istotne interakcje kliniczne, – o szerokim indeksie terapeutycznym. 5.Zalecać leki dobrze poznane, dokładnie przebadane bezpieczne , o udowodnionej skuteczności. ZASADY FARMAKOTRAPII W GERIATRII 6. Ostrożne dawkowanie leków – początek od małych dawek, zwiększając je stopniowo w razie potrzeby 7. Stosowanie możliwie najprostszych schematów dawkowania, dołączając pisemną informację 8. Stosowanie leków przez możliwie najkrótszy czas 9. Staranne monitorowanie skutków prowadzonej farmakoterapii 10. Korzystanie z konsultacji farmakologów 11. Rozważna ocena niektór ych wyników badań sponsorowanych przez producentów nowych leków. Nie ma bezpiecznych leków – są tylko bezpieczni lekarze… dziękuję za uwagę
