Barbara Woynarowska

Woynarowska Barbara
Warszawa
23
Aktywność fizyczna i zdrowie
AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA WZMACNIAJĄCA ZDROWIE W DZIECIŃSTWIE I
MŁODOŚCI
Tezy wystąpienia na Sejmiku Kultury Fizycznej
1. Niedostatki aktywności fizycznej młodzieży szkolnej są powszechnym zjawiskiem w
Europie
Wyniki międzynarodowych badań HBSC wskazują, że w 2002 r. w Polsce tylko u 35%
uczniów w wieku 11-15 lat poziom aktywności fizycznej (AF) był zadawalający (1 godzina
dziennie, skumulowanej, co najmniej umiarkowanej AF przez 5 dni w tygodniu). Odsetek ten
dla 35 krajów uczestniczących w badaniach wynosił średnio 34% (od 57% u chłopców w
Irlandii do 12% u dziewcząt we Francji).
2. Aktywność fizyczna jest podstawowym elementem prozdrowotnego stylu życia
W dokumentach międzynarodowych organizacji i w niezliczonych publikacjach wymienia
się AF na pierwszym miejscu wśród zachowań składających się na prozdrowotny styl życia.
Zapisano to także w Narodowym Programie Zdrowia 1996-2005.
3. Korzyści z regularnej aktywności fizycznej dla rozwoju i zdrowia dzieci i młodzieży:
-
-
zwiększenie szansy na osiągnięcie optymalnego (zaprogramowanego genetycznie)
rozwoju fizycznego i sprawności fizycznej,
lepsze zdrowie i samopoczucie psychiczne, zmniejszanie lęku i depresji,
wzmacnianie poczucia własnej wartości (szczególnie u dzieci z obniżeniem tego poczucia
np. z powodu niepowodzeń szkolnych); nie sprzyja temu rywalizacja,
zapobieganie niektórym zaburzeniem występującym w dzieciństwie (otyłość, zaburzenia
układu ruchu),
redukowanie czynników ryzyka przedwczesnego rozwoju chorób przewlekłych
ujawniających się w wieku późniejszym (głównie chorób miażdżyco-zależnych i
osteoporozy) ,
szansa na całożyciową aktywność fizyczną (ang. life long physical activity).
4. Koncepcja aktywności fizycznej wzmacniającej zdrowie
Koncepcja aktywności fizycznej wzmacniającej zdrowie (AFWZ) (ang. health enhancing
physical activity) jest zbliżona do koncepcji treningu zdrowotnego. Oznacza ona:
- przekazywanie wiedzy i uświadamianie młodym ludziom znaczenia AF dla ich dobrego
samopoczucia,
-
rozwijanie umiejętności ruchowych, zachowań związanych z ruchem oraz sprawności
fizycznej,
kształtowanie postaw sprzyjających całożyciowej aktywności fizycznej.
5. Zalecany poziom aktywności fizycznej u dzieci i młodzieży
Nie ma ostatecznego rozstrzygnięcia tej kwestii. W ostatnich latach, w wielu krajach (np. w
Anglii, Kanadzie, USA) powołano grupy ekspertów (reprezentujących wiodące instytucje z
zakresu medycyny, zdrowia publicznego, kultury fizycznej) w celu opracowania zaleceń
dotyczących pożądanego poziomu AF w różnych grupach populacji (physical activity guide).
W odniesieniu do dzieci i młodzieży rekomenduje się:
- jako zalecany poziom – 60 min. dziennie skumulowanej (z całego dnia) AF, o co najmniej
umiarkowanej intensywności,
- jako minimalny poziom – co najmniej 30 min. opisanej wyżej AF,
- wykonywanie co najmniej 2 razy w tygodniu ćwiczeń zwiększających siłę mięśni i
zwinność (także ze względu na stymulowanie rozwoju szczytowej masy kości, która w
80-90% kształtuje się do 18 r.ż.).
8. Strategie dla zachęcania młodych ludzi do aktywności fizycznej wzmacniającej
zdrowie
Nie ma prostych rozwiązań. Silną konkurencję dla AF stanowią atrakcyjne dla młodzieży,
coraz bardziej dostępne i nie wymagające żadnego wysiłku fizycznego formy spędzania czasu
wolnego (głównie TV i komputery). Poszukując nowych strategii aktywizacji ruchowej dzieci
i młodzieży należy rozważyć następujące działania:
 Poznanie i branie pod uwagę czynników warunkujących AF w różnych okresach życia
dziecka, zależnych od płci i środowiska, w tym:
- czynniki psychologiczne: chęć do zabawy, potrzeba bycia w czymś „dobrym”, autonomii,
poczucie własnej skuteczności, chęć do osiągania sukcesów (na miarę swoich
możliwości), świadomość osobistych korzyści z AF,
- czynniki społeczne: modelowanie AF przez rodziców, rówieśników, nauczyciela wf,
- czynniki środowiskowe: dostępność obiektów i sprzętu, „przesłania” z mass-mediów.

Rozpoznawanie potrzeb młodzieży dotyczących AF w danym środowisku i umożliwienie
im dokonywania wyborów jej rodzaju, także w szkole. Obecnie młody człowiek staje
przed koniecznością wielu wyborów, musi wcześnie sam rozstrzygać o wielu ważnych
sprawach (K. Slany uważa, że współczesny młody człowiek to „homo optionis”).
Kształtowanie u ludzi umiejętności dokonywania wyborów sprzyjających zdrowiu to
jedno z zadań promocji zdrowia. Wychowanie fizyczne w szkole może włączyć się do
rozwijania tych umiejętności.

Zwrócenie szczególnej uwagi na grupy ryzyka całożyciowej hipokinezji”: dziewczęta w
wieku 12-18 lat, starsze nastolatki (16-18 lat), młodzież z rodzin o niskim statusie
ekonomiczno- społecznym.

Przywiązywanie większej wagi do oceniania i monitorowania AF niż sprawności
fizycznej.

Kreowanie nowej roli nauczyciela wf (przełamywanie silnie utrwalonych stereotypów w
kształceniu tych nauczycieli, metodach oceniania ich pracy, oczekiwaniach społecznych
itd.).

Powiązanie działań na rzecz aktywizacji ruchowej w szkole z działaniami w społeczności
lokalnej.