Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 roku

ww
MAŁOPOLSKIE
OBSERWATORIUM
GOSPODARKI
Inwestorzy
zagraniczni
w Małopolsce
w 2013 roku
Departament Polityki Regionalnej
Urząd Marszałkowski
Województwa Małopolskiego
Kraków 2014
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
Raport przygotował zespół i współpracownicy Zakładu Rozwoju Regionalnego
Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego w składzie:
Krzysztof Gwosdz (koordynator badania), Marek Ciechowski, Jarosław Działek, Robert Guzik, Arkadiusz Kocaj, Grzegorz
Micek, Łukasz Sykała oraz Wojciech Biernacki (AWF Kraków), Janusz Górecki, Sylwia Łękawska (ZGLOiR), Monika
Panecka-Niepsuj (ZGLOiR) i Agnieszka Sobala-Gwosdz (PWSTE w Jarosławiu)
Ryciny: Arkadiusz Kocaj
Recenzja: dr hab. M. Paszkowski
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego
Departament Polityki Regionalnej
ul. Basztowa 22, 31-156 Kraków
Adres do korespondencji:
30-552 Kraków, ul. Wielicka 72
(012) 63 03 368, (012) 63 03 374
e-mail: [email protected]
www.gospodarka.obserwatoria.malopolska.pl
Copyright © Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2014.
Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonane z podaniem źródła.
Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie.
Projekt okładki: Małgorzata Flis
Skład publikacji: Oficyna Wydawnicza PEGAZ, www.epegaz.pl
ISBN 978-83-64155-86-4
Małopolskie
Obserwatorium
Gospodarki
Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spójności.
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Spis treści
1.
Cel i zakres opracowania �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 5
2.
Wielkość i struktura inwestycji �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 7
Napływ inwestycji ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 7
Struktura inwestycji według typu nakładów �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 8
Małopolska na tle innych województw ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 9
Najwięksi inwestorzy �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 11
3.
Struktura branżowa inwestycji ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 13
Sektor przemysłowy ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 13
Sektor usługowy ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 19
Usługi (poza handlem) ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 19
4.
Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Małopolsce w 2013 roku �������������������������������������������������������������������������������� 26
Stan rozwoju sektora na tle innych regionów w Polsce ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 26
Uwarunkowania i perspektywy rozwoju sektora w Małopolsce ������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 30
5.
Kraje pochodzenia kapitału ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 33
6.
Rozmieszczenie inwestycji zagranicznych �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 38
Spółki z udziałem kapitału zagranicznego ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 38
Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych według powiatów ���������������������������������������������������������������������������������������������� 40
Inwestycje w nowe obiekty (greenfield) �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 42
Prawidłowości i uwarunkowania rozmieszczenia inwestycji zagranicznych ���������������������������������������������������������������������������������� 43
Znaczenie SSE i SAG dla lokalizacji inwestycji zagranicznych ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 44
Podsumowanie �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 47
7.
Zatrudnienie w firmach z kapitałem zagranicznym ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 49
Zatrudnienie według kraju pochodzenia inwestora �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 49
Zatrudnienie według działów i sekcji PKD ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 51
Firmy zagraniczne na lokalnych rynkach pracy ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 54
Zwolnienia grupowe �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 55
Bilans zatrudnienia ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 56
Najwięksi pracodawcy ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 57
Podsumowanie �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 57
8.
Innowacyjność firm z kapitałem zagranicznym w Małopolsce ���������������������������������������������������������������������������������������������������� 58
9.
Inwestycje realizowane po 31 grudnia 2013 roku i planowane �������������������������������������������������������������������������������������������������� 64
Przemysł i budownictwo ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 64
Handel �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 65
Usługi ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 66
Zamierzenia inwestycyjne po 2014 roku w świetle badań ankietowych ������������������������������������������������������������������������������������������ 66
10. Czynniki i bariery atrakcyjności inwestycyjnej w regionie �������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 68
Atrakcyjność województwa małopolskiego na tle innych regionów i podregionów Polski ������������������������������������������������ 69
Zróżnicowanie atrakcyjności inwestycyjnej w układzie gmin i powiatów województwa małopolskiego ������������������ 70
11.Wnioski ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 75
3
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
12.Literatura ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 77
Załączniki ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 78
Załącznik 1. Najwięksi inwestorzy zagraniczni w województwie małopolskim w latach 1989–2013 ������������������������������ 78
Załącznik 2. Najwięksi inwestorzy zagraniczni w województwie małopolskim w 2013 roku ������������������������������������������������ 82
Załącznik 3. Inwestycje zagraniczne realizowane lub planowane na terenie województwa małopolskiego
po 31 grudnia 2013 roku ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 85
Załącznik 4. Wartości inwestycji i ich struktura w 2013 roku w mln euro ������������������������������������������������������������������������������������������ 89
Spis rysunków ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 94
Spis tabel ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 95
4
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
1. Cel i zakres opracowania
Głównym celem badań – wyniki których przedstawione są w niniejszym raporcie – było określenie wielkości i struktury
inwestycji zagranicznych dokonanych na terenie województwa małopolskiego w 2013 roku. Wartości inwestycji
i zatrudnienia w firmach z udziałem kapitału zagranicznego dla 2013 roku odniesiono do tendencji, jakie obserwowano
w napływie bezpośrednich inwestycji do Małopolski w całym okresie 1989–2013.
Przedmiotem zainteresowania są bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ; foreign direct investment, FDI), to jest
przedsięwzięcia związane z dążeniem zagranicznego inwestora do uzyskania trwałego dochodu dzięki efektywnemu
wpływowi na decyzje miejscowego przedsiębiorstwa. Jako miarę owego oddziaływania przyjęto posiadanie przez
inwestora co najmniej 10% udziału w kapitale akcyjnym/zakładowym spółki (OECD Benchmark Definition, 2008).
Badanie uwzględnia spółki z kapitałem zagranicznym zarejestrowane w województwie małopolskim, a także te podmioty
zagraniczne, które posiadają siedzibę w innym regionie, lecz prowadzą działalność na terenie Małopolski. Analiza objęła
zlokalizowane w województwie małopolskim spółki zależne firm z większościowym udziałem zagranicznym oraz
oddziały/filie spółek, w których podmioty zagraniczne były udziałowcem mniejszościowym (co najmniej 10%) i które
spełniały na koniec 2013 roku co najmniej jeden z poniższych warunków:
− zatrudnienie w spółce w Małopolsce wyniosło co najmniej 50 osób,
− poniesione nakłady inwestycyjne wynosiły co najmniej 1 mln USD.
Dla każdego z inwestorów analizowano następujące cechy:
− rodzaj działalności, który określano zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD 2007) na poziomie sekcji i działów,
− kraj pochodzenia inwestora, przy czym przyjmowano kraj będący rzeczywistym źródłem kapitału, a nie kraj
rejestracji spółki nadrzędnej wobec polskiej filii,
− typ inwestycji w podziale na: prywatyzacje, nakłady na obiekty budowane od podstaw (greenfield), przejęcia firm
prywatnych, dodatkowe nakłady (reinwestycje) w firmach przejętych lub sprywatyzowanych w okresie 1989−2013,
− miejsce prowadzenia działalności w województwie małopolskim. Przyjęto metodę zakładową, tzn. lokalizację
inwestycji według faktycznego miejsca poniesionych nakładów, a nie siedziby firmy w Polsce. Analizy przestrzenne
prowadzono głównie na poziomie powiatowym, który w przybliżeniu odpowiada lokalnym rynkom pracy, a ponadto
w podziale na obszary metropolitalne (Krakowski Obszar Metropolitalny) i pozametropolitalne,
− struktura wielkościowa inwestycji i przedsiębiorstw, mierzona nakładami udziałowców zagranicznych i liczbą
zatrudnionych osób,
− poziom technologiczny nowych przedsięwzięć (greenfield) określony zgodnie ze standardem biura statystycznego
Unii Europejskiej (Eurostat).
Podstawową miarą aktywności kapitału zagranicznego jest wielkość nakładów wyrażona w dolarach amerykańskich
(USD), ważniejsze dane przedstawiono także w euro (załącznik 4). Innymi używanymi miernikami są liczba pracowników
oraz liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego.
W realizacji badania za podstawową zasadę przyjęto pozyskanie możliwie jak największej ilości danych bezpośrednio
od przedsiębiorstw (inwestorów), a jedynie w przypadku niemożności stosowania tej reguły opierano się na danych
wtórnych. Do 317 podmiotów zwrócono się z ankietą telefoniczną i elektroniczną. Uzyskano 65 wypełnionych
kwestionariuszy (21%). Pozyskano ponadto z Krajowego Rejestru Sądowego165rocznych sprawozdań finansowych firm
lub sprawozdań zarządu z działalności w 2013 roku.
Przeprowadzano równocześnie kwerendy prasy codziennej i specjalistycznej, newsletterów branżowych oraz baz
danych, m.in. rejestru REGON, Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), prowadzonej przez PAIiIZ Listy Największych
Inwestorów Zagranicznych w Polsce(Lista,2013; Lista, 2014), ponadto Wykazu transakcji zawartych w spółkach z udziałem
Skarbu Państwa, w których nastąpiło zbycie akcji/udziałów oraz list beneficjentów funduszy unijnych.
5
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Ogółem pozyskano ze źródła bezpośredniego (firma) metodą ankiety lub pośredniego (ale z danych podawanych
bezpośrednio przez firmę) informacje o wysokości nakładów dla ponad 220 podmiotów. Zidentyfikowano 108
inwestorów, których nakłady w 2013 roku wyniosły 1 mln USD i więcej. W trakcie prowadzonych badań skorygowano
wartość niektórych inwestycji zrealizowanych przed 2013 rokiem, zwłaszcza w latach 2010−2012.
Niektóre firmy lub instytucje, które udostępniły informacje, zastrzegły sobie prawo nieudostępniania do wiadomości
publicznej ujawnionych danych indywidualnych o wielkości nakładów lub zatrudnienia. Informacje takie wykorzystano
jedynie w zbiorczych zestawieniach statystycznych. Przytaczane w tekście lub załącznikach przybliżone wartości
inwestycji lub zatrudnienia dla pojedynczych firm opierają się w tym przypadku na publicznie dostępnych źródłach, np.
rocznych raportach finansowych składanych w KRS, prasie specjalistycznej, komunikatach firm dla mediów itd.
Opracowanie składa się z dziesięciu rozdziałów. Na początek poddano analizie najważniejsze fakty dotyczące wielkości
i struktury napływu kapitału zagranicznego do województwa małopolskiego w 2013 roku na tle całego okresu 1989–
2013. Następnie szczegółowo omówiono strukturę branżową inwestycji według sekcji i działów PKD, przy czym
w charakterystyce inwestorów skoncentrowano się na przedsięwzięciach mających miejsce w 2013 roku. Ze względu
na specyfikę działalności oraz dużą dynamikę wzrostu w ostatnich latach osobny rozdział poświęcono centrom
zaawansowanych usług (BPO, SSC i R&D) z kapitałem zagranicznym działającym w Małopolsce (rozdział 4). Kolejne
rozdziały raportu dotyczą pochodzenia kapitału według krajów (rozdział 5) i rozmieszczenia inwestycji w województwie
małopolskim (rozdział 6). Problematykę zatrudnienia w firmach zagranicznych omówiono w rozdziale 7. W kolejnej części
omówiono zagadnienia związane z innowacyjnością firm z kapitałem zagranicznym. O inwestycjach realizowanych po
31 grudnia 2013 roku traktuje rozdział 9. Osobny fragment pracy poświęcono klimatowi inwestycyjnemu w regionie,
omówiono w nim m.in. czynniki sprzyjające przyciąganiu inwestycji zagranicznych do województwa małopolskiego
i bariery przeciwdziałające ich napływowi. Raport kończy syntetyczna prezentacja najważniejszych zaobserwowanych
prawidłowości dotyczących inwestycji zagranicznych na terenie Małopolski w 2013 roku na tle całego okresu 1989–2013.
Załączniki obejmują listę największych inwestorów zagranicznych w województwie w latach 1989–2013, listę inwestorów,
którzy zaangażowali na terenie Małopolski w 2013 roku najwięcej kapitału, informacje o największych przedsięwzięciach
realizowanych po 31 grudnia 2013 roku oraz statystyczne zestawienie ważniejszych danych dotyczących aktywności
inwestorów zagranicznych w 2013 roku w euro (EUR).
W pracy zamiennie używane są określenia województwo małopolskie i Małopolska. Termin region – o ile nie zaznaczono
wyraźnie inaczej – odnosi się do województwa małopolskiego w jego obecnych granicach.
Autorzy pragną podziękować i wyrazić swoją wdzięczność wszystkim przedstawicielom firm i instytucji, którzy przyjęli
zaproszenie do wzięcia udziału w tegorocznej edycji badania i poświęcili swój czas na przygotowanie danych na
potrzeby niniejszego opracowania.
6
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
2. Wielkość i struktura inwestycji
Napływ inwestycji
Wielkość bezpośrednich inwestycji zagranicznych dokonanych w 2013 roku na terenie województwa małopolskiego
wyniosła – w świetle przeprowadzonych badań – 1567,0 mln USD. Całkowita wielkość zainwestowanego kapitału
w regionie po 1989 roku przekroczyła 18 mld USD (czyli 5374,6 USD na 1 mieszkańca województwa).
Zaangażowanie inwestorów w 2013 roku wróciło tym samym do najwyższego poziomu wartości nakładów, jakie miały
miejsce w latach 2006−2008, a więc w okresie przed wybuchem kryzysu finansowego. Po dużym spadku wielkości
nakładów w latach 2009−2010 obserwujemy coroczny ich wzrost (rys. 1). Wartość nakładów w 2013 roku była
o 1/4 wyższa niż w 2012 roku i o blisko 2/5 w porównaniu do 2011 roku. Wysoka wartość inwestycji w województwie
małopolskim w 2013 roku odzwierciedlała ogólną poprawę koniunktury w Polsce i krajach będących głównym źródłem
kapitału, co wpłynęło na większą aktywność inwestycyjną. Przykładowo napływ inwestycji zagranicznych do krajów
grupy OECD wzrósł o 11%, a do krajów UE o 14,5% (OECD, 2014).
Rysunek 1. Wartość (roczna i skumulowana) inwestycji zagranicznych w województwie małopolskim do końca 2013 roku
2000
2003
18000
skumulowana wartość inwestycji [w mln USD]
Małopolska
1800
Roczna wartość inwestycji [mln USD]
20000
roczna wielkość inwestycji [w mln USD]
Małopolska
1600
1530
16000
1567
1480
1400
1135
10000
1000
933
800
600
12000
1250
1198
1200
14000
654
612
622
615
650
672
866
753
8000
6000
4000
400
Skumulowana wartość inwestycji [mln USD]
2200
2000
200
0
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
0
Źródło: badania własne.
Dużemu zaangażowaniu kapitału zagranicznego mierzonego wielkością nakładów w 2013 roku towarzyszyła również
bardzo wysoka aktywność pod względem liczby nowo zakładanych firm (tab.1−2). Powstało bowiem aż 297 podmiotów,
najwięcej od 2006 roku. Stosunkowo wysoka była jednocześnie w 2013 roku liczba wyrejestrowanych firm. Wartość
stopy wejścia netto firm (zarejestrowania pomniejszone o wyrejestrowania) była najwyższa od 2008 roku, chociaż ciągle
niższa niż w najlepszych latach 2006−2007.
7
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Tabela 1. Liczba przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego zarejestrowanych w Małopolsce
Liczba spółek
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
zarejestrowanych w REGON
2 987
3 240
3 394
3 565
3 736
3 921
4 186
4 463
składających roczne sprawozdanie
1 092
1 110
1 251
1 381
1 471
1575
1635
b.d.
293
273
210
186
193
226
256
297
25
27
76
42
25
69
43
59
nowo zarejestrowanych
wyrejestrowanych
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych BDL GUS.
Tabela 2. Stopy wejścia i wyjścia brutto oraz stopy wejścia netto firm z udziałem kapitału zagranicznego w Małopolsce
Wskaźniki demografii firm
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
stopa wejścia brutto [w%]
10,9
9,1
6,5
5,5
5,4
6,1
6,5
7,1
stopa wyjścia brutto [w%]
0,9
0,9
2,4
1,2
0,7
1,9
1,1
1,4
stopa wejścia netto [w%]
9,9
8,2
4,1
4,2
4,7
4,2
5,4
5,7
Uwaga: stopa wejścia brutto to stosunek liczby przedsiębiorstw, które rozpoczęły działalność w roku t do liczby jednostek funkcjonujących według stanu na koniec
roku poprzedzającego (t−1),
stopa wyjścia brutto to stosunek liczby przedsiębiorstw, które zakończyły działalność w roku t do liczby jednostek funkcjonujących według stanu na koniec roku poprzedzającego (r−1),
stopa wejścia netto, to różnica między jednostkami, które rozpoczęły działalność w danym roku, a tymi, które ją zakończyły, odniesiona do liczby jednostek funkcjonujących według stanu na koniec roku poprzedzającego (t−1), (zob. Rogowski, Socha, 2005).
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych BDL GUS.
Struktura inwestycji według typu nakładów
Podobnie jak w czterech ubiegłych latach największe nakłady pochłonęły przejęcia i fuzje firm prywatnych – 35,4%
inwestycji w 2013 roku (rys. 2). Wiodący udział nakładów tego typu świadczy o rosnącej dojrzałości małopolskiej
gospodarki, gdyż dominacja takich inwestycji jest charakterystyczna dla najbardziej rozwiniętych krajów. Zarazem są
one dobrym wskaźnikiem koniunktury i atrakcyjności inwestycyjnej. Na wysoki poziom inwestycji w 2013 roku złożyły
się też dwie wielkie transakcje prywatyzacyjne. Wysokość tej ostatniej kategorii nakładów (266 mln USD) była w roku
ubiegłym wyjątkowa na tle trzech lat poprzednich, kiedy to nie osiągnęła łącznie nawet 10 mln USD.
Nieco wyższe niż w 2012 roku były inwestycje związane z nowymi przedsięwzięciami (greenfield), które wyniosły 483
mln USD (a więc o około 11% więcej niż w 2012 roku). W sumę tę wliczono także nakłady poniesione na przedsięwzięcia
greenfield uruchomione w latach wcześniejszych (154 mln USD). Natomiast niższe niż w roku wcześniejszym były
nakłady reinwestycyjne w firmach przejętych lub sprywatyzowanych przez kapitał zagraniczny w okresie 1989−2012
− które łącznie wyniosły 265 mln USD, a więc o 17% mniej niż w 2012 roku.
8
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Rysunek 2. Nakłady inwestorów zagranicznych w latach 1989–2013 i w 2013 roku według typu nakładów (w %)
2013
17%
31%
10%
36%
1989–2013
35%
35%
19%
greenfield
prywatyzacje
17%
reinwestycje
fuzje i przejęcia
Źródło: badania własne.
Rysunek 3. Wielkość nakładów w latach 2007−2013 według typu(w mln USD)
1200
1000
800
prywatyzacje
fuzje i przejęcia
600
reinwestycje
400
greenfield
200
0
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Źródło: badania własne.
Obserwacja trendu napływu inwestycji według typu nakładów z ostatnich kilku lat pozwala na wysunięcie wniosku,
że nakłady w nowe przedsięwzięcia i reinwestycje cechują się niewielkim wzrostem przy małej amplitudzie rocznych
wahań, natomiast główne różnice w rocznej wysokości inwestycji wynikają przede wszystkim ze zmiennej wielkości
środków zaangażowanych w fuzje, przejęcia i prywatyzacje (rys. 3).
Małopolska na tle innych województw
Istniejący zasób danych ogólnopolskich i regionalnych tylko w przybliżeniu pozwala na porównanie aktywności
inwestorów zagranicznych w Małopolsce z innymi województwami. Na potrzeby tego porównania wykorzystano
cztery wskaźniki udostępniane przez GUS opisujące poziom zaangażowania kapitału zagranicznego na poziomie
województw: inwestycje w majątek trwały, wielkość kapitału podstawowego (zakładowego), liczba pracujących
w firmach zagranicznych i liczba zarejestrowanych firm. Dwie pierwsze dane klasyfikowane są przy użyciu metody
przedsiębiorstw, tzn. według miejsca siedziby spółki, a nie miejsca faktycznie ponoszonych nakładów.
Województwo małopolskie znajduje się w grupie województw wyróżniających się w zakresie aktywności inwestorów
zagranicznych, przy czym – w wartościach bezwzględnych – wyraźnie ustępuje ono liderom w przyciąganiu kapitału,
9
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
tj. województwom mazowieckiemu, wielkopolskiemu i śląskiemu, a także dolnośląskiemu. Do końca 2012 roku1
w Małopolsce ulokowano inwestycje zagraniczne stanowiące 6,8% ich wartości w skali kraju. Większymi nakładami
inwestycyjnymi podmiotów zagranicznych cechowały się według GUS cztery województwa: mazowieckie (49,4%),
dolnośląskie (9,0%), wielkopolskie (8,7%) oraz śląskie (8,6%). Na tle innych regionów względnie dużą wartość inwestycji
zagranicznych skoncentrowano także w województwie pomorskim (4,0%). Pozostałe województwa odgrywają niewielką
rolę jako miejsca lokalizacji bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
W świetle wartości innych wskaźników udział Małopolski w zakresie inwestycji zagranicznych oscyluje od około 4%
(nakłady inwestycyjne) i 5,6% liczby zarejestrowanych firm do 6,5% (liczba pracujących) i 6,8% (wielkość kapitału
podstawowego). Ogólnie rzecz biorąc, pozycja Małopolski w zakresie aktywności kapitału zagranicznego mierzona
wskaźnikami udostępnianymi przez GUS jest zatem nieco niższa niż całkowity potencjał gospodarczy województwa
mierzony wartością PKB. Udział Małopolski w łącznych nakładach kapitału zagranicznego jest też niższy niż jej udział
w liczbie ludności Polski.
Tabela 3. Liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce w latach 1995 i 2013
Lp.
Województwo
Liczba spółek z udziałem
kapitału zagranicznego
Odsetek spółek z udziałem
kapitału zagranicznego w %
1995
2013
1995
2013
1995
2013
1
mazowieckie
8 472
30 911
35,2
39,2
16,7
58,1
2
dolnośląskie
2 323
7 179
9,6
9,1
7,8
24,7
3
wielkopolskie
2 133
6 635
8,9
8,4
6,4
19,1
4
śląskie
2 023
6 428
8,4
8,1
4,1
14,0
5
zachodniopomorskie
1 727
4 715
7,2
6,0
10,0
27,4
6
pomorskie
1 712
4 555
7,1
5,8
7,9
19,8
7
małopolskie
1 191
4 463
4,9
5,7
3,7
13,3
8
łódzkie
1 033
3 076
4,3
3,9
3,8
12,2
9
lubuskie
945
2 778
3,9
3,5
9,3
27,2
10
kujawsko-pomorskie
654
1 791
2,7
2,3
3,1
8,6
11
opolskie
554
1 461
2,3
1,9
5,1
14,5
12
lubelskie
321
1 322
1,3
1,7
1,4
6,1
13
podkarpackie
239
1 308
1,0
1,7
1,1
6,1
14
warmińsko-mazurskie
356
1 026
1,5
1,3
2,5
7,1
15
podlaskie
195
670
0,8
0,8
1,6
5,6
16
świętokrzyskie
208
608
0,9
0,8
1,6
4,8
X
Polska
24 086
78 926
100,0
100,0
6,2
20,5
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych BDL GUS.
1
Liczba spółek z udziałem
kapitału zagranicznego na
10 000 mieszkańców
W momencie finalizowania niniejszego raportu GUS nie udostępnił jeszcze danych za 2013 rok.
10
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
W 2013 roku na obszarze Małopolski zarejestrowane były 4463 spółki z udziałem kapitału zagranicznego, które
stanowiły 5,7% tego rodzaju podmiotów w kraju (tab. 3). Pod względem liczby firm z udziałem kapitału zagranicznego
województwo małopolskie plasowało się na siódmej lokacie wśród wszystkich polskich regionów. Niemniej jednak,
biorąc pod uwagę poziom koncentracji spółek z udziałem kapitału zagranicznego mierzony ich liczbą w przeliczeniu
na 10 tys. mieszkańców, Małopolska zajmowała dopiero dziewiąte miejsce. W 2013 roku na każde 10 tys. mieszkańców
województwa małopolskiego przypadało przeciętnie 13,3 firm z udziałem kapitału zagranicznego, podczas gdy
średnio w Polsce 20,5. Największym nagromadzeniem podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego cechuje
się województwo mazowieckie, a właściwie Warszawa, gdyż tam zlokalizowana jest zdecydowana większość firm
z kapitałem zagranicznym funkcjonujących na Mazowszu (80,5%). W porównaniu z Małopolską wyższym poziomem
koncentracji spółek z udziałem kapitału zagranicznego odznaczają się także regiony leżące wzdłuż zachodniej granicy
kraju oraz województwa: wielkopolskie, śląskie, pomorskie i opolskie.
Warto zwrócić uwagę, że w zakresie liczby spółek z udziałem kapitału zagranicznego pozycja Małopolski powoli, ale
systematycznie wzrasta (tab. 4). Województwo małopolskie zalicza się do regionów o największej dynamice przyrostu
podmiotów z udziałem kapitału zagranicznego. W latach 1995−2013 liczba tego rodzaju firm na terenie województwa
małopolskiego zwiększyła się niemalże czterokrotnie. Wyższym tempem przyrostu spółek z udziałem kapitału
zagranicznego w analizowanym okresie wyróżniały się jedynie województwa podkarpackie oraz lubelskie.
Tabela 4. Charakterystyka dynamiki liczby firm z udziałem kapitału zagranicznego zarejestrowanych w Małopolsce na tle kraju
Udział województwa
małopolskiego w Polsce w liczbie
firm[%]
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
zarejestrowanych w REGON
5,2
5,3
5,3
5,4
5,5
5,5
5,6
5,7
składająca roczne sprawozdanie
6,1
6,0
5,9
6,2
6,4
6,3
6,3
b.d.
nowo zarejestrowanych
7,7
6,8
6,3
7,3
6,4
6,9
6,8
7,4
wyrejestrowanych
4,7
5,2
5,7
6,0
3,2
5,8
5,5
7,7
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych BDL GUS.
Pod względem liczby firm z udziałem kapitału zagranicznego w 2013 roku Kraków zajmował czwarte miejsce w kraju
wśród wszystkich miast wojewódzkich, wyprzedzając m.in. Łódź, Gdańsk, Szczecin i Katowice. Większą liczbą spółek
z udziałem kapitału zagranicznego w porównaniu ze stolicą Małopolski odznaczały się tylko Warszawa, Wrocław i Poznań.
Najwięksi inwestorzy
W 2013 roku zidentyfikowano 108 inwestorów, którzy ponieśli nakłady w wysokości co najmniej 1 mln USD. Wśród tej
grupy 31 podmiotów zaangażowało co najmniej 10 mln USD, a dziesięciu 50 milionów i więcej. Nakłady inwestycyjne
wykazywały się dużą koncentracją: połowa inwestycji przypadła na trzynastu inwestorów, dwadzieścia trzy największe
podmioty skupiły trzy czwarte nakładów.
Największe sumy zaangażowano w przejęcie aktywów istniejących firm. Invesco Real Estate z USA zakupił za 122,4 mln
USD krakowskie centrum handlowe, Galerię Kazimierz, co dało mu pierwsze miejsce na liście największych inwestorów
w województwie małopolskim w 2013 roku. Firmą, w której aktywa zaangażowano najwięcej kapitału, były jednak Zakłady
Azotowe w Tarnowie (obecnie Grupa Azoty). Grupa międzynarodowych inwestorów instytucjonalnych, z Europejskim
Bankiem Odbudowy i Rozwoju (EBOiR) na czele, wydała 199,6 mln USD na kupno od Skarbu Państwa akcji tej firmy.
11
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Znaczny pakiet akcji Zakładów Azotowych w Tarnowie nabył rosyjski Acron (100,5 mln USD). Kolejna wielka transakcja
dotyczyła krakowskiego centrum handlowego Zakopianka, które nabył brytyjski fundusz Tristan Capital Partners.
Za około 75 mln USD właściciela zmieniło inne duże centrum handlowe w stolicy regionu (Krokus). Nabywcą była
amerykańska grupa Blackstone. Bardzo aktywny był brytyjski fundusz inwestycyjny Mid Europa Partners, który nabył dwie
małopolskie firmy: Polskie Koleje Linowe i Kolej Gondolową Jaworzyna Krynicka (za łącznie 82 mln USD). Kolejne wielkie
przejęcia również dotyczyły sektora usługowego. Francuski Algonquin został właścicielem nieruchomości w Krakowie,
w której działa Hotel Sheraton, zaś brytyjska Bupa kupiła grupę Lux Med, której istotna część działalności związana jest
m.in. z rynkiem małopolskim. Z kolei Lone Star Funds z USA przejął aktywa Globe Trade Centre. W sumie na wymienione
dziesięć podmiotów przypada aż połowa łącznych zagranicznych inwestycji bezpośrednich poczynionych w 2013 roku.
Największych inwestycji greenfield dokonały w 2013 roku firmy należące do zagranicznych sieci handlowych:
francuskiej grupy Auchan oraz portugalskiej Jerónimo Martins. Wielkie nakłady Auchan związane były przy tym
z jednym nowym obiektem w Krakowie– Galerią Bronowice, zaś Jerónimo Martins prowadziło intensywną ekspansję
placówek sieci dyskontów Biedronka na terenie województwa. Łączne nakłady tych dwóch firm poniesione w 2013
roku na terenie Małopolski oszacowano na 132 mln USD. Duże nakłady na rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej
w regionie zaangażowała niemiecka T-Mobile. W sektorze przemysłowym największym przedsięwzięciem była
budowana w Niepołomicach fabryka francuskiej korporacji Somfy oraz zakład skraplania gazu Air Products w Tarnowie.
Na modernizację lub rozbudowę nowych fabryk, uruchomionych przez kapitał zagraniczny w latach wcześniejszych,
zdecydowanie największe nakłady (38 mln USD) przeznaczyła francuska korporacja Valeo w swoje oddziały w Skawinie
i Chrzanowie. W rozbudowę zakładu produkcyjnego w Niepołomicach znaczne środki zaangażował kolejny inwestor
z Francji – Royal Canin. Poza handlem i przemysłem największą nową inwestycją zagraniczną w Małopolsce był krakowski
kompleks biurowy Kapelanka 42, którego inwestorem była szwedzka firma Skanska.
Największe nakłady poniesione na rozbudowę lub modernizację aktywów przejętych w latach wcześniejszych należały
do inwestorów z sektora przemysłowego. Liderem w 2013 roku był francuski EdF, właściciel krakowskiej Elektrociepłowni,
a następnie Philip Morris z USA i Dan Cake z Danii (rozbudowa zakładu w Chrzanowie). Mniejsze inwestycje niż w latach
poprzednich zrealizował ArcelorMittal. Mimo to brytyjsko-luksemburski koncern pozostaje największym inwestorem
zagranicznym w regionie pod względem łącznych nakładów poniesionych w całym okresie 1989−2013 (załącznik 1).
12
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
3. Struktura branżowa inwestycji
W 2013 roku nieco ponad połowę (54%) nakładów przyciągnął sektor usługowy, najwięcej zaś gałęzie usług związane
z obsługą rynku nieruchomości a następnie z handlem. W sektorze przemysłowym, na który przypada blisko 46%
nakładów, przytłaczająca ich część poniesiona została na przetwórstwo przemysłowe. O ile sektor usługowy koncentruje
większość nakładów związanych z fuzjami i przejęciami, to sektor przemysłowy odpowiada za większość nakładów
poniesionych na reinwestycje. Obydwa sektory gospodarcze są źródłem dużych inwestycji greenfield.
Rysunek 4. Napływ inwestycji do województwa małopolskiego według roku i sektorów gospodarki (mln USD)
1400
1200
1000
przemysł i budownictwo
800
handel
600
usługi (bez handlu)
400
200
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
0
Źródło: opracowanie własne.
Sektor przemysłowy
Największe nakłady w sektorze przemysłowym ponoszone są przez inwestorów zaangażowanych w przedsięwzięcia
w przetwórstwie przemysłowym. Branża ta skupiła 90% kapitału w sektorze przemysłowym w 2013 roku, a w całym
okresie 1989−2013 niewiele mniej – 86%. Wysokie nakłady są lokowane corocznie w energetyce, znacznie mniejsze
w budownictwie, natomiast rola pozostałych branż wliczanych do sektora przemysłowego: górnictwa i kopalnictwa,
dostaw wody, gospodarowania ściekami i odpadami oraz działalności związanej z rekultywacją jest marginalna.
Przetwórstwo przemysłowe
Udział przetwórstwa przemysłowego w 2013 roku odpowiadał dokładnie roli tej działalności w BIZ w całym okresie
1989−2013, przy czym różna była proporcja poszczególnych gałęzi przemysłu, w jakie inwestowano w ostatnim roku.
Ponad połowa inwestycji przypadła bowiem na przemysł chemiczny, który w całym okresie 1989−2013 przyciągnął
jedynie 4% nakładów. Wielkością zaangażowanego kapitału zagranicznego wyróżniało się – poza przemysłem
chemicznym – sześć gałęzi przemysłu: produkcja artykułów spożywczych, produkcja pojazdów samochodowych i ich
części, produkcja wyrobów tytoniowych, produkcja urządzeń elektrycznych, a ponadto produkcja metali i produkcja
napojów. Na wymienione siedem gałęzi przypadło blisko 90% nakładów dokonanych w 2013 przez firmy z kapitałem
zagranicznym w przetwórstwie przemysłowym w województwie małopolskim.
13
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Rysunek 5. Udział wybranych gałęzi w inwestycjach zagranicznych w przemyśle przetwórczym
52,9
Produkcja chemikaliów i wyrobów
chemicznych
9,8
11,5
Produkcja artykułów spożywczych
7,4
7,3
Prod. pojazdów samochodowych, przyczep
i naczep, z wyłączeniem motocykli
9,7
5,8
Produkcja wyrobów tytoniowych
2013
12,3
3,6
3,7
Produkcja urządzeń elektrycznych
1989–2013
3,5
Produkcja metali
16,8
2,7
Produkcja napojów
8,6
12,7
Inne
31,6
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
Nakłady inwestycyjne [%]
Źródło: badania własne.
Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych
Rekordowa wartość inwestycji w tej gałęzi przemysłu jest rezultatem przede wszystkim zaangażowania inwestorów
w przejęcia akcji Zakładów Azotowych w Tarnowie (obecnie Grupa Azoty). Wartość tych transakcji przekroczyła 400 mln
USD w 2013 roku, a gros z nich przypadało na dwa podmioty: rosyjski Acron (poprzez Norica Holding) oraz Europejski
Bank Odbudowy i Rozwoju. Ten ostatni, wraz z grupą innych inwestorów instytucjonalnych, nabył pakiet akcji tarnowskich
Zakładów Azotowych od Skarbu Państwa, co stanowiło jedną z największych transakcji prywatyzacyjnych w Małopolsce
po 1990 roku z udziałem inwestorów z kapitałem zagranicznym. Udziałowcem tarnowskiej firmy są ponadto holenderskie
i brytyjskie fundusze inwestycyjne (ING i Aviva).
Znaczące środki (około 13 mln USD) w przejęcie aktywów Zakładów Chemicznych Alwernia zaangażował brytyjski Kermas
Mining Fund.
Air Products (kapitał amerykański) wybudował w Tarnowie nowy zakład skraplania gazu. Instalacja, zlokalizowana na
terenie tarnowskiego zakładu Grupy Azoty, kosztowała około 13 mln USD i była jednym z większych przedsięwzięć
greenfield zrealizowanych w 2013 roku w przemyśle na terenie województwa małopolskiego.
Produkcja artykułów spożywczych i napojów
Przemysł spożywczy należy do gałęzi przemysłu angażujących corocznie duże nakłady inwestycyjne. W 2013 roku
nakłady w wysokości 1 mln USD i więcej poniosło 10 inwestorów, z czego 30% stanowiły przedsięwzięcia związane
z rozbudową nowych zakładów uruchomionych w poprzednich latach.
Wysokością nakładów wyróżniały się dwie firmy: Dan Cake z kapitałem duńskim oraz francuski Royal Canin. Pierwsza
firma znacznie rozbudowała w Chrzanowie zakład produkujący wyroby cukiernicze i pieczywo. Royal Canin zwiększył
swoje zaangażowanie w Niepołomicach, rozbudowując fabrykę, która wytwarza karmę dla kotów i psów.
Pozostałe nakłady były głównie efektem działalności inwestorów z kapitałem niemieckim i szwajcarskim. W Skawinie
inwestują niemieckie firmy Bahlsen (spółki Bahslen i Lajkonik Snacks) wytwarzające ciastka i słone przekąski oraz Cafea
14
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
(spółka Grana, producent kawy zbożowej), zaś w Niedźwiedziu (gm. Słomniki) inna niemiecka firma Intersnack. Głównym
akcjonariuszem producenta słodyczy Wawel, notowanego na GPW, jest szwajcarska Hosta. W nowym zakładzie
produkcyjnym Wawelu w Dobczycach corocznie mają miejsce nakłady w wysokości co najmniej kilku milionów dolarów.
Z kolei w Niepołomicach w zakład produkujący wyroby mięsne inwestuje inna szwajcarska firma – Bell Gruppe − poprzez
spółkę zależną Interfresh Food zarejestrowaną w Niemczech.
W produkcji napojów działa w województwie małopolskim trzech dużych inwestorów; duński Carlsberg (browar
w Brzesku), amerykańska Coca-Cola (wytwórnie napojów gazowanych w Niepołomicach i wody mineralnej Multivita
w Tyliczu) oraz izraelska Eden Springs (wytwórnia wody w Krzeszowicach). Największe nakłady miały miejsce w Brzesku,
gdzie Carlsberg uruchomił nową linię do butelkowania piwa.
Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep
Wielkość inwestycji w przemyśle samochodowym wyniosła w 2013 roku ponad 40 mln USD. Niemal wszystkie inwestycje
zrealizowano w nowych zakładach produkcyjnych wybudowanych po 1999 roku.
Największe nakłady miały miejsce w fabrykach Valeo w Skawinie i Chrzanowie. W Skawinie ta francuska firma, będąca
jednym z największych dostawców komponentów i części samochodowych na świecie, posiada dwa zakłady: do
produkcji chłodnic i wycieraczek, zaś w Chrzanowie produkuje systemy oświetleń.
Nakłady przekraczające 1 mln dolarów ponosili ponadto inwestorzy zlokalizowani na terenie Niepołomickiej Strefy
Inwestycyjnej: niemiecki MAN i japoński Nidec. Inny japoński inwestor: Tokai Rubber posiada swoją siedzibę i zakład
produkcyjny w Wolbromiu, przy czym w 2013 roku zdecydowaną większość nakładów inwestycyjnych firma ta ponosiła
poza terenem województwa małopolskiego.
Produkcja wyrobów tytoniowych
Znacząca pozycja przemysłu tytoniowego w strukturze nakładów w działalności przemysłowej jest wynikiem wielkiej
skali inwestycji dokonywanych w krakowskim zakładzie, który jest od lat 1990. własnością amerykańskiej korporacji
Philip Morris. W ostatnich trzech latach coroczne nakłady inwestycyjne wynosiły w tej firmie między 30 a 40 mln USD,
podobnie było w 2013 roku.
Produkcja metali
Nakłady ponoszone przez inwestorów działających w produkcji metali w Małopolsce były w 2013 roku wyraźnie mniejsze
niż w latach poprzednich i łącznie osiągnęły poziom 20 mln USD. Wielkość inwestycji w tej gałęzi związana jest przede
wszystkim z aktywnością korporacji ArcelorMittal, a zwłaszcza stopnia jej zaangażowania inwestycyjnego w krakowską
hutę. Innym dużym inwestorem w branży metalowej jest norweska Sapa (wspólne przedsięwzięcie grup Sapa i Norsk
Hydro), która w Chrzanowie posiada tłocznię wyrobów z aluminium (Sapa Extrusion Chrzanów, dawniej Hydro Aluminium
Chrzanów). Mniejszościowymi akcjonariuszami Grupy Kęty są brytyjskie i holenderskie fundusze inwestycyjne. Inny
producent wyrobów z aluminium – Alumetal jest z kolei kontrolowany przez fundusz, którego końcowymi udziałowcami
są m.in. znane uniwersytety amerykańskie: Harvard i Stanford.
Produkcja urządzeń elektrycznych
Wielkość nakładów poniesionych w przedsiębiorstwach wytwarzających urządzenia elektryczne w 2013 roku
odpowiadała roli tej działalności w całym okresie po 1989 roku. Ponad połowa nakładów związana była z uruchomieniem
przez inwestorów zagranicznych dwóch nowych zakładów. Oba zostały zlokalizowane na terenie Niepołomickiej
15
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Strefy Inwestycyjnej. Somfy, francuska firma zajmująca się produkcją napędów i sterowań, m.in. do bram, rolet i żaluzji,
inwestowała w swój pierwszy zakład w Polsce (otwarty w 2014 roku pod nazwą Sopem). Włoski Sarel-Tesar uruchomił
zakład produkujący transformatory (firma Elettrostandard Polska).
Pozostałe nakłady objęły reinwestycje w zakładach greenfield uruchomionych w poprzednich latach (francuski Schneider
Electric w Bukownie i norweski Norlys w Nowym Sączu) oraz w starszych zakładach przejętych w latach 1990. przez
kapitał zagraniczny: SGL Carbon w Nowym Sączu (kapitał niemiecki) i ATB Tamel (dawniej Fabryka Silników Elektrycznych
Tamel), którego właścicielem jest ATB Austria Antriebstechnik.
Produkcja leków
Zdecydowana większość nakładów w tej działalności związana jest z zaangażowaniem izraelskiej Tevy, która od 2009
roku jest właścicielem krakowskich zakładów farmaceutycznych (w latach 1990. zostały one kupione przez chorwacką
Plivę). Teva, która posiada również zakład w Kutnie, poinformowała w 2013 roku o zamiarze restrukturyzacji swoich
polskich aktywów i koncentracji produkcji wyłącznie w Małopolsce. W Krakowie od lat 1990. działa ponadto mniejszy
producent leków z kapitałem włoskim – Molteni Farmaceutici Polska.
Produkcja metalowych wyrobów gotowych
Aktywność producentów wyrobów metalowych z udziałem kapitału zagranicznego – podobnie zresztą jak produ­
centów metali – była w 2013 roku znacznie mniejsza niż w całym okresie 1989−2013 (odpowiednio 3,9% i 0,9% łącznych
nakładów). Największe inwestycje, analogicznie jak w latach poprzednich, miały miejsce w należącym do F&P Holding
zakładzie Can-Pack w Brzesku, stanowiły one jednak relatywnie niewielką kwotę w całkowitych nakładach inwestycyjnych
tej firmy z siedzibą w Krakowie, a realizowanych głównie w innych miejscach w Polsce i za granicą.
Pozostałe większe inwestycje miały miejsce głównie w Małopolsce zachodniej. Włoski inwestor Industrimeccanica Di
Precisione Brandizzobudował w Oświęcimiu tłocznię metali, w Wolbromiu powstał nowy zakład niemieckiej firmy Bilstein
(produkcja noży krążkowych), zaś w Chrzanowie inwestował niemiecki Seppeler. Systematycznie nakłady na swój zakład
zamknięć do puszek w Niepołomicach ponosi amerykański Silgan.
Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych
W Małopolsce działa kilkanaście dużych i średnich firm z kapitałem zagranicznym zajmujących się produkcją wyrobów
z gumy i tworzyw sztucznych, w trzech z tych firm miały miejsce nakłady przekraczające 1 mln USD. Nakłady te wiązały
się bądź z realizacją nowych zakładów, bądź reinwestycjami w starszych zakładach greenfield. Francuski inwestor GMD
(firma Polplast Polska) rozbudowuje w Myślenicach swój zakład, szwajcarski Swisspor inwestuje w Chrzanowie, zaś
nowym przedsięwzięciem jest fabryka Niff Rubber Industry w Niepołomicach wybudowana przez firmę z dominującym
udziałem kapitału tureckiego.
Pozostałe gałęzie przemysłu przetwórczego
Inwestycje w wysokości co najmniej 1 mln USD miały miejsce w ośmiu innych gałęziach przemysłu przetwórczego,
największe zaś w zakresie produkcji pozostałego sprzętu transportowego oraz wyrobów z surowców niemetalicznych.
Wielkość inwestycji w tej pierwszej działalności jest głównie efektem aktywności Pratt Whitney Tubes (dawniej Kreisler
Polska), producenta części do samolotów, który wchodzi w skład amerykańskiej korporacji UTC. W produkcji wyrobów
z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych inwestycje są wynikiem aktywności większej liczby firm, wśród
których wyróżniają się producenci wyrobów ogniotrwałych: Górka Cement w Trzebini należący do Mapei z Włoch,
16
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
ArcelorMittal Refractories w Krakowie oraz Vesuvius w Skawinie, którego właścicielem jest brytyjski Cookson.
Po około pięć milionów dolarów zainwestowano w firmach zajmujących się produkcją maszyn i urządzeń oraz produkcji
komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych. W tej pierwszej działalności w 2013 roku wyróżniali się inwestorzy
z Niemiec: Teamtechnik Maschinen und Anlagen i Lenze, a ponadto szwajcarski holding FSP Fluid Systems Partners, który
uruchomił w Zatorze nowy zakład produkcyjny (Argo-Hytos Polska). Wśród producentów wyrobów elektronicznych
i optycznych największe inwestycje w 2013 roku poczyniła działająca w Niepołomicach amerykańska firma Woodward.
Energetyka, zaopatrywanie w wodę, gospodarka odpadami i rekultywacja
Inwestycje zagraniczne w energetykę wyniosły na terenie województwa Małopolskiego w 2013 roku blisko 50 mln USD.
Na wartość tę wpłynęły głównie nakłady francuskiego EdF poniesione w Elektrociepłownię Kraków. Inwestycje rzędu kilku
milionów zrealizowały ponadto czeska korporacja ČEZ, właściciel Elektrowni Skawina oraz niemiecki SFW, który przejął
w 2013 roku aktywa Elektrociepłowni Gorlice.
Budownictwo
Zaangażowanie inwestorów zagranicznych w firmy budowlane na terenie województwa małopolskiego było w 2013
roku nieco mniejsze niż średnio w całym okresie 1989−2013. Łączne nakłady osiągnęły wysokość 18 mln USD, czyli
1,1% BIZ w regionie. Gros inwestycji został dokonany przez dwa podmioty: portugalską Mota-Engil, największą firmę
budowlaną z kapitałem zagranicznym z siedzibą w Małopolsce, oraz UBM Polska należącą do kapitału austriackiego.
Na terenie województwa działają oddziały głównych firm budowlanych z kapitałem zagranicznym w Polsce (Budimex,
Hochtief, Eiffage, Eurovia, Skanska), jak też firmy przedsiębiorców zagranicznych zaangażowane w realizację inwestycji
mieszkaniowych. Te ostatnie przedsięwzięcia nie mają jednak charakteru inwestycji bezpośrednich.
Tabela 5. Wartość BIZ w sektorze przemysłowym oraz ich struktura według sekcji i działów PKD w latach 1989–2013 i w 2013 roku
Nakłady 1989−2013
Nakłady w 2013roku
Wartość
inwestycji
w mln USD
Odsetek
inwestycji
w danej
sekcji
Odsetek
inwestycji
ogółem
Wartość
inwestycji
w mln USD
Odsetek
inwestycji
w danej
sekcji
Odsetek
inwestycji
ogółem
Przemysł
8 314,7
x
46,1
682,8
x
43,5
C
przetwórstwo przemysłowe,
w tym:
7 187,4
100,0
39,8
617,3
100,0
39,4
24
produkcja metali
1 208,8
16,8
6,7
21,6
3,5
1,4
12
produkcja wyrobów
tytoniowych
881,2
12,3
4,9
36,0
5,8
2,3
20
produkcja chemikaliów
i wyrobów chemicznych
707,9
9,8
3,9
326,8
52,9
20,9
25
produkcja metalowych
wyrobów gotowych
704,6
9,8
3,9
14,0
2,3
0,9
29
produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep, naczep
696,6
9,7
3,9
44,8
7,3
2,9
11
produkcja napojów
618,2
8,6
3,4
17,0
2,7
1,1
10
produkcja artykułów
spożywczych
534,5
7,4
3,0
70,9
11,5
4,5
PKD
B,C,D,E
Sekcja/Dział
17
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Nakłady 1989−2013
Nakłady w 2013roku
Wartość
inwestycji
w mln USD
Odsetek
inwestycji
w danej
sekcji
Odsetek
inwestycji
ogółem
Wartość
inwestycji
w mln USD
Odsetek
inwestycji
w danej
sekcji
Odsetek
inwestycji
ogółem
produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych
471,4
6,6
2,6
8,2
1,3
0,5
21
produkcja podstawowych
substancji farmaceutycznych
oraz leków i pozostałych
wyrobów farmaceutycznych
299,0
4,2
1,7
14,8
2,4
0,9
27
produkcja urządzeń elektrycznych
269,5
3,7
1,5
22,1
3,6
1,4
18
poligrafia i reprodukcja
zapisanych nośników informacji
214,3
3,0
1,2
2,6
0,4
0,2
17
produkcja papieru i wyrobów
z papieru
177,9
2,5
1,0
2,5
0,4
0,2
22
produkcja wyrobów z gumy
i tworzyw sztucznych
169,4
2,4
0,9
12,4
2,0
0,8
28
produkcja maszyn i urządzeń
60,3
0,8
0,3
6,6
1,1
0,4
26
produkcja komputerów,
wyrobów elektronicznych
i optycznych
42,2
0,6
0,2
4,6
0,7
0,3
30
produkcja pozostałego sprzętu
transportowego
33,2
0,5
0,2
10,1
1,6
0,6
32
pozostała produkcja wyrobów
27,6
0,4
0,2
1,3
0,2
0,1
14
produkcja odzieży
26,3
0,4
0,1
0,0
0,0
0,0
15
produkcja skór i wyrobów ze
skór wyprawionych
11,4
0,2
0,1
0,0
0,0
0,0
16
produkcja wyrobów z drewna
oraz korka
9,6
0,1
0,1
0,2
0,0
0,0
13
produkcja wyrobów tekstylnych
8,6
0,1
0,0
0,0
0,0
0,0
14,7
0,2
0,0
0,9
0,1
0,1
799,8
100,0
4,4
47,1
100,0
3,0
PKD
Sekcja/Dział
23
pozostałe branże
D
wytwarzanie i zaopatrywanie
w energię elektryczną, gaz
i gorącą wodę
E
dostawa wody, gospodarowanie
ściekami i odpadami,
rekultywacja
45,5
100,0
0,3
0,0
100,0
0,0
B
górnictwo i wydobywanie
19,0
100,0
0,1
0,5
100,0
0,0
F
Budownictwo
263,0
100,0
1,5
17,9
100,0
1,1
42
roboty związane z budową
obiektów inżynierii lądowej
i wodnej
175,7
66,8
1,0
7,4
41,3
0,5
41
roboty budowlane związane ze
wznoszeniem budynków
65,3
24,8
0,4
10,2
56,9
0,6
43
roboty budowlane specjalistyczne
22,0
8,4
0,1
0,3
1,8
0,0
Źródło: badania własne.
18
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Sektor usługowy
Handel
Udział działalności handlowych w strukturze nakładów zagranicznych ogółem w Małopolsce pozostaje od lat dosyć
stabilny na poziomie 10%. Podobnie było w 2013 roku, w którym łączne nakłady w tej branży gospodarki osiągnęły 168
mln USD, czyli 10,7% łącznego napływu BIZ do Małopolski. W porównaniu do całego okresu 1989−2013, w ostatnim
roku większe inwestycje zrealizowano w handlu detalicznym niż hurtowym.
Najbardziej kapitałochłonnym przedsięwzięciem była oddana do użytku Galeria Bronowice w Krakowie, której inwestorem
był Auchan Gruppe. Jest ona trzecim pod względem wielkości sprzedaży obiektem tej kategorii w Krakowie (60000m2),
głównym najemcą jest hipermarket należący do francuskiego inwestora oraz duży sklep Saturn Planet, który należy do
niemieckiego Metro. W jej sąsiedztwie należąca do niemieckiego koncernu Tengelmann sieć OBI otworzyła trzeci market
budowlano-ogrodniczy w Krakowie.
Bardzo aktywna była portugalska firma Jerónimo Martins rozbudowująca swoją sieć Biedronka. Oprócz ponad dwudziestu
nowych sklepów inwestor oddał do użytku w Modlnicy (pow. krakowski) już drugą w Małopolsce halę dystrybucyjną
tej sieci. Szybko wzrastała także liczba drogerii Rossmann (które należą do spółki niemiecko-chińskiej), trzy nowe sklepy
otworzył Lidl wchodzący w skład niemieckiej grupy Schwarz. W Chrzanowie powstał siódmy w Małopolsce obiekt
wielkopowierzchniowy Kaufland, którego właścicielem jest również Schwarz Gruppe. Inwestycje w pojedyncze sklepy
zrealizowali inni niemieccy inwestorzy: Aldi i Intersport, a ponadto duńskie Netto i brytyjskie Tesco. Rozwijała się sieć
placówek Empik Media and Fashion, której głównym udziałowcem jest Eastbridge.
W handlu hurtowym wielkością nakładów wyróżniał się niemiecki Kärcher (sprzedaż urządzeń czyszczących) oraz rosyjska
firma Novatek zajmująca się handlem gazem płynnym. Znajdujące się m.in. w Krakowie i Nowym Sączu bezobsługowe
stacje Neste przejął holendersko-brytyjski koncern Shell.
Usługi (poza handlem)
W 2013 roku wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w usługach (poza handlem) przekroczyła 700 mln
USD i była o niemal 30%większa niż w poprzedzającym roku. Niemal 9% zagranicznych nakładów inwestycyjnych
poniesionych w latach 1989−2013 stanowiły te zrealizowane w 2013 roku − jeśli wyłączyć lata, w których inwestorzy
zagraniczni dokonywali zakupu i przejęcia banku BPH, to okazał się on rekordowy pod względem wolumenu inwestycji
zagranicznych w sektorze usług.
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości
Największy wolumen inwestycji (ponad 370 mln USD, tab. 5) odnotowano w działalnościach związanych z obsługą rynku
nieruchomości (sekcja L według klasyfikacji PKD 2007), w których nakłady trzykrotnie przekroczyły te odnotowane w2012
roku. W 2013 roku inwestycje w sektorze obsługi nieruchomości przekroczyły połowę całkowitej wartości inwestycji
zagranicznych w sektorze usług. W przeciwieństwie do roku 2012, w którym znaczące nakłady inwestycyjne w tej sekcji
poniesiono poza stolicą Małopolski, w 2013 roku niemal wszystkie duże inwestycje zlokalizowane były w Krakowie. Ponad
300 mln USD zainwestowano w zakup akcji spółek zarządzających istniejącymi obiektami handlowymi. Do największych
transakcji w tym zakresie należy zaliczyć przejęcie spółki GTC Galeria Kazimierz przez fundusz inwestycyjny z USA. Wartość
tej transakcji znacznie przekroczyła 15% wolumenu inwestycji w sektorze usług w województwie małopolskim. W 2013
roku amerykański Blackstone Group nabył portfel akcji dziewięciu centrów handlowych funkcjonujących w naszym kraju
(w tym Centrum Handlowe Krokus) od GE Capital Real Estate. Trzecie co do wartości nakłady zarówno w sekcji L (działalności
19
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
związane z obsługą rynku nieruchomości), jak i w całym sektorze usług w Małopolsce wynikały z nabycia przez brytyjski
fundusz Tristan Capital pięciu obiektów na terenie Polski (w tym Centrum Handlowego Zakopianka). W sumie powyższe
trzy przejęcia stanowiły ponad 41% wolumenu inwestycji zagranicznych w sektorze usługowym w Małopolsce.
Mniejsze co do wartości inwestycje odnotowano w nowopowstałych obiektach biurowych. W 2013 roku najwięcej na
tym rynku zainwestowała szwedzka Skanska, która budowała kompleks dwóch budynków biurowych Kapelanka 42
o całkowitej powierzchni najmu wynoszącej 30 tysięcy metrów kwadratowych. Na krakowskim Zabłociu amerykański
fundusz Avestus Real Estate Europe realizował kolejny etap inwestycji (14 tysięcy metrów kwadratowych) w Enterprise
Park. W połowie 2013 roku rozpoczęto realizację kompleksu biurowego Orange Office Park zlokalizowanego przy
ulicy Klimeckiego w Krakowie. W 2013 roku węgierski TriGranit realizował inwestycję w czwartym obiekcie biurowym
(9,5 tysięcy metrów kwadratowych powierzchni najmu) w kompleksie Bonarka 4 Business. Jedną z największych inwe­
stycji zagranicznych poza Krakowem była rozbudowa centrum logistycznego Panattoni Park w Skawinie.
Transport i gospodarka magazynowa
W 2013 roku inwestorzy zagraniczni ponieśli w sekcji transport i gospodarka magazynowa ponad 90 mln USD nakładów,
co stanowiło niemal 13% ogółu inwestycji w sektorze usług (tab. 5). Rok 2013 był pod tym względem rekordowy, gdyż
poniesione w nim nakłady stanowiły ponad 40% ogółu inwestycji zagranicznych w Małopolsce w tej sekcji. Największym
przedsięwzięciem pod względem wartości był zakup akcji i przejęcie nieruchomości spółki Polskie Koleje Liniowe (PKL)
przez brytyjski fundusz inwestycyjny Mid Europa Partners. W drugiej połowie 2013 roku kontrolująca PKL, spółka Polskie
Koleje Górskie nabyła większościowy pakiet akcji Kolei Gondolowej Jaworzyna Krynicka. Tym samym wartość inwestycji
Mid Europa Partners przekroczyła w Małopolsce 80 mln USD. Podobnie jak w poprzednich latach dużych inwestycji
dokonał amerykański koncern Rail World w swoim zakładzie taboru kolejowego we Włosienicy pod Oświęcimiem oraz
francuski przewoźnik produktów chemicznych Samat.
Informacja i komunikacja
Znacząco niższą niż w dwóch poprzednich latach wartość inwestycji odnotowano w informacji i komunikacji. W 2013
roku nie wystąpiły jednak znaczące przejęcia akcji małopolskich spółek, tak jak np. portalu internetowego Onet.pl w 2012
roku. Niemniej inwestycje w tej działalności przekroczyły w 2013 roku kwotę 80 mln USD. Największe nakłady inwestorzy
zagraniczni ponieśli w informacji i komunikacji na rozwój sieci telefonii komórkowej, wyróżniał się tu niemiecki T-Mobile.
Duże dodatkowe nakłady inwestycyjne odnotowano również w Nokia Solutions and Networks i Grupie Onet.pl.
Duży rozwój zatrudnienia spowodował również konieczność podjęcia inwestycji w centrach rozwoju oprogramowania
(m.in. Motorola Solutions Systems, Sabre Polska) i wsparcia technicznego (Cisco Global Support Center). Odnotowano
również znaczące nakłady inwestycyjne w centra usług wspólnych świadczące usługi informatyczne, m.in. szwajcarski UBS.
20
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Rysunek 6. Udział wybranych gałęzi usług w inwestycjach zagranicznych w usługach ogółem
42,9
Działalność związana z obsługą rynku
nieruchomości
27,5
19,2
17,6
Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów
10,3
Transport i gospodarka magazynowa
2,2
9,3
Informacja i komunikacja
2013
18,8
1989–2013
8,0
Zakwaterowanie i usługi gastronomiczne
4,7
4,3
Opieka zdrowotna
0,7
3,5
Finanse i ubezpieczenia
24,7
2,5
3,7
Inne
0
10
20
30
40
50
60
Nakłady inwestycyjne [%]
Źródło: badania własne.
Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi
Ponad 70 mln USD wydali inwestorzy zagraniczni w działalności związanej z hotelarstwem i gastronomią. Gros tej kwoty
stanowiło przejęcie krakowskiego hotelu Sheraton przez francuską firmę hotelarską Algonquin. Niemal 10 mln USD
osiągnęły w Krakowie inwestycje francuskiej grupy Louvre Hotels i norweskiej Genfer w budowę i wyposażenie hoteli –
odpowiednio: Tulip Inn i Puro.
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
W 2013 roku rekordowe (ponad 37 mln USD) były inwestycje w sektorze zdrowotnym – stanowiły one 55% ogółu
inwestycji dokonanych do tej pory w tej gałęzi usług. Zdecydowanie największą inwestycją było tu ogólnopolskie
przejęcie firmy Lux Med – której istotną częścią są aktywa znajdujące się w województwie małopolskim – przez British
United Provident Association (BUPA).
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
Ponad 30 mln USD zainwestowano w 2013 roku w Małopolsce w działalność finansową i ubezpieczeniową (tab. 6).
Największe nakłady inwestycyjne ponieśli General Electric (właściciel banku BPH), BNP Paribas oraz włoski Carlo Tassara
(Alior Bank). Rozbudowywano centra usług biznesowych powstałe w latach 2011−2012, klasyfikowane w tej sekcji PKD,
w największym stopniu w należącym do amerykańskiej firmy Brown Brothers Harriman.
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
W działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (sekcja M wg klasyfikacji PKD 2007) przedsiębiorcy zagraniczni
zainwestowali ponad 13 mln USD. Największe inwestycje zrealizowano w amerykańskim centrum badawczym Delphi
oraz francuskim centrum usług wspólnych grupy EdF. Inwestorzy zagraniczni zaangażowali się również w innych
21
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
firmach sektora BPO/SSC zaliczanych do sekcji M: CH2M HILL, IBM BTO Business Consulting Services i FMC Technologies.
W 2013 roku rozpoczęły działalność: centrum outsourcingu amerykańskiego Accenture Services oraz centrum usług
wspólnych niemieckiej grupy RWE odpowiedzialne za obsługę w zakresie rachunkowości i finansów oraz innych
procesów biznesowych.
Pozostałe gałęzie usług
W czterech pozostałych gałęziach usług (działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca,
edukacja, działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją, pozostała działalność usługowa) zainwestowano 9 mln
USD, z czego większość środków stanowiły inwestycje Serco. W sumie w centrach sektora BPO/SSC zaliczanych do trzech
sekcji (J, M i N) zainwestowano w 2013 roku niemal 30 mln USD.
Podsumowując, trzeba podkreślić, że w roku 2013 w porównaniu z rokiem 2012 o prawie 30% wzrosła wartość
inwestycji zagranicznych w sektorze usług w Małopolsce. W porównaniu z poprzednim rokiem znacząco zmieniła się
również struktura gałęziowa inwestycji zagranicznych. Największe inwestycje odnotowano w obsłudze nieruchomości
i transporcie, które w poprzedzającym roku były odpowiednio 3- i 9-krotnie mniejsze. W roku 2013 dużo mniejsze były
zaś nakłady w informacji i komunikacji oraz działalności finansowej i ubezpieczeniowej, które zajmowały w poprzednim
roku odpowiednio pierwsze i trzecie miejsce pod względem wolumenu inwestycji zagranicznych w sektorze usług.
Należy pamiętać, że zdecydowana większość inwestycji w małopolskim sektorze usług była związana z przejęciami
firm akcji przez zagraniczne firmy (w większości fundusze inwestycyjne). Nieco mniej niż 1/4 ogółu inwestycji stanowiły
inwestycje greenfield.
22
23
505,6
17,2
2 402,0
2 375,6
handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi
handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa
pojazdów samochodowych
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
finansowa działalność usługowa, z wyłączeniem ubezpieczeń
i funduszów emerytalnych 46
45
L
K
64
410,1
324,8
60,1
działalność związana z oprogramowaniem i doradztwem
w zakresie informatyki oraz działalność powiązana
działalność usługowa w zakresie informacji
działalność związana z produkcją filmów, nagrań wideo,
programów telewizyjnych, nagrań dźwiękowych i muzycznych
nadawanie programów ogólnodostępnych i abonamentowych
działalność wydawnicza
Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami
gastronomicznymi
zakwaterowanie
działalność usługowa związana z wyżywieniem
62
63
59
60
58
I
55
56
70,9
390,2
461,0
48,5
57,2
929,9
telekomunikacja
61
1 830,6
Informacja i komunikacja
26,4
J
pozostałe działalności
1 191,1
handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami
samochodowymi
47
2 676,0
1 713,8
9 726,6
Wartość
inwestycji
w mln USD
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów
Sektor usługowy
Sekcja/Dział
G
PKD
15,4
84,6
100,0
2,6
3,1
3,3
17,7
22,4
50,8
100,0
1,1
98,9
100,0
100,0
1,0
29,5
69,5
100,0
x
Odsetek
inwestycji
w danej sekcji
Nakłady 1989−2013
Tabela 6. Wartość BIZ w usługi oraz ich struktura według sekcji i działów PKD w latach 1989–2013 i w 2013 roku
0,4
2,2
2,6
0,3
0,3
0,3
1,8
2,3
5,2
10,1
0,1
13,2
13,3
14,8
0,1
2,8
6,6
9,5
53,9
Odsetek
inwestycji
ogółem
9,0
61,9
70,9
0,4
0,0
3,1
17,7
31,4
29,5
82,2
7,1
23,6
30,7
379,1
2,1
54,3
113,1
169,6
884,3
Wartość
inwestycji
w mln USD
12,7
87,3
100,0
0,5
0,0
3,8
21,5
38,2
35,9
100,0
23,2
76,8
100,0
100,0
1,3
32,0
66,7
100,0
x
Odsetek
inwestycji
w danej sekcji
Nakłady w 2013roku
0,6
3,9
4,5
0,0
0,0
0,2
1,1
2,0
1,9
5,2
0,5
1,5
2,0
24,2
0,1
3,5
7,2
10,8
56,4
Odsetek
inwestycji
ogółem
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
24
12,2
53,6
32,7
9,4
8,2
2,6
0,7
transport lotniczy
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
opieka zdrowotna
pomoc społeczna z zakwaterowaniem
Działalność w zakresie usług administrowania i działalność
wspierająca
działalność związana z administracyjną obsługą biura i pozostała
działalność wspomagająca prowadzenie działalności gospodarczej
działalność usługowa związana z utrzymaniem porządku
w budynkach i zagospodarowaniem terenów zieleni
działalność detektywistyczna i ochroniarska
działalność organizatorów turystyki, pośredników i agentów
turystycznych oraz pozostała działalność usługowa w zakresie
rezerwacji
pozostałe działalności
51
Q
86
87
N
82
81
80
79
56,8
69,1
1,6
działalność pocztowa i kurierska
18,6
22,7
171,3
53
magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca transport
52
0,5
pozostałe działalności
transport lądowy oraz transport rurociągowy
3,5
pozostała dział. profesjonalna, naukowa i techniczna
74
49
68,8
działalność firm centralnych (head offices); doradztwo związane
z zarządzaniem
70
214,2
102,4
działalność prawnicza, rachunkowo-księgowa i doradztwo podatkowe
69
Transport i gospodarka magazynowa
107,5
działalność w zakresie architektury i inżynierii; badania i analizy
techniczne
71
H
282,7
Wartość
inwestycji
w mln USD
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
Sekcja/Dział
M
PKD
1,3
4,8
15,3
17,5
61,1
100,0
21,5
82,3
100,0
0,7
8,7
10,6
80,0
100,0
0,2
1,3
24,3
36,2
38,0
100,0
Odsetek
inwestycji
w danej sekcji
Nakłady 1989−2013
0,0
0,0
0,0
0,1
0,2
0,3
0,1
0,3
0,4
0,0
0,1
0,1
0,9
1,2
0,0
0,0
0,4
0,6
0,6
1,6
Odsetek
inwestycji
ogółem
0,0
0,0
0,0
0,0
7,9
7,9
0,0
37,8
37,8
0,0
0,0
0,0
91,5
91,5
0,0
0,0
3,9
1,4
8,3
13,6
Wartość
inwestycji
w mln USD
0,0
0,0
0,0
0,0
100,0
100,0
0,0
100,0
100,0
0,0
0,0
0,0
100,0
100,0
0,0
0,0
28,5
10,3
61,1
100,0
Odsetek
inwestycji
w danej sekcji
Nakłady w 2013roku
0,0
0,0
0,0
0,0
0,5
0,5
0,0
2,4
2,4
0,0
0,0
0,0
5,8
5,8
0,0
0,0
0,2
0,1
0,5
0,9
Odsetek
inwestycji
ogółem
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
1,0
działalność bibliotek, archiwów, muzeów oraz pozostała działalność
związana z kulturą
Pozostała działalność usługowa
Edukacja
91
S
P
Źródło: badania własne.
1,0
działalność sportowa, rozrywkowa i rekreacyjna
93
0,0
0,5
21,2
działalność związana z grami losowymi i zakładami wzajemnymi
92
23,1
Wartość
inwestycji
w mln USD
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją
Sekcja/Dział
R
PKD
100,0
100,0
4,2
4,3
91,5
100,0
Odsetek
inwestycji
w danej sekcji
Nakłady 1989−2013
0,0
0,0
0,0
0,0
0,1
0,1
Odsetek
inwestycji
ogółem
0,0
0,0
1,0
0,0
0,0
1,0
Wartość
inwestycji
w mln USD
100,0
100,0
100,0
0,0
0,0
100,0
Odsetek
inwestycji
w danej sekcji
Nakłady w 2013roku
0,0
0,0
0,1
0,0
0,0
0,1
Odsetek
inwestycji
ogółem
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
25
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
4. Sektor nowoczesnych usług biznesowych
w Małopolsce w 2013 roku
Stan rozwoju sektora na tle innych regionów w Polsce
Województwo małopolskie charakteryzuje się najlepiej rozwiniętym sektorem nowoczesnych usług biznesowych
w porównaniu do innych regionów kraju. Biorąc pod uwagę zatrudnienie w centrach usług z kapitałem zagranicznym
– zdecydowanie wyprzedza inne województwa. Warto jednak dodać, że obecność zagranicznych firm sektora
w Małopolsce ogranicza się jedynie do Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego, a ściślej do Krakowa z Zabierzowem.
Według stanu na koniec 2013 roku w KOM centra usług z kapitałem zagranicznym zatrudniały 29,0 tys. osób, co
oznacza wzrost o ponad 50% w porównaniu z końcem 2011 roku. Zakładając utrzymanie się corocznych, wyraźnych
wzrostów zatrudnienia, można szacować, że na koniec 2014 roku krakowskie centra usług z kapitałem zagranicznym
będą zatrudniać 35 tys. osób. Przy założeniu pełnego wykorzystania potencjału miasta, najpóźniej do końca 2020 roku
zatrudnienie w centrach usług z kapitałem zagranicznym w Krakowie przekroczy 50 tys. osób.
Tabela 7. Zatrudnienie i liczba centrów usług z kapitałem zagranicznym w Polsce (stan na 31.12.2013)
Województwo
Liczba centrów
Zatrudnienie [tys.]
małopolskie
85
29,0
mazowieckie
89
22,0
dolnośląskie
55
19,2
pomorskie
46
10,9
śląskie
43
10,5
łódzkie
46
10,2
wielkopolskie
37
7,2
inne województwa
51
11,0
452
120,0
Polska
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ABSL.
Bardzo pozytywnie na postrzeganie Krakowa jako miejsca potencjalnej inwestycji w centrum usług wpływają
międzynarodowe opracowania organizacji doradczych i firm konsultingowych. Najbardziej znanym przykładem może
być ranking firmy Tholons (Tholons Top 100 Outsourcing Destinations), w którym Kraków zajmuje w 2014 roku 1 miejsce
w Europie (a 9 na świecie) wśród ośrodków rekomendowanych jako najlepsze miejsca dla inwestycji outsourcingowych.
Można założyć, że organizacja w stolicy województwa imprez branżowych o zasięgu międzynarodowym pomoże
ugruntować pozycję miasta w opinii inwestorów.
Według stanu na koniec 2013 roku na obszarze KOM funkcjonowało 85 centrów usług należących do 81 inwestorów
zagranicznych z 19 krajów. Przeciętna wielkość zatrudnienia w krakowskim centrum usług to 342 osoby (według danych
ABSL na koniec 2013 roku). Wartość ta o kilkadziesiąt osób przewyższa średnią dla kraju. Warto dodać, że aż dziewięć
krakowskich centrów zatrudnia ponad 1000 osób.
26
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Tabela 8. Lista inwestorów zagranicznych posiadających centra usług BPO, ITO, SSC, R&D w województwie małopolskim (stan na 31.12.2013).
Typ centrum
Inwestorzy
BPO
Accenture, Alexander Mann Solutions, ITEKNA, Aon Hewitt, arvato Polska, Capgemini, Chatham Financial, Clifford Thames,
Contract Administration, CSS Corp, euroscript Polska, Genpact, IBM BTO, Kenexa, Natek, Element14, Serco, Xerox
ITO
Capgemini, Capita, Cisco, EPAM Systems, HCL Poland, Luxoft, Sabre, Sii, Stefanini
SSC
Amer Sports, Amway, BNP Paribas, CH2M Hill, Deutsche Bank, Ecolab, EdF, Electrolux, GE Healthcare, Hays, Heineken,
Herbalife, Hitachi Data Systems, HSBC, International Paper, Lufthansa, Mota-Engil (MESP Central Europe), Motorola
Solutions, PerkinElmer, Philip Morris International, RR Donnelley, Rolls-Royce, RWE, Sappi, Shell, UBS, UPM
R&D
Akamai, Amada, Anachron Technology, Apriso, Asea Brown Boveri (ABB), ASSA ABLOY, Delphi Poland, Deltavista, EdF, FEV
Polska, FMC Technologies, FQS Poland, Google, IBM Software Lab, iLoop Mobile, Infusion, Lumesse, Motorola Solutions,
Nokia Solutions and Networks, OCADO Technology, Parasoft, Antenna Software, Robobat, Sabre, Samsung, Schibsted Tech,
Energy Micro (Silicon Labs)
Inne
Brown Brothers Harriman, Euroclear, Oracle, State Street, Pekao S.A. (CBB)
Uwaga: Typy centrów przypisano według dominującego profilu ich działalności. Często zdarza się jednak, że w jednej jednostce świadczone są procesy z różnych obszarów, niekiedy zarówno dla klienta zewnętrznego, jak i wewnętrznego (hybrydowy system świadczenia usług). Ponadto niektórzy inwestorzy posiadają po dwa centra
o odmiennych profilach. W kategorii „Inne” uwzględniono jednostki, którym trudno jednoznacznie przypisać określony typ centrum.
Objaśnienie skrótów: BPO (Business Process Outsourcing, centrum outsourcingu procesów biznesowych), ITO (IT Outsourcing, centrum outsourcingu usług IT), SSC (Shared
Service Centers, centrum usług wspólnych), R&D (Research&Development, centrum badawczo-rozwojowe).
Źródło: opracowanie własne.
Zdecydowana większość pracowników centrów usług w aglomeracji krakowskiej jest zatrudniona w centrach usług
wspólnych (35%) oraz centrach outsourcingu procesów biznesowych (31%). W jednostkach innych typów pracuje 34%
osób.
Krajem, w którym siedzibę ma największy odsetek firm zlokalizowanych w krakowskich centrach są Stany Zjednoczone
(43,5%). Kolejne miejsca zajmują pod tym względem: Wielka Brytania, Niemcy i Francja (tab.9). Analiza struktury
zatrudnienia centrów usług w aglomeracji krakowskiej w podziale na miejsce siedziby centrali firmy macierzystej
pozwala zauważyć, że centra usług ze Stanów Zjednoczonych wygenerowały blisko połowę (45,4%) wszystkich miejsc
pracy w omawianym sektorze. Centra pochodzące z Francji odpowiadają za 14,8% ogółu zatrudnienia, a centra z Wielkiej
Brytanii − 10,8% (tab. 9). Ogólnie rzecz biorąc, centra pochodzące z pięciu krajów (USA, Wielka Brytania, Niemcy, Francja,
Holandia) i stanowiące niespełna 3/4 ogółu analizowanych podmiotów wygenerowały aż 84% miejsc pracy w branży.
Rysunek 7. Struktura zatrudnienia centrów usług w KOM w podziale na typy centrów (stan na 31.12.2013)
ITO
7%
Inne
9%
SSC
35%
R&D
18%
BPO
31%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ABSL.
27
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Tabela 9. Udział poszczególnych państw w liczbie i zatrudnieniu w centrach usług w KOM (stan na 31.12.2013)
Kraj ulokowania
siedziby firmy macierzystej
Udział w liczbie centrów [%]
Udział w zatrudnieniu [%]
USA
43,5
45,4
Wielka Brytania
11,8
10,8
Niemcy
7,1
3,6
Francja
5,9
14,8
Holandia
4,7
9,0
Finlandia
3,5
2,0
Japonia
3,5
1,0
Szwajcaria
3,5
5,4
Inne państwa
16,5
8,0
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ABSL.
Warto zaznaczyć, że aż 42% wszystkich centrów usług funkcjonujących pod koniec 2013 roku w KOM powstało w latach
2011−2013. Przyrost inwestycji w ostatnich latach znacząco wpłynie na liczbę nowych miejsc pracy, które powstaną
w 2014 i 2015 roku. Co jednak charakterystyczne, zdecydowana większość nowopowstających miejsc pracy jest
generowana przez firmy już obecne na rynku. Świadczy to pozytywnie o ich zakorzenieniu w miejscu prowadzenia
działalności, zwiększaniu jej zakresu i pośrednio o zadowoleniu z wyboru miejsca lokalizacji inwestycji w centrum usług.
Rysunek 8. Udział centrów usług w łącznej ich liczbie według roku założenia
100%
90%
80%
42%
2011- 2013
2011–2013
14%
2008 - 2010
2008–2010
25%
2005 - 2007
2005–2007
19%
przed 2005
przed 2005
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ABSL.
28
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Główne procesy biznesowe obsługiwane w małopolskich centrach
Największa liczba centrów zlokalizowanych w Krakowie i jego strefie podmiejskiej świadczy usługi IT oraz usługi
finansowo-księgowe (w obu przypadkach 38% ogółu podmiotów). Nieco ponad 1/3 jednostek wykonuje usługi
badawczo-rozwojowe (34%). Kolejną pozycję na liście procesów zajmuje zarządzanie zasobami ludzkimi (24% centrów).
W 16% centrów realizuje się procesy związane z obsługą klienta (z wyłączeniem wsparcia IT). Zwraca uwagę znaczny
odsetek (16%) centrów zajmujących się realizacją usług finansowych dla sektora BIFS (tj. bankowość, ubezpieczenia
i usługi finansowe). Wśród pozostałych działalności wykonywanych w centrach usług można wymienić między innymi:
zarządzanie zaopatrzeniem, zarządzanie dokumentacją, zarządzanie projektami, zarządzanie transformacją biznesu
i inne.
Rysunek 9. Procesy biznesowe obsługiwane w krakowskich centrach usług
Usługi IT
Finanse i księgowość
Badania i Rozwój (w tym rozwój oprogramowania)
Zarządzanie zasobami ludzkimi
Obsługa klienta (z wyłączeniem wsparcia IT)
Usługi finansowe
Inne
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
Źródło: opracowanie własne.
Co charakterystyczne, struktura procesów obsługiwanych w krakowskich centrach jest bardzo zdywersyfikowana
w porównaniu do innych ośrodków w kraju, w których łatwiej jest wyróżnić poszczególne specjalizacje. Podobnie jak
w większości głównych ośrodków usług dla biznesu w Polsce, najważniejszymi kategoriami obsługiwanych procesów
są usługi IT oraz działalność finansowo-księgowa. W Krakowie zwraca uwagę bardzo duży udział centrów zajmujących
się działalnością badawczo-rozwojową (podobnie jest we Wrocławiu oraz Trójmieście). Porównując różne ośrodki
pod kątem odsetka centrów świadczących usługi finansowe, zwraca uwagę wysoka pozycja Krakowa potwierdzona
działalnością między innymi centrów takich firm sektora finansowego jak: State Street, Brown Brothers Harriman, Euroclear,
UBS czy HSBC.
Warto wspomnieć o tym, że obsługa prostszych, powtarzalnych procesów nie stanowi już tak znacznej części działalności
krakowskich centrów jak jeszcze kilka lat temu. Przykładowo, obecnie obsługa procesów transakcyjnych jest często
przenoszona z Krakowa do miast azjatyckich, natomiast na ich miejsce wprowadzane są specjalistyczne działalności
charakteryzujące się o wiele większym stopniem zaawansowania, bardziej wiedzochłonne. Zdecydowanie korzystnie
wpływa to na postrzeganie Krakowa jako ośrodka o ugruntowanej pozycji na globalnej mapie usług biznesowych
i miejsca dla specjalistycznych działalności usługowych.
29
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Tabela 10. Profil działalności wybranych centrów usług w KOM
Kraj siedziby
centrali
Rok założenia
centrum
Wielka Brytania
2005
Outsourcing Procesów Rekrutacyjnych (ang. RPO −Recruitment
Process Outsourcing) − obsługa i wspomaganie rekrutacji dla
międzynarodowych korporacji.
Francja
2003
BPO: usługi w zakresie finansów i księgowości, operacji bankowych,
obsługi klienta, zarządzania dostawami oraz zarządzania zasobami
ludzkimi. ITO: usługi wsparcia i transformacji infrastruktury IT,
zarządzanie procesami ITIL, service desk.
Ecolab
USA
2011
Centrum usług wspólnych Ecolab − finanse (dział analiz finansowych,
kontroli, księgowości), administracja sprzedaży, zakupy i logistyka, dział
rozwoju, dział zgodności z normami.
IBM BTO
USA
2002
Outsourcing finansowo-księgowy dla klientów z całego świata.
Szwajcaria
2010
Usługi związane z rozwojem oprogramowania dla przedsiębiorstw
wchodzących w skład organizacji IT oraz sprzedawców
oprogramowania.
Niemcy
2003
Usługi z zakresu finansów, rachunkowości, księgowości, zarządzania
personelem oraz z obszaru zakupów dla grupy Lufthansa na obszarze
Europy, Bliskiego Wschodu i Afryki.
Motorola Solutions
(Centrum
Finansowe)
USA
2007
Usługi w zakresie finansów i księgowości dla oddziałów Motoroli na
całym świecie.
Motorola Solutions
(Centrum
Oprogramowania)
USA
1998
Wsparcie działań Motorola Solutions w rozwoju oprogramowania oraz
innowacyjnych projektach sprzętowych (w tym przede wszystkim
tworzenie oprogramowania systemów bezpieczeństwa publicznego).
Niemcy
2013
Procesy obsługi wewnętrznej koncernu RWE, przede wszystkim
w zakresie rachunkowości i finansów oraz innych usług biznesowych.
Sabre
USA
2000
Centrum rozwoju oprogramowania − wsparcie systemowe, rozwijanie
nowych produktów, szkolenia odbiorców rozwiązań we wszystkich
jednostkach biznesowych Sabre.
Shell
Holandia
2006
Centrum usług wspólnych grupy Shell działające w obszarze finansów,
księgowości, zakupów, podatków, HR, obsługi klienta, dystrybucji
i zaopatrzenia.
USA
2007
Księgowość funduszy inwestycyjnych, wycena papierów
wartościowych, derywatów ETD oraz administracja funduszy
hedgingowych.
Szwajcaria
2007
Centrum usług wspólnych wspierające oddziały UBS na świecie, m.in.
w obszarach takich jak: działalność operacyjna, finanse, prawo, ocena
ryzyka, IT, zarządzanie projektami.
USA
2006
Usługi outsourcingu z obszaru finansowo-księgowego, HR oraz IT.
Centrum usług
Alexander Mann
Solutions
Capgemini
Luxoft
Lufthansa
RWE GBS
State Street
UBS
Xerox
Profil działalności
Źródło: opracowanie własne.
Uwarunkowania i perspektywy rozwoju sektora w Małopolsce
Szanse i bariery rozwoju sektora w Krakowskim Obszarze Metropolitalnym
Krakowski Obszar Metropolitalny charakteryzuje unikalna kombinacja przewag konkurencyjnych jako ośrodka
świadczenia nowoczesnych usług biznesowych. Dlatego w perspektywie kolejnych kilku lat branża będzie się tu
rozwijać, biorąc pod uwagę zarówno wzrost zatrudnienia, jak i wzrost poziomu kompleksowości i zaawansowania
procesów biznesowych obsługiwanych przez centra.
30
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
W kontekście przewidywanego wzrostu globalnego rynku usług biznesowych szansą na rozwój branży w aglomeracji
krakowskiej jest przede wszystkim umiejętne wykorzystanie potencjału szerokiej, doświadczonej grupy specjalistów
pracujących obecnie w krakowskich centrach. Dzięki istnieniu takiej bazy Kraków stanowi ośrodek, który może być
brany pod uwagę w perspektywie relokacji bardziej zaawansowanych procesów biznesowych, głównie z krajów Europy
Zachodniej czy USA.
Wśród wciąż niewykorzystanych obszarów, które mogą stanowić dla Krakowa źródło wzrostu w kontekście usług
biznesowych warto wymienić:
– zaawansowane usługi programistyczne (IT): rozwój oprogramowania, administracja systemami i usługi inte­
gracyjne, usługi utrzymania systemów,
– usługi badawczo-rozwojowe: kontrakty badawcze z różnych obszarów dla szerokiego spektrum firm z wielu branż,
– zaawansowane usługi analityczne dla firm doradczych czy instytucji finansowych,
– usługi middle-office dla instytucji finansowych i ubezpieczeniowych,
– usługi z zakresu łańcucha dostaw i koordynacja procesów logistycznych, w szczególności dla firm z branży
produktów szybkozbywalnych (FMCG), firm transportowych i logistycznych,
– zaawansowane usługi administracyjnego wsparcia biznesu dla firm z branży usług profesjonalnych,
– usługi z zakresu diagnostyki zdrowotnej.
Do czynników wzrostu sektora w aglomeracji krakowskiej, poza wielotysięczną bazą doświadczonych pracowników
centrów usług, należy zaliczyć:
– wzrost znajomości języków obcych wśród licznego grona studentów i absolwentów krakowskich uczelni,
– atrakcyjność miasta pod kątem migracji pracowniczych – zarówno dla kadry z innych polskich miast, jak
i ośrodków zagranicznych,
– wzrost zaangażowania uniwersytetów we współpracę z biznesem, np. tworzenie wspólnych programów
edukacyjnych dedykowanych pracownikom centrów usług, otwieranie specjalistycznych kierunków studiów
związanych z realizacją zaawansowanych procesów biznesowych,
– pozytywny wizerunek miasta w opinii inwestorów, wykreowany w globalnych opracowaniach doradczych oraz
poświadczany przez przedstawicieli firm funkcjonujących w Krakowie.
Wśród barier rozwoju branży w KOM od kilku już lat niezmiennie wymienia się nasycenie rynku, konkurencję
o pracownika, presję płacową, dość wysoki poziom rotacji pracowniczej. Co ciekawe, pomimo tego, iż w Krakowie
poziom konkurencji między centrami jest oceniany przez przedstawicieli firm jako jeden z najwyższych w Polsce, to
roczny wzrost zatrudnienia w branży (jako odsetek nowopowstałych miejsc pracy) również należy do najwyższych.
Inne zidentyfikowane bariery rozwoju branży w Krakowie to między innymi:
– bariery komunikacyjne – ze względu na rozmieszczenie parków biurowych w wielu różnych częściach miasta
przedstawiciele centrów często podnoszą kwestię potrzeby usprawnienia jakości komunikacji zbiorowej
w Krakowie stanowiącej główny sposób przemieszczania się pracowników centrów usług, równie istotny jest
rozwój infrastruktury rowerowej,
– brak umiejętności miękkich wśród młodego pokolenia osób wchodzących na rynek pracy,
– problemy środowiskowe wpływające na obniżenie jakości życia w Krakowie (np. zanieczyszczenie powietrza).
Szanse i bariery rozwoju sektora w innych ośrodkach w Małopolsce
W związku z dynamicznym rozwojem sektora usług dla biznesu w największych polskich aglomeracjach rośnie tam
konkurencja wśród pracodawców i stopniowo nasyca się rynek pracy. Z tego powodu korzystnym rozwiązaniem dla
wielu firm okazuje się dywersyfikacja miejsc prowadzenia działalności, na przykład utworzenie jednostki wspierającej lub
oddziału firmy w innym, mniejszym mieście akademickim, dobrze skomunikowanym z głównym ośrodkiem. Ważnym
31
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
atutem takich ośrodków są niższe koszty wynajmu powierzchni biurowej w porównaniu z większymi ośrodkami
w Polsce. Mniejsza konkurencja między pracodawcami wpływa na obniżenie poziomu rotacji pracowników i budowanie
trwalszych relacji pomiędzy zatrudnionymi a ich pracodawcami.
Należy przypuszczać, że trend polegający na przenoszeniu przez firmy pewnych działalności z głównych ośrodków do
mniejszych miast (dobrze skomunikowanych z głównym ośrodkiem) będzie się nasilać. Znaczenie mniejszych miast
jako odpowiednich miejsc dla nowych inwestycji branżowych realizowanych przez inwestorów jeszcze nieobecnych
w Polsce również będzie rosło. Można jednak zakładać, że większe znaczenie będzie mieć wspomniane wcześniej
przyciąganie działalności realizowanych obecnie w centrach firm funkcjonujących w większych ośrodkach.
Małopolskimi miastami, które mogłyby pełnić względem Krakowa funkcję uzupełniającą w kontekście funkcjonowania
opisywanej branży, są przede wszystkim Tarnów i Nowy Sącz. Zauważalny napływ zainteresowania inwestorów tymi
miastami będzie jednak zależał od spełnienia warunków kluczowych dla funkcjonowania centrów usług. Potrzeby
potencjalnych inwestorów z sektora nowoczesnych usług biznesowych w obu wymienionych miastach mogą być
skutecznie zaspokojone poprzez trzy główne pozakosztowe czynniki lokalizacji centrów usług. Te czynniki to:
– dostępność i jakość wykwalifikowanych pracowników,
– dostępność nowoczesnych powierzchni biurowych,
– dostępność komunikacyjna.
Warto zaznaczyć, że w zależności od prowadzonej przez centra działalności poziom oczekiwań inwestorów względem
wyszczególnionych wyżej kwestii może się różnić. Jako przykład wśród firm z kapitałem zagranicznym można podać
centra kontaktu z klientem (contact centers) realizujące swoje usługi na potrzeby rynku polskiego lub centra skupiające
się na obsłudze polskiego oddziału/oddziałów niepotrzebującego dostępu do szerokiego grona specjalistów znających
języki obce. Ogólnie rzecz biorąc, im bardziej specjalistyczny profil centrum usług lub im bardziej zdywersyfikowany
wachlarz świadczonych usług, tym większa potrzeba skoncentrowania uwagi inwestora na dostępności i jakości
wykwalifikowanej grupy pracowników. Większa skala planowanej działalności wpływa również na wzrost znaczenia
czynnika w postaci dostępności nowoczesnych powierzchni biurowych. W związku z powyższym wydaje się, że
w perspektywie najbliższych 2–3 lat Tarnów i Nowy Sącz mogą przyciągać przede wszystkim firmy zainteresowane
utworzeniem mniejszych centrów usług zajmujących się obsługą klienta na rynku polskim.
32
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
5. Kraje pochodzenia kapitału
Wielkość nakładów poniesionych przez inwestorów zagranicznych w Małopolsce w 2013 roku zamknęła się kwotą 1567
mln USD, która napłynęła do regionu z 23 krajów. Reprezentowane były w tej grupie wszystkie części świata z wyjątkiem
Ameryki Południowej. Liczba krajów, z których napłynęły inwestycje o wielkości co najmniej 1 mln USD, była mniejsza
niż rok wcześniej. Wśród części świata, z których napłynęły do Małopolski inwestycje bezpośrednie, prym wiedzie
nadal Europa. Jej udział w globalnej kwocie BIZ w 2013 roku wyniósł 62,3%. Z Ameryki Północnej pozyskano kapitał
stanowiący 21,4% łącznych nakładów. W 2013 roku wyjątkowo wysokie na tle całego okresu 1989–2013 były nakłady
kapitału międzynarodowego (12,8%), za pozostałą wartość (3,5%) odpowiadali niemal wyłącznie inwestorzy azjatyccy.
Nakłady inwestycyjne według krajów cechują się dużą koncentracją. Kapitał, który napłynął z czterech kierunków (USA,
Wielka Brytania, Francja i organizacje międzynarodowe), obejmuje 67,5% wszystkich nakładów poniesionych w 2013 roku.
Inwestorzy z każdego z wymienionych źródeł zaangażowali 200 mln USD i więcej (USA 335 mln). Warto zauważyć, że
w 2013 roku zdecydowanie mniejsza niż w ubiegłych latach i w całym okresie 1989–2013 była rola inwestorów niemieckich,
którzy po raz pierwszy w ciągu ostatnich pięciu lat nie należeli do grupy pięciu głównych kierunków napływu kapitału
do Małopolski (tab. 11). Obok wymienionych państw mamy pulę krajów o niższym bezwzględnym zaangażowaniu
inwestorów, wśród nich dziesięć odpowiada za inwestycje przekraczające 10 milionów USD w 2013 roku (zob. tab. 13).
Tabela 11. Kraje o największym zaangażowaniu kapitału w Małopolsce w latach 2008–2013
Rok
Miejsce 1.
Miejsce 2.
Miejsce 3.
Miejsce 4.
Miejsce 5.
2008
USA
Niemcy
Węgry
Wielka Brytania
Francja
2009
Niemcy
Francja
USA
Węgry
Austria
2011
USA
Niemcy
Wielka Brytania
Francja
Hiszpania
2012
Niemcy
USA
Francja
Szwajcaria
Rosja
2013
USA
Wielka Brytania
Francja
międzynarodowy
Rosja
Źródło: opracowanie własne.
Rysunek 10. Wartość inwestycji zagranicznych według krajów pochodzenia kapitału w latach 1989–2013 (w mln USD)
Źródło: badania własne.
33
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Rysunek 11. Wartość inwestycji zagranicznych według krajów pochodzenia kapitału w 2013 roku (w mln USD)
Źródło: badania własne.
W 2013 roku 30,8% zidentyfikowanych inwestycji było nowymi przedsięwzięciami (greenfield). Dla ośmiu państw
inwestycje tego typu przekraczały 10 mln USD. Bezwzględnie największe nakłady na inwestycje greenfield poniósł kapitał
francuski (153,1 mln USD), co stanowiło ponad 60% wartości inwestycji z tego kraju. Znaczne nakłady na greenfield
pochodziły z USA, Niemiec, Portugalii, Szwecji i Szwajcarii. W kategoriach względnych całość zainwestowanych w 2013
roku środków dla inwestorów z takich państw jak Norwegia i Turcja miała charakter greenfield.
Jak wobec tego kształtują się kierunki napływu inwestycji w całym okresie od 1989 roku? Można zauważyć, że na
przestrzeni lat 1989–2013 państwa europejskie generują największy napływ kapitału do Małopolski. Obok Niemiec
jeszcze szesnaście państw europejskich poczyniło nakłady o wartości stanowiącej co najmniej 1% wszystkich inwestycji
w Małopolsce w okresie 1989–2013. Krajem, z którego pochodzą największe nakłady są Stany Zjednoczone. Wartość
inwestycji z USA stanowiła na koniec 2013 roku aż 26,3% wszystkich inwestycji w Małopolsce w okresie 1989–2013
i 99,3% inwestycji, jakie napłynęły z Ameryki Północnej. W przypadku innych regionów świata ich udział również
tworzy relatywnie trwałą strukturę. Poza Europą i Ameryką Północną kapitał w zauważalnej wielkości napływa jedynie
z wybranych krajów azjatyckich (Izraela i Japonii), łącznie ich udział wynosi w całym okresie 1989–2013 dokładnie tyle
co w 2013 roku, czyli 3,6%.
Prognozy formułowane w latach 2000. wskazujące na kraje grupy BRIC (a od 2011 roku BRICS2) jako kierunki szybko
rosnącego napływu inwestycji, jak na razie w przypadku Małopolski sprawdzają się umiarkowanie. Rzeczywiście
w ostatnich latach zwiększyła się rola Rosji, ale wiąże się to głównie z działalnością jednego inwestora. Natomiast
inwestycje z Chin, Indii, Brazylii i RPA stanowią marginalny udział w łącznych nakładach. Dużo większa jest rola inwestorów
międzynarodowych (głównie EBOiR).
Można zaobserwować wyraźną specyfikę zainteresowania poszczególnych krajów określonymi sektorami gospodarki.
W przemyśle duże zaangażowanie w całym okresie 1989–2013 przypadało na 14 państw, z których inwestorzy ponieśli
nakłady o wartości 100 mln USD i więcej. Z tej grupy na czoło wysuwa się kapitał amerykański (26,1% inwestycji
w przemyśle). Z państw europejskich największa jest rola Wielkiej Brytanii, Francji i Niemiec. Wśród państw spoza Europy
2
Brazylia, Rosja, Indie, Chiny i Republika Południowej Afryki.
34
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
i Ameryki Północnej tylko inwestycje japońskie oraz organizacji międzynarodowych przekroczyły w przemyśle wartość
100 mln USD na przestrzeni lat 1989–2013. Do sektora usługowego (poza handlem) trafiły nakłady w wysokości co
najmniej 100 mln z 14 państw. Różnice pomiędzy usługami a przemysłem widoczne są przede wszystkim w większym
udziale kapitału amerykańskiego w tym ostatnim sektorze (31,7%). Drugim znaczącym kierunkiem napływu inwestycji
są Niemcy z 26,5% udziałem. Daje to łącznie blisko 60% inwestycji w usługach, a więc znacznie więcej niż analogiczna
wartość w przemyśle, gdzie dwa główne kierunki napływu kapitału koncentrują około 40% całkowitych nakładów.
W handel inwestują głównie przedsiębiorstwa europejskie, podmioty z pozostałych części świata zrealizowały mniej niż
5% łącznej wartości inwestycji w tym sektorze. Ponadto do interesujących obserwacji w zakresie struktury sektorowej
zaliczyć możemy następujące fakty:
– z Azji duże inwestycje w przemysł pochodzą z Japonii, ale w usługach są one znikome i jeśli chodzi o tę część
świata, to jest to domena inwestorów izraelskich,
– europejskie państwa, z których pochodzą duże inwestycje w przemyśle, ale w usługach nie odgrywają one
istotnej roli to: Dania, Chorwacja i Republika Czeska,
– inwestorzy z krajów Europy preferujący usługi pochodzą przede wszystkim z Węgier, Szwecji, Irlandii i Szwajcarii,
– kraje z Półwyspu Iberyjskiego (Hiszpania i Portugalia) wyróżniają się zaangażowaniem w budownictwo.
Podsumowując, należy stwierdzić, że rok 2013 w porównaniu z całym okresem 1989–2013 pod względem kierunków
napływu kapitału miał swoją wyraźną specyfikę. Wyrażała się ona w znacznie większym zaangażowaniu inwestorów
z Wielkiej Brytanii, Francji, organizacji międzynarodowych i Rosji, a mniejszą rolą podmiotów z Niemiec. Niemniej jednak
w wartościach bezwzględnych nadal gros inwestycji pochodzi z „tradycyjnych” kierunków napływu kapitału, tj. USA
i krajów Europy Zachodniej.
Tabela 12. Wartość inwestycji zagranicznych oraz ich struktura według krajów pochodzenia kapitału w latach 1989–2013
Kraj
Inwestycje ogółem
Przemysł
i budownictwo
Handel
Usługi
mln USD
%
mln USD
%
mln USD
%
mln USD
%
Europa
12 166,6
67,5
5 509,9
66,4
1 637,3
95,6
5 019,3
62,6
Niemcy
3 434,7
19,0
887,1
10,7
423,3
24,7
2 124,3
26,5
Wielka Brytania
2 001,7
11,1
1 184,2
14,3
300,7
17,6
516,8
6,4
Francja
1 741,2
9,7
1 050,4
12,7
403,0
23,5
287,8
3,6
Dania
598,2
3,3
487,7
5,9
5,3
0,3
105,2
1,3
Austria
470,4
2,6
164,1
2,0
22,0
1,3
284,4
3,5
Czechy
358,8
2,0
354,2
4,3
4,6
0,3
0,0
0,0
Szwajcaria
343,6
1,9
108,2
1,3
6,7
0,4
228,7
2,9
Portugalia
332,9
1,8
130,3
1,6
193,0
11,3
9,5
0,1
Niderlandy
324,0
1,8
71,2
0,9
105,3
6,2
147,5
1,8
Szwecja
290,9
1,6
60,6
0,7
42,8
2,5
187,5
2,3
Węgry
284,4
1,6
0,5
0,0
0,0
0,0
283,9
3,5
Irlandia
272,0
1,5
1,5
0,0
0,0
0,0
270,5
3,4
Luksemburg
258,7
1,4
128,6
1,5
0,6
0,0
129,5
1,6
Włochy
258,0
1,4
171,1
2,1
31,6
1,8
55,3
0,7
Chorwacja
224,3
1,2
224,3
2,7
0,0
0,0
0,0
0,0
35
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Kraj
Inwestycje ogółem
mln USD
%
Przemysł
i budownictwo
mln USD
%
Handel
mln USD
Usługi
%
mln USD
%
Rosja
218,1
1,2
204,8
2,5
4,6
0,3
8,7
0,1
Hiszpania
207,8
1,2
36,5
0,4
5,7
0,3
165,6
2,1
Belgia
205,1
1,1
102,9
1,2
0,0
0,0
102,2
1,3
Słowacja
120,8
0,7
22,9
0,3
54,2
3,2
43,7
0,5
Norwegia
97,0
0,5
56,8
0,7
25,5
1,5
14,7
0,2
Finlandia
68,3
0,4
16,2
0,2
7,5
0,4
44,6
0,6
Litwa
22,8
0,1
22,8
0,3
0,0
0,0
0,0
0,0
Liechtenstein
22,2
0,1
22,2
0,3
0,0
0,0
0,0
0,0
Słowenia
5,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
5,0
0,1
Grecja
4,9
0,0
0,0
0,0
0,7
0,0
4,2
0,1
pozostałe kraje
0,7
0,0
0,7
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
Ameryka Północna
4 770,9
26,5
2 184,8
26,3
35,9
2,1
2 550,2
31,8
USA
4 737,5
26,3
2 169,0
26,1
31,9
1,9
2 536,6
31,6
Kanada
31,6
0,2
14,0
0,2
4,0
0,2
13,6
0,2
Meksyk
1,8
0,0
1,8
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
Azja
641,9
3,6
348,6
4,2
9,3
0,5
284,0
3,5
Izrael
325,4
1,8
68,0
0,8
0,0
0,0
257,4
3,2
Japonia
116,4
0,6
108,3
1,3
4,7
0,3
3,4
0,0
Turcja
86,2
0,5
86,2
1,0
0,0
0,0
0,0
0,0
Singapur
49,9
0,3
49,9
0,6
0,0
0,0
0,0
0,0
Chiny
42,3
0,2
19,9
0,2
4,6
0,3
17,9
0,2
Korea
16,4
0,1
16,4
0,2
0,0
0,0
0,0
0,0
Indie
5,3
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
5,3
0,1
Pozostałe kraje
144,4
0,8
49,1
0,6
25,6
1,5
69,7
0,9
Australia
110,5
0,6
48,8
0,6
4,2
0,2
57,5
0,7
33,6
0,2
0,0
0,0
21,4
1,3
12,2
0,2
0,3
0,0
0,3
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
288,2
1,6
209,1
2,5
0,0
0,0
79,1
1,0
29,5
0,2
13,3
0,2
5,7
0,3
10,5
0,1
100,0
8 314,8
100,0
1 713,9
100,0
8 012,8
100,0
RPA
pozostałe kraje
Instytucje międzynarodowe
Brak informacji o kraju
pochodzenia
Ogółem
18 041,4
Źródło: badania własne.
36
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Tabela 13. Wartość inwestycji zagranicznych oraz ich struktura według krajów pochodzenia kapitału w 2013 roku
Kraj
Inwestycje ogółem
W tym greenfield
mln USD
%
mln USD
%
Europa
975,9
62,3
384,2
79,6
Wielka Brytania
266,7
17,0
9,5
2,0
Francja
254,1
16,2
153,1
31,7
Rosja
100,5
6,4
1,1
0,2
Niemcy
90,8
5,8
63,9
13,2
Portugalia
70,5
4,5
63,4
13,1
Dania
44,7
2,9
0,5
0,1
Szwecja
24,7
1,6
22,6
4,7
Szwajcaria
22,6
1,4
16,8
3,5
Finlandia
20,6
1,3
0,0 0,0
Luksemburg
19,4
1,2
9,4
1,9
Włochy
18,3
1,2
14,4
3,0
Austria
13,8
0,9
10,4
2,2
Węgry
8,9
0,6
8,9
1,8
Norwegia
7,3
0,5
7,3
1,5
Niderlandy
6,3
0,4
1,7
0,3
Czechy
3,9
0,3
0,0 0,0
Belgia
1,9
0,1
0,5
0,1
Hiszpania
0,6
0,0
0,6
0,1
Słowacja
0,3
0,0
0,3
0,1
Ameryka Północna
335,5
21,4
81,3
16,9
USA
335,5
21,4
81,3
16,9
Azja
54,8
3,5
17,0
3,5
Izrael
43,1
2,7
7,3
1,5
Japonia
7,8
0,5
5,7
1,2
Turcja
2,7
0,2
2,7
0,6
Chiny
1,3
0,1
1,3
0,3
200,7
12,8
0,0
0,0 1 567,0
100,0
482,5
100,0
Instytucje międzynarodowe
Ogółem
Źródło: badania własne.
37
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
6. Rozmieszczenie inwestycji zagranicznych
Rozmieszczenie inwestycji zagranicznych odzwierciedla poziom konkurencyjności i atrakcyjności inwestycyjnej posz­
czególnych jednostek terytorialnych (powiatów, miast i gmin). Jednocześnie atrakcyjność inwestycyjna determinowana
jest przez szereg różnych czynników przestrzennych, gospodarczych i społecznych. Wśród najważ­niejszych czynników
lokalizacji bezpośrednich inwestycji zagranicznych zazwyczaj wymienia się: wielkość i chłonność rynków zbytu,
dostępność transportową, kapitał ludzki (dostępność i kwalifikacje kadr), podaż terenów inwestycyjnych, obecność
instytucji otoczenia biznesu oraz jednostek badawczych, warunki życia, jak również aktywność władz samorządowych
względem inwestorów (Dziemianowicz, Jałowiecki, 2004). Inwestycje zagraniczne (przede wszystkim zaś inwestycje
greenfield) są istotnym czynnikiem rozwoju w skali lokalnej, ponieważ wywierają wpływ na strukturę lokalnej gospodarki,
miejscowy rynek pracy oraz dochody budżetowe jednostek samorządu terytorialnego (Domański, 2001).
Spółki z udziałem kapitału zagranicznego
W 2013 roku na terenie województwa małopolskiego funkcjonowały 4463 spółki z udziałem kapitału zagranicznego (5,7%
tego rodzaju podmiotów w kraju). Województwo małopolskie charakteryzuje się przy tym wyraźnym zróżnicowaniem
w zakresie rozmieszczenia firm z udziałem kapitału zagranicznego (rys. 12). Obszarem o największym nagromadzeniu
tego typu podmiotów jest Kraków. W 2013 roku na terenie stolicy regionu zarejestrowane były 3263 spółki z udziałem
kapitału zagranicznego, które stanowiły aż 73,1% rozpatrywanych firm w Małopolsce (tab. 14). Kolejne pozycje zajmowały
powiaty: krakowski (227 spółek) i wielicki (105 spółek) oraz Tarnów (103 spółki). Z kolei powiaty umiejscowione poza
Krakowskim Obszarem Metropolitalnym i subregionem Małopolski Zachodniej w większości przypadków odgrywają
marginalną rolę dla lokalizacji spółek z udziałem kapitału zagranicznego. Jednocześnie wypada w tym miejscu zwrócić
uwagę na systematycznie postępujący proces koncentracji firm z udziałem kapitału zagranicznego w Krakowie oraz jego
strefie podmiejskiej. O ile w 1995 roku spółki z udziałem kapitału zagranicznego prowadzące działalność gospodarczą na
obszarze Krakowa oraz powiatów krakowskiego i wielickiego stanowiły 73,0% ogółu tego typu podmiotów w regionie,
to w 2013 roku ich udział wynosił już 80,6%.
Tabela 14. Liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego w Małopolsce w 1995 i 2013 roku
Lp..
Powiat
Odsetek spółek
z udziałem kapitału
zagranicznego w %
Liczba spółek z udziałem
kapitału zagranicznego
Spółki z udziałem kapitału
zagranicznego na 10 000
mieszkańców
1995
2013
1995
2013
1995
2013
797
3 263
66,9
73,1
10,7
43,0
1
Kraków
2
krakowski
44
227
3,7
5,1
1,9
8,5
3
wielicki
29
105
2,4
2,4
3,0
8,9
4
Tarnów
40
103
3,4
2,3
3,3
9,2
5
wadowicki
23
81
1,9
1,8
1,5
5,1
6
nowotarski
25
75
2,1
1,7
1,4
4,0
7
Nowy Sącz
28
74
2,4
1,7
3,4
8,8
8
oświęcimski
38
72
3,2
1,6
2,5
4,6
9
chrzanowski
21
66
1,8
1,5
1,6
5,2
10
myślenicki
22
60
1,8
1,3
2,0
4,8
38
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Lp..
Odsetek spółek
z udziałem kapitału
zagranicznego w %
Liczba spółek z udziałem
kapitału zagranicznego
Powiat
Spółki z udziałem kapitału
zagranicznego na 10 000
mieszkańców
1995
2013
1995
2013
1995
2013
11
bocheński
15
52
1,3
1,2
1,6
5,0
12
nowosądecki
12
50
1,0
1,1
0,6
2,4
13
tatrzański
18
39
1,5
0,9
2,8
5,7
14
olkuski
19
37
1,6
0,8
1,5
3,2
15
tarnowski
11
33
0,9
0,7
0,6
1,7
16
gorlicki
8
28
0,7
0,6
0,7
2,6
17
suski
15
28
1,3
0,6
1,9
3,3
18
limanowski
8
23
0,7
0,5
0,7
1,8
19
brzeski
10
16
0,8
0,4
1,1
1,7
20
miechowski
4
13
0,3
0,3
0,7
2,6
21
proszowicki
1
13
0,1
0,3
0,2
3,0
22
dąbrowski
3
5
0,3
0,1
0,5
0,8
X
Małopolska
1 191
4 463
100,0
100,0
3,7
13,3
Źródło: zestawienie własne na podstawie danych statystycznych BDL GUS.
Rysunek 12. Spółki z udziałem kapitału zagranicznego w powiatach Małopolski w 2013 roku
miechowski
olkuski
dąbrowski
proszowicki
krakowski
chrzanowski
Kraków
oświęcimski
Tarnów
wielicki
brzeski
tarnowski
bocheński
wadowicki
myślenicki
suski
limanowski
Nowy
Sącz
gorlicki
nowosądecki
nowotarski
tatrzański
Spółki z udziałem kapitału zagranicznego
na 10 000 mieszkańców
0,8
Małopolska = 13,3
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS.
39
2,0
4,0
6,0
10,0
43,0
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych według powiatów
W województwie małopolskim istnieje bardzo wyraźnie zróżnicowanie w zakresie rozmieszczenia bezpośrednich
inwestycji zagranicznych (rys. 13). W całym badanym okresie aż 92,6% ogółu inwestycji zagranicznych ulokowano na
obszarze 9 powiatów. Dominującą pozycję pod względem wartości inwestycji zagranicznych zajmuje Kraków, gdzie
w rozpatrywanym okresie skoncentrowano 60,7% ogółu nakładów inwestycyjnych poniesionych w regionie (tab. 15).
Na drugim miejscu uplasował się powiat krakowski, na terenie którego, w latach 1989–2013 ulokowano 8,6% łącznej
wartości inwestycji zagranicznych, jakie napłynęły do województwa małopolskiego. Wyraźnie zaznacza się również
udział Tarnowa (4,8%) oraz powiatów brzeskiego (4,5%) i wielickiego (4,0%). Wśród powiatów o najwyższej wartości
bezpośrednich inwestycji zagranicznych znalazły się ponadto Nowy Sącz (2,3%), a także 3 powiaty położone na obszarze
subregionu Małopolski Zachodniej, tj.: oświęcimski (2,8%), chrzanowski (2,8%) i olkuski (2,1%). W całym badanym okresie
najniższymi nakładami inwestycyjnymi odznaczały się powiaty zlokalizowane w północno-wschodniej i południowej
części regionu, zwłaszcza zaś suski, proszowicki, miechowski, dąbrowski, limanowski i nowotarski.
Rysunek 13. Całkowita wartość inwestycji zagranicznych w powiatach Małopolski w latach 1989–2013
[mln USD]
Małopolska
18 040
10 000
2 000
1 000
100
Źródło: badania własne
Skumulowana wartość inwestycji zagranicznych w Małopolsce w latach 1989–2013 w przeliczeniu na jednego
mieszkańca regionu kształtowała się na poziomie 5,4 tys. USD. Największą wartością inwestycji zagranicznych per
capita zrealizowanych w analizowanym okresie cechował się Kraków. W stolicy województwa na każdego mieszkańca
przypadało przeciętnie 14,4 tys. USD nakładów inwestycyjnych podmiotów zagranicznych (rys. 14). Kolejne dwie lokaty
zajmowały powiat brzeski (8,8 tys. USD) i Tarnów (7,7 tys. USD). Na tle pozostałych powiatów względnie dużą wartością
inwestycji zagranicznych per capita odznaczały się również powiaty wielicki (6,1 tys. USD) i krakowski (5,8 tys. USD) oraz
Nowy Sącz (4,9 tys. USD). Zdecydowanie najniższą wartość inwestycji zagranicznych na jednego mieszkańca (mniej niż
600 USD) zaobserwowano z kolei w przypadku powiatów umiejscowionych w południowej i północno-wschodniej
części województwa.
40
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Rysunek 14. Wielkość inwestycji zagranicznych w latach 1989–2013 w przeliczeniu na 1 mieszkańca
miechowski
olkuski
dąbrowski
proszowicki
krakowski
chrzanowski
Kraków
oświęcimski
Tarnów
wielicki
brzeski
bocheński
wadowicki
tarnowski
myślenicki
suski
limanowski
gorlicki
nowosądecki
nowotarski
Małopolska =
5 374 USD per capita
Nowy
Sącz
tatrzański
Inwestycje na 1 mieszkańca [tysiące USD]
0,0
1,0
3,0
6,0 10,0 15,0
0,5
Źródło: badania własne.
Łączna wartość inwestycji zagranicznych w województwie małopolskim w 2013 roku wyniosła 1,6 mld USD, co
stanowiło 8,7% nakładów inwestycyjnych poniesionych w regionie w latach 1989–2013. Należy podkreślić, iż lokalizacja
inwestycji zagranicznych w Małopolsce w 2013 roku w dużym stopniu nawiązuje do ich rozmieszczenia w całym
rozpatrywanym okresie. W 2013 roku obszarem o największej koncentracji bezpośrednich inwestycji zagranicznych
w skali województwa w dalszym ciągu pozostawał Kraków (tab. 18). Jednakże procentowy udział stolicy regionu
w ogólnych nakładach poniesionych przez podmioty zagraniczne w 2013 roku był nieco mniejszy niż w całym
analizowanym okresie. Łączna wartość inwestycji zagranicznych, jakie ulokowano w Krakowie w 2013 roku, opiewała
na kwotę 824,9 mln USD (tj. 52,6% ogółu inwestycji zagranicznych w Małopolsce). Ponadto trzeba zwrócić uwagę na
wyraźny wzrost skali inwestycji zagranicznych w Tarnowie. O ile w latach 1989–2013 udział Tarnowa w skumulowanej
wartości inwestycji zagranicznych w województwie wynosił 4,8%, to nakłady poniesione na obszarze miasta w samym
2013 roku (319,7 mln USD) stanowiły 20,4% inwestycji w regionie (w 2012 roku udział Tarnowa kształtował się na poziomie
15,0%). Widoczny wzrost bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Tarnowie na przestrzeni ostatnich lat należy wiązać
przede wszystkim z postępującym procesem prywatyzacji tarnowskich zakładów azotowych. Nie bez znaczenia
pozostaje również poprawa dostępności komunikacyjnej miasta w wyniku oddania do użytku odcinka autostrady A4
łączącego Tarnów m.in. z Krakowem. W porównaniu z pozostałymi powiatami, w 2013 roku względnie dużą wartością
inwestycji zagranicznych odznaczały się także: krakowski (90,5 mln USD), chrzanowski (76,0 mln USD), tatrzański (67,8
mln USD) i wielicki (59,3 mln USD). Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż wysoka lokata powiatu tatrzańskiego wynika
z zakupu Polskich Kolei Linowych przez fundusz inwestycyjny Mid Europa Partners. W przypadku kolejnych 6 powiatów
(brzeski, oświęcimski, nowosądecki, myślenicki, bocheński i Nowy Sącz) suma środków zainwestowanych przez firmy
zagraniczne wynosiła od 10,7do 25,7 mln USD. Pozostałe powiaty województwa małopolskiego odegrały w 2013 roku
41
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
marginalną rolę jako miejsca lokalizacji inwestycji zagranicznych. W żadnym z nich wartość nakładów inwestycyjnych
nie przekroczyła 10,0 mln USD. Jednocześnie najmniejszą skalą inwestycji zagranicznych charakteryzowały się powiaty
dąbrowski (0,7 mln USD) i proszowicki (0,8 mln USD).
Inwestycje w nowe obiekty (greenfield)
Bardzo ważną rolę w procesie rozwoju lokalnego odgrywają zwłaszcza inwestycje w nowe obiekty(greenfield). Tego
rodzaju inwestycje są zarazem dobrym wskaźnikiem atrakcyjności inwestycyjnej powiatów, miast i gmin, ponieważ
inwestorzy zazwyczaj dokonują wyboru lokalizacji dla swoich działalności gospodarczych spośród szerszego wachlarza
dostępnych możliwości. W latach 1989–2013 skumulowana wartość inwestycji greenfield w Małopolsce wyniosła 6,5 mld
USD (tj. 35,9% całkowitych nakładów inwestycyjnych poniesionych przez podmioty zagraniczne w badanym okresie).
Obszarem o najwyższym poziomie atrakcyjności dla lokalizacji inwestycji greenfield jest Kraków, w granicach którego
w rozpatrywanym czasie ulokowano blisko połowę wartości (47,4%) tego typu inwestycji zagranicznych (tab. 18).
Jednocześnie bardzo wyraźnie zaznacza się udział powiatów krakowskiego (11,4%) oraz wielickiego (10,8%). W dalszej
kolejności, ze względu na łączną wartość inwestycji greenfield w latach 1989–2013, uplasowały się natomiast powiaty:
brzeski (6,2%), chrzanowski (4,5%), myślenicki (3,6%), oświęcimski (3,4%), olkuski (3,0%) oraz Tarnów (2,7%). W całym
analizowanym okresie relatywnie niewielką skalą inwestycji greenfield odznaczał się Nowy Sącz (1,5%). Niską lokatę tego
miasta należy wiązać przede wszystkim z jego peryferyjnym położeniem w przestrzeni regionu oraz wynikającą zeń
niezadowalającą dostępnością komunikacyjną. Ponadto wśród obszarów o najniższej wartości inwestycji greenfield
znalazły się powiaty położone w północno-wschodniej i południowej części województwa.
Rysunek 15. Udział inwestycji greenfield w ogólnej wartości BIZ w latach 1989–2013
miechowski
olkuski
dąbrowski
proszowicki
krakowski
chrzanowski
Kraków
oświęcimski
Tarnów
wielicki
brzeski
bocheński
wadowicki
tarnowski
myślenicki
suski
limanowski
Nowy
Sącz
nowosądecki
nowotarski
Małopolska = 35,9%
gorlicki
tatrzański
Udział inwestycji greenfield w ogólnej wartości
inwestycji zagranicznych [%]
0
Źródło: badania własne.
42
20
40
60
80
100
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
W badanym okresie największym udziałem inwestycji greenfield w ogólnej wartości bezpośrednich inwestycji
zagranicznych odznaczał się powiat wielicki, gdzie stanowiły one 98,4% łącznych nakładów poniesionych przez podmioty
zagraniczne (rys. 15). Relatywnie wysokim odsetkiem inwestycji w nowe obiekty charakteryzowały się także powiaty
myślenicki (73,6%) i limanowski (71,7%). Z kolei w przypadku kolejnych 5 powiatów (chrzanowski, suski, dąbrowski,
tarnowski, olkuski) udział inwestycji greenfield w skumulowanej wartości inwestycji zagranicznych w latach 1989–2013
oscylował między 50,0% a 60,0%. Względnie niski udział tego typu inwestycji zaobserwowano w miastach na prawach
powiatu: Krakowie (28,1%), Nowym Sączu (23,4%) i Tarnowie (20,1%).
W 2013 roku łączna wartość inwestycji greenfield w Małopolsce osiągnęła kwotę 482,5 mln USD (czyli 7,4% tych
inwestycji skoncentrowanych w województwie w latach 1989–2013). Należy jednak zauważyć, iż udział inwestycji
w nowe obiekty w ogólnych nakładach firm zagranicznych w 2013 roku (30,8%) był niższy niż w całym analizowanym
okresie. Największym wolumenem nowych inwestycji w 2013 roku cechował się Kraków. Nakłady finansowe związane
z budową nowych obiektów w stolicy Małopolski (242,7 mln USD) stanowiły 50,3% całkowitej wartości inwestycji
greenfield dokonanych w regionie. Kolejne dwie lokaty zajmowały powiaty krakowski (75,3 mln USD) i wielicki (59,3 mln
USD), których udział w inwestycjach greenfield ulokowanych w województwie wynosił odpowiednio 15,6% i 12,3%.
Na tle pozostałych powiatów względnie dużą skalą nowych inwestycji odznaczały się także powiaty chrzanowski (32,2
mln USD) i myślenicki (12,5 mln USD) oraz Tarnów (14,6 mln USD). Wypada w tym miejscu zwrócić uwagę na dwa
charakterystyczne procesy dotyczące rozmieszczenia inwestycji greenfield w przestrzeni województwa małopolskiego.
Pierwszym z nich jest systematyczne rozprzestrzenianie się inwestycji zagranicznych z Krakowa w kierunku obszarów
sąsiadujących (zwłaszcza zaś powiatów krakowskiego i wielickiego), które zachodzi zarówno pod wpływem lokalizacji
nowych inwestycji w obszarze metropolitalnym, jak również na skutek relokacji inwestycji z rdzenia metropolii do strefy
podmiejskiej. Warto zauważyć, iż w latach 1989–2013 udział powiatów krakowskiego oraz wielickiego w skumulowanej
wartości inwestycji greenfield kształtował się na poziomie 22,2%, natomiast w samym 2013 roku wynosił 27,9%. Drugim
zjawiskiem jest postępująca koncentracja nowych inwestycji w Krakowie oraz jego strefie podmiejskiej. W latach 1989–
2013 Kraków wraz z powiatami krakowskim oraz wielickim skupiały w sumie 69,7% ogółu inwestycji greenfield. W 2013
roku udział tych powiatów w całkowitej wartości nowych inwestycji wynosił już 78,2%.
Prawidłowości i uwarunkowania rozmieszczenia inwestycji zagranicznych
Aktywność kapitału zagranicznego w Małopolsce (mierzona zarówno liczbą spółek z udziałem kapitału zagranicznego,
jak i wartością inwestycji zagranicznych) koncentruje się przede wszystkim w centralnej i zachodniej części województwa.
Równocześnie należy uwypuklić zdecydowanie dominującą pozycję Krakowa (w szerszym ujęciu Krakowskiego Obszaru
Metropolitalnego) jako miejsca lokalizacji inwestycji zagranicznych, zwłaszcza zaś inwestycji greenfield (tab. 15).
Tabela 15. Inwestycje zagraniczne na terenie Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego oraz poza nim w latach 1989–2013 i w 2013 roku
Typ obszaru
KOM
• w tym Kraków
Poza KOM
Małopolska
Inwestycje ogółem
1989–2013
Inwestycje ogółem
w 2013 roku
Inwestycje greenfield
1989–2013
Inwestycje greenfield
w 2013 roku
mln USD
%
mln USD
%
mln USD
%
mln USD
%
13 847,6
76,8
1 001,7
63,9
4 832,1
74,5
393,9
81,6
10 950,6
60,7
825,0
52,6
3 076,1
47,4
242,7
50,3
4 193,7
23,2
565,4
36,1
1 653,7
25,5
88,6
18,4
18 041,3
100,0
1567,0
100,0
6 485,8
100,0
482,5
100,0
Źródło: badania własne.
43
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
W latach 1989–2013 na terenie Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego ulokowano 76,8% łącznej wartości inwestycji
zagranicznych oraz 74,5% ogółu inwestycji greenfield realizowanych w regionie (w 2013 roku odpowiednio: 63,9%
i 81,6%).Pośród przyczyn ponadprzeciętnego nagromadzenia inwestycji zagranicznych w środkowej oraz zachodniej
części województwa na pierwszym miejscu trzeba wskazać duży i chłonny rynek zbytu (ludność Krakowskiego
Obszaru Metropolitalnego i konurbacji śląsko-dąbrowskiej), bardzo dobrą dostępność komunikacyjną (zwłaszcza
bliskość autostrady A4 i międzynarodowego portu lotniczego Kraków-Balice). Jednocześnie obszar centralnej
i zachodniej Małopolski, ze względu na znaczną liczbę mieszkańców, stanowi duży rynek pracy, który umożliwia
inwestorom rekrutację wykwalifikowanych kadr (tak pracowników biurowych, jak i pracowników fizycznych). Ponadto
Kraków spełnia funkcję jednego z najważniejszych ośrodków akademickich i naukowych w skali kraju (obecność
renomowanych uczelni wyższych o zróżnicowanym profilu kształcenia, a także jednostek naukowych i centrów transferu
technologii). Dostępność wysoko wykwalifikowanych kadr jest jednym z kluczowych czynników lokalizacji centrów
usług wydzielonych i wspólnych oraz ośrodków badawczo-wdrożeniowych, których dynamiczny rozwój obserwowany
jest na przestrzeni ostatnich lat w stolicy regionu. Istotną rolę w procesie przyciągania kapitału zagranicznego na
omawianym obszarze odgrywają również warunki życia, w tym przede wszystkim dostępność szerokiej i zróżnicowanej
oferty usług edukacyjnych, kulturalnych oraz rekreacyjno-wypoczynkowych. Nie bez znaczenia dla lokalizacji nowych
inwestycji zagranicznych na terenie środkowej i zachodniej Małopolski pozostaje także aktywność lokalnych władz
samorządowych oraz realizowana przezeń polityka proinwestycyjna.
Z najniższym zainteresowaniem ze strony inwestorów zagranicznych spotykają się powiaty zlokalizowane
w południowej i północno-wschodniej części województwa. Są to obszary położone peryferyjnie w przestrzeni regionu,
w znacznym oddaleniu od głównych szlaków transportowych, a co za tym idzie, cechujące się niskim poziomem
dostępności komunikacyjnej. Ponadto niektóre z nich to tereny rolnicze, charakteryzujące się znacznym rozdrobnieniem
gruntów. Jednocześnie poważnymi barierami dla lokalizacji inwestycji zagranicznych na rozpatrywanym obszarze są:
występowanie licznych terenów chronionych, a także niezadowalające wyposażenie w zakresie infrastruktury technicznej
(w szczególności wodno-ściekowej). Wreszcie w większości przypadków gminy położone w południowej i północnowschodniej części Małopolski odznaczają się niską aktywnością miejscowych władz samorządowych w pozyskiwaniu
potencjalnych inwestorów.
Znaczenie SSE i SAG dla lokalizacji inwestycji zagranicznych
Jednym z najbardziej charakterystycznych instrumentów polityki proinwestycyjnej w Polsce są specjalne strefy
ekonomiczne (SSE), które oferują podmiotom gospodarczym preferencyjne warunki prowadzenia działalności (tj. pomoc
publiczną w postaci zwolnień z podatku dochodowego z tytułu nowych inwestycji lub tworzenia nowych miejsc pracy).
W latach 1989–2013 łączna wartość inwestycji greenfield ulokowanych w podstrefach SSE funkcjonujących w granicach
Małopolski wyniosła 589 mln USD, co stanowiło niespełna 10% tego rodzaju inwestycji skoncentrowanych w regionie
w badanym okresie (tab. 16). Równocześnie wypada zaznaczyć, iż największą skalą nowych inwestycji zagranicznych
cechowały się podstrefy Krakowskiego Parku Technologicznego zlokalizowane na terenie Niepołomic (245,7 mln USD)
i Krakowa (175,9 mln USD). Udział powyższych podstref w inwestycjach greenfield podjętych w SSE w Małopolsce na
przestrzeni lat 1989–2013 kształtował się na poziomie odpowiednio 42% i 35%. Na tle innych podstref względnie dużymi
rozmiarami nowych inwestycji w rozpatrywanym okresie odznaczały się również podstrefy krakowskiej SSE w Skawinie
(32,2 mln USD) oraz Zabierzowie (32,6 mln USD) i podstrefa Katowickiej SSE w Myślenicach (32,6 mln USD). Pozostałe
podstrefy odegrały niewielką rolę dla lokalizacji inwestycji greenfield w regionie w latach 1989–2013.
44
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Tabela 16. Inwestycje greenfield w firmach działających w specjalnych strefach ekonomicznych
Wartość inwestycji greenfield
w mln USD
Strefa
Udział w inwestycjach
greenfield ogółem w %
1989–2013
2013
1989–2013
2013
Krakowski Park Technologiczny SSE (Chrzanów, Dobczyce, Kraków,
Niepołomice, Skawina, Tarnów, Wolbrom, Zabierzów, Zator)
531,1
88,8
8,2
18,4
SSE Euro-Park Mielec (Gorlice) i Katowicka SSE (Myślenice)
58,0
5,7
0,9
1,2
589,1
94,4
9,1
19,6
Specjalne strefy ekonomiczne i ich podstrefy
Razem SSE
Uwaga: ujęto łączne wydatki inwestycyjne (CAPEX) poniesione przez firmy, które posiadają zezwolenie na działalność na terenie KSSE począwszy od roku udzielenia
zezwolenia.
Źródło: badania własne.
W 2013 roku udział podstref SSE funkcjonujących w województwie małopolskim w ogólnej wartości inwestycji greenfield
był blisko dwukrotnie wyższy niż w latach 1989–2013. Jednakże podobnie jak w całym badanym okresie, również w 2013
roku nowe inwestycje zagraniczne skoncentrowane zostały jedynie w kilku podstrefach. Inwestycje o największej
wartości zrealizowano w podstrefach krakowskiej SSE zlokalizowanych w Skawinie, Niepołomicach i Chrzanowie. Na
powyższe podstrefy Krakowskiego Parku Technologicznego przypadało aż 85% ogółu inwestycji greenfield ulokowanych
w SSE w Małopolsce w 2013 roku.
Na podstawie przytoczonych powyżej danych trzeba zaznaczyć, iż działalność SSE w województwie małopolskim jak
dotąd nie przyczyniła się do uruchomienia na szerszą skalę procesu rozprzestrzeniania się inwestycji zagranicznych
poza granice Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego (z wyjątkiem Tarnowa). Dodatkowo funkcjonowanie podstref
SSE na terenie Krakowa i ościennych gmin wzmacnia ich wysoki potencjał w zakresie przyciągania zagranicznego
kapitału i w konsekwencji powoduje dalszą koncentrację nowych inwestycji zagranicznych w stolicy regionu oraz jej
bezpośrednim zapleczu (otoczeniu). W związku z powyższym na chwilę obecną lokalizacja podstref SSE w obszarze
pozametropolitalnym jest zabiegiem, który nie rekompensuje w wystarczającym stopniu istniejących barier dla
funkcjonowania podmiotów zagranicznych, takich jak: niska dostępność komunikacyjna, mały rynek zbytu, braki
w infrastrukturze technicznej czy niedostateczne kwalifikacje pracowników.
Oprócz specjalnych stref ekonomicznych, instrumentem, który służy przyciąganiu zewnętrznych inwestorów, są również
Strefy Aktywności Gospodarczej (SAG). Tego typu wydzielone obszary oferują potencjalnym inwestorom zwarte tereny
inwestycyjne, które są kompleksowo uzbrojone w sieci i urządzenia infrastruktury technicznej. Warto podkreślić, iż
w przypadku Małopolski tworzenie i rozwój SAG jest jednym z instrumentów polityki proinwestycyjnej prowadzonej
na szczeblu regionalnym. Przedsięwzięcia ukierunkowane na tworzenie nowych lub rozbudowę istniejących SAG
uzyskały możliwość wsparcia ze środków EFRR w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata
2007–2013 (działanie 4.3. Tworzenie i rozwój stref aktywności gospodarczej). W efekcie realizacji powyższego działania, do
30 czerwca 2014 roku w województwie małopolskim utworzono bądź rozbudowano SAG w 23 gminach położonych
w granicach 16 powiatów.
Do końca 2013 roku w SAG funkcjonujących w Małopolsce ulokowano inwestycje greenfield o łącznej wartości 1,0 mld
USD, co stanowiło 15,8% ogółu tego typu inwestycji w regionie w całym badanym okresie (tab. 17). Największe nakłady
na realizację nowych inwestycji poniesiono w Niepołomickiej Strefie Inwestycyjnej (469,5 mln USD). Kolejne miejsca pod
względem skumulowanej wartości inwestycji greenfield w latach 1989–2013 zajęły SAG zlokalizowane w Skawinie (268,6
mln USD), Myślenicach (154,6 mln USD) i Dobczycach (63,1 mln USD). Warto w tym miejscu odnotować, iż udział stref
w wyżej wymienionych czterech gminach (w inwestycjach greenfield ulokowanych w badanym okresie na terenie SAG
45
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
funkcjonujących w województwie małopolskim) kształtował się na poziomie 93,3%. Tym samym wypada podkreślić, iż
SAG położone poza Krakowskim Obszarem Metropolitalnym charakteryzują się jak dotąd względnie niską zdolnością do
przyciągania nowych inwestycji zagranicznych.
Tabela 17. Inwestycje greenfield w firmach działających w strefach aktywności gospodarczej
Wartość inwestycji greenfield
w mln USD
Strefa
1989–2013
2013
Udział w inwestycjach
greenfield ogółem w %
1989–2013
2013
Niepołomicka Strefa Inwestycyjna
469,5
51,5
7,2
10,7
SAG Skawina – Północ i Zachód
268,6
26,7
4,1
5,5
SAG Myślenice – Jawornik
122,0
0,0
1,9
0,0
Strefa Przemysłowa „Zielonych Dobczyc”
63,1
5,8
1,0
1,2
Miejska Strefa Aktywności Gospodarczej w Chełmku
33,5
b.d.
0,5
b.d.
SAG Myślenice – Dolne Przedmieście
32,6
5,7
0,5
1,2
Wojnicki Zielony Park Przemysłowy
18,1
0,5
0,3
0,1
pozostałe SAG
17,5
4,1
0,3
0,9
1 024,8
94,3
15,8
19,5
Razem SAG
Źródło: badania własne.
W 2013 roku udział SAG w Małopolsce w ogólnej wartości inwestycji greenfield był nieco wyższy niż w całym
analizowanym okresie, wynosząc 19,5%. Niemniej jednak, podobnie jak w latach 1989–2013, również w samym 2013
roku zdecydowanie największe nakłady na realizację nowych inwestycji poniesione zostały w przypadku Niepołomickiej
Strefy Inwestycyjnej (51,5 mln USD) oraz SAG położonych w Skawinie (26,7 mln USD), Dobczycach (5,8 mln USD)
i Myślenicach (5,7 mln USD). Strefy w wyżej wymienionych gminach skupiły 95,1% łącznej wartości inwestycji greenfield
ulokowanych w regionie w 2013 roku. Pozostałe SAG miały niewielkie znaczenie dla przyciągania zagranicznego kapitału
do Małopolski.
Pomimo iż w skali całego województwa małopolskiego SAG odgrywają względnie niewielką rolę dla lokalizacji
inwestycji greenfield, to w przypadku niektórych powiatów ich znaczenie w procesie przyciągania zagranicznych
inwestorów jest niezwykle istotne. Należy w tym miejscu pokreślić, iż najwyższym poziomem efektywności cechują się
strefy funkcjonujące w powiecie myślenickim (w gminach Myślenice i Dobczyce), na obszarze których w latach 1989–
2013 ulokowano aż 94,4% ogólnej wartości inwestycji greenfield podjętych w całym powiecie. Wysoką efektywnością
odznacza się także Niepołomicka Strefa Inwestycyjna, w której w badanym okresie skoncentrowano 66,7% łącznej
wartości nowych inwestycji zagranicznych w powiecie wielickim. Natomiast do stref położonych na obszarze gminy
Skawina napłynęło w sumie 36,4% inwestycji greenfield realizowanych w powiecie krakowskim.
Podobnie jak w przypadku podstref SSE zlokalizowanych na terenie województwa małopolskiego, także SAG
funkcjonujące w regionie, pomimo ich względnie dużej liczby, do chwili obecnej nie przyczyniły się one do szerszego
rozprzestrzenienia inwestycji greenfield poza Krakowski Obszar Metropolitalny. Najwyższym poziomem efektywności
w zakresie przyciągania kapitału zagranicznego charakteryzują się SAG w gminach centralnej części Małopolski,
w których ulokowano największą wartość nowych inwestycji zagranicznych prowadzonych w latach 1989–2013. Tym
samym funkcjonowanie SAG w tych gminach jest dodatkowym atutem, który wzmacnia ich wysoką atrakcyjność
inwestycyjną wynikającą m.in. z korzystnego położenia w regionie. Jednocześnie SAG poza Krakowskim Obszarem
46
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Metropolitalnym odgrywają marginalną rolę dla napływu zagranicznych inwestycji greenfield. Wobec tego należy
stwierdzić, iż oferta inwestycyjna tych stref jak do tej pory okazała się niewystarczająca by zrekompensować bariery
prowadzenia działalności przez podmioty zagraniczne w obszarze pozametropolitalnym.
Podsumowanie
Województwo małopolskie charakteryzuje się bardzo wyraźnym zróżnicowaniem w zakresie rozmieszczenia
bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Poszczególne powiaty widocznie różnią się między sobą zarówno pod
względem liczby funkcjonujących spółek z udziałem kapitału zagranicznego, jak i wartości dokonanych inwestycji
zagranicznych. Największą koncentracją inwestycji zagranicznych, w skali całej Małopolski, odznacza się centralna
oraz zachodnia część regionu. Jednocześnie wyraźnie uwidacznia się dominująca rola Krakowa (w szerszym ujęciu
Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego) jako miejsca lokalizacji inwestycji zagranicznych, zwłaszcza zaś inwestycji
greenfield. Zjawiskiem charakterystycznym dla rozmieszczenia nowych inwestycji zagranicznych w regionie jest ich
postępująca koncentracja w Krakowie i jego bezpośrednim otoczeniu (tj. w powiatach krakowskim i wielickim). Jedynie
niewielka część inwestycji greenfield, jakie napłynęły do Małopolski na przestrzeni lat 1989–2013, ulokowana została
w podstrefach SSE i SAG funkcjonujących w regionie, chociaż rola tych podstref ostatnio wzrasta. Równocześnie
większość nowych inwestycji zagranicznych zrealizowanych w SSE oraz SAG umiejscowiono w strefach położonych
w centralnej części województwa (w Krakowie i powiatach: wielickim, krakowskim i myślenickim). Podstrefy SSE oraz SAG
zlokalizowane w obszarze pozametropolitalnym cechują się niską zdolnością do przyciągania kapitału zagranicznego
i jak do tej pory nie przyczyniły się na szerszą skalę do zainicjowania procesu rozprzestrzeniania inwestycji zagranicznych
poza granice Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego. Wobec powyższego korzyści płynące z funkcjonowania w SSE
i oferta inwestycyjna SAG są niewystarczające by zrekompensować w pełni bariery prowadzenia działalności przez
podmioty zagraniczne w obszarze pozametropolitalnym. Ponadto pozycja konkurencyjna powiatów znajdujących się
poza Krakowskim Obszarem Metropolitalnym osłabiana jest przez istnienie podstref SSE oraz SAG w centralnej części
Małopolski, które dodatkowo wzmacniają jej wysoką atrakcyjność inwestycyjną.
47
48
tatrzański
gorlicki
nowotarski
limanowski
dąbrowski
miechowski
proszowicki
suski
15
16
17
18
19
20
21
22
Źródło: badania własne.
Ogółem
wadowicki
14
olkuski
9
nowosądecki
Nowy Sącz
8
13
chrzanowski
7
tarnowski
oświęcimski
6
12
wielicki
5
bocheński
brzeski
4
11
Tarnów
3
myślenicki
krakowski
2
10
Kraków
Powiat
1
Lp.
18 041,3
17,6
23,6
23,9
25,1
27,7
68,4
101,6
102,8
109,1
131,1
164,6
229,7
313,4
376,7
415,4
496,2
511,3
714,7
817,5
869,1
1 551,2
10 950,6
Wartość
inwestycji
1989–2013
w mln USD
5 374,6
209,8
537,8
477,7
421,5
216,0
361,3
930,2
1515,1
687,0
623,0
826,5
2 196,1
2 535,3
3 299,1
4 945,4
3 896,7
3 298,5
6 076,9
8 819,7
7 726,5
5 839,0
14 428,8
Wartość
inwestycji na
1 mieszkańca
1989–2013
w tys. USD
6 485,8
10,4
4,3
6,2
14,2
19,9
30,0
47,2
12,9
42,9
19,3
92,2
54,9
230,7
196,1
97,0
295,0
218,3
703,5
401,7
174,5
738,5
3 076,1
Wartość
inwestycji
greenfield
1989–2013,
w mln USD
1 567,0
2,0
0,8
2,2
0,7
2,4
4,0
4,5
67,8
2,0
18,7
4,4
12,3
12,5
7,0
10,7
76,0
19,1
59,3
25,7
319,7
90,5
824,9
Wartość
inwestycji
w 2013 roku
w mln USD
482,5
2,0
0,4
0,6
0,7
2,4
4,0
1,0
1,7
1,3
2,9
3,4
2,0
12,5
5,7
4,7
32,2
6,9
59,3
6,5
14,6
75,3
242,7
Wartość
inwestycji
greenfield w 2013
roku, w mln USD
111 905,4
166
156
195
241
290
764
978
587
1 456
390
1 645
1 885
2 365
2 760
2 489
3 999
3 036
3 644
1 848
6 087
11 459
65 466
Zatrudnienie
w 2013 roku
Tabela 18. Wartość inwestycji w firmach z kapitałem zagranicznym w województwie małopolskim według powiatów w latach 1989–2013 i w 2013 roku
100,0
0,1
0,1
0,2
0,2
0,3
0,7
0,9
0,5
1,3
0,3
1,5
1,7
2,1
2,5
2,2
3,6
2,7
3,3
1,7
5,4
10,2
58,5
Odsetek
zatrudnienia
ogółem
w 2013 roku
[Małopolska = 100]
15,5
1,4
3,7
3,4
3,9
1,9
3,2
6,5
5,7
5,4
1,7
8,0
11,4
13,7
11,6
8,0
15,9
10,6
19,2
14,6
15,4
25,1
22,0
Udział w liczbie
pracujących
ogółem poza
rolnictwem
w powiecie
[2013]
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
7. Zatrudnienie w firmach z kapitałem zagranicznym
Inwestorzy zagraniczni odgrywają znaczącą rolę na małopolskim rynku pracy. Zauważalny jest wzrastający udział
zatrudnienia w firmach z zagranicznym kapitałem. Liczba pracujących w podmiotach z udziałem kapitału zagranicznego
w 2013 roku w Małopolsce kształtowała się na poziomie 111,9 tys. osób, co stanowiło 15,5% ogółu pracujących poza
rolnictwem. Liczba pracujących w firmach z większościowym udziałem kapitału zagranicznego osiągnęła wartość 102,2
tys. W porównaniu do roku poprzedniego nastąpił wzrost o ponad 6,5 tys. osób oraz o prawie 17% w porównaniu
z rokiem 2010. Warto podkreślić systematyczny wzrost liczby osób pracujących w przedsiębiorstwach z udziałem
kapitału zagranicznego w ciągu ostatnich kilkunastu lat. Jedynie w latach 2008−2009 zanotowano pewne zahamowanie
powiązane z kryzysem gospodarczym państw eksporterów BIZ do Polski.
W niniejszym rozdziale poddano analizie oddziaływanie kapitału zagranicznego na rynek pracy w Małopolsce.
Poszczególne podrozdziały zawierają charakterystykę zatrudnienia ze względu na kraj pochodzenia inwestorów oraz
działy i sekcje PKD. Określono także rolę zagranicznych inwestorów na lokalnych rynkach pracy w województwie
małopolskim. Następnie zwrócono uwagę na kwestie zwolnień grupowych w firmach z kapitałem zagranicznym i bilans
miejsc pracy w tych firmach w 2013 roku. Rozdział kończy przedstawienie największych zagranicznych pracodawców
na małopolskim rynku pracy.
Zatrudnienie według kraju pochodzenia inwestora
Największe znaczenie dla małopolskiego rynku pracy ma kapitał amerykański oraz europejski. Na znacznie mniejszą
skalę zaznacza się kapitał azjatycki. Pozostałe regiony świata natomiast mają marginalne znaczenie dla Małopolski (tab. 19).
Spośród wszystkich regionów największą liczbę miejsc pracy generują firmy europejskie, zwłaszcza pochodzące z grupy
tzw. „starych członków UE” (UE 15), których udział w całkowitej wielkości zatrudnienia w 2013 roku kształtował się na
poziomie 75,1% (84,1 tys. zatrudnionych). W porównaniu do roku poprzedniego udział kapitału zagranicznego z Europy
zmalał z 76,0% – jednocześnie zanotowano wzrost liczby miejsc pracy o 4,8 tys. Znaczenie pozostałych państw europejskich
w tworzeniu miejsc pracy w Małopolsce było zauważalnie mniejsze (nieco ponad 6,0 tys.), przy czym największą rolę
odgrywali inwestorzy szwajcarscy i rosyjscy. Największe znaczenie pod względem liczby pracujących mają inwestorzy
z Francji, Wielkiej Brytanii i Niemiec. W firmach francuskich w 2013 roku pracowało łącznie 18,5 tys. osób, brytyjskich 16,0 tys.,
natomiast niemieckich 15,2 tys. osób. Inwestorzy z wszystkich tych trzech krajów w porównaniu do roku 2012 zwiększyli
liczbę pracowników, przy czym Niemcy zdecydowanie dominują pod tym względem – wzrost o 1,9 tys., Francja i Wielka
Brytania odnotowały wzrost na poziomie 0,6 tys. Pozostałe kraje odgrywają znacznie mniejszą rolę na małopolskim rynku
pracy, o czym świadczy fakt, iż w następnej kolejności znalazł się kapitał włoski z całkowitą liczbą 5,0 tys. zatrudnionych.
Znaczenie inwestorów amerykańskich jest mniejsze niż europejskich. Jednak mimo to, biorąc pod uwagę jedynie kraje
mające wpływ na małopolski rynek pracy, a nie regiony geograficzne, zauważa się zdecydowaną dominację Stanów
Zjednoczonych. Firmy z USA w Małopolsce w 2013 roku odpowiadały za 23,3 tys. miejsc pracy, co stanowi 1/5 wszystkich
pracujących w spółkach z kapitałem zagranicznym. Kraj ten notuje z roku na rok coraz większe znaczenie zarówno
w liczbach bezwzględnych, jak i w udziale w łącznej liczbie pracujących.
Rola inwestorów z pozostałych krajów jest niewielka. Nieco większe znaczenie ma kapitał azjatycki z udziałem 3,1% oraz
3,5 tys. miejsc pracy. Wśród inwestorów z tego regionu największe znaczenie miały firmy japońskie (1,4 tys. pracujących),
izraelskie (1,0 tys.) oraz chińskie (0,6 tys.).
Elementem różnicującym poszczególne regiony oraz kraje jest aktywność w poszczególnych sektorach gospodarki
(przemyśle i budownictwie, handlu i usługach). W strukturze miejsc pracy oferowanych przez kraje europejskie zauważa
się równowagę między pracującymi w przemyśle i budownictwie oraz w usługach (odpowiednio 37,8% i 39,9%).
Jako dość duży należy ocenić udział handlu w przypadku inwestorów europejskich (22,3%). Firmy amerykańskie
zdecydowanie najwięcej pracujących generują w usługach (66,6%), bardzo mały jest natomiast ich udział w handlu, na
poziomie zaledwie 1,7%. Z kolei firmy azjatyckie charakteryzują się przewagą pracujących w przemyśle (60,5%).
49
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Tabela 19. Wielkość oraz struktura zatrudnienia w firmach z udziałem kapitału zagranicznego według krajów pochodzenia kapitału oraz
sektorów gospodarki na koniec 2013 roku
Struktura zatrudnionych [%]
Liczba
zatrudnionych
[tys.]
Udział w liczbie
zatrudnionych
ogółem
Przemysł
i budownictwo
Handel
Pozostałe
usługi
Europa
84,1
75,1
37,8
22,3
39,9
Francja
18,5
16,6
34,4
22,6
43,0
Wielka Brytania
16,0
14,3
23,4
26,1
50,5
Niemcy
15,2
13,6
36,0
37,7
26,3
Włochy
5,0
4,5
18,4
5,8
75,7
Niderlandy
4,5
4,1
26,6
17,2
56,2
Luksemburg
3,6
3,3
84,7
0,0
15,3
Portugalia
3,5
3,2
22,9
69,0
8,2
Szwecja
2,7
2,4
35,2
10,6
54,2
Szwajcaria
2,7
2,4
48,6
1,4
50,0
Austria
2,6
2,3
78,9
4,7
16,4
Rosja
2,5
2,2
82,8
5,2
12,0
Hiszpania
1,6
1,4
33,3
2,2
64,5
Dania
1,4
1,3
68,6
12,8
18,6
Finlandia
1,0
0,9
1,0
0,0
99,0
Belgia
1,0
0,9
80,3
0,0
19,7
Norwegia
0,6
0,5
66,1
0,0
33,9
Liechtenstein
0,5
0,5
100,0
0,0
0,0
Czechy
0,4
0,4
100,0
0,0
0,0
Słowacja
0,3
0,3
17,3
82,7
0,0
Węgry
0,1
0,1
14,5
61,3
24,2
Ameryka Północna
23,6
21,1
31,7
1,7
66,6
USA
23,3
20,8
31,7
0,7
67,6
Kanada
0,3
0,3
27,7
72,3
0,0
Azja
3,5
3,1
60,5
4,1
35,4
Japonia
1,4
1,3
71,7
8,7
19,6
Izrael
1,0
0,9
74,1
0,0
25,9
Chiny
0,6
0,6
43,3
3,1
53,6
Indie
0,3
0,3
0,0
0,0
100,0
Turcja
0,1
0,1
100,0
0,0
0,0
Pozostałe kraje
0,3
0,2
22,6
43,7
33,7
RPA
0,2
0,2
0,0
47,2
52,8
Australia
0,1
0,1
62,5
37,5
0,0
Brak informacji
o kraju pochodzenia
0,4
0,4
33,2
22,6
44,2
111,9
100,0
37,2
17,4
45,4
Kraj
Ogółem
Źródło: badania własne.
50
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Zatrudnienie według działów i sekcji PKD
Struktura zatrudnienia w spółkach z kapitałem zagranicznym według gałęzi gospodarki na poziomie sekcji PKD
charakteryzuje się dominacją przetwórstwa przemysłowego (tab. 20). W 2013 roku zatrudnionych w tej sekcji było
36,9 tys. osób, co stanowiło 33,0% ogółu pracujących w przedsiębiorstwach zagranicznych w Małopolsce. W stosunku
do roku poprzedniego zanotowano nieznaczny wzrost liczby zatrudnionych w przemyśle przetwórczym. Generalnie
w ciągu ostatnich lat zauważa się systematyczny wzrost liczby pracujących w zakładach przetwórstwa przemysłowego
z udziałem kapitału zagranicznego, przy czym w części wynika to z przejmowania polskich firm. Na kolejnych miejscach
znalazły się – handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów z udziałem 17,5% i 19,6 tys. zatrudnionych, a także
działalność finansowa i ubezpieczeniowa (12,6%; 14,1 tys.), dalej działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (12,2%;
13,7 tys.) oraz informacja i komunikacja (11,0%; 12,3 tys.). Rola pozostałych działalności jest znacznie mniejsza a ich udział
w żadnym przypadku nie przekracza 5%.
Najwyższy przyrost liczby pracujących w latach 2012–2013 odnotowano w sekcji N – działalności w zakresie usług
administrowania i działalności wspierającej (o 2,2 tys.), sekcji J – informacji i komunikacji (o 1,6 tys.) i sekcji K – działalności
finansowej i ubezpieczeniowej (o 1,3 tys.). Nieznaczne spadki liczby miejsc pracy dotyczyły sekcji F – budownictwa
(o 0,4 tys.) i sekcji D – wytwarzania i zaopatrywania w energię elektryczną, gaz i wodę (o 0,2 tys.). Zauważalny duży
wzrost znaczenia sekcji L wiązał się z rosnącą liczbą osób zatrudnianych przez agencje pracy tymczasowej z kapitałem
zagranicznym.
Tabela 20. Struktura zatrudnienia w firmach zagranicznych w Małopolsce według sekcji i działów PKD w 2013 roku
Zatrudnienie w 2013 roku
PKD
Sekcja/Dział
Liczba
zatrudnionych
w tys.
Odsetek
zatrudnienia
w danej sekcji
Odsetek
zatrudnienia
ogółem
36,9
100,0
33,0
C
Przetwórstwo przemysłowe
24
produkcja metali
6,6
17,8
5,9
29
produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep, z wyłączeniem
motocykli
5,6
15,0
5,0
10
produkcja artykułów spożywczych
4,2
11,2
3,7
25
produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn
i urządzeń
3,5
9,6
3,2
20
produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych
3,1
8,3
2,7
23
produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych
2,6
6,9
2,3
27
produkcja urządzeń elektrycznych
1,9
5,2
1,7
18
poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji
1,4
3,9
1,3
22
produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych
1,4
3,8
1,2
12
produkcja wyrobów tytoniowych
1,3
3,4
1,1
11
produkcja napojów
1,1
3,0
1,0
28
produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana
1,0
2,7
0,9
21
produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych oraz leków
i pozostałych wyrobów farmaceutycznych
0,8
2,0
0,7
17
produkcja papieru i wyrobów z papieru
0,4
1,2
0,4
pozostałe
2,2
6,1
2,0
51
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Zatrudnienie w 2013 roku
PKD
Sekcja/Dział
Liczba
zatrudnionych
w tys.
Odsetek
zatrudnienia
w danej sekcji
Odsetek
zatrudnienia
ogółem
G
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów
19,6
100,0
17,5
47
handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami
samochodowymi
14,0
71,4
12,5
46
handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi
5,3
27,0
4,7
45
handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa
pojazdów samochodowych
0,3
1,7
0,3
K
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
14,1
100,0
12,6
64
finansowa działalność usługowa, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów
emerytalnych 12,9
91,1
11,5
66
ubezpieczenia, reasekuracja oraz fundusze emerytalne, z wyłączeniem
obowiązkowego ubezpieczenia społecznego
0,8
5,5
0,7
65
ubezpieczenia, reasekuracja oraz fundusze emerytalne, z wyłączeniem
obowiązkowego ubezpieczenia społecznego
0,5
3,4
0,4
M
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
13,7
100,0
12,3
69
działalność prawnicza, rachunkowo-księgowa i doradztwo podatkowe
9,0
65,7
8,1
71
działalność w zakresie architektury i inżynierii; badania i analizy techniczne
2,6
18,7
2,3
70
działalność firm centralnych (head offices); doradztwo związane
z zarządzaniem
1,7
12,3
1,5
72
badania naukowe i prace rozwojowe
0,3
2,2
0,3
73
reklama, badanie rynku i opinii publicznej
0,1
0,7
0,1
74
pozostała działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
0,1
0,5
0,1
J
Informacja i komunikacja
12,3
100,0
11,0
62
działalność związana z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie
informatyki oraz działalność powiązana
6,6
53,4
5,9
63
działalność usługowa w zakresie informacji
2,3
18,8
2,1
61
telekomunikacja
1,8
14,2
1,6
58
działalność wydawnicza
1,0
8,3
0,9
inne
0,7
5,3
0,6
N
Działalność w zakresie usług administrowania i działalność
wspierająca
3,8
100,0
3,4
F
Budownictwo
3,3
100,0
2,9
42
roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej i wodnej
1,9
58,2
1,7
41
roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków
1,0
30,1
0,9
43
roboty budowlane specjalistyczne
0,4
11,7
0,3
Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami
gastronomicznymi
3,2
100,0
2,8
działalność usługowa związana z wyżywieniem
1,8
58,4
1,7
I
56
52
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Zatrudnienie w 2013 roku
PKD
Liczba
zatrudnionych
w tys.
Sekcja/Dział
Odsetek
zatrudnienia
w danej sekcji
Odsetek
zatrudnienia
ogółem
55
zakwaterowanie
1,3
41,6
1,2
H
Transport i gospodarka magazynowa
2,0
100,0
1,7
49
transport lądowy oraz transport rurociągowy
1,5
76,5
1,3
inne
0,5
23,5
0,4
Q
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
1,0
100,0
0,9
D
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę
0,7
100,0
0,6
L
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości
0,6
100,0
0,5
E
Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz
działalność związana z rekultywacją
0,43
100,0
0,4
B
Górnictwo i wydobywanie
0,32
100,0
0,3
R
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją
0,09
100,0
0,1
S
Pozostała działalność usługowa
0,02
100,0
0,0
P
Edukacja
0,01
100,0
0,0
111,91
100,0
100,0
Razem
Źródło: badania własne.
Rysunek 16. Udział firm z kapitałem zagranicznym w ogólnej liczbie pracujących według działów PKD w województwie małopolskim w 2013 roku
Pozostała działalność usługowa
0,5
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją
0,8
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
1,7
Transport i gospodarka magazynowa
5,4
Górnictwo i wydobywanie
3,5
Dostawa wody; gosp. odpadami, rekultywacja
3,8
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości
7,3
Budownictwo
6,8
Usługi administrowania i dział. wspierająca
13,9
Energetyka, zaopatrywanie w gaz i gorącą wodę
7,3
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów
17,5
Zakwaterowanie i usługi gastronomiczne
17,9
Przetwórstwo przemysłowe
24,6
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
46,2
Informacja i komunikacja
57,7
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
66,3
0
10
20
30
Udział firm [%]
Uwaga: Dane o liczbie pracujących dotyczą faktycznych miejsc pracy według sekcji PKD.
Źródło: opracowanie na podstawie danych GUS i badań własnych.
53
40
50
60
70
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Ważną kwestią jest udział firm z kapitałem zagranicznym w regionalnym rynku pracy (rys.16). Ponad połowa wszystkich
pracujących w Małopolsce w działalności finansowej i ubezpieczeniowej (66,3%) oraz informacji i komunikacji
(57,7%) przypada na firmy zagraniczne. Charakterystyczna jest również duża rola firm zagranicznych w przypadku
działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (46,2%). W przetwórstwie przemysłowym niespełna 1/4 wszystkich
pracujących przypada na firmy z kapitałem zagranicznym. Znaczną rolę zagraniczni pracodawcy odgrywają również
w zakwaterowaniu i usługach gastronomicznych, handlu hurtowym i detalicznym, naprawie pojazdów oraz usługach
administrowania i działalności wspierającej (rys. 16).
Firmy zagraniczne na lokalnych rynkach pracy
Zarówno rozmieszczenie firm z kapitałem zagranicznym w Małopolsce, jak i ich udział w lokalnym rynku pracy są nie­
równomierne. Ponad połowa pracujących w firmach z kapitałem zagranicznym zlokalizowana jest w Krakowie (65,5 tys.,
czyli 58,5%). Kraków jest największym skupiskiem ludności w regionie oraz stanowi duży rynek pracy. Oddziaływanie
stolicy województwa zauważa się w na obszarach sąsiednich, zaliczanych do Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego.
Przyciąga on najwięcej inwestorów zagranicznych, o czym świadczy liczba zatrudnionych w spółkach zagranicznych
w powiatach sąsiadujących z Krakowem: krakowskim (11,5 tys.) i wielickim (3,6 tys.).Powyższe dwa powiaty zajmują
odpowiednio drugą i piątą lokatę w regionie pod względem zatrudnienia w zagranicznych przedsiębiorstwach.
Łącznie te trzy powiaty skupiają 72% wszystkich pracujących w firmach z udziałem kapitału zagranicznego. Drugim
miastem będącym znacznym skupiskiem inwestycji zagranicznych jest Tarnów z udziałem 5,4% (6,1 tys. miejsc pracy).
Jednocześnie Tarnów stanowi trzeci powiat pod względem liczby pracujących w firmach zagranicznych w Małopolsce.
W tym względzie wyróżniają się również powiaty zachodniej Małopolski, gdzie są rozwinięte tradycje przemysłowe:
chrzanowski (4,0 tys.), oświęcimski (3,0 tys.) oraz olkuski (2,8 tys.). Nowy Sącz charakteryzuje się liczbą pracujących
w zagranicznych spółkach na poziomie 2,5 tys. W przypadku dziewięciu powiatów małopolskich zatrudnienie
w zagranicznych firmach nie przekracza 1,0 tys. W sześciu powiatach: nowosądeckim, limanowskim, dąbrowskim,
miechowskim, suskim i proszowickim liczba pracujących w firmach zagranicznych nie przekracza 500 osób, a trzy
ostatnie znajdują się poniżej zatrudnienia na poziomie 200 osób.
Powiat krakowski charakteryzuje się największym odsetkiem osób pracujących w firmach zagranicznych w ogóle
pracujących poza rolnictwem (rys. 17). W 2013 roku w powiecie tym pracownicy spółek zagranicznych stanowili 25,1%
pracujących. Wysokim udziałem pracujących w firmach z kapitałem zagranicznym odznaczały się również Kraków
(22,0%) i powiat wielicki (19,2%). W następnej kolejności uplasowały się powiat chrzanowski (15,9%), Tarnów (15,4%)
oraz powiaty brzeski (14,6%) i myślenicki (13,7%). Dosyć duża jest rola zagranicznych inwestorów na lokalnych rynkach
pracy w powiecie olkuskim, bocheńskim i oświęcimskim. Najniższy odsetek pracujących w firmach z udziałem kapitału
zagranicznego mają natomiast powiaty: suski (1,4%), nowosądecki (1,7%) i limanowski (1,9%). W pozostałych powiatach
udział pracujących w spółkach zagranicznych nie przekroczył 10% i wynosił od 3,2% dla powiatu nowotarskiego do 8,0%
dla powiatu tarnowskiego. W porównaniu do roku poprzedniego jedynie cztery powiaty odnotowały nieznaczne spadki
pracujących w spółkach zagranicznych: bocheński, gorlicki, wadowicki oraz miasto Nowy Sącz. Ogólnie dla Małopolski
pracujący w firmach zagranicznych w ogóle pracujących poza rolnictwem stanowią 15,5%. W odniesieniu do 2012 roku
nastąpił wzrost o 0,8 punktu procentowego.
54
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Rysunek 17. Rola firm zagranicznych na lokalnych rynkach pracy w województwie małopolskim
miechowski
olkuski
dąbrowski
proszowicki
krakowski
chrzanowski
Kraków
oświęcimski
Tarnów
wielicki
brzeski
tarnowski
bocheński
wadowicki
myślenicki
suski
limanowski
gorlicki
nowosądecki
nowotarski
Małopolska = 15,5%
Nowy
Sącz
tatrzański
Pracujący w firmach zagranicznych
w ogóle pracujących poza rolnictwem [%]
10,0
5,0
15,0
20,0
0,0
26,0
Źródło: opracowanie na podstawie danych GUS i badań własnych.
Zwolnienia grupowe
W 2013 roku w województwie małopolskim w wyniku zwolnień grupowych pracę straciło 2,1 tys. osób. Było to o 0,7 tys.
osób mniej niż w roku 2012. W 2010 roku udział zwolnień w firmach zagranicznych wynosił 41%, natomiast w 2012 – 30%.
W roku 2013 już tylko niespełna 15% wszystkich zwolnień grupowych dokonano w firmach z kapitałem zagranicznym.
Sytuacja ta uległa zatem znacznej poprawie i zjawisko w niewielkim stopniu dotyka pracowników firm zagranicznych.
Łącznie w 2013 roku na skutek zwolnień grupowych pracę straciło nieco ponad 300 osób w 10 przedsiębiorstwach
zagranicznych. Rok wcześniej zjawisko dotknęło 900 osób i 17 firm.
Najwięcej osób straciło pracę w wyniku upadłości tarnowskiej Fabryki Maszyn (połowa wszystkich zwolnień w firmach
z udziałem kapitału zagranicznego). Zwolnienia, które dotknęły grupę kilkudziesięciu osób (ale nie więcej niż 40),
miały miejsce w czterech firmach. Skala zwolnień w pozostałych przedsiębiorstwach była nieduża i nie przekraczała
25 osób. Warto zauważyć, że zwolnienia grupowe wynikające z redukcji miejsc pracy w firmach zagranicznych
dotknęły w większym stopniu mieszkańców Małopolski, którzy pracowali w firmach zagranicznych zlokalizowanych
w województwie śląskim. Najbardziej dotkliwa okazała się redukcja zatrudnienia w zakładach branży samochodowej
w Tychach, w wyniku której straciło w 2013 roku pracę ponad 300 mieszkańców województwa małopolskiego.
55
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Bilans zatrudnienia
Bilans zatrudnienia w firmach z kapitałem zagranicznym konstruowany jest w oparciu o relacje nowo utworzonych
i likwidowanych miejsc pracy. Dokonano analizy przyrostu i spadku pracujących według czterech kategorii. Nowe miejsca
pracy w przedsiębiorstwach powstają w wyniku rozwoju istniejących placówek i uruchomienia nowych. Po stronie
przyrostowej znajdują się także miejsca pracy wynikające z przejęcia polskiej firmy przez inwestora zagranicznego, w tym
ostatnim przypadku sumaryczna liczba miejsc pracy w regionie nie ulega oczywiście zwiększeniu. Likwidacja miejsc
pracy była najczęściej konsekwencją redukcji zatrudnienia a następnie zamknięcia zakładu w Małopolsce. Zmniejszenie
się liczby pracujących w wyniku sprzedaży przedsiębiorstwa zagranicznego inwestorowi polskiemu nie generowało
likwidacji miejsc pracy, było jedynie przesunięciem pomiędzy sektorami własnościowymi.
Rysunek 18. Bilans miejsc pracy w firmach zagranicznych w województwie małopolskim w 2012 roku
Rozwój istniejących placówek
Uruchomienie nowej placówki
Przejęcie polskiej firmy
Zamknięcie zakładu w Małopolsce
Redukcja zatrudnienia
Sprzedaż polskiemu inwestorowi
-2000
-1000
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
Uwaga: zestawienie nie obejmuje dynamiki pracowników tymczasowych.
Źródło: badania własne.
W 2013 roku powstało 7,9 tys. nowych miejsc pracy w firmach zagranicznych, natomiast zlikwidowano niespełna 1,7 tys.
Bilans jest zatem wysoko dodatni i wskazuje na wzrost liczby pracujących łącznie o 6,3 tys. osób (z czego około 0,5 tys.
to pracownicy tymczasowi). Nowe miejsca pracy były tworzone głównie w wyniku rozwoju istniejących placówek.
Łącznie na skutek tych działań powstało 69% wszystkich nowo utworzonych miejsc pracy (5,2 tys.). Największy wzrost
odnotowano w przedsiębiorstwach usługowych, a w szczególności w centrach BPO i SSC (najwięcej zaś w Capgemini,
State Street, Cisco, HSBC, UBS i Serco). W nieco mniejszym stopniu do wzrostu zatrudnienia przyczyniło się uruchamianie
nowych placówek firm zagranicznych na terenie województwa małopolskiego (30%). Na skutek nowo powstałych
oddziałów i placówek zatrudnienie znalazło dodatkowo 2,2 tys. osób, głównie w handlu i usługach. Największe znaczenie
odegrały tu Auchan i Jerónimo Martins.
Straty miejsc pracy spowodowane likwidacją oddziału firmy na terenie województwa małopolskiego były podobne
do skali przesunięć między sektorami własności na skutek przejęcia firmy z kapitałem zagranicznym przez polskiego
inwestora (łącznie 600 miejsc pracy). W wyniku likwidacji oddziału w Małopolsce pracę straciły głównie osoby pracujące
w sektorze usług, gros z nich w likwidowanych placówkach sieci bankowych, mieliśmy także do czynienia z pojedynczymi
likwidacjami średniej wielkości zakładów przemysłowych.
56
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Najwięksi pracodawcy
Chociaż duże przedsiębiorstwa stanowią niewielki odsetek liczby wszystkich firm w województwie małopolskim (wśród
351 tys. zarejestrowanych przedsiębiorstw tylko 55 zatrudnia więcej niż 1000 osób), to jednak ich udział na rynku
pracy jest znaczący. W 2013 roku w województwie małopolskim 22inwestorów z kapitałem zagranicznym zatrudniało
powyżej 1000 pracowników, z czego siedmiu zatrudniało powyżej 2 tys. osób. Przedsiębiorstwa, które należały do tych
inwestorów dawały pracę ponad 40 tys. osób, czyli 36% wszystkich pracujących w firmach z kapitałem zagranicznym
w województwie małopolskim.
Od lat liderem pod względem zatrudnienia pozostaje w Małopolsce ArcelorMittal, drugą pozycję w rankingu zajmuje
francuska firma Valeo produkująca części samochodowe w Chrzanowie i w Skawinie, gdzie zatrudnia łącznie ponad
3 tys. osób. Również ponad 3 tys. osób pracuje w Capgemini w Krakowie. W czołówce największych firm z kapitałem
zagranicznym znajduje się aż siedmiu inwestorów (Tesco, Carrefour, Jerónimo Martins, Metro, Schwarz Group, Auchan
Gruppe i Kingfisher) reprezentujących 10 sieci handlowych (Tesco, Carrefour, Biedronka, Real, Makro, Media Markt, Lidl,
Kaufland, Leroy Merlin oraz Castorama), którzy łącznie odpowiadają za 12 tys. miejsc pracy. Wśród przedsiębiorców
zatrudniających powyżej 1000 osób znajdują się również producent papierosów Philip Morris oraz firmy z sektora centrów
usługowych: State Street, Shell, IBM, Sabre Holdings i HSBC. Listę największych pracodawców zamykają amerykańscy
inwestorzy Motorola, drukarnie RR Donelley, F&P Holding (grupa Can-Pack) oraz Delphi. Wśród banków największym
pracodawcą zagranicznym w Małopolsce jest Carlo Tassara (sieć Alior) UniCredito (dominujący udziałowiec Banku Pekao)
oraz General Electric Company (właściciel banku BPH).
Podsumowanie
Zagraniczni inwestorzy mają istotny i rosnący wpływ na małopolski rynek pracy. Systematycznie wzrasta zatrudnienie
w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego, przy czym największe znaczenie ma kapitał amerykański i europejski.
Rola firm zagranicznych w poszczególnych gałęziach gospodarki jest silnie zróżnicowana, zaś największa w działalności
finansowej i ubezpieczeniowej, informacji i komunikacji oraz działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej.
Rozmieszczenie firm z kapitałem zagranicznym i ich udział w lokalnym rynku pracy w Małopolsce są nierównomierne,
a ponad połowa miejsc pracy w spółkach zagranicznych skupiona jest w Krakowie. Rok 2013 był dobrym okresem dla
funkcjonowania firm zagranicznych na małopolskiego rynku pracy: powstało netto ponad 6 tysięcy nowych miejsc
pracy, skala zwolnień grupowych była niewielka zarówno w kategoriach bezwzględnych, jak i na tle lat poprzedzających.
57
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
8. Innowacyjność firm z kapitałem zagranicznym w Małopolsce
Inwestorzy zagraniczni mogą odgrywać istotną rolę we wzmacnianiu potencjału innowacyjnego kraju i re­gio­nu.
Przedsiębiorstwa inwestujące w regionie są w stanie wdrażać na danym obszarze innowacyjne rozwiązania wypracowane
w spółce-matce lub innych oddziałach firmy za granicą albo rozwijać na miejscu nowe produkty i procesy technologiczne.
Szczególnie ważne dla rozwoju Małopolski są zwłaszcza te przedsiębiorstwa, które oprócz inwestycji w działalność
produkcyjną przeznaczają również środki na prowadzenie w regionie działalności innowacyjnej3, w tym działalności
badawczo-rozwojowej. Innowacyjne firmy zagraniczne wpływają na wzmacnianie poziomu innowacyjności firm
krajowych: pomysły wypracowane w przedsiębiorstwach zagranicznych mogą „rozlewać się” w regionie dzięki ich
współpracy z przedsiębiorstwami krajowymi lub dzięki przepływom kadry pomiędzy podmiotami w regionie. Miejscowe
firmy mogą również naśladować działania firm pojawiających się w regionie lub pracować nad własnymi rozwiązaniami,
by sprostać zagranicznej konkurencji.
Rysunek 19. Odsetek przedsiębiorstw innowacyjnych w województwie małopolskim i w Polsce w latach 2006–2013
55
50
45
40
Przedsiębiorstwa innowacyjne
– ogółem – Polska
Przedsiębiorstwa innowacyjne
– ogółem – małopolskie
Przedsiębiorstwa innowacyjne
– własność zagraniczna – Polska
Przedsiębiorstwa innowacyjne
– własność zagraniczna – małopolskie
35
30
25
20
15
10
5
0
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych BDL GUS.
Kolejne edycje badania innowacyjności firm przemysłowych w Polsce realizowane przez GUS potwierdzają wyższy
poziom innowacyjności firm z udziałem kapitału zagranicznego w porównaniu z pozostałymi sektorami własności
(prywatnym krajowym i publicznym) zarówno w ujęciu krajowym, jak i regionalnym (rys. 19). W 2013 roku w porównaniu
z poprzednimi latami odnotowano w województwie małopolskim znaczący wzrost liczby zagranicznych przedsiębiorstw
innowacyjnych w przemyśle – kryterium innowacyjności4 ustalone w badaniach GUS spełniała blisko połowa firm
z kapitałem zagranicznym zlokalizowanych w Małopolsce. Wartość ta powróciła do stanu sprzed okresu spowolnienia
gospodarczego (2008–2012). Odnotowany wzrost wynika w największej mierze ze wzrostu liczby firm zagranicznych,
które wprowadziły w swoich zakładach produkcyjnych innowacje procesowe (ok. 40% z nich) – wiązać to można ze
zwiększonymi inwestycjami w procesy technologiczne wstrzymane w okresie trudności ekonomicznych (tab. 21).
3
Działalność innowacyjna to „całokształt działań naukowych, technicznych, organizacyjnych, finansowych i komercyjnych, które rzeczywiście prowadzą lub mają w zamierzeniu prowadzić do wdrażania innowacji” (Nauka i technika w 2012 roku, 2013, s. 25). Natomiast za innowację uznaje się „nowy
lub istotnie ulepszony produkt bądź nowy lub istotnie ulepszony proces, będące nowością przynajmniej dla badanego przedsiębiorstwa” (tamże,
s. 25).
4
Za przedsiębiorstwo innowacyjne uznaje się „przedsiębiorstwo, które w badanym okresie wprowadziło przynajmniej jedną innowację produktową
lub procesową” (Nauka i technika w 2012 roku, 2013, s. 25).
58
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Tabela 21. Odsetek przedsiębiorstw przemysłowych ponoszących nakłady na innowacje według sektorów własności w latach 2006–2013
Odsetek przedsiębiorstw
Rodzaj innowacji
przedsiębiorstwa
innowacyjne ogółem
nowe lub istotnie
ulepszone produkty
nowe lub istotnie
ulepszone dla
rynku produkty
nowe lub istotnie
ulepszone procesy
Sektor własności
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
ogółem
22,1
38,8
22,8
19,3
16,3
19,5
17,4
18,0
sektor publiczny
48,4
52,7
34,2
32,7
27,9
31,8
31,7
20,0
sektor prywatny ogółem
21,1
37,6
22,4
18,6
15,8
18,9
16,8
18,0
sektor prywatny –
własność zagraniczna
47,2
48,3
32,4
31,9
30,8
34,3
31,9
48,8
ogółem
15,6
29,1
16,8
12,3
11,9
14,1
12,3
11,2
sektor publiczny
18,4
23,5
13,5
11,2
9,6
9,4
7,7
3,8
sektor prywatny ogółem
15,5
29,6
16,9
12,4
12,0
14,3
12,5
11,5
sektor prywatny –
własność zagraniczna
35,5
40,0
26,6
18,7
22,6
20,6
23,3
26,9
ogółem
9,3
15,7
10,8
7,3
6,5
5,7
5,6
4,8
sektor publiczny
8,4
12,7
7,8
6,9
2,9
2,8
1,9
2,9
sektor prywatny ogółem
9,4
16,0
10,9
7,3
6,7
5,9
5,7
4,8
sektor prywatny –
własność zagraniczna
25,0
19,2
18,0
13,3
13,8
10,3
10,4
10,5
ogółem
18,9
26,3
18,6
16,0
11,8
14,1
11,5
13,0
sektor publiczny
44,1
41,6
31,2
27,6
24,0
28,0
28,9
19,1
sektor prywatny ogółem
18,0
25,0
18,2
15,4
11,2
13,4
10,8
12,7
sektor prywatny –
własność zagraniczna
38,3
31,0
23,6
27,9
26,4
29,7
27,6
40,7
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych BDL GUS.
Przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego częściej niż firmy krajowe wprowadzały również innowacje
produktowe. Produkty nowe lub istotnie ulepszone dla samego przedsiębiorstwa wprowadziło co czwarte z nich
(wśród prywatnych krajowych – co ósme). Natomiast produkty nowe lub istotnie ulepszone dla rynku wprowadziła co
dziesiąta firma zagraniczna oraz co dwudziesta firma krajowa. W 2013 roku nie stwierdzono jednak wzrostu poziomu
tego rodzaju innowacyjności zarówno w skali całego kraju, jak i w samym województwie małopolskim (rys. 20).
59
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Rysunek 20. Odsetek przedsiębiorstw przemysłowych w województwie małopolskim i w Polsce, które wprowadziły nowe lub istotnie ulepszone
dla rynku produkty
30
Nowe lub istotnie ulepszone dla
rynku produkty – ogółem – Polska
25
20
Nowe lub istotnie ulepszone dla
rynku produkty – ogółem
– małopolskie
15
Nowe lub istotnie ulepszone dla
rynku produkty – własność
zagraniczna – Polska
10
Nowe lub istotnie ulepszone dla
rynku produkty – własność
zagraniczna – małopolskie
5
0
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych BDL GUS.
Tabela 22. Odsetek przedsiębiorstw przemysłowych w województwie małopolskim, które poniosły nakłady na działalność innowacyjną według
sektorów własności w latach 2005–2013
Sektor własności
Odsetek przedsiębiorstw
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
ogółem
40,2
19,1
33,2
18,3
15,9
13,7
14,7
13,2
13,6
sektor publiczny
54,2
45,7
46,2
27,2
29,8
24,0
26,2
21,2
14,3
sektor prywatny ogółem
38,5
18,1
32,1
18,0
15,2
13,3
14,1
12,8
13,6
sektor prywatny – własność zagraniczna
54,2
35,5
46,9
30,8
28,0
30,2
24,0
28,2
40,7
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych BDL GUS.
Poziom innowacyjności produktowej i procesowej firm jest wynikiem przeznaczanych przez nie nakładów na działalność
innowacyjną. W przypadku firm zagranicznych w 2013 roku wyraźny jest wzrost liczby przedsiębiorstw, które wydatkowały
środki na te cele (ok. 40% z nich) w porównaniu z okresem 2008–2012, gdzie takie nakłady ponosiło średnio 25–30% firm
tego sektora własności (tab. 22). Takiej prawidłowości nie odnotowano ani w przypadku firm prywatnych krajowych (co
siódma poniosła nakłady na działalność innowacyjną), ani firm publicznych (spadek w porównaniu z poprzednimi latami).
Tabela 23. Wielkość nakładów przedsiębiorstw przemysłowych w województwie małopolskim na działalność innowacyjną w latach 2005–2013
roku w mln zł
Sektor własności
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
866,3
1 318,0
1 183,3
1 294,7
1 085,7
1 083,5
1 205,7
1 360,8
1 807,3
75,7
111,2
89,1
121,2
145,3
83,7
70,1
65,4
70,0
sektor prywatny ogółem
790,6
1 206,7
1 094,3
1 173,4
940,4
999,9
1 135,6
1 295,4
1 737,3
sektor prywatny – własność zagraniczna
100,2
270,4
111,6
161,7
161,2
339,9
437,1
674,5
901,9
ogółem
sektor publiczny
Udział nakładów firm zagranicznych na
działalność innowacyjną:
2005
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
w nakładach ogółem
11,6
20,5
9,4
12,5
14,8
31,4
36,3
49,6
49,9
w nakładach sektora prywatnego ogółem
12,7
22,4
10,2
13,8
17,1
34,0
38,5
52,1
51,9
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych BDL GUS.
60
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Rysunek 21. Wielkość nakładów na działalność innowacyjną w województwie małopolskim według sektorów w latach 2005–2013 (w mln zł)
2000
1800
1600
1400
1200
sektor prywatny – własność zagraniczna
1000
sektor prywatny – własność krajowa
sektor publiczny
800
600
400
200
0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych BDL GUS.
Jednocześnie należy dodać, że analizowany rok był kolejnym od 2010 roku okresem znaczącego wzrostu poniesionych
przez zagraniczne przedsiębiorstwa przemysłowe wydatków na działalność innowacyjną (tab. 23). Przekroczyły one
w 2013 roku 900 mln zł, co oznacza blisko sześciokrotny wzrost w porównaniu z rokiem 2009. W 2013 roku w podobnym
tempie wzrastały również wydatki firm prywatnych z kapitałem krajowym. Mimo że niewiele firm krajowych inwestowało
w działalność innowacyjną, to przeciętnie każda z nich wydatkowała więcej środków na ten cel niż w uprzednich latach.
Tym samym udział firm zagranicznych w nakładach małopolskich firm na działalność innowacyjną utrzymał się na po­
dobnym poziomie jak w roku ubiegłym (rys. 21).
Rysunek 22. Udział nakładów inwestycyjnych w zakładach przemysłowych greenfield według poziomu zaawansowania technologicznego
(rok 2007 = 100)
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
2007
2008
2009
wysoka
2010
średnio-wysoka
Źródło: opracowanie własne.
61
2011
średnio-niska
2012
niska
2013
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Wzrost wydatków na działalność innowacyjną przedsiębiorstw zagranicznych skorelowany jest z generalnym wzrostem
nakładów inwestycyjnych w zakładach produkcyjnych reprezentujących przemysł wysokiej i średnio-wysokiej techniki5,
w których udział posiada kapitał zagraniczny (rys. 22). Stopniowo wzrasta również zatrudnienie w tych najbardziej
zaawansowanych działalnościach przemysłowych – w 2013 roku pracowała w nich połowa zatrudnionych w nowych
zakładach przemysłowych uruchomionych w Małopolsce przez inwestorów zagranicznych, podczas gdy w 2006 była to
1/3. Podobny trend można zaobserwować w przypadku inwestycji w nowe działalności usługowe w regionie (rys. 23),
w których od 2009 roku więcej osób zatrudnionych jest w tzw. usługach opartych na wiedzy (centra usług wydzielonych
i wspólnych, centra badawczo-rozwojowe, zwłaszcza w sektorze IT) niż w pozostałych działalnościach usługowych
w mniejszym stopniu opartych na wiedzy (np. w handlu, gastronomii, hotelarstwie itp.).
Rysunek 23. Zatrudnienie w firmach z udziałem kapitału zagranicznego greenfield według poziomu technologicznego
Liczba zatrudnionych
35 000
30 000
Usługi oparte na wiedzy
25 000
Usługi w mniejszym stopniu
oparte na wiedzy
20 000
Przemysł średniowysokiej
techniki
15 000
Przemysły średnioniskiej
techniki
10 000
Przemysł niskiej techniki
5000
Przemysł wysokiej techniki
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
0
Źródło: opracowanie własne.
Wzrost wydatków na działalność innowacyjną zarówno podmiotów krajowych, jak i zagranicznych umocnił Małopolskę
na mapie innowacyjności polskich regionów. Województwo małopolskie należy do grona pięciu województw
o najwyższym poziomie innowacyjności w tym zakresie (tab. 24) po śląskim, mazowieckim, dolnośląskim i wielkopolskim
(w porównaniu z poprzednim rokiem pod względem nakładów ogółem wyprzedziło województwo łódzkie). Nieomal
co dziesiąta złotówka wydawana w polskim przemyśle na innowacje wydatkowana jest właśnie w Małopolsce. Warto
jednocześnie zwrócić uwagę na dużą rolę firm zagranicznych w analizowanych nakładach (udział na poziomie 45–55%)
we wszystkich czołowych regionach – większą niż średnia dla całego kraju (ok. 40%).
5
Stopień zaawansowania technologicznego odnosi się do intensywności działalności badawczo-rozwojowej, która mierzona jest jako stosunek
między nakładami na badania i rozwój a wartością produkcji sprzedanej lub wartością dodaną. Dla przetwórstwa przemysłowego wyodrębniono
cztery kategorie: przemysł wysokiej techniki, średniowysokiej techniki, średnioniskiej techniki oraz niskiej techniki, a dla działalności usługowej
dwie: usługi oparte na wiedzy oraz usługi w mniejszym stopniu oparte na wiedzy.
62
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Tabela 24. Porównanie nakładów firm zagranicznych na działalność innowacyjną w 2012 roku według województw
Województwo
Nakłady przedsiębiorstw przemysłowych na
działalność innowacyjną w mln zł
Udział własności
zagranicznej
w nakładach ogółem
Udział danego
województwa
w nakładach własności
zagranicznej w Polsce
ogółem
sektor prywatny –
własność zagraniczna
śląskie
2 957,4
1 624,1
54,9
18,6
mazowieckie
3 270,5
1 498,3
45,8
17,2
dolnośląskie
3 047,1
1 374,4
45,1
15,8
wielkopolskie
2 031,4
1 150,1
56,6
13,2
małopolskie
1 807,3
901,9
49,9
10,4
pomorskie
1 273,9
491,9
38,6
5,6
łódzkie
1 698,1
419,0
24,7
4,8
podkarpackie
1 149,5
369,1
32,1
4,2
kujawsko-pomorskie
825,3
273,1
33,1
3,1
lubuskie
318,2
185,3
58,2
2,1
świętokrzyskie
357,5
176,4
49,3
2,0
opolskie
340,8
77,1
22,6
0,9
lubelskie
475,5
75,7
15,9
0,9
zachodniopomorskie
858,1
72,1
8,4
0,8
podlaskie
300,5
12,3
4,1
0,1
warmińsko-mazurskie
247,9
10,8
4,3
0,1
20 959,0
8 711,6
41,6
100,0
Polska
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych BDL GUS.
Podsumowując, przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego w województwie małopolskim (podobnie
jak w całym kraju) odznaczają się wyższym poziomem innowacyjności niż przedsiębiorstwa z pozostałych sektorów
własności. Częściej wprowadzają nowe produkty (w tym również te nowe dla rynku) oraz procesy. W 2013 roku
odnotowano duży wzrost nakładów na innowacje procesowe w firmach zagranicznych zlokalizowanych w regionie
przy podobnym jak w latach uprzednich zaangażowaniu w innowacje produktowe. W ostatnich latach stwierdzono
również stały i znaczący wzrost nakładów przedsiębiorstw zagranicznych na działalność innowacyjną – stanowią one
obecnie połowę wszystkich wydatków na cele innowacyjne w Małopolsce. Trend ten potwierdza generalny wzrost
wydatków firm zagranicznych reprezentujących przemysł wysokiej i średniowysokiej techniki oraz wzrost zatrudnienia
w firmach usługowych opartych na wiedzy. Warto przy tym dodać, że wśród firm krajowych działających w Małopolsce
(pomimo niższego odsetka podmiotów innowacyjnych niezmieniającego się znacząco w ostatnich latach), w których
już podejmowana jest działalność innowacyjna, stwierdzono w 2013 roku wzrost przeznaczonych na nią nakładów.
63
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
9. Inwestycje realizowane
po 31 grudnia 2013 roku i planowane
W województwie małopolskim realizowano w 2014 roku lub planowano wykonać co najmniej65 dużych i średnich
projektów inwestycyjnych z udziałem kapitału zagranicznego. Na strukturę poniesionych nakładów inwestycyjnych
w szczególności wpływ mają działania podjęte w przemyśle i budownictwie, co świadczy o poprawiających się nastrojach
wśród inwestorów w sektorze przemysłowym. Optymizm ten znajduje potwierdzenie w badaniach opinii managerów
przeprowadzanych przez duże filmy konsultingowe (zob. np. Capital Confidence Barometer EY, 2014). Znaczne ożywienie
panuje na krakowskim rynku biurowym, gdzie powstaje kilka dużych projektów inwestycyjnych. W branży handlowej
uwagę zwraca w szczególności realizacja przedsięwzięcia Centrum Serenada w Krakowie. Najwyższym zaangażowaniem
kapitałowym charakteryzują się inwestorzy z Europy Zachodniej i USA, których inwestycje skupiają się przede
wszystkim w Krakowie oraz Krakowskim Obszarze Metropolitalnym. Łącznie szacujemy, że wysokość bezpośrednich
inwestycji zagranicznych w 2014 roku osiągnie wartość co najmniej 1,2 mld USD. Zestawienie największych inwestycji
realizowanych w 2014 roku zawiera załącznik nr 3.
Przemysł i budownictwo
Największe zaangażowanie kapitałowe zauważalne jest obecnie w sektorze przemysłowym, gdzie w 2014 roku i w ciągu
dwóch najbliższych lat zrealizowanych zostanie ponad 30 dużych i średnich przedsięwzięć. Najważniejsze projekty
inwestycyjne koncentrują się w Krakowskim Obszarze Metropolitarnym (KOM), w tym przede wszystkim w Krakowie
i gminie Niepołomice. Zainteresowanie inwestorów obejmuje także niektóre obszary poza KOM, m.in. Tarnów i zachodnią
Małopolskę. Rozmieszczenie realizowanych w 2014 roku i planowanych BIZ w przemyśle i budownictwie nawiązuje
w dużej mierze do obecnej struktury przestrzennej sektora przemysłowego w województwie małopolskim (Ciechowski,
2014). Na wielkość poniesionych nakładów inwestycyjnych w szczególności wpływ mają działania związane z rozwojem
istniejących już zakładów produkcyjnych – poprzez ich rozbudowę oraz modernizację. Łączna suma wydatków na
ten cel wyniesie ponad 450 mln USD. Nadal obserwowana jest także aktywna działalność inwestorów zagranicznych
w nabywaniu udziałów podmiotów gospodarczych z sektora przemysłowego, która pochłonie co najmniej 120 mln
USD. Wartość wszystkich nakładów inwestycji zagranicznych w przemyśle i budownictwie osiągnie ponad 650 mln USD.
W krakowskich oddziałach firm zagranicznych realizowanych jest lub zostanie w najbliższym czasie zrealizowanych
pięć dużych projektów inwestycyjnych. Francuski EdF zmodernizuje krakowską elektrociepłownię, co sprawi, że zakład
stanie się bardziej przyjazny dla środowiska oraz poprawi się jego efektywność. Inwestycja w instalacje odazotowania
i odsiarczania spalin wpłynie na kilkukrotny spadek emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Duże środki w rozwój swoich
fabryk zainwestują także amerykańskie firmy Philip Morris oraz RRDonnelley, a ponadto francuski Air Liquide i izraelska Teva.
Największe nakłady (ponad ponad 70 mln USD) poniesie koncern tytoniowy Philip Morris, który zdecydował o budowie
centrum biurowo-produkcyjnego, w którym zatrudnienie znajdzie 700 osób.
Poza Krakowem inwestorzy skoncentrowali swoje działania zarówno na rozwoju działalności w dotychczasowych
lokalizacjach, jak i budowie nowych zakładów produkcyjnych. Na tle Małopolski szczególnie wyróżnia się Niepołomicka
Strefa Inwestycyjna (NSI), gdzie realizowanych jest kilka ważnych przedsięwzięć. Do najbardziej kapitałochłonnych
inwestycji należy zakład automatycznych napędów do rolet i bram należący do francuskiego przedsiębiorstwa Somfy
(otwarty w czerwcu 2014) oraz fabryka włoskiego Brembo, producenta tarcz hamulcowych. Na budowę nowego
zakładu w Niepołomicach zdecydowała się także firma Alpha Technology. Swoje fabryki rozwijają ponadto działające już
w NSI przedsiębiorstwa przemysłowe. Swoje zakłady rozbudują francuski Royal Canin i amerykański Woodward Governor.
W rozwój fabryk inwestuje ponadto m.in. japoński Nidec, amerykański Silgan i niemiecki MAN.
64
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
W Krakowskim Obszarze Metropolitalnym, poza Krakowem i gminą Niepołomice, inwestorzy zagraniczni lokowali
nakłady w Skawinie, Dobczycach, Myślenicach, Bochni i gminie Słomniki. Na szczególne wyróżnienie zasługuje aktywność
francuskiego Valeo, które angażuje się w zakłady w Skawinie oraz w położonym poza KOM Chrzanowie. Łącznie nakłady
w oba zakłady pochłoną ponad 40 mln USD i dadzą pracę przeszło 500 osobom. W Skawinie widoczne jest również
zaangażowanie niemieckiej firmy Bahlsen. Zmiany nie ominęły także fabryk działających w powiecie myślenickim, gdzie
w zakład produkcyjny Wawel w Dobczycach inwestuje szwajcarska Hosta, a francuskie GMD postawiło na rozwój Polplastu
w Myślenicach. Rozwój przedsiębiorstw przemysłowych widoczny jest w innych rejonach aglomeracji krakowskiej.
W gminie Słomniki inwestuje niemiecki Intersnack, a w Bochni włoski Piarfin będący właścicielem firmy Texpol.
W Małopolsce zachodniej, poza wspomnianym zaangażowaniem kapitału francuskiego Valeo w Chrzanowie,
obserwowany jest również szereg działań inwestycyjnych w rozwój zakładów produkcyjnych. W samym Chrzanowie
przedsięwzięcia takie realizuje duński Dan Cake oraz szwajcarski Swisspor. W sąsiadującej z Chrzanowem Trzebini
podobny krok podjęło włoskie Mapei, właściciel spółki Górka Cement oraz belgijskie Van Genechten posiadające fabrykę
w Chełmku (pow. oświęcimski).
Projekty inwestycyjne realizowano także w zakładach przemysłowych zlokalizowanych w niektórych miastach na
wschodzie województwa. Szczególne zainteresowanie zagranicznych inwestorów zauważalne jest w Tarnowie. W drugim
pod względem liczby ludności mieście województwa amerykański F&P Holding inwestuje w dwa nowe zakłady
produkcyjne Grupy Can-Pack. Ponadto swoje przedsiębiorstwa rozwijają duński Saturn Nordic Holding, niemieckie
Lenze oraz austriackie ATB Austria Antriebstechnik. W Nowym Sączu decyzję o budowie dwóch nowych zakładów podjął
niemiecki SGL Carbon.
Kontynuowana była w 2014 roku duża aktywność kapitału zagranicznego w przejęcia aktywów firm przemysłowych.
W pierwszej połowie roku swoje udziały w Zakładach Azotowych w Tarnowie zwiększył rosyjski Acronza do ponad
110 mln USD. Innym zakładem produkcyjnym w Tarnowie, który stał się – jako cześć grupy Sokołów – przedmiotem
dużej transakcji przejęcia, były tamtejsze Zakłady Mięsne. Swoje zaangażowanie w Grupie Kęty zwiększył holenderski ING,
przeznaczając na zakup akcji spółki z Kęt ponad 15 mln USD.
Handel
Najwyższe zaangażowanie kapitału zagranicznego w branży handlowej w 2014 roku miało miejsce w Krakowie. Wiel­
kość poniesionych nakładów inwestycyjnych kształtowały inwestycje w nowe obiekty handlowe. Łącznie wartość BIZ
w handlu wyniesie co najmniej 100 mln USD.
Do najważniejszych przedsięwzięć realizowanych w handlu należy budowa Centrum Serenada przy ul. Bora
Komorowskiego w północnej części Krakowa. Francuskie Foncière Euris, będące właścicielem spółki odpowiedzialnej
za powstanie nowego centrum handlowego o powierzchni najmu wynoszącej brutto 42 tys. m2, zamierza oddać
inwestycję w 2016 roku. Łącznie na ten cel przeznaczy 190 mln USD. Należy spodziewać się także znacznej rozbudowy
położonego w pobliżu budowanej Serenady, Centrum Handlowego Krokus. W obiekcie tym już na początku 2014 roku
swój sklep z zabawkami oraz artykułami dla dzieci i młodzieży otworzył pochodzący z USA Toys”R”Us. W stolicy Małopolski
zainwestował także szwajcarski Papag, który stał się na początku 2014 roku właścicielem marketu Praktiker. Właścicielem
działających w Krakowie, Nowym Sączu i Tarnowie hipermarketów Real stał się francuski Auchan.
Pozostałe przedsięwzięcia inwestycyjne dotyczyły mniejszych projektów. Swoje sklepy w różnych częściach woje­wódz­
twa małopolskiego otworzyli i budowali w 2014 roku: brytyjskie Tesco, portugalskie Jerónimo Martins (właściciel sieci
Biedronka), niemiecki Schwarz Group zarządzający sklepami Lidl, a także R&R Ost Europe, do którego należą drogerie
Rossmann. W obiekty gastronomiczne i stacje paliw położone w korytarzu autostrady A4 inwestował McDonald’s i British
Petroleum.
65
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Usługi
Największe zaangażowanie kapitału zagranicznego w sektorze usług przypada tradycyjnie na stolicę Małopolski.
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w dużej mierze kształtowały wydatki poniesione przez inwestorów w rynek
biurowy, m.in. dzięki dokonywanym przejęciom. Kolejny już rok obserwowany jest dynamiczny rozwój sektora BPO/
SCC, co wskazuje na utrzymującą się wysoką atrakcyjność Krakowa w tej branży w Europie. W 2014 roku łączna wielkość
nakładów inwestycyjnych w sektorze usług (poza handlem) wyniesie co najmniej 450 mln USD.
W Krakowie realizowane jest kilka przedsięwzięć inwestycyjnych na rynku biurowym. Po zakończonej w 2013 roku
pierwszej fazie projektu Bonarka for Business przez TriGránit i I.P.R. Slovakia przyszedł czas na rozpoczęcie kolejnego
etapu inwestycji. Obecnie powstaje budynek E, którego otwarcie zaplanowano na 2015 rok. Jednym z jego najemców
zostanie niemieckie RWE. Druga faza inwestycji obejmuje łącznie budowę trzech biurowców. Docelowo cały kompleks
B4B będzie liczył siedem budynków. Zaawansowane prace budowlane dotyczą także innego projektu – Enterprise Park
realizowanego przez Avestus Real Estate. We wrześniu 2014 roku otwarto budynek C, a biurowiec D zostanie ukończony
na przełomie 2015 i 2016 roku. Znaczne postępy w inwestycji udało się poczynić również East-West Development Office
przy budowie kompleksu Orange Office Park, gdzie zrealizowano dwa z czterech etapów projektu. Dużą aktywnością
na rynku biurowym w ostatnim czasie wykazuje się szwedzka Skanska. Inwestor w 2014 roku wybudował dwa budynki
należące do kompleksu biurowego Kapelanka 42, z których jeden został sprzedany w listopadzie 2014 roku funduszowi
zarządzanemu przez REINO Partners. Kolejny budynek biurowy realizowany przez firmę Skanska powstanie przy Rondzie
Mogilskim. Duże nakłady ponoszone na krakowskim rynku biurowym wiązały się z przejęciami. Luksemburski Griffin Group
nabył Centrum Biurowe Lubicz, grecki Bluehouse Capital stał się właścicielem Centrum Biurowego Euromarket, a W.P. Carey
pochodzący z USA zainwestował w biurowiec przy ul. Bobrzyńskiego. Przejęcia charakterystyczne były również dla
inwestycji w branży medycznej oraz na rynku kinowym. Pochodzący z RPA Life Healthcare swoje zaangażowanie
kapitałowe skierował na pozyskanie znaczących udziałów w Scanmed Multimedis, a Cineworld Group stał się właścicielem
Cinema City International posiadającej sieć kin w Krakowie.
Spośród bezpośrednich inwestycji zagranicznych w sektorze usługowym na uwagę zasługuje rozbudowa Kraków Airport
Logistics Centre w Modlniczce (pow. krakowski) przez brytyjski Goodman. Obecnie inwestor buduje już piąty magazyn
w swoim centrum logistycznym. Interesujące zamierzenia posiada także francuski Accor, który planuje budowę hotelu
przy ul. Pawiej w Krakowie. Warte odnotowania jest zwiększenie nakładów inwestycyjnych w rozwój dotychczasowej
działalności zajmującego się towarowym transportem kolejowym Rail World we Włosienicy (pow. oświęcimski).
W województwie małopolskim nadal nie słabnie aktywność inwestorów zagranicznych w branży BPO/SCC i B&R, które
rozwijają się głównie w Krakowie. W szczególności aktywnością wykazują się centra usług dla biznesu i usług wspólnych
należące do korporacji Cisco, HSBC, UBS, Motorola, PerkinElmer, Lufthansa, Capgemini, Capita, Brown Brothers Harriman
i Luxoft. W branży badawczo-rozwojowej największym zaangażowaniem cechują się mogą fińska Nokia Solutions and
Networks oraz amerykańskie Delphi.
Zamierzenia inwestycyjne po 2014 roku w świetle badań ankietowych
W ramach niniejszej edycji badania, podobnie jak w 2012 roku, poproszono zarządzających firmami zagranicznymi
o podzielenie się opiniami w zakresie podejmowanych w najbliższych latach działań na terenie województwa
małopolskiego. W badaniu wzięło udział 65 firm (z tego 39 z sektora przemysłowego), które łącznie zatrudniały 20,7 tys.
osób osób i zaangażowały w 2013 roku ponad 200 mln USD.
66
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Rysunek 24. Kierunki rozwoju działalności inwestorów w województwie małopolskim
Rozbudowa w dotychczasowej lokalizacji
Zwiększenie powierzchni biurowej
(ze względu na zwiększenie zatrudnienia)
Nawiązanie współpracy z uczelnią wyższą
w zakresie prac badawczo-rozwojowych
Uruchomienie nowego oddziału
Firmy usługowe,
N=39
Firmy przemysłowe, N=26
Uruchomienie centrum badawczorozwojowego
Redukcja działalności w województwie
małopolskim
Otwarcie centrum logistycznego
Przeniesienie firmy/zakładu poza
Małopolskę
0
5
10
15
Liczba firm
20
25
Źródło: opracowanie własne na podstawie badań.
Wynik przeprowadzonej sondy (rys. 24) jest nieco bardziej optymistyczny w porównaniu do ostatniej edycji badania.
Ponad połowa (55%) firm zadeklarowała zwiększenie zaangażowania w województwie poprzez rozbudowę
w dotychczasowej lokalizacji, a 12% chce uruchomić nową placówkę (w 2012 roku odpowiednio: 52% i 8%). Zwiększenie
powierzchni biurowej ze względu na planowane powiększenie zatrudnienia zadeklarowało 18% firm (w 2012: 16%).
Tylko jeden z respondentów 10. poinformował o redukcji działalności w województwie małopolskim. Główną różnicą
w porównaniu z deklaracjami składanymi przed dwoma laty była liczba firm, które chcą nawiązać współpracę z uczelnią
wyższą w zakresie prac B+R (14% w porównaniu do 0% w 2012 roku). Ten bardzo obiecujący wzrost należy wiązać m.in.
ze zmianą filozofii dotyczącej dystrybucji funduszy strukturalnych w nowej perspektywie finansowej UE.
67
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
10. Czynniki i bariery atrakcyjności inwestycyjnej w regionie
Napływ inwestycji zagranicznych do regionu, a w jego obrębie do konkretnych miejsc, uwarunkowany jest szeregiem
czynników. Z jednej strony są to cechy czy warunki, które przyciągają inwestorów i przekonują ich do zainwestowania
w danym miejscu – możemy je określić jako czynniki atrakcyjności inwestycyjnej. Z drugiej strony można wskazać na cechy
czy warunki, które powstrzymują czy zniechęcają inwestorów – wtedy mamy do czynienia z barierami inwestycyjnymi. Ocena
atrakcyjności inwestycyjnej określonego obszaru czy miejsca polega na analizie czynników atrakcyjności inwestycyjnej
i barier inwestycyjnych jako ogółu warunków sprzyjających inwestowaniu na określonym terenie. Na te warunki składa się
szereg czynników obiektywnych i subiektywnych – cech miejsca. Dla większości inwestorów najważniejsze i najczęściej
podlegające ocenie cechy to dostępność komunikacyjna, jakość kapitału ludzkiego, dostępność usług dla biznesu, zasoby
i koszty pracy, jakość życia. Jeżeli warunki te odniesiemy do panujących w innych miejscach, regionach lub krajach, to
wtedy mogą być interpretowane jako poziom konkurencyjności – rozumianej jako zdolność do przyciągania inwestycji.
Pojęcie klimatu inwestycyjnego jest bliskoznaczne koncepcji atrakcyjności inwestycyjnej, jednakże nie identyczne.
Jego wyróżnienie i odmienność polega na tym, że akcentuje on obecne i spodziewane uwarunkowania polityczne
i wsparcie instytucjonalne – na przykład politykę proinwestycyjną, a także wagę miękkich czynników, jak na przykład
wizerunek miejsca, oraz czynniki o charakterze makroekonomicznym, jak na przykład globalne kryzysy. Akcentowane
są w tym ujęciu kwestie zarządzania publicznego, interakcji władz z biznesem, stałości i przewidywalności regulacji
prawnych i fiskalnych czy problem korupcji. Rozróżnienie tych pojęć ma sens, gdyż można wyobrazić sobie słaby klimat
inwestycyjny przy wysokiej atrakcyjności inwestycyjnej określonego obszaru.
Koncepcją klimatu inwestycyjnego można się posłużyć nie tylko, aby wyjaśnić czy zrozumieć przestrzenne rozmieszczenia
inwestycji zagranicznych, tempo ich napływu, rodzaj i wielkość, ale także może mieć ogromne znaczenie praktyczne.
Jakakolwiek polityka proinwestycyjna polega m.in. na kształtowaniu klimatu inwestycyjnego, a jej skuteczność
w znacznym stopniu warunkowana jest poprawnym rozpoznaniem czynników i barier atrakcyjności inwestycyjnej,
a następnie doborem odpowiednich narzędzi do ich kształtowania.
Województwo małopolskie jest jednym z nielicznych regionów w Polsce, gdzie klimat inwestycyjny jest nie tylko
elementem dyskursu politycznego, ale także jest szczegółowo badany i analizowany. Obszerne analizy poszczególnych
składników klimatu inwestycyjnego zostały wykonane w roku 2006 (zob. Domański, Jarczewski, 2006) oraz w roku 2012
(Guzik i in., 2013). Dostępność tych raportów6 umożliwia odwoływanie się przez autorów raportu do wyników tych
badań, a także zwalnia z konieczności opisywania w tym miejscu składników klimatu i ich zróżnicowania.
Małopolska wraz z Krakowem, który nie tylko odznacza się wysoką atrakcyjnością inwestycyjną, ale jest silną i dobrze
rozpoznawalną marką, lokują się wysoko w zestawieniach i rankingach miejsc, w których warto inwestować. Poza szerzej
omówionym w dalszej części rankingiem Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową warto m.in. wspomnieć o dwóch
prestiżowych zestawieniach:
1.
European Cities & Regions of the Future 2014/2015 – fDi Intelligence „Financial Times” (2014):
– Kraków został w nim wyróżniony jako najlepsze pod względem strategii pozyskiwania inwestorów zagranicznych
miasto w Europie Wschodniej oraz jako jedno z dziesięciu europejskich miast o najwyższej efektywności kosztowej
inwestycji;
– Małopolska zajęła 10 miejsce w Europie (wśród regionów średniej wielkości) pod względem strategii pozyskiwania
inwestorów zagranicznych i drugie miejsce w tej samej kategorii w Europie Wschodniej (za regionem pilzneńskim);
– Małopolska zajęła 5 miejsce wśród najatrakcyjniejszych dla inwestycji regionów Europy Wschodniej (przed woj.
śląskim, wielkopolskim i mazowieckim).
2.
Top 100 Outsourcing Destinations2014 – Tholons (2014):
– Kraków został uznany za najlepszą lokalizacją dla nowoczesnych usług w Europie oraz zajął 9 miejsce wśród 100
najlepszych miejsc dla outsourcingu na świecie.
6
http://www.malopolskie.pl/Pliki/2006/klimat_inwestycyjny.pdf oraz mog.malopolska.pl/Files.mvc/744/Klimat_inwestycyjny_raport.pdf.
68
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Atrakcyjność województwa małopolskiego na tle innych regionów i podregionów Polski
Porównanie atrakcyjności inwestycyjnej województw jest przedmiotem corocznych badań Instytutu Badań nad
Gospodarką Rynkową (IBnGR) (np. IBnGR, 2006; IBnGR, 2013). Oceniane są w nim województwa (ranking syntetyczny)
i osobno podregiony7 (w trzech rankingach – atrakcyjności dla działalności przemysłowej, atrakcyjności dla działalności
usługowej oraz dla działalności zaawansowanej technologicznie8). W ostatnim rankingu z 2013 roku9 (IBnGR, 2013)
regionem o najwyższej atrakcyjności inwestycyjnej ogłoszono województwo śląskie (wskaźnik syntetyczny w 2013
roku – 0,85). Wyprzedza ono województwo dolnośląskie (0,50) i mazowieckie (0,46), za którymi lokują się województwa
małopolskie (0,34) i wielkopolskie (0,32). Tych pięć regionów, odkąd w 2005 roku rozpoczęto publikację raportu,
niezmiennie zajmuje czołowe lokaty w rankingu – znacznie dystansując się od pozostałych województw.
Województwo małopolskie pozytywnie wyróżnia się na tle Polski pod względem: poziomu infrastruktury społecznej
(1. lokata), rynku pracy (zasoby i koszty pracy) (2. lokata), infrastruktury gospodarczej (4. lokata) oraz wielkości rynku zbytu
(5. lokata). Najsłabsze strony według rankingu to: aktywność województwa wobec inwestorów (8. lokata), przestępczość/
bezpieczeństwo publiczne (9. lokata) oraz dostępność komunikacyjna (10. lokata). Ocena dostępności komunikacyjnej
Małopolski przedstawiona w raporcie jest nieco krzywdząca i dyskusyjna. Wynika m.in. z dużej wagi w badaniu
przypisanej dostępności do portów morskich (w Polsce) – ważnej tylko dla niektórych działalności i względnie małej
wagi dostępności lotniczej – która z kolei jest bardzo ważna dla rozwijanych w Krakowie inwestycji typu BPO. Cytowane
badanie uwzględnia dostępność tylko do granicy z największym partnerem handlowym – Niemcami, pomijając
wagę dostępności do innych granic, gdzie Małopolska wypada znacznie lepiej (Słowacja, Ukraina, Czechy). Należy to
podkreślić, gdyż dostępność transportowa zgodnie oceniana jest jako jeden z kluczowych czynników atrakcyjności
inwestycyjnej, a wedle tego raportu należy ona do najsłabszych w Polsce, podczas gdy inne badania (np. Rosik, 2012)
pokazują, że Małopolska odznacza się na tle Polskich regionów bardzo dobrą dostępnością tak w skali wewnętrznej, jak
i w porównaniu do Europy. Niska, choć systematycznie rosnąca ocena aktywności władz jest pochodną ilości i jakości
ofert inwestycyjnych, na co z racji niewielkiej ilości odpowiednich działek, sytuacji własnościowej i gospodarczej
(niewielka liczba upadłych posocjalistycznych przedsiębiorstw) władze województwa małopolskiego mają względnie
ograniczony wpływ. W pewnym sensie to kryterium ma niewłaściwą nazwę i przy niskiej ocenie sugeruje niechęć władz
i zły klimat inwestycyjny, a nie po prostu niedostatek terenów inwestycyjnych.
Sąsiadem Małopolski jest niepobity od pierwszej edycji rankingu w 2005 roku jego lider– województwo śląskie. Z jednej
strony tak silny konkurent może być postrzegany jako zagrożenie, ale z drugiej strony także jako szansa. Można jej
upatrywać we wspólnej promocji całego obszaru obu województw. Połączony dla celów promocji gospodarczej region
odznacza się najwyższym w Polsce potencjałem demograficznym, gospodarczym oraz naukowym. Cechuje go bardzo
dobra dostępność komunikacyjna z autostradami biegnącymi do granic z Niemcami (A4), Czechami (A1) i Ukrainą (A4)
oraz dwoma lotniskami międzynarodowymi (Balice, Pyrzowice). Region ten może pochwalić się sukcesem w pozyskaniu
wielu inwestorów przemysłowych (śląskie) oraz usługowych (małopolskie), co jest istotnym atutem w przyciąganiu
kolejnych firm. Dobrze, że te silne strony zostały zauważone w przyjętej w 2013 r. Strategii dla Rozwoju Polski Południowej
do roku 2020, gdzie jednym z celów strategicznych jest „kreowanie wspólnej oferty inwestycyjnej”. Natomiast wciąż
nieodkryty i niewykorzystany potencjał tkwi w idei metropolii Kraków-Katowice-Ostrawa.
7
Układ podregionów jest zmodyfikowany przez IBnGR w stosunku do klasyfikacji GUS – wyłączone miasta połączono z otaczającym podregionem
(np. Kraków z krakowskim, Poznań z poznańskim); w aglomeracji górnośląskiej połączono 4 podregiony w jeden – śląski oraz w przypadku Warszawy połączono ją z podregionem warszawskim zachodnim i warszawskim wschodnim.
8
Ranking dla wyróżnionych kategorii wynika z przyjęcia innych wag dla poszczególnych czynników atrakcyjności.
9
Raport za 2014 rok ukaże się w grudniu 2014.
69
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Tabela 25. Atrakcyjność inwestycyjna podregionów Małopolski według typów działalności
Typ działalności
Podregion
usługowa
zaawansowana technologicznie
przemysłowa
2009
2011
2013
2009
2011
2013
2009
2011
2013
++ (4)
++ (5)
++ (4)
++ (3)
++ (2)
++ (2)
++ (8)
++ (10)
++ (10)
nowosądecki
–
0
0
–
0
–
––
––
––
oświęcimski
0
0
+
–
–
0
++ (9)
++ (8)
++ (7)
tarnowski
0
0
0
–
0
0
––
–
0
krakowski
Uwagi: 1. W nawiasach dla najwyższej atrakcyjności podano rangi. 2. Podregiony zostały podzielone na pięć grup atrakcyjności inwestycyjnej: najwyższą (++), wysoką (+),
przeciętną (0), niską (–) oraz najniższą(– –).
Źródło: opracowano na podstawie raportów IBnGR z lat 2013–2009.
Badanie IBnGR (2013) obejmuje analizę czynników atrakcyjności inwestycyjnej także na poziomie podregionów, co
pozwala uchwycić różnice przestrzenne, a także, co jest bardziej istotne, oferuje ocenę atrakcyjności inwestycyjnej
osobno dla trzech kategorii działalności (przemysłowej, usługowej, zaawansowanej technologicznie – wiedzochłonnej)
(tab. 25). Taki podział pozwala uchwycić zróżnicowanie potrzeb różnych typów inwestorów poprzez nadanie różnych
wag poszczególnym czynnikom.
Podregion krakowski – łącznie z Krakowem – należy do najbardziej atrakcyjnych lokalizacji dla inwestycji w Polsce i to dla
każdego typu działalności. W przypadku działalności przemysłowych także podregion oświęcimski (powiaty oświęcimski,
chrzanowski, olkuski i wadowicki) odznacza się wysoką atrakcyjnością z lokatą (7.) nawet wyższą niż podregion
krakowski (10.). Awans podregionu oświęcimskiego z 9. na 7. lokatę dokonał się w wyniku zwiększenia oferty terenów
inwestycyjnych (które dotąd były uznawane za słabą stronę tego obszaru), w czym duża zasługa aktywności władz
lokalnych oraz regionalnych i działań wspartych funduszami MRPO 2007–2013 (m.in. strefy aktywności gospodarczej)
(zob. Biernacki i in., 2011). Podregion oświęcimski także odnotował poprawę atrakcyjności dla inwestycji w sektorze
usług – przesuwając się w ostatnim rankingu do podregionów o wysokiej atrakcyjności.
Ranking ujawnia bardzo duże zróżnicowanie wewnętrzne w obrębie województwa małopolskiego – z przeciętną
atrakcyjnością podregionu tarnowskiego i należącą do najmniej atrakcyjnych inwestycyjnie obszarów – podregionu
sądeckiego. Niska atrakcyjność południowej części województwa w głównej mierze uwarunkowana jest jego bardzo
słabą dostępnością transportową.
Zróżnicowanie atrakcyjności inwestycyjnej w układzie
gmin i powiatów województwa małopolskiego
Bardziej szczegółowe ujęcie zróżnicowania atrakcyjności inwestycyjnej w obrębie województwa małopolskiego ukazuje
przeprowadzone w 2012 roku badanie klimatu inwestycyjnego (Guzik i in., 2013). Mapa wartości wskaźnika syntetycznego
(rys. 25) będącego sumą ocen mikroklimatów (m.in. dostępność transportowa, usługi dla biznesu, kapitał ludzki i rynek
pracy, aktywność proinwestycyjna władz, atrakcyjność osiedleńcza, potencjał rynkowy) pokazuje, że najwyższą, i na
dodatek umacniającą się względem poprzedniej edycji badania (2006 rok), atrakcyjnością inwestycyjną cechują się
gminy Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego (KOM), a w szczególności Kraków i otaczające go gminy. Wysoką ocenę
zawdzięczają one potencjałowi gospodarczemu i naukowemu Krakowa, korzystnemu położeniu komunikacyjnemu
względem lotniska i autostrady, a także wysokiej atrakcyjności rezydencjonalnej (Wyżyna Krakowsko-Częstochowska,
Pogórze Wielickie). Stabilny, dobry klimat inwestycyjny cechuje powiaty oświęcimski i chrzanowski, które korzystają
także z bliskości konurbacji katowickiej.
70
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Taki wynik jest ilustracją i potwierdzeniem procesów metropolizacji przestrzeni. Sprawiają one, że klimat inwestycyjny
– przede wszystkim czynniki słabo zależne od działań samorządu – są, w uproszczeniu, funkcją odległości od centrum
metropolii. Wysokimi wartościami syntetycznego indeksu klimatu inwestycyjnego odznaczają się także pozostałe
wiodące ośrodki miejskie w województwie, które niemal zawsze uwidaczniają się jako „wyspa” o dobrym klimacie
inwestycyjnym w otoczeniu mniej atrakcyjnych gmin (Tarnów, Nowy Sącz, Nowy Targ). Inaczej jednak niż w przypadku
Krakowa, Tarnowa i Nowego Sącza nie wytwarzają na tyle silnych impulsów rozwojowych, by istotnie podnieść
atrakcyjność inwestycyjną otaczających je terenów wiejskich.
Najsłabszy klimat inwestycyjny odnotowano (poza ich stolicami) w subregionach tarnowskim, nowosądeckim
i nowotarskim, przy czym ten ostatni odnotował znaczący postęp w porównaniu z poprzednią edycją badania, co m.in.
wynika z jego silnego powiązania funkcjonalnego z Krakowem.
Rysunek 25. Klimat inwestycyjny w województwie małopolskim – wskaźnik syntetyczny
Indeks syntetyczny klimatu inwestycyjnego
19,6
30
40
45
50
55
60
96,1
Źródło: Guzik i in., 2013
O ile zróżnicowanie klimatu inwestycyjnego na poziomie subregionalnym jest w dużej mierze pochodną dostępności
transportowej i funkcją odległości od stolicy regionu Krakowa, o tyle na poziomie lokalnym wynika przede wszystkim ze
stopnia aktywności proinwestycyjnej lokalnych samorządów, kreowanej przez nie podaży infrastruktury oraz „miękkich
czynników” przyciągających i zatrzymujących inwestorów w danym miejscu (Guzik i in., 2013).
71
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Rysunek 26. Wskaźnik syntetyczny klimatu inwestycyjnego a poziom napływu inwestycji zagranicznych
3,5
Kraków m.
Indeks syntetyczny napływu inwestycji zagranicznych
3
2,5
R² = 0,8753
2
1,5
Tarnów m.
1
brzeski
wielicki
krakowski
Nowy Sącz m.
chrzanowski
olkuski
tatrzański
oświęcimski
0
myślenicki
20
30
40
50
60
70
bocheński
gorlicki
-0,5
wadowicki
proszowicki
-1
suski
nowotarski
limanowski
dąbrowski
nowosądecki
-1,5
0,5
80
90
100
Indeks syntetyczny klimatu inwestycyjnego
Źródło: opracowanie własne.
Porównanie prezentowanego na mapie zróżnicowania klimatu inwestycyjnego z napływem inwestycji zagranicznych,
przedstawionych w poprzednich rozdziałach opracowania, potwierdza ścisłą zależność obu zmiennych. Ilustruje to
wykres korelacyjny (rys. 26) wskaźnika syntetycznego klimatu inwestycyjnego10 z syntetycznym wskaźnikiem napływu
inwestycji zagranicznych11 ze współczynnikiem korelacji r = 0,875. Oddalenie powiatów od linii trendu wskazuje
„niedobór” inwestycji w stosunku do atrakcyjności (powiaty poniżej linii trendu – na przykład chrzanowski, wadowicki,
oświęcimski) lub ich „nadmiar” (powiaty nad linią trendu – na przykład brzeski, wielicki).
Podsumowując, należy podkreślić, że województwo małopolskie należy do najatrakcyjniejszych inwestycyjnie regionów
kraju, a dla niektórych typów działalności (np. usługi outsourcingowe) do światowej czołówki. Najważniejsze atuty oraz
bariery atrakcyjności inwestycyjnej regionu zawiera tabela 26.
10
Wskaźnik syntetyczny klimatu inwestycyjnego zagregowano z poziomu gmin do poziomu powiatowego, ważąc jego wartości udziałem ludnościowym danej gminy w powiecie.
11
Wskaźnik zbudowano poprzez sumowanie i ważenie wartości standaryzowanych następujących wskaźników cząstkowych (dane na koniec 2013 roku):
X1 – Inwestycje zagraniczne ogółem w USD na 1 mieszkańca – waga 30%
X2 – Inwestycje zagraniczne ogółem w USD na 1 km2 – waga 10%
X3 – Inwestycje zagraniczne greenfield w USD na 1 mieszkańca – waga 20%
X4 – Inwestycje zagraniczne greenfield w na 1 km2 – waga 10%
X5 – Pracujący w firmach z kapitałem zagranicznym na 1000 mieszkańców – waga 20%
X6 – Pracujący w firmach z kapitałem zagranicznym na 1 km2 – waga 10%
72
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Tabela 26. Czynniki i bariery atrakcyjności inwestycyjnej w województwie małopolskim
Najważniejsze czynniki i atuty
atrakcyjności inwestycyjnej
Najważniejsze bariery i zagrożenia
atrakcyjności inwestycyjnej
1. Kraków jako bardzo atrakcyjne miasto do zamieszkania, jedna
z wizytówek Polski,
2. wysoki poziom kapitału ludzkiego (korzystna sytuacja
demograficzna, wysoki poziom wykształcenia, dostępność
kwalifikowanych kadr),
3. dobra dostępność komunikacyjna Krakowa i zachodniej
części Małopolski (bliskość dwóch lotnisk międzynarodowych,
połączenie autostradą A4 z Europą Zachodnią),
4. wysoka atrakcyjność przyrodnicza i krajobrazowa regionu
(największaliczba parków narodowych i krajobrazowych oraz
liczne uzdrowiska),
5. duży rynek zbytu (w tym w pobliskiej konurbacji katowickiej),
6. szerokie kontakty zewnętrzne (wynikające m.in. z przeszłości
emigracyjnej regionu),
7. wysoki stopień spójności społecznej,
8. silna przedsiębiorczość lokalna,
9. duże zaangażowanie instytucji regionalnych w kreowanie klimatu
inwestycyjnego,
10. skoordynowanie obsługi inwestora na poziomie regionalnym
(CeBiM),
11. zgromadzony „kapitał wiedzy” w zakresie działań
proinwestycyjnych,
12. obecność rozpoznawalnych światowych koncernów, które
zainwestowały w Małopolsce,
13. obecność renomowanych i wiodących szkół wyższych
i instytutów badawczych.
1. Niewiele atrakcyjnych terenów inwestycyjnych (duże
rozdrobnienie działek, niewielka podaż, konflikty z innymi
funkcjami (rozproszone osadnictwo, suburbanizacja, tereny
chronione),
2. słaba i bardzo słaba dostępność komunikacyjna wschodniej
i południowo-wschodniej części województwa,
3. wysoka i szybko rosnąca atrakcyjność innych obszarów w Polsce,
w tym obszarów graniczących z województwem małopolskim,
konkurujących o inwestycje (woj. śląskie, podkarpackie),
4. niekontrolowana suburbanizacja, która w dłuższej perspektywie
będzie powodować degradację atrakcyjnego krajobrazu,
a także generować olbrzymie trudności transportowe (poprawa
zewnętrznej dostępności będzie niweczona trudnościami
komunikacyjnymi w miastach),
5. słaby gospodarczy komponent wizerunku Małopolski wśród
inwestorów zewnętrznych,
6. brak koordynacji polityki proinwestycyjnej na terenie KOM.
Źródło: Guzik i in., 2013.
Realizacja polityki proinwestycyjnej polega na jak najlepszym wykorzystaniu potencjału i atutów regionu, a jednocześnie
na ograniczaniu lub całkowitym znoszeniu barier. Kreując klimat inwestycyjny dla przyciągania nowych inwestorów, nie
należy zaniedbywać tych, którzy już tutaj są – ich opinie bywają kluczowe przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych
przez następnych inwestorów, a ponadto istotna część inwestycji realizowana jest jako rozwój firm już obecnych
w regionie. Warto wskazać na kilka typów działań, które wiążą pozyskiwanie inwestorów z kreowaniem pozytywnego
klimatu inwestycyjnego (Jarczewski, 2007; Guzik i in., 2013):
1. stworzenie strategii pozyskiwania inwestorów zintegrowanej z regionalną strategią rozwoju gospodarczego;
powinna ona jasno określać plan i narzędzia działania, typy pożądanych inwestycji oraz cenę/wysokość wsparcia,
jaką można/warto udzielić,
2. wsparcie finansowe i organizacyjne ofert inwestycyjnych,
3. wysokiej jakości promocja i informacja o regionie oraz o ofertach inwestycyjnych, kreowanie wizerunku sukcesu
gospodarczego i wysokiego poziomu życia w regionie,
4. przyjazna, kompetentna i rozstrzygająca obsługa inwestorów i podmiotów zainteresowanych inwestycjami,
5. utrzymywanie przyjaznych relacji z dotychczasowymi inwestorami i wykorzystywanie ich jako ambasadorów
dobrego klimatu inwestycyjnego,
6. współpraca proinwestycyjna i informacyjna gmin, a także na poziomie międzyregionalnym (Małopolska–Śląsk),
7. monitorowanie i dopasowywanie kierunków kształcenia (szkolnictwo zawodowe, szkoły wyższe) do aktualnych
potrzeb i preferencji sfery gospodarczej.
Analiza zmian klimatu inwestycyjnego w Małopolsce w okresie 2006–2013 (Domański, Jarczewski, 2006; Guzik i in.,
2013) wskazuje na jego istotną poprawę. Polepszeniu uległy nie tylko wskaźniki wyposażenia infrastrukturalnego czy
poziom kapitału ludzkiego, ale, co jest szczególnie istotne, także wskaźniki ze sfery miękkich czynników klimatu
73
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
inwestycyjnego zależnych od działań władz gmin i samorządu regionalnego. Zwiększyła się w tym czasie ilość i jakości
ofert inwestycyjnych, a także liczba gmin zaangażowanych w działania proinwestycyjne. Bardzo korzystne dla kreowania
klimatu inwestycyjnego było powołanie Centrum Business in Małopolska (CeBiM), innowacyjnej w skali Polski wspólnej
inicjatywy trzech instytucji regionalnych: Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, Małopolskiej Agencji
Rozwoju Regionalnego i Krakowskiego Parku Technologicznego, czy też wsparcie środkami MRPO (Działanie 4.3) tworzenia
stref aktywności gospodarczej.
Występujące w regionie zróżnicowania atrakcyjności inwestycyjnej i idące za tym różnice w napływie kapitału
zagranicznego pokazują, że potrzebna jest lokalnie dopasowana polityka proinwestycyjna. Znaczna część gmin
nie może pochwalić się ani dobrym położeniem komunikacyjnym, ani nie posiada jakiejś cechy, która mogłaby być
szczególnie poszukiwana przez inwestorów określonej branży. Dlatego nie wszędzie da się i nie wszędzie należy
nastawiać się na przyciągnięcie dużego lub nawet tylko średniego inwestora zagranicznego. Nawet przy bardzo dużej
determinacji lokalnych władz szansa na sukces jest tutaj nikła. W takich miejscach pierwszym krokiem w skutecznej
polityce proinwestycyjnej powinno być wspieranie lokalnej przedsiębiorczości oraz kreowanie dobrych warunków dla
inwestowania tych firm, które już na tym terenie działają.
74
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
11. Wnioski
W 2013 roku zaangażowanie inwestorów zagranicznych w województwie małopolskim było największe od czasu
wybuchu kryzysu finansowego w 2008 roku, a skala nakładów osiągnęła drugi najwyższy poziom po 1989 roku.
O dużej aktywności inwestorów zagranicznych w tym roku świadczą także inne wskaźniki, m.in.: wysoka liczba
nowozarejestrowanych spółek i wysoka wartość stopy wejścia netto firm.
Za wysoki wolumen inwestycji (1567 mln USD) odpowiadają przede wszystkim przejęcia działających firm, wyjątkowo
duża na tle ostatnich lat była również wartość prywatyzacji. Zwiększyły się także w porównaniu z 2012 rokiem nakłady
na nowe przedsięwzięcia przy jednoczesnym kilkunastoprocentowym spadku nakładów na reinwestycje w firmach
przejętych w latach wcześniejszych.
W 2013 roku nieco ponad połowę (54%) nakładów przyciągnął sektor usługowy, najwięcej zaś gałęzie usług związanych
z obsługą rynku nieruchomości oraz z handlem. Rekordowe – w wyniku zrealizowanych transakcji przejęć – na tle całego
okresu 1989−2013 były inwestycje w dwóch gałęziach usług: transporcie i ochronie zdrowia. W sektorze przemysłowym
przytłaczająca większość nakładów poniesiona została w przetwórstwo przemysłowe, w ramach którego w 2013 roku
zdecydowanie wyróżniał się przemysł chemiczny a następnie spożywczy i samochodowy.
Rok 2013 był wyraźnie odmienny od poprzednich lat, jeśli chodzi o główne kierunki napływu kapitału. Wyrażało się
to dużo większym zaangażowaniem inwestorów z Wielkiej Brytanii, Francji, organizacji międzynarodowych i Rosji, zaś
mniejszą rolą inwestorów z Niemiec. Największe inwestycje greenfield zrealizował kapitał francuski. Poza zwiększoną
aktywnością kapitału rosyjskiego w ostatnich dwóch latach napływ kapitału do Małopolski z krajów zaliczanych do
grupy BRICS jest na razie niewielki, gros inwestycji napływa z kierunków tradycyjnych, tj. USA i krajów „starej” UE.
Aktywność kapitału zagranicznego w Małopolsce koncentruje się głównie na terenie Krakowskiego Obszaru
Metropolitalnego (zwłaszcza w Krakowie), a poza nim w największych miastach regionu i zachodniej części
województwa. W 2013 roku zwracały uwagę duże nakłady w Tarnowie. Długoterminowa analiza zaangażowania
inwestorów zagranicznych prowadzi jednak do wniosku, że mamy raczej do czynienia z rosnącą koncentracją inwestycji
w KOM niż z ich rozlewaniem się na inne tereny województwa. Tereny inwestycyjne położone poza Krakowskim
Obszarem Metropolitalnym charakteryzują się niską zdolnością do przyciągania inwestycji zagranicznych. Trendu tego
nie przełamały jak dotąd działania w ramach SAG i SSE, co pokazuje, że korzyści płynące z funkcjonowania w SSE i oferta
inwestycyjna SAG są niewystarczające, by zrekompensować w pełni bariery rozpoczęcia i prowadzenia działalności
przez podmioty zagraniczne w obszarze pozametropolitalnym.
Coraz większa jest rola inwestorów zagranicznych na małopolskim rynku pracy. Firmy z kapitałem zagranicznym skupiają
co najmniej 15,5% ogółu pracujących poza rolnictwem w województwie, a w dwóch gałęziach usług: działalności
finansowej oraz informacji i komunikacji ponad połowę wszystkich pracujących, natomiast w przetwórstwie
przemysłowym około 1/4. Trzy powiaty (Kraków, powiat krakowski i wielicki) skupiają przy tym blisko 3/4 pracujących
w firmach zagranicznych. Wskaźniki aktywności inwestorów zagranicznych w zakresie rynku pracy potwierdzają
obserwacje, że rok 2013 był okresem dość dobrej koniunktury – inwestorzy zagraniczni utworzyli w województwie
ponad 6 tys. nowych miejsc pracy, zwolnienia grupowe w tym sektorze własności dotknęły około 300 osób (trzy razy
mniej niż w 2012 roku). Najwięcej miejsc pracy w ostatnich latach generują zlokalizowane w Krakowie i jego strefie
podmiejskiej centra zaawansowanych usług. Rośnie równocześnie rola zagranicznych sieci handlowych oraz agencji
pracy tymczasowej z kapitałem zagranicznym.
Według danych GUS firmy z udziałem kapitału zagranicznego odznaczają się wyższym poziomem innowacyjności
niż przedsiębiorstwa rodzime, chociaż odsetek firm ponoszących nakłady na badania i rozwój nadal pozostaje na
relatywnie niskim poziomie. W ostatnich latach stwierdzono systematyczny i znaczący ilościowo wzrost nakładów
przedsiębiorstw zagranicznych na działalność innowacyjną. W samym 2013 roku miał miejsce duży wzrost nakładów
75
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
na innowacje procesowe przy podobnym jak w latach uprzednich zaangażowaniu w innowacje produktowe. Poprawia
się jednocześnie struktura firm w zakresie poziomu technologicznego – zwiększa się udział wydatków inwestycyjnych
w firmach zagranicznych reprezentujących przemysły wysokiej i średniowysokiej techniki oraz dynamicznie rośnie
zatrudnienie w firmach usługowych opartych na wiedzy.
Pozycja Małopolski w zakresie atrakcyjności inwestycyjnej oraz faktycznie poniesionych nakładów sytuuje region
w grupie województw wyróżniających się w Polsce. Województwo małopolskie – w zależności od zastosowanego
wskaźnika aktywności inwestycyjnej – zajmuje pod tym względem 4–7 miejsce w kraju. Powoli, ale systematycznie
wzrasta udział Małopolski w łącznej liczbie podmiotów z kapitałem zagranicznym zarejestrowanych w Polsce.
Podejmowane w 2014 roku działania inwestycyjne i deklaracje planów inwestycyjnych wskazują, że w perspektywie
tego roku będzie utrzymywało się zaangażowanie firm zagranicznych w regionie – ostrożnie szacując – na poziomie co
najmniej 1,2 mld USD. Połowa firm zagranicznych, która wzięła udział w badaniu ankietowym, deklaruje w najbliższych
2-3 latach zwiększenie swojego zaangażowania w województwie, szczególnie ważne w tym kontekście jest wyraźny
wzrost zainteresowania firm zagranicznych nawiązaniem współpracy z małopolskimi uczelniami wyższymi.
76
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
12. Literatura
Biernacki W., Działek J., Guzik R., Gwosdz K., Kołoś A., 2011, Ocena wpływu projektów realizowanych w ramach osi
priorytetowej 4. MRPO „Infrastruktura dla rozwoju gospodarczego”, Małopolskie Studia Regionalne, s. 2–3 (22–23), 55–102,
165–172.
Capital Confidence Barometer, 2014, EYGM Limited.
Ciechowski M., 2014, Zmiany struktury przestrzennej przemysłu województwa małopolskiego, Prace Komisji Geografii
Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, s. 26 (w druku).
Domański B., 2001, Kapitał zagraniczny w przemyśle Polski, IGiGP UJ, Kraków.
Domański B., Guzik R., Micek G., Wiedermann K., 2003, Śląsk i Małopolska jako potencjalne regiony gospodarki opartej
na wiedzy, [w:] A. Kukliński A. (red.), Gospodarka oparta na wiedzy. Perspektywy Banku Światowego, KBN, Biuro Banku
Światowego w Polsce, Warszawa, s. 253–259.
Domański B., Jarczewski W. (red.), 2006, Klimat inwestycyjny w województwie małopolskim, Urząd Marszałkowski
Województwa Małopolskiego, Kraków.
Dziemianowicz W., Jałowiecki B., 2004, Polityka miejska a inwestycje zagraniczne w polskich metropoliach, Wydawnictwo
Naukowe SCHOLAR, Warszawa.
fDi Intelligence, 2014, European Cities & Regions of the Future 2014/2015, „Financial Times”, Londyn.
Guzik R., Gwosdz K., Działek J. (red.), 2013, Klimat inwestycyjny w województwie małopolskim 2011, Urząd Marszałkowski
Województwa Małopolskiego, Kraków.
High-tech industry and knowledge-intensive services, 2009, Eurostat.
IBnGR, 2006, Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2006, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową,
Gdańsk.
IBnGR, 2013, Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2013, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową,
Gdańsk.
Jarczewski W., 2007, Pozyskiwanie inwestorów do gmin, Wolters Kluwer, Warszawa.
List of major foreign investors in Poland, December 2012, 2013, Warszawa: PAIiIZ.
List of major foreign investors in Poland, December 2013, 2014, Warszawa: PAIiIZ.
OECD BenchmarkDefinition of ForeignDirect Investment, 2008, OECD Publishing.
Rosik P., 2012, Dostępność lądowa przestrzeni Polski w wymiarze europejskim, „Prace Geograficzne”, IGiPZ PAN, s. 233.
Strategia dla rozwoju Polski południowej w obszarze województw małopolskiego i śląskiego do roku 2020, http://www.
slaskie.pl/zalaczniki/2013/04/08/1365415927/1365415979.pdf
Tholons, 2014, Top 100 Outsourcing Destinations 2014, Nowy Jork.
Wykaz transakcji zawartych w spółkach z udziałem Skarbu Państwa, w których nastąpiło zbycie akcji/udziałów stan, na dzień
31.08.2014 r. Warszawa: Ministerstwo Skarbu Państwa.
77
Kraj
78
Niemcy
Bayerische Hypo- und
Vereinsbank AG (HVB)
Philip Morris
F&P Holding
T-Mobile Deutschland
Valeo
EdF (d. Electricité de France)
Carlsberg
ČEZ
Liberty Global
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
USA
Czechy
Dania
Francja
Francja
Niemcy
USA
USA
USA
General Electric Company
2.
Luksemburg/
Wielka Brytania
ArcelorMittal
Inwestor
1.
Lp.
100–500
100–500
100–500
100–500
100–500
100–500
500 i więcej
500 i więcej
500 i więcej
500 i więcej
500 i więcej
Inwestycje
w mln USD
do końca
2013 r.
Can-Pack S.A. w Krakowie i Brzesku, Pol-Am-Pack S.A. w Krakowie, CanPack General Line Sp. z o.o. w Brzesku, Koba Organizacja Odzysku S.A.
w Krakowie i Wojniczu, CP RE Sp. z o.o. w Krakowie, Can-Pack Metal
Closures Sp. z o.o. w Krakowie, Eco Serwis Sp. z o.o. w Krakowie, CP
Brokers Sp. z o.o. w Krakowie
produkcja i recykling opakowań
metalowych
Elektrownia Skawina S.A., ČEZ Nowa Skawina S.A.
UPC Polska Sp. z o.o. (d. Aster City Cable Sp. z o.o.),
Gh Net Sp. z o.o.
produkcja energii elektrycznej i cieplnej
telewizja kablowa, internet, telefonia
stacjonarna
Carlsberg Polska S.A. w Brzesku
EdF Kraków S.A. (d. Elektrociepłownia Kraków S.A.), Dalkia
ChrzanówSp. z o.o. (d. Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o.)
w Chrzanowie, EdF Polska CUW Sp. z o.o.
produkcja energii elektrycznej i cieplnej,
usługi korporacyjne
produkcja piwa
Valeo Autosystemy Sp. z o.o. w Skawinie i Chrzanowie,
produkcja części samochodowych
Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o.
Philip Morris Polska S.A. oraz Philip Morris International Service Center
Europe Ltd. w Krakowie
produkcja papierosów, usługi finansowoksięgowe
telefonia komórkowa
*Bank Przemysłowo-Handlowy PBK S.A. w Krakowie (obecnie Bank
BPH S.A.), *biurowiec Euromarket w Krakowie
Bank BPH S.A. w Krakowie, *centrum handlowe Krokus w Krakowie,
biurowiec Onyx
ArcelorMittal Poland oddział w Krakowie (d. Huta im. Tadeusza
Sendzimira), ArcelorMittal Tubular Products Kraków (do 2007 Zakład
Walcownia Rur HTS), *Hut-Pus S.A., *Zakład Automatyzacji HTS
Sp. z o.o. (Kraków), Kolprem Sp. z o.o. (Kraków), HTS-Stal Handel
Sp. z o.o. (Kraków), Krakodlew S.A. (Kraków), ArcelorMittal Refractories
Sp. z o.o. (d. Przedsiębiorstwo Materiałów Ogniotrwałych Komex
Sp. z o.o. (Kraków), Stalprodukt S.A. (Bochnia); Arcelormittal FCE
Poland Sp. z o.o.
Miejsce inwestycji
bankowość, zarządzanie nieruchomościami
bankowość, zarządzanie nieruchomościami
produkcja metali
Rodzaj działalności
Załącznik 1. Najwięksi inwestorzy zagraniczni w województwie małopolskim w latach 1989–2013
Załączniki
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Niemcy
międzynarodowy
TriGránit
Pliva
Auchan Gruppe
Acron
Coca Cola
Mid Europa Partners
Tesco
Metro
Europejski Bank Odbudowy
i Rozwoju (EBRD)
Jerónimo Martins
MAN
Donnelley
Carrefour
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
79
20.
21.
22.
23.
24.
25.
Francja
USA
Niemcy
Portugalia
Wielka Brytania
USA
USA
Rosja
Francja
Chorwacja
Węgry
Niemcy/Szwajcaria
Ringier Axel Springer Media
12.
Kraj
Inwestor
Lp.
100–500
100–500
100–500
50–100
100–500
100–500
100–500
100–500
100–500
100–500
100–500
100–500
100–500
100–500
Inwestycje
w mln USD
do końca
2013 r.
hipermarkety Carrefour w Krakowie, Olkuszu i Tarnowie (w tym
przejęte od Ahold), supermarkety w miastach Małopolski
R.R. Donnelley Poland Sp. z o.o.
i R.R. Donnelley Europe Sp. z o.o. w Krakowie
druk czasopism
i książek telefonicznych
handel detaliczny
Man Trucks Sp. z o.o. w Niepołomicach
produkcja samochodów ciężarowych
Jerónimo Martins Dystrybucja Sp. z o.o. prowadząca sieć sklepów
Biedronka (w tym część sklepów sieci Plus odkupionej od
Tengelmann), centrum dystrybucyjne w Wojniczu i Modlnicy
Grupa Azoty S.A. w Tarnowie, *Bank Przemysłowo-Handlowy w Kra­kowie,
Globe Trade Centre S.A., Uniqa TU S.A., Polish Enterprise Fund, Polish
Enterprise Fund IV-V, Polonia Property Fund (m.in. Centrum Biurowe
Lubicz), *Sokołów S.A. (zakłady mięsne w Tarnowie), Przedsiębiorstwo
Energetyki Cieplnej w Chrzanowie (poprzez Praterm S.A.)
Przemysł chemiczny bankowość, zarządzanie
nieruchomościami, ubezpieczenia, przemysł
spożywczy, produkcja i dystrybucja ciepła
handel detaliczny
Centrum Handlowe M1, Hipermarket Real w Krakowie (d. Géant)
i Nowym Sączu, Makro Cash&Carry Poland S.A., Media Markt Polska Sp.
z o.o., Saturn Planet Sp. z o.o. placówki w Krakowie
handel detaliczny i hurtowy
Tesco Polska Sp. z o. o., sieci sklepów Tesco i Savia
Diagnostyka Sp. z .o.o.; *Lux Med. Sp. z .o.o., *Aster Kraków Sp. z o.o.,
Kolej Gondolowa Jaworzyna Krynicka S.A., Polskie Koleje Linowe S.A.,
Żabka Sp. z. o.o.
usługi medyczne, telewizja kablowa, handel
detaliczny
handel detaliczny
Coca-Cola Beverages Polska Sp. z o.o. w Staniątkach,
Multivita Sp. z.o.o w Tyliczu
Grupa Azoty S.A. w Tarnowie
produkcja nawozów azotowych i tworzyw
sztucznych
produkcja napojów
Leroy Merlin Sp. z o.o. w Krakowie i Modlniczce,
Elea Polska Sp. z o.o. w Krakowie i Tarnowie,
Auchan Polska Sp. z o.o. [CH Galeria Bronowice i hipermarket w CH
Bonarka w Krakowie]
*Pliva Kraków Zakłady Farmaceutyczne S.A.
Roland Investments Sp. z o.o. [Bonarka City Center],
Bonarka Offices Sp. z o.o. w Krakowie
Grupa Onet.pl S.A. w Krakowie
Miejsce inwestycji
handel detaliczny i hurtowy
produkcja farmaceutyków
wynajem i zarządzanie nieruchomościami
usługi internetowe
Rodzaj działalności
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Izrael
międzyanrodowy
Deutsche Bank
Allied Irish Bank
Invesco Real Estate
ING
Bahlsen
Kardan Group
Międzynarodowi inwestorzy
instytucjonalni
I.P.R. Slovakia
HGA Capital (HSH NordBank)
Neinver
Tristan Capital Partners
Fortis Bank
Goodman Group
ECE Projektmanagement
TK Development
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
80
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
Dania
Niemcy
Wielka Brytania
Belgia
Wielka Brytania
Hiszpania
Niemcy
Słowacja
Niemcy
Niderlandy
USA
Irlandia
Niemcy
Portugalia
Mota-Engil
27.
Niemcy
Kraj
SGL Carbon
Inwestor
26.
Lp.
70–100
70–100
70–100
70–100
70–100
100–500
100–500
100–500
100–500
100–500
100–500
100–500
100–500
100–500
100–500
100–500
100–500
Inwestycje
w mln USD
do końca
2013 r.
Lajkonik Snacks S.A. i Bahlsen Sweet Sp. z o.o. w Skawinie i Jaworniku
produkcja słonych przekąsek i pieczywa
cukierniczego
zarządzanie i wynajem nieruchomości
zarządzanie i wynajem nieruchomości
zarządzanie i wynajem nieruchomości
bankowość
zarządzanie i wynajem nieruchomości
zarządzanie i wynajem nieruchomości
zarządzanie i wynajem nieruchomości
wynajem i zarządzanie nieruchomościami
Przemysł chemiczny
T.K. Development Investment Sp. z o.o. [Galeria Sandecja w Nowym
Sączu; *Galeria Tarnovia w Tarnowie]
Kraków Nowe Miasto Sp. z o.o. [Kompleks handlowo-rozrywkowobiurowy Galeria Krakowska]
Coral Logistics Sp. z .o.o. w Modlniczce
*Fortis Bank Polska S.A.
Centrum Handlowe Zakopianka w Krakowie
Neinver Polska Sp. z o.o. w Krakowie
Kraków Nowe Miasto Sp. z o.o. [Kompleks handlowo-rozrywkowobiurowy Galeria Krakowska]
Bonarka City Center, Bonarka Offices Sp. z o.o.
Grupa Azoty S.A. (wcześniej: Zakłady Azotowe
w Tarnowie-Mościcach S.A.)
Globe Trade Centre S.A (biurowce Edison, Galileo, Newton, Pascal),
*GTC Galeria Kazimierz Sp. z o.o. w Krakowie
ING Bank Śląski S.A., Zakłady Metali Lekkich Kęty S.A., Vistula & Wólczanka
S.A, *Bank Przemysłowo-Handlowy PBK S.A. w Krakowie, *Instal Kraków
S.A., Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie Nationale Nederlanden Polska
S.A., Ferro International Sp. z o.o w Skawinie, Grupa Azoty S.A. w Tarnowie
bankowość, produkcja metali,
ubezpieczenia, przemysł chemiczny
zarządzanie i wynajem nieruchomości
GTC Galeria Kazimierz Sp. z o.o.
*ComArch Kraków, *Celt S.A. w Krakowie, *RT Hotels w Krakowie,
*Centrum Biurowe Lubicz Sp. z o.o. w Krakowie, *Bank Zachodni WBK
S.A. placówki w miastach Małopolski
oprogramowanie komputerowe,
hotelarstwo, produkcja mebli, zarządzanie
nieruchomościami, bankowość
zarządzanie nieruchomościami
Deutsche Bank PBC S.A. (d. Bank Współpracy Regionalnej S.A.),
*udziały w Globe Trade Centre S.A.
Mota-Engil Polska S.A. (d. Krakowskie Przedsiębiorstwo Robót Drogowych S.A.) w Krakowie, MESP Central Europe Sp. z o.o. w Krakowie
SGL Carbon Polska S.A. w Nowym Sączu
Miejsce inwestycji
bankowość, wynajem nieruchomości
budownictwo, centrum usług wspólnych
produkcja elektrod węglowych
Rodzaj działalności
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
81
Enterprise Investors
(Polsko-Amerykański
Fundusz Przedsiębiorczości
i fundusze powiązane)
Bauer Media
Kimberly-Clark
Schwarz Group
Scandinavian Tobacco
Cookson Group
Rumeli
Immoeast
Penta Investment
UBM Realitatenentwicklung
Air Products
Blackstone Group
Accor
Sazora Investments
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
Szwecja
Francja
USA
USA
Austria
Słowacja
Austria
Turcja
Wlk. Brytania
Dania
Niemcy
USA
Niemcy
USA
Kraj
70–100
70–100
70–100
70–100
70–100
70–100
70–100
70–100
70–100
70–100
70–100
70–100
70–100
70–100
Philharmonie Office Center Sp. z o.o. (Hotel Radisson), SOF Dębniki
Development Sp. z o.o. (Hotel Park Inn), UBM Polska Sp. z o.o [Alma
Tower Kraków]
wznoszenie budynków, zarządzanie
i wynajem nieruchomości, hotelarstwo
zarządzanie i wynajem nieruchomości
hotelarstwo
zarządzanie i wynajem nieruchomości
Azora International Management Sp. z o.o. (biurowiec Avatar,
biurowce Green Office w Krakowie)
Hekon Hotele Ekonomiczne Sp. z o.o., Orbis S.A. hotele w Krakowie
i Nowym Sączu
CH Krokus w Krakowie
Air Products Sp. z o.o. w Oświęcimiu i Tarnowie
Iglotex Bielsko Sp. z o.o. (d. Iglokrak Sp. z o.o., Lewil-Iglokrak Sp. z o.o.,
Firma Handlowa Scott), *Stream Communications Sp. z o.o., BRL Center
Polska Sp. z o.o., *Żabka Sp. z. o.o., Grupa Empik Media & Fashion
produkcja i dystrybucja artykułów
spożywczych, usługi teleinformatyczne
i telekomunikacyjne, handel detaliczny
produkcja gazów technicznych
Roland Investments Sp. z o.o. [Bonarka City Center],
Bonarka Offices Sp. z o.o., udziały w GTC S.A.
*Cementownia Nowa Huta S.A. w Krakowie
Vesuvius Poland Sp. z o.o.
*Scandinavian Tobacco S.A. w Jaworniku [obecnie British American
Tobacco Polska S.A.]
zarządzanie i wynajem nieruchomości
produkcja cementu
produkcja materiałów ogniotrwałych
produkcja papierosów
handel detaliczny
Kaufland Polska Markety Sp. z o.o. w Andrychowie, Chrzanowie,
Krakowie, Oświęcimiu i Tarnowie, Lidl Polska Sp. z o.o. sklepy
w miastach Małopolski, centrum dystrybucji Lidl Sp. z o.o.
w Brzozówce (pow. tarnowski)
*Kimberly-Clark S.A. w Kluczach
Grupa Interia.pl Sp. z o.o. Sp.k. (d. Interia.pl Sp. z o.o.) w Krakowie,
Radio Muzyka Fakty Sp. z o.o. w Krakowie
rozgłośnia radiowa, prowadzenie portalu
internetowego
papierowe wyroby higieniczne
*Sklepy Komfort S.A. *Sfinks Polska S.A. *Centrum PrasowoPoligraficzne w Krakowie Sp. z o.o., *Donnelley Polish American
Printing Company, *Pierwszy Polsko-Amerykański Bank S.A., *Zakłady
Metali Lekkich Kęty S.A., *Global Hotels Development Group Poland
Sp. z o.o., *Hydrotrest S.A., *Medycyna Rodzinna S.A., *Nomi S.A.
Miejsce inwestycji
handel detaliczny, (d. bankowość,
budownictwo, druk prasy i czasopism,
hotelarstwo, produkcja wyrobów
z aluminium, restauracje, usługi kurierskie)
Rodzaj działalności
Uwaga: ze względu na konieczność zachowania poufności indywidualnych danych dla niektórych firm, wielkość inwestycji podano w przedziałach
*
na koniec 2013 r. inwestor nie posiadał udziału w firmie (nastąpiła sprzedaż innemu inwestorowi lub zamknięcie oddziału).
Inwestor
Lp.
Inwestycje
w mln USD
do końca
2013 r.
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
międzynarodowy
USA
międzynarodowy
Międzynarodowi inwestorzy
instytucjonalni
Algonquin
Auchan Gruppe
Blackstone Group
Europejski Bank Odbudowy
i Rozwoju (EBRD)
Jerónimo Martins
Mid Europa Partners
Tristan Capital Partners
***
ArcelorMittal
Avestus Real Estate
Bupa International
Carlsberg
Dan Cake
EdF (d. Electricité de France)
3.
4.
5.
6.
7.
9.
10.
82
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Francja
Dania
Dania
Wielka Brytania
10–50
10–50
10–50
10–50
10–50
10–50
Luksemburg/
Wielka Brytania
USA
10–50
50-100
50-100
50-100
50-100
50-100
50-100
50-100
100 i więcej
100 i więcej
100 i więcej
Inwestycje
w mln USD
w 2013 roku
***
Wielka Brytania
USA
Portugalia
Francja
Francja
USA
Invesco Real Estate
2.
Rosja
Kraj
Acron
Inwestor
1.
Lp.
Carlsberg Polska S.A. w Brzesku
Dan Cake Polonia Sp. z o.o.
EdF Kraków S.A. (d. Elektrociepłownia Kraków S.A.), Dalkia Chrzanów
Sp. z o.o., EdF Polska CUW Sp. z o.o.
wyrobów cukiernicze i pieczywo
o przedłużonej trwałości
produkcja energii elektrycznej i cieplnej,
usługi korporacyjne
LUX MED S.A.
Avestus Real Estate Sp. z o.o. (biurowiec Enterprise Park
w Krakowie)
ArcelorMittal Poland oddział w Krakowie (d. Huta im. Tadeusza
Sendzimira), ArcelorMittal Tubular Products Kraków (do 2007 Zakład
Walcownia Rur HTS), ArcelorMittal Refractories Sp. z o.o., Stalprodukt
S.A. (Bochnia)
***
Centrum Handlowe Zakopianka w Krakowie
Kolej Gondolowa Jaworzyna Krynicka S.A., Polskie Koleje Linowe S.A.
Jerónimo Martins Dystrybucja Sp. z o.o. prowadząca sieć sklepów
Biedronka, centrum dystrybucyjne w Modlnicy
Grupa Azoty S.A. w Tarnowie
CH Krokus w Krakowie
Auchan Polska Sp. z o.o. Galeria Bronowice w Krakowie
Sheraton Krakow Hotel
Grupa Azoty S.A. w Tarnowie
GTC Galeria Kazimierz Sp. z o.o.
Grupa Azoty S.A. w Tarnowie
Miejsce inwestycji
produkcja piwa
Usługi ochrony zdrowia
zarządzanie i wynajem nieruchomości
produkcja metali
***
zarządzanie i wynajem nieruchomości
transport
handel detaliczny
produkcja nawozów azotowych i tworzyw
sztucznych
zarządzanie i wynajem nieruchomości
handel detaliczny
hotelarstwo
produkcja nawozów azotowych i tworzyw
sztucznych
zarządzanie nieruchomościami
produkcja nawozów azotowych i tworzyw
sztucznych
Rodzaj działalności
Załącznik 2. Najwięksi inwestorzy zagraniczni w województwie małopolskim w 2013 roku
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
83
USA
Valeo
Air Liquide
Air Products
Alfred Kärcher
Bahlsen
Brown Brothers Harriman
Carlo Tassara
ČEZ
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
Czechy
Włochy
USA
Niemcy
Niemcy
USA
Francja
Francja
Niemcy
United Technologies
Corporation
Izrael
Szwecja
30.
Skanska
26.
Francja
Austria
Royal Canin
25.
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
10–50
10–50
10–50
10–50
10–50
10–50
10–50
10–50
Niemcy/
Szwajcaria
UBM Realitatenentwicklung
Ringier Axel Springer Media
24.
10–50
10–50
10–50
10–50
10–50
Inwestycje
w mln USD
w 2013 roku
USA
29.
Philip Morris
23.
USA
T-Mobile Deutschland
Lone Star Funds
22.
Wielka Brytania
28.
Kermas Mining Fund
21.
Kraj
Holandia
Teva
ING
20.
USA
27.
General Electric Company
Inwestor
19.
Lp.
Lajkonik Snacks S.A. i Bahlsen Sweet Sp. z o.o. w Skawinie
i Jaworniku
produkcja słonych przekąsek i pieczywa
cukierniczego
produkcja energii elektrycznej i cieplnej
bank
Elektrownia Skawina S.A., ČEZ Nowa Skawina S.A.
Alior Bank Polska S.A. placówki w miastach Małopolski
Brown Brothers Harriman (Poland), Sp. z o.o. w Krakowie
Kärcher Sp. z o.o. w Krakowie
sprzedaż, marketing i serwis urządzeń
czyszczących
usługi finansowe i inwestycyjne
Air Products Sp. z o.o. w Oświęcimiu i Tarnowie
Air Liquide Polska Sp. z o.o. w Krakowie
Valeo Autosystemy Sp. z o.o. w Skawinie i Chrzanowie
Pratt Whitney Tubes Sp. z o. o w Niepołomicach
UBM Polska Sp. z o.o [Alma Tower Kraków]
Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o.
Teva Operations Poland sp. z o.o. oddział w Krakowie
Skanska Property Poland Sp. z o.o. kompleks biurowy Kapelanka 42
w Krakowie
Royal Canin Polska Sp. z o.o. rozbudowa zakładu
w Niepołomicach
produkcja gazów technicznych
produkcja gazów technicznych
produkcja części samochodowych
produkcja części silników lotniczych
wznoszenie budynków
telefonia komórkowa
produkcja farmaceutyków
zarządzanie i wynajem nieruchomości
produkcja karmy dla kotów i psów
Grupa Onet.pl S.A. w Krakowie
Philip Morris Polska S.A. oraz Philip Morris International Service Center
Europe Ltd. w Krakowie
produkcja papierosów, usługi finansowoksięgowe
usługi internetowe
Globe Trade Centre S.A
zarządzanie i wynajem nieruchomości
Zakłady Chemiczne Alwernia SA
ING Bank Śląski S.A., Zakłady Metali Lekkich Kęty S.A.,
Ferro International Sp. z .o.o. w Skawinie,
Grupa Azoty S.A. w Tarnowie
bankowość, produkcja metali,
ubezpieczenia, przemysł chemiczny
przemysł chemiczny
Bank BPH S.A. w Krakowie
Miejsce inwestycji
bankowość, zarządzanie nieruchomościami
Rodzaj działalności
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Nidec Corporation
Panattoni
Rail World Inc
Schwarz Group
Serco Global Serving
SGL Carbon
Shell
52.
53.
54.
55.
56.
57.
Louvre Hotels Group
47.
51.
Kardan Group
46.
Motorola
Intersnack
45.
50.
Hosta Schokolade
International
44.
Mota-Engil
GMD
43.
49.
Szwajcaria
Genfer
42.
McDonald’s
Francja
F&P Holding
41.
48.
Holandia
(Niderlandy)
East-West Development
Office
40.
84
Poniżej 10
Poniżej 10
Holandia/
W. Brytania
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Inwestycje
w mln USD
w 2013 roku
Niemcy
Wielka Brytania
Niemcy
USA
USA
Japonia
USA
Portugalia
USA
Francja
Izrael
Niemcy
Norwegia
USA
USA
Kraj
Cisco
Inwestor
39.
Lp.
handel paliwami, usługi korporacyjne
produkcja elektrod węglowych
usługi korporacyjne
handel detaliczny
towarowy transport kolejowy
centrum logistyczne
produkcja części samochodowych
oprogramowanie komputerowe
budownictwo, centrum usług wspólnych
restauracje
hotelarstwo
Centrum Usług Wspólnych (SSC) Shell Polska Sp. z o.o.
w Zabierzowie, stacje paliw w Małopolsce
SGL Carbon Polska S.A. w Nowym Sączu
Serco European Services Sp. z o.o. w Krakowie
Kaufland Polska Markety Sp. z o.o. w Andrychowie, Krakowie,
Oświęcimiu i Tarnowie, Lidl Polska Sp. z o.o. sklepy w miastach
Małopolski, centrum dystrybucji Lidl Sp. z o.o. w Brzozówce (pow.
tarnowski)
Rail Polska we Włosienicy (pow. oświęcimski)
Panattoni Park Kraków w Skawinie
Nidec Motors & Actuators Sp. z o.o. w Niepołomicach
Motorola - Finance Operation Service Center Sp. z o.o., Motorola
Solutions Systems Polska Sp. z o.o.
Mota-Engil Polska S.A., MESP Central Europe Sp. z o.o.
w Krakowie
Restauracje McDonald’s w Krakowie, Tarnowie, Zakopanem, Nowym
Sączu, Olkuszu i Kłaju
Hotel Tulip Inn w Krakowie
Globe Trade Centre S.A (biurowce Edison, Galileo, Newton, Pascal)
Intersnack Poland Sp. z o.o. w Niedźwiedziu (gm. Słomniki)
pakowanie i sprzedaż orzeszków, migdałów
i pistacji
zarządzanie i wynajem nieruchomości
Wawel S.A. w Dobczycach
Polplast Polska Sp. z o.o. w Myślenicach
produkcja słodyczy
przetwórstwo tworzyw sztucznych
Puro Hotel Kraków Sp. z o.o.
Can-Pack S.A. w Krakowie i Brzesku, Pol-Am-Pack S.A.
w Krakowie, Can-Pack General Line Sp. z o.o. w Brzesku
produkcja i recykling opakowań
metalowych
hotelarstwo
Orange Office Park w Krakowie
Cisco Systems Poland Sp. z o.o. w Krakowie
Miejsce inwestycji
zarządzanie i wynajem nieruchomości
Centrum usług wspólnych (SSC)
Rodzaj działalności
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Tengelmann
TriGránit
Woodward Governor
59.
60.
61.
USA
Węgry
Niemcy
Francja
Kraj
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Poniżej 10
Inwestycje
w mln USD
w 2013 roku
Bonarka Offices Sp. z o.o. w Krakowie
Woodward Poland Sp. z o.o. w Niepołomicach
produkcja urządzeń do sterowania
procesami przemysłowymi
Superhobby Market Budowlany Sp. z o.o. nowy sklep OBI
w Krakowie
Sopem Sp. z o.o. nowy zakład produkcyjny w Niepołomicach
Miejsce inwestycji
zarządzanie i wynajem nieruchomości
handel detaliczny i hurtowy
produkcja automatycznych napędów do
rolet i bram
Rodzaj działalności
85
USA
Blackstone (poprzez Valad
Europe)
EdF (d. Electricité de France)
Foncière Euris
Philip Morris
Skanska
2.
3.
4.
5.
6.
Kraj
Szwecja
USA
Francja
Francja
Rosja
Acron
Inwestor
1.
Lp.
50 i więcej
zarządzanie i wynajem nieruchomości
produkcja papierosów, usługi finansowoksięgowe
50 i więcej
Skanska Property Poland Sp. z o.o. kompleks biurowy Kapelanka 42
oraz budynek biurowo-handlowo-usługowy przy Rondzie Mogilskimw
Krakowie
Philip Morris Polska S.A. oraz Philip Morris International Service Center
Europe Ltd. w Krakowie
Centrum Handlowo Usługowe Serenada w Krakowie
EdF Kraków S.A. modernizacja oddziału, EdF Polska CUW Sp. z o.o.,
Dalkia Chrzanów Sp. z o.o.,
produkcja energii elektrycznej i cieplnej,
usługi korporacyjne
zarządzanie i wynajem nieruchomości
Planowana rozbudowa Centrum Handlowego Krokus w Krakowie
(o około 50 tys. m2)
Grupa Azoty S.A. w Tarnowie
Miejsce inwestycji
zarządzanie nieruchomościami
produkcja nawozów azotowych
i tworzyw sztucznych
Rodzaj działalności
50 i więcej
50 i więcej
50 i więcej
50 i więcej
Docelowe
nakłady
inwestycyjne
w mln USD
Załącznik 3. Inwestycje zagraniczne realizowane lub planowane na terenie
województwa małopolskiego po 31 grudnia 2013 roku
Źródło: badania własne
Uwaga: ze względu na fakt, że niektóre firmy nie udzieliły zgody na ujawnienie dokładnej kwoty inwestycji dane podano szacunkowo w przedziałach wielkości (w oparciu o dane pozyskane z KRS), a w ramach każdego z przedziałów
inwestorów uszeregowano alfabetycznie. Nie podano nazw firm, dla których brak było wiarygodnych danych wtórnych, a które nie zgodziły się na upublicznienie kwoty nakładów podanej w badaniu ankietowym (***).
Somfy
Inwestor
58.
Lp.
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
USA
Szwajcaria
Brembo
Donnelley
F &P Holding
Hosta Schokolade
International
Jerónimo Martins
Reino Partners
Royal Canin
SGL Carbon
Somfy
Teva
T-Mobile Deutschland
Valeo
W.P. Carey
Alpha Technology
ArcelorMittal
Avestus Real Estate
Capita Group
Cisco
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
86
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
USA
Wielka Brytania
1-10
1-10
1-10
1-10
Luksemburg/
Wielka Brytania
USA
1-10
10-50
10-50
10-50
10-50
10-50
10-50
10-50
10-50
10-50
10-50
10-50
10-50
10-50
10-50
10-50
Liechtenstein
USA
Francja
Niemcy
Izrael
Francja
Niemcy
Francja
***
Portugalia
USA
Włochy
Grecja
Bluehouse Capital
9.
Niemcy
Kraj
Bahlsen
Inwestor
7.
Lp.
Docelowe
nakłady
inwestycyjne
w mln USD
Centrum usług wspólnych (SSC)
usługi outsourcingowe
zarządzanie i wynajem nieruchomości
produkcja metali
produkcja tworzyw sztucznych
zarządzanie i wynajem nieruchomości
produkcja części samochodowych
telefonia komórkowa
Cisco Systems Poland Sp. z o.o. w Krakowie
Capita (Polska) Sp z o.o. w Krakowie
Avestus Real Estate Sp. z o.o. (biurowiec C i D Enterprise Park
w Krakowie)
ArcelorMittal Poland oddział w Krakowie, Arcelormittal Refractories
Sp. z o.o.w Krakowie
Alpha TechnologySpółka z o.o. SKA w Niepołomicach
Biurowiec przy ul. Bobrzyńskiego w Krakowie
Valeo Autosystemy Sp. z o.o. w Skawinie i Chrzanowie
Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. rozbudowa i modernizacja sieci
telefonii komórkowej
Teva Operations Poland sp. z o.o. oddział w Krakowie
Sopem Sp. z o.o.nowy zakład produkcyjny w Niepołomicach
produkcja automatycznych napędów do
rolet i bram
produkcja farmaceutyków
SGL Carbon Polska S.A. w Nowym Sączu
Royal Canin Polska Sp. z o.o. w Niepołomicach
przejęcie jednego z biurowców z kompleksu biurowego Kapelanka 42
w Krakowie
nowe placówki handlowe w województwie małopolskim
Wawel S.A. w Dobczycach
Can-Pack S.A. w Brzesku, Can-Pack Metal Closures Sp. z o.o.,
Can-Pack General Line Sp. z o.o.nowe zakłady w Tarnowie
R.R. Donnelley Poland Sp. z o.o. i R.R. Donnelley Europe Sp. z o.o.
w Krakowie
nowy zakład w Niepołomicach
Centrum Biurowe Euromarket w Krakowie
Bahlsen Sp. z o.o. w Skawinie
Miejsce inwestycji
produkcja elektrod węglowych
produkcja karmy dla kotów i psów
***
Handel detaliczny
produkcja słodyczy
produkcja opakowań metalowych
druk czasopism i książek telefonicznych
produkcja tarcz hamulcowych
zarządzanie nieruchomościami
słone przekąski i pieczywo cukiernicze
Rodzaj działalności
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Holandia
(Niderlandy)
East-West Development
Office
HSBC
ING
Lufthansa
PerkinElmer
R&R Ost Europe
Schwarz Group
ATB Austria Antriebstechnik
Auchan Gruppe
Brown Brothers Harriman
Capgemini
Carrefour
Cineworld Group
Dan Cake
Doughty Hanson & Co
GMD
Goodman
Griffin Group
IMI
Intersnack
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
87
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
Niemcy
Wielka Brytania
Luksemburg
Wielka Brytania
Francja
USA
Dania
Wielka Brytania
Francja
Francja
USA
Francja
Austria
Niemcy
Niemcy/Chiny
USA
Niemcy
Holandia
USA
Kraj
Delphi
Inwestor
28.
Lp.
***.
***.
b.d.
b.d.
***.
***
***
b.d.
b.d.
***
***
b.d.
***
1-10
1-10
1-10
1-10
1-10
1-10
1-10
1-10
Docelowe
nakłady
inwestycyjne
w mln USD
IMI International Sp. z o.o. w Olewinie (pow. Olkuski)
Intersnack Poland Sp. z o.o. w Niedźwiedziu (gm. Słomniki)
logistyka i magazynowanie
pakowanie i sprzedaż orzeszków,
migdałów i pistacji
przejęcie Centrum Biurowego Lubicz w Krakowie
Coral Logistics Sp. z .o.o. (Krakow Airport Logistics Centre) rozbudowa
centrum logistycznego w Modlniczce (pow. krakowski)
budowanie, zarządzanie i wynajem
nieruchomości logistycznych
zarządzanie nieruchomościami
Polplast Polska Sp. z o.o.
przetwórstwo tworzyw sztucznych
Ardagh Metal Packaging Poland Sp. z o.o. (d. Impress) w Kątach (pow.
proszowicki)
Dan Cake Polonia Sp. z o.o. w Chrzanowie
wyrobów cukiernicze i pieczywo
o przedłużonej trwałości
opakowania metalowe
Cinema City International posiadająca kina m.in. w Krakowie
przejęcie Kraków Plaza w Krakowie od Klépierre
Capgemini Polska Sp. z o.o
Brown Brothers Harriman (Poland) Sp. z o.o. w Krakowie
Przejęcie sieci Real (placówki w Krakowie, Nowym Sączu i Tarnowie)
Fabryka Silników Elektrycznych Tamel SA w Tarnowie
nowe sklepy Lidl w wojewodztwie małopolskim
nowe drogerie Rossmann w województwie małopolskim
PerkinElmer Shared Services Sp. z o.o.
kina
handel detaliczny
centrum usług outsourcingowych
usługi finansowe
handel detaliczny
produkcja silników elektrycznych
handel
handel
centrum finansowe i obsługi klienta
Lufthansa Global Business Services Sp. z o.o.
ING Bank Śląski S.A., Zakłady Metali Lekkich Kęty S.A., Ferro
International Sp. z .o.o. w Skawinie, Grupa Azoty S.A. w Tarnowie
bankowość, produkcja metali,
ubezpieczenia
centrum usług wspólnych
HSBC Service Delivery (Polska) Sp. z o.o. w Zabierzowie
kompleks Orange Office Park w Krakowie
rozwój centrum badawczo-rozwojowego Delphi w Krakowie
Miejsce inwestycji
usługi finansowe
zarządzanie i wynajem nieruchomości
projektowanie części samochodowych
Rodzaj działalności
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Motorola
Nidec Corporation
Nokia
Papag AG
Piarfin
53.
54.
55.
56.
57.
88
Silgan
Swisspor
Tesco
TriGránit
UBS
Van Genechten
Woodward Governor
61.
63.
63.
64.
65.
66.
67.
***
***
***
***
b.d.
***
***
VG Polska Sp. z o.o. w Chełmku
Woodward Poland Sp. z o.o. w Niepołomicach
produkcja urządzeń do sterowania
procesami przemysłowymi
UBS Service Centre (Poland) Sp. z o.o. w Zabierzowie
Bonarka Offices Sp. z o.o. w Krakowie
Tesco Polska Sp. z o. o. nowe sklepy w Małopolsce
Swisspor Polska Sp. z o. o.
Silgan White Cap Polska Sp. z o.o. w Niepołomicach
Sokołów S.A. prowadząca działalność m.in. w Tarnowie
(Zakłady Mięsne w Tarnowie)
Grupa Onet.pl S.A. w Krakowie
Rail Polska we Włosienicy (pow. oświęcimski)
Texpol Sp. z o.o. w Bochni
produkcja opakowań z tektury falistej
usługi korporacyjne
zarządzanie i wynajem nieruchomości
handel detaliczny
produkcja styropianu
produkcja opakowań metalowych
produkcja mięsa i wyrobów z mięsa
usługi internetowe
towarowy transport kolejowy
produkcja płyt klejonych z drewna
przejęcie sieci sklepów DIY Praktiker, w tym placówki w Krakowie
Nokia Solutions And Networks Sp. z o.o.
technologia dla infrastruktury
telekomunikacyjnej
handel
Nidec Motors & Actuators Sp. z o.o. w Niepołomicach
Motorola Solutions Systems Polska Sp. z o. o. (d. Motorola Polska
Electronics Sp. z o. o.) w Krakowie
Górka Cement Sp. z o.o. w Trzebini
Man Trucks Sp. z o.o. rozwój zakładu w Niepołomicach
przejęcie Scanmed Multimedis S.A. prowadzącej działalność
m.in. w Krakowie
Lenze Tarnów Sp. z o.o.
Miejsce inwestycji
produkcja części samochodowych
oprogramowanie komputerowe
produkcja materiałów ogniotrwałych
produkcja samochodów ciężarowych
usługi medyczne
produkcja elementów maszyn i urządzeń
Rodzaj działalności
Źródło: badania własne
Uwaga: dane o inwestycjach pochodzą bezpośrednio od firm (badania ankietowe i roczne sprawozdania finansowe), komunikatów prasowych firm, publikacji Państwowej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych, informacji SSE
oraz dzienników i prasy specjalistycznej. Nie ujawniono informacji (***) dla firm, które w badaniu ankietowym nie udzieliły zgody na ujawnienie planowanej kwoty inwestycji, a brak było wiarygodnych danych wtórnych.
USA
Belgia
Szwajcaria
Węgry
Wielka Brytania
Szwajcaria
USA
Dania
Saturn Nordic Holding
(Danish Crown)
60.
***
b.d.
Niemcy/
Szwajcaria
Ringier Axel Springer Media
***
b.d.
***
***
***
***
***
b.d.
***.
***
Włochy
Szwajcaria
Finlandia
Japonia
USA
Włochy
Kraj
USA
59.
Mapei
52.
Rail World
MAN
51.
58.
RPA
Life Healthcare Group
Holdings Ltd
50.
Niemcy
Niemcy
Lenze
Inwestor
49.
Lp.
Docelowe
nakłady
inwestycyjne
w mln USD
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Załącznik 4. Wartości inwestycji i ich struktura w 2013 roku w mln euro
Tabela IV.1. Wartość inwestycji zagranicznych w sektorze przemysłowym według sekcji i działów PKD w 2013 roku
Nakłady w 2013roku
PKD
B,C,D,E
Sekcja/Dział
Wartość inwestycji
w mln €
Odsetek inwestycji
w danej sekcji
Odsetek inwestycji
ogółem
Przemysł
514,1
x
43,5
C
Przetwórstwo przemysłowe, w tym
464,8
100,0
39,4
24
produkcja metali
16,3
3,5
1,4
12
produkcja wyrobów tytoniowych
27,1
5,8
2,3
20
produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych
246,1
52,9
20,9
25
produkcja metalowych wyrobów gotowych
10,5
2,3
0,9
29
produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep, naczep
33,7
7,3
2,9
11
produkcja napojów
12,8
2,7
1,1
10
produkcja artykułów spożywczych
53,4
11,5
4,5
23
produkcja wyrobów z pozostałych surowców
niemetalicznych
6,2
1,3
0,5
21
produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych
oraz leków i pozostałych wyrobów farmaceutycznych
11,1
2,4
0,9
27
produkcja urządzeń elektrycznych
16,6
3,6
1,4
18
poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji
2,0
0,4
0,2
17
produkcja papieru i wyrobów z papieru
1,9
0,4
0,2
22
produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych
9,3
2,0
0,8
28
produkcja maszyn i urządzeń
5,0
1,1
0,4
26
produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych
i optycznych
3,5
0,7
0,3
30
produkcja pozostałego sprzętu transportowego
7,6
1,6
0,6
32
pozostała produkcja wyrobów
1,0
0,2
0,1
14
produkcja odzieży
0,0
0,0
0,0
15
produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych
0,0
0,0
0,0
16
produkcja wyrobów z drewna oraz korka
0,2
0,0
0,0
13
produkcja wyrobów tekstylnych
0,0
0,0
0,0
pozostałe branże
0,7
0,1
0,1
35,5
100,0
3,0
0,0
100,0
0,0
D
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną,
gaz i gorącą wodę
E
Dostawa wody, gospodarowanie ściekami
i odpadami, rekultywacja
89
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Nakłady w 2013roku
PKD
Sekcja/Dział
B
Górnictwo i wydobywanie
F
Budownictwo
42
Wartość inwestycji
w mln €
Odsetek inwestycji
w danej sekcji
Odsetek inwestycji
ogółem
0,4
100,0
0,0
13,5
100,0
1,1
roboty związane z budową obiektów inżynierii lądowej
i wodnej
5,6
41,3
0,5
41
roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków
7,7
56,9
0,6
43
roboty budowlane specjalistyczne
0,2
1,8
0,0
Tabela IV.2. Wartość inwestycji zagranicznych w sektorze usługowym według sekcji i działów PKD w 2013 roku
Nakłady w 2013 roku
PKD
Sekcja/Dział
Wartość inwestycji
w mln €
Odsetek inwestycji
w danej sekcji
Odsetek inwestycji
ogółem
Sektor usługowy
665,9
x
53,5
G
Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów
127,7
100,0
10,8
47
handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego
pojazdami samochodowymi
85,2
66,7
7,2
46
handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami
samochodowymi
40,9
32,0
3,5
45
handel hurtowy i detaliczny pojazdami
samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych
1,6
1,3
0,1
L
Działalność związana z obsługą rynku
nieruchomości
285,5
100,0
24,2
K
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
23,1
100,0
2,0
64
finansowa działalność usługowa, z wyłączeniem
ubezpieczeń i funduszów emerytalnych 17,8
76,8
1,5
5,3
23,2
0,5
pozostałe działalności
J
Informacja i komunikacja
61,9
100,0
5,2
61
Telekomunikacja
22,2
35,9
1,9
62
działalność związana z oprogramowaniem i doradztwem
w zakresie informatyki oraz działalność powiązana
23,6
38,2
2,0
63
działalność usługowa w zakresie informacji
13,3
21,5
1,1
59
działalność związana z produkcją filmów, nagrań wideo,
programów telewizyjnych, nagrań dźwiękowych
i muzycznych
2,3
3,8
0,2
60
nadawanie programów ogólnodostępnych
i abonamentowych
0,0
0,0
0,0
58
działalność wydawnicza
0,3
0,5
0,0
Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami
gastronomicznymi
53,4
100,0
4,5
Zakwaterowanie
46,6
87,3
3,9
I
55
90
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Nakłady w 2013 roku
PKD
Sekcja/Dział
56
działalność usługowa związana z wyżywieniem
M
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna
71
Wartość inwestycji
w mln €
Odsetek inwestycji
w danej sekcji
Odsetek inwestycji
ogółem
6,8
12,7
0,6
10,2
100,0
0,9
działalność w zakresie architektury i inżynierii; badania
i analizy techniczne
6,2
61,1
0,5
69
działalność prawnicza, rachunkowo-księgowa
i doradztwo podatkowe
1,1
10,3
0,1
70
działalność firm centralnych (head offices);
doradztwo związane z zarządzaniem
2,9
28,5
0,2
74
pozostała dział. profesjonalna, naukowa i techniczna
0,0
0,0
0,0
pozostałe działalności
0,0
0,0
0,0
H
Transport i gospodarka magazynowa
68,9
100,0
5,8
49
transport lądowy oraz transport rurociągowy
68,9
100,0
5,8
52
magazynowanie i działalność usługowa wspomagająca
transport
0,0
0,0
0,0
53
działalność pocztowa i kurierska
0,0
0,0
0,0
51
transport lotniczy
0,0
0,0
0,0
Q
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna
28,5
100,0
2,4
86
opieka zdrowotna
28,5
100,0
2,4
87
pomoc społeczna z zakwaterowaniem
0,0
0,0
0,0
N
Działalność w zakresie usług administrowania
i działalność wspierająca
5,9
100,0
0,5
82
działalność związana z administracyjną obsługą biura
i pozostała działalność wspomagająca prowadzenie
działalności gospodarczej
5,9
100,0
0,5
81
działalność usługowa związana z utrzymaniem porządku
w budynkach i zagospodarowaniem terenów zieleni
0,0
0,0
0,0
80
działalność detektywistyczna i ochroniarska
0,0
0,0
0,0
79
działalność organizatorów turystyki, pośredników
i agentów turystycznych oraz pozostała działalność
usługowa w zakresie rezerwacji
0,0
0,0
0,0
pozostałe działalności
0,0
0,0
0,0
R
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją
0,8
100,0
0,1
92
działalność związana z grami losowymi i zakładami
wzajemnymi
0,0
0,0
0,0
93
działalność sportowa, rozrywkowa i rekreacyjna
0,0
0,0
0,0
91
działalność bibliotek, archiwów, muzeów oraz pozostała
działalność związana z kulturą
0,8
100,0
0,1
S
Pozostała działalność usługowa
0,0
100,0
0,0
P
Edukacja
0,0
100,0
0,0
91
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
Tabela IV.3. Wartość inwestycji zagranicznych według krajów pochodzenia w 2013 roku
Kraj
Inwestycje ogółem
W tym greenfield
mln €
%
mln €
%
Europa
734,9
62,3
289,3
79,6
Wielka Brytania
200,8
17,0
7,2
2,0
Francja
191,3
16,2
115,3
31,7
Rosja
75,7
6,4
0,8
0,2
Niemcy
68,4
5,8
48,1
13,2
Portugalia
53,1
4,5
47,7
13,1
Dania
33,7
2,9
0,4
0,1
Szwecja
18,6
1,6
17,0
4,7
Szwajcaria
17,0
1,4
12,7
3,5
Finlandia
15,5
1,3
0,0
0,0
Luksemburg
14,6
1,2
7,1
1,9
Włochy
13,8
1,2
10,8
3,0
Austria
10,4
0,9
7,8
2,2
Węgry
6,7
0,6
6,7
1,8
Norwegia
5,5
0,5
5,5
1,5
Niderlandy
4,7
0,4
1,3
0,3
Czechy
2,9
0,3
0,0
0,0
Belgia
1,4
0,1
0,4
0,1
Hiszpania
0,5
0,0
0,5
0,1
Słowacja
0,2
0,0
0,2
0,1
Ameryka Północna
252,6
21,4
61,2
16,9
USA
252,6
21,4
61,2
16,9
Azja
41,3
3,5
12,8
3,5
Izrael
32,5
2,7
5,5
1,5
Japonia
5,9
0,5
4,3
1,2
Turcja
2,0
0,2
2,0
0,6
Chiny
1,0
0,1
1,0
0,3
151,1
12,8
0,0
0,0 1180,0
100,0
363,3
100,0
Instytucje międzynarodowe
Ogółem
Źródło: badania własne.
92
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Tabela IV.4. Inwestycje w firmach z kapitałem zagranicznym w województwie małopolskim według powiatów w 2013 roku
Lp.
Powiat
1.
Kraków
2.
krakowski
3.
wartość inwestycji w mln €
wartość inwestycji
greenfield w mln €
621,1
182,8
68,1
56,7
Tarnów
240,7
11,0
4.
brzeski
19,4
4,9
5.
wielicki
44,7
44,7
6.
oświęcimski
14,4
5,2
7.
chrzanowski
57,2
24,2
8.
Nowy Sącz
8,1
3,5
9.
olkuski
5,3
4,3
10.
myślenicki
9,4
9,4
11.
bocheński
9,3
1,5
12.
tarnowski
3,3
2,6
13.
nowosądecki
14,1
2,2
14.
wadowicki
1,5
1,0
15.
tatrzański
51,1
1,3
16.
gorlicki
3,4
0,8
17.
nowotarski
3,0
3,0
18.
limanowski
1,8
1,8
19.
dąbrowski
0,5
0,5
20.
miechowski
1,7
0,5
21.
proszowicki
0,6
0,3
22.
suski
1,5
1,5
1180,0
363,3
Ogółem
93
Małopolskie Obserwatorium Gospodarki
www.mog.malopolska.pl
13. Spis rysunków i tabel
Spis rysunków
Rysunek 1. Wartość (roczna i skumulowana) inwestycji zagranicznych w województwie małopolskim
do końca 2013 roku ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������7
Rysunek 2. Nakłady inwestorów zagranicznych w latach 1989–2013 i w 2013 roku według typu nakładów (w %) �������9
Rysunek 3. Wielkość nakładów w latach 2007−2013 według typu(w mln USD) �����������������������������������������������������������������������������������9
Rysunek 4. Napływ inwestycji do województwa małopolskiego według roku i sektorów gospodarki (mln USD) ���������13
Rysunek 5. Udział wybranych gałęzi w inwestycjach zagranicznych w przemyśle przetwórczym �����������������������������������������14
Rysunek 6. Udział wybranych gałęzi usług w inwestycjach zagranicznych w usługach ogółem ���������������������������������������������21
Rysunek 7. Struktura zatrudnienia centrów usług w KOM w podziale na typy centrów (stan na 31.12.2013) �����������������27
Rysunek 8. Udział centrów usług w łącznej ich liczbie według roku założenia �����������������������������������������������������������������������������������28
Rysunek 9. Procesy biznesowe obsługiwane w krakowskich centrach usług ���������������������������������������������������������������������������������������29
Rysunek 10. Wartość inwestycji zagranicznych według krajów pochodzenia kapitału
Rysunek 11.
Rysunek 12.
Rysunek 13.
Rysunek 14.
Rysunek 15.
Rysunek 16.
Rysunek 17.
Rysunek 18.
Rysunek 19.
Rysunek 20.
Rysunek 21.
Rysunek 22.
Rysunek 23.
Rysunek 24.
Rysunek 25.
Rysunek 26.
w latach 1989–2013 (w mln USD) ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������33
Wartość inwestycji zagranicznych według krajów pochodzenia kapitału w 2013 roku (w mln USD) �����������34
Spółki z udziałem kapitału zagranicznego w powiatach Małopolski w 2013 roku ���������������������������������������������������39
Całkowita wartość inwestycji zagranicznych w powiatach Małopolski w latach 1989–2013 �����������������������������40
Wielkość inwestycji zagranicznych w latach 1989–2013 w przeliczeniu na 1 mieszkańca ���������������������������������41
Udział inwestycji greenfield w ogólnej wartości BIZ w latach 1989–2013 �����������������������������������������������������������������������42
Udział firm z kapitałem zagranicznym w ogólnej liczbie pracujących według działów PKD
w województwie małopolskim w 2013 roku �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������53
Rola firm zagranicznych na lokalnych rynkach pracy w województwie małopolskim �������������������������������������������55
Bilans miejsc pracy w firmach zagranicznych w województwie małopolskim w 2012 roku �����������������������������56
Odsetek przedsiębiorstw innowacyjnych w województwie małopolskim i w Polsce
w latach 2006–2013 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������58
Odsetek przedsiębiorstw przemysłowych w województwie małopolskim i w Polsce,
które wprowadziły nowe lub istotnie ulepszone dla rynku produkty �������������������������������������������������������������������������������60
Wielkość nakładów na działalność innowacyjną w województwie małopolskim
według sektorów w latach 2005–2013 (w mln zł) �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������61
Udział nakładów inwestycyjnych w zakładach przemysłowych greenfield według poziomu
zaawansowania technologicznego (rok 2007 = 100) �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������61
Zatrudnienie w firmach z udziałem kapitału zagranicznego greenfield według poziomu
technologicznego �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������62
Kierunki rozwoju działalności inwestorów w województwie małopolskim �����������������������������������������������������������������67
Klimat inwestycyjny w województwie małopolskim – wskaźnik syntetyczny �������������������������������������������������������������71
Wskaźnik syntetyczny klimatu inwestycyjnego a poziom napływu inwestycji zagranicznych �������������������������72
94
Inwestorzy zagraniczni w Małopolsce w 2013 r.
Spis tabel
Tabela 1.
Tabela 2.
Liczba przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego zarejestrowanych w Małopolsce�����������������������������8
Stopy wejścia i wyjścia brutto oraz stopy wejścia netto firm z udziałem kapitału zagranicznego
w Małopolsce���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������8
Tabela 3.
Liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego w Polsce w latach 1995 i 2013�����������������������������������������������������10
Tabela 4.
Charakterystyka dynamiki liczby firm z udziałem kapitału zagranicznego zarejestrowanych
w Małopolsce na tle kraju�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������11
Tabela 5.
Wartość BIZ w sektorze przemysłowym oraz ich struktura według sekcji i działów PKD
w latach 1989–2013 i w 2013 roku ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������17
Tabela 6.
Wartość BIZ w usługi oraz ich struktura według sekcji i działów PKD
w latach 1989–2013 i w 2013 roku ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������23
Tabela 7.
Zatrudnienie i liczba centrów usług z kapitałem zagranicznym w Polsce (stan na 31.12.2013) �����������������������26
Tabela 8.
Lista inwestorów zagranicznych posiadających centra usług BPO, ITO, SSC, R&D w województwie
małopolskim (stan na 31.12.2013). ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������27
Tabela 9.
Udział poszczególnych państw w liczbie i zatrudnieniu w centrach usług w KOM (stan na 31.12.2013) ���28
Tabela 10. Profil działalności wybranych centrów usług w KOM �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������30
Tabela 11. Kraje o największym zaangażowaniu kapitału w Małopolsce w latach 2008–2013 �������������������������������������������������33
Tabela 12. Wartość inwestycji zagranicznych oraz ich struktura według krajów pochodzenia kapitału w latach
1989–2013 �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������35
Tabela 13. Wartość inwestycji zagranicznych oraz ich struktura według krajów pochodzenia
kapitału w 2013 roku �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������37
Tabela 14. Liczba spółek z udziałem kapitału zagranicznego w Małopolsce w 1995 i 2013 roku �������������������������������������������38
Tabela 15. Inwestycje zagraniczne na terenie Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego oraz poza nim w latach
1989–2013 i w 2013 roku �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������43
Tabela 16. Inwestycje greenfield w firmach działających w specjalnych strefach ekonomicznych �����������������������������������������45
Tabela 17.Inwestycje greenfield w firmach działających w strefach aktywności gospodarczej �����������������������������������������������46
Tabela 18. Wartość inwestycji w firmach z kapitałem zagranicznym w województwie małopolskim
według powiatów w latach 1989–2013 i w 2013 roku �������������������������������������������������������������������������������������������������������������48
Tabela 19. Wielkość oraz struktura zatrudnienia w firmach z udziałem kapitału zagranicznego
według krajów pochodzenia kapitału oraz sektorów gospodarki na koniec 2013 roku ���������������������������������������50
Tabela 20. Struktura zatrudnienia w firmach zagranicznych w Małopolsce według sekcji i działów PKD
w 2013 roku ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������51
Tabela 21. Odsetek przedsiębiorstw przemysłowych ponoszących nakłady na innowacje według sektorów
własności w latach 2006–2013 �����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������59
Tabela 22. Odsetek przedsiębiorstw przemysłowych w województwie małopolskim, które poniosły nakłady na
działalność innowacyjną według sektorów własności w latach 2005–2013 ����������������������������������������������������������������60
Tabela 23. Wielkość nakładów przedsiębiorstw przemysłowych w województwie małopolskim na działalność
innowacyjną w latach 2005–2013 roku w mln zł �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������60
Tabela 24. Porównanie nakładów firm zagranicznych na działalność innowacyjną w 2012 roku
według województw �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������63
Tabela 25. Atrakcyjność inwestycyjna podregionów Małopolski według typów działalności ���������������������������������������������������70
Tabela 26. Czynniki i bariery atrakcyjności inwestycyjnej w województwie małopolskim ���������������������������������������������������������73
95
ww
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Wydawca:
Urzad Marszałkowski Województwa Małopolskiego
Departament Polityki Regionalnej
ul. Basztowa 22, 31–156 Kraków
Adres do korespondencji: ul. Racławicka 56, 30–017 Kraków
www.malopolskie.pl
Publikacja elektroniczna
ISBN: 978-83-64155-86-4