złość i agresja u dzieci w wieku przedszkolnym

ZŁOŚĆ I AGRESJA U DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
Złość jest uczuciem pojawiającym się u dzieci w wieku przedszkolnym w sytuacjach,
gdy zostały przez kogoś oszukane, kiedy zostały potraktowane niesprawiedliwie. Czasem
gniew pojawia, gdy dziecko nie zrozumiało zadania, gdy nie potrafi dorównać rówieśnikom
lub gdy jest pozbawione przyjemności dostępnej rówieśnikom. Dzieci w wieku
przedszkolnym złoszczą się także, gdy zabiera im się własność, przeszkadza w zabawie, gdy
przedmioty nie działają zgodnie z ich życzeniem, lub gdy wymaga się od nich czegoś, czego
w danej chwili nie chcą wykonać. Złość może być również środkiem do osiągnięcia celu. Z
wiekiem zwiększa się ilość sytuacji wywołujących złość. Ważną sprawą, jest nauczenie
dziecka, by gniew kierowało na tory społecznie akceptowane, gdyż często złość jest
bezpośrednią przyczyną zachować agresywnych.
Agresją Ranschburg (1985, s. 77) nazywa każde zamierzone działanie – w formie
otwartej lub symbolicznej – mające na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty lub
bólu.
Przyczyny agresji:
niezaspokojenie potrzeb lub pragnień,
uczenie się poprzez naśladowanie zachowania osób ważnych dla dziecka
(rozwiązywanie problemu za pomocą agresji),
 środki masowego przekazu (oglądanie bajek, filmów i programów, w których
występuje przemoc).


U dzieci w wieku przedszkolnym można wyróżnić kilka form agresywnych zachowań:
 agresja fizyczna, polegająca na ataku fizycznym bądź obronie – jej przyczyną często
bywa konflikt o zabawkę bądź pomysł na zabawę. Przejawia się nie tylko biciem,
szczypaniem, szarpaniem i kopaniem, ale również wyrywaniem sobie zabawki,
popychaniem, rzucaniem i niszczeniem przedmiotów,
 agresja werbalna polegająca na konfrontacji słownej związanej z wyzwiskami, a
także obwinianiem, skarżeniem, komenderowaniem, lamentowaniem. Są to również
kłótnie, sprzeczki, obraźliwe słowa, prowokowanie,
 agresja pośrednia (cicha), ma miejsce wtedy, gdy dziecko wyłącza się z komunikacji,
świadomie ignoruje i wyraża przesadnie wyraźny brak zainteresowania innymi
dziećmi. Sygnalizuje antypatię i wzbrania się przed kontaktem społecznym, urządza
na przykład w tajemnicy niemądry dowcip.
 agresja relacji, która może prowadzić do wykluczenia z grupy pewnych osób,
przedstawienia siebie w lepszym świetle oraz narzucenia komuś swojej woli.
AGRESJA to także:
 opór wobec nauczyciela,
 przesadnie żądanie zainteresowania i uwagi ze strony innych,
 niszczenie przedmiotów własnych i cudzych,
 przeszkadzanie innym dzieciom,
 wybuchowość,
 nieodpowiednie zachowanie,
 żądanie natychmiastowego zaspokajania potrzeb,
 wzmożona gadatliwość oraz groźby wobec innych dzieci.
W miarę postępów w uspołecznianiu oraz zdobywania doświadczenia dziecko uczy
działań, które pomagają mu przezwyciężyć przeszkodę, a także panować nad wybuchami
złego humoru . Przyswajają sobie również wzorce zachowań społecznie akceptowanych,
ucząc się powściągania działań agresywnych w stosunku do rówieśników i dorosłych.
Ujawnienie się trwałych tendencji agresywnych następuje około 6 – 7 roku życia. W związku
z tą tezą oddziaływania zapobiegające i terapeutyczne w tym okresie życia dziecka są
najbardziej skuteczne.
Literatura:
Haug – Schnabel G.: Agresja w przedszkolu. Poradnik dla rodziców i wychowawców. Wydawnictwo „Jedność”.
Kielce 2003.
Hurlock B. E.: Rozwój dziecka. PWN. Warszawa 1985.
Przetacznik – Gierowska M., Makieło – Jarża G.: Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego.
WSiP. Warszawa 1985.
Ranschburg J.: Lęk, gniew, agresja. WSiP. Warszawa 1980.
Danielewska J. (red.): Powstrzymać agresję u progu szkoły. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kraków 2004.
Zimbardo P. G.: Psychologia i Życie. PWN. Warszawa 1997.
Opracowała: Anna Szyszka – psycholog; Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna w Bytomiu: Dział
Opieki nad Małym Dzieckiem