Etyka czasów nowożytnych i współczesnych

Etyka czasów nowożytnych i współczesnych
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Celem lekcji jest zapoznanie uczniów z przemianami, jakie zaszły w etyce jako nauce w
czasach nowożytnych i współczesnych. Streszczenie najważniejszych nurtów etycznych
omawianych epok z uwzględnieniem takich zagadnień jak: etyka rozsądnej umowy –
utyliztaryzm (Hobbes), intuicjonizm i „gilotyna Hume`a” (Hume), etyka Kanta, Hegla, etyka
materializmu dialektycznego (Marks), nurt egzystencjalny w etyce (Kierkegaard, Sartre,
Heidegger), fenomenologia (Husserl, Ingarden), etyka w Polsce (Kotarbiński, Czeżowski)
oraz współczesna tendencja do ponownego odkrycia osoby (Wojtyła).
b. Umiejętności
Uczeń potrafi:
1. Omówić najważniejsze nurty etyczne czasów nowożytnych.
2. Przedstawić najważniejsze nurty etyczne czasów współczesnych.
3. Wyjaśnić pojęcia: intuicjonizm, „gilotyna Hume`a”, etyka
dialektycznego, pozytywizm etyczny, utylitaryzm.
materializmu
2. Metoda i forma pracy
Metoda pogadanki z elementami opisu.
3. Środki dydaktyczne
1. Merecki J., Styczeń T., ABC Etyki, Wyd. KUL, Lublin 2005.
2. Podsiad A., Więckowski Z., Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych, PAX,
Warszawa 1983.
3. Karta pracy ucznia.
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Sprawdzenie obecności.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Przypomnienie metodą pogadanki najważniejszych wiadomości z poprzedniej lekcji.
(10 min.)
b. Faza realizacyjna
1. Przedstawienie metodą opisu nurtów w etyce dotyczących takich zagadnień jak: etyka
Hobbes`a jako technika życia zbiorowego na mocy umowy między ludźmi, intuicjonizm
etyczny i „gilotyna Hume`a” (harmonia pomiędzy dążeniem jednostki do zaspokojenia
własnych potrzeb a miłością bliźniego oraz niemożność bezpośredniego przejścia od
jest do powinien), etyka Kanta (etyka właściwa i nauka o prawie – imperatyw
kategoryczny), etyka w perspektywie totalności (Hegel).
Zapisanie przez uczniów notatki do zeszytu.

Notatka:
Twórcą nowożytnej etyki jest Hobbes, który uważał, że naczelną tendencją człowieka jest
dążenie do zachowania własnego bytu (rozsądny egoizm). W tej sytuacji rozum dyktuje normy
współżycia ludzi jako konieczny warunek przetrwania. Jednostka dla własnego dobra
(utylitaryzm) bezwzględnie podporządkowuje się regułom życia zbiorowego.
W reakcji na taką koncepcję etyczną powstał w Anglii kierunek, opierający etykę na
wewnętrznej władzy podmiotu, zwanej intuicją moralną. Intuicjonizm to kierunek, według
którego głównym lub jedynie wartościowym sposobem poznania jest intuicja. Ponadto Hume
wprowadził do historii metaetyki twierdzenie zwane potem „gilotyną Hume`a” – czy z opisu
rzeczywistości może wypływać powinność działania? Czy można przejść od być do powinien?
Według Hume’a nie.
Natomiast etykę powinności Kanta najkrócej można przedstawić za pomocą kantowskiego
imperatywu kategorycznego – Postępuj wedle takich tylko zasad, co do których możesz
jednocześnie chcieć, żeby stały się prawem powszechnym. Postępuj moralnie z poczucia
obowiązku.
Kantowską etykę usiłuje przezwyciężyć Hegel, jednocząc sferę subiektywną i obiektywną
w postaci rodziny, społeczeństwa obywatelskiego i państwa, stanowiącego gwarancję
wolności.
2. Krótkie omówienie metodą opisu dziejów etyki od etyki materializmu dialektycznego
(Marks), poprzez filozofię człowieka i fenomenologię (Kierkegaard, Sartre, Heidegger,
Huserl, Wojtyła), pozytywizm etyczny, utylitaryzm (Mill, Hume), nurt etyki niezależnej
w Polsce (Kotarbiński, Czeżowski) i wreszcie ponowne odkrycie osoby (Wojtyła).
3. Podsumowanie metodą pogadanki treści przekazanego materiału.
(20 min.)
c. Faza podsumowująca
Zapisanie przez uczniów notatki do zeszytu.
 Notatka:
Etyka Marksa stoi na stanowisku, że rzeczywistość ma charakter dynamiczny i materialny.
Zmiana jest rozwojem. Również rozwój społeczeństwa ludzkiego ujawnia jego materialny
(ekonomiczny) i dialektyczny (klasowy) charakter. W ustroju tym zwanym komunizmem w
bezklasowym społeczeństwie nie ma antagonizmów społecznych i dopiero wtedy zasada
człowiek człowiekowi najwyższą wartością może się urzeczywistnić.
Soren Kierkegaard stanął w obronie podmiotu, jego filozofia człowieka przerodziła się w
etykę egzystencjalną reprezentowaną m.in. przez Heideggera czy Jaspersa. Fenomenologowie
(Heidegger, Wojtyła) za źródło poznania etycznego uznali intuicję.
W Polsce rozwinęły się dwa nurty etyki, reprezentowanej przez Tadeusza Kotarbińskiego
(etyka niezależna) i Tadeusza Czeżowskiego (etyka empiryczna), która odwołuje się do
oczywistości doświadczenia powinności i dostarcza kryteriów dla oceny wartości samych
światopoglądów. Współcześnie daje się zaobserwować w etyce tendencję ponownego
odkrycia osoby, jej afirmacji. Osoba odnajduje siebie i spełnia się wówczas dopiero, gdy
odkrywa drugiego i afirmuje go jako osobę. Świat osób w całym zakresie jest dla osoby
podmiotem działania moralnego, polem odpowiedzialnej miłości.
(15 min.)
5. Bibliografia
1. Merecki J., Styczeń T., ABC Etyki, Wyd. KUL, Lublin 2005.
2. Podsiad A., Więckowski Z., Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych, PAX,
Warszawa 1983.
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Etyka czasów
nowożytnych i współczesnych.