WRAŻLIWOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW NA ZMIANY W PRAWIE

Anna Wachowicz, Anna Karmańska
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
WRAŻLIWOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW NA ZMIANY
W PRAWIE BILANSOWYM. WYWÓD
W KONTEKŚCIE ORGANIZACJI UCZĄCEJ SIĘ
1. Wprowadzenie
Obserwowane w praktyce duże tempo i różnorodność zmian w prawie
bilansowym i obowiązek implementowania tych zmian w określonym rygorze czasowym sprawiają, że prawo bilansowe można traktować – w każdej
uczącej się organizacji – jako szczególny impuls rozwojowy w okresie jej
ekonomicznego życia. Oczywiście impuls (zmiana) może mieć różne znaczenie dla danej organizacji. Może jej nawet nie dotyczyć. Jeżeli jednak
zmiana jest dla tej organizacji ważna, to następuje w niej proces uczenia się,
dostosowania się.
Personifikując przedsiębiorstwo, można zauważyć, że pod wpływem
prawa bilansowego następuje uczenie się przedsiębiorstwa nie tylko w zakresie dostosowywania polityki rachunkowości do zgodności z obowiązującym prawem (ten aspekt uczenia się jest tu kwestią drugorzędną). Prawo
bilansowe zmieniając się, zmienia przede wszystkim optykę analityczną
i możliwości pogłębionej oceny dokonań i potencjału gospodarczego, co
obecnie zwykle oznacza poszerzanie zakresu informacyjnego sprawozdawczości finansowej. To sprawia, że przedsiębiorstwo musi uczyć się funkcjonować w warunkach, w których interesariusze posiadają o nim coraz
więcej informacji, co w polityce przedsiębiorstwa może być postrzegane
jako istotne ograniczenie dla swobody działania.
Na tym tle rodzi się ogólne zaciekawienie: po pierwsze, jak szybko przedsiębiorstwa uczą się prawa bilansowego i rozpoznają biznesowe, istotnie powiązane z zarządczym know-how, operacyjne lub strategiczne, konsekwencje
zmian w tym prawie następujących (wrażliwość na zmiany w prawie bilansowym), po drugie, czy istnieje możliwość zdiagnozowania – na podstawie dostępnej sprawozdawczości finansowej – stopnia wrażliwości przedsiębiorstw
na te zmiany (pomiar wrażliwości na zmiany w prawie bilansowym).
418
Anna Wachowicz, Anna Karmańska
W tym kontekście można wyspecyfikować poniższe szczegółowe pytania badawcze:
1) Czy podmioty rachunkowości można uznać za organizacje uczące się?
2) Czy rachunkowość można uznać za obszar ważny dla organizacyjnego
uczenia się i zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie?
3) Jak zmierzyć skłonność podmiotów rachunkowości do uczenia się?
4) Czy istnieje możliwość zdiagnozowania – na podstawie dostępnych
sprawozdań finansowych – stopnia wrażliwości przedsiębiorstw na
zmiany w prawie bilansowym?
Ze względu na ramy tekstu w tym artykule podejmie się zaledwie próbę
odpowiedzi na niektóre z tych pytań, sygnalizując tym samym interesujący,
jak się wydaje, kontekst badawczy. Przedstawiony tu wywód opiera się na
przekonaniu, że:
1) Wszystkie podmioty rachunkowości mają potencjał do uczenia się, które jest konieczne do funkcjonowania w konkurencyjnym otoczeniu; potrzeba uczenia się szczególnie silnie występuje w gronie spółek notowanych na giełdach, ponieważ to te spółki głównie są obiektami różnych
list rankingowych i benchmarków.
2) Rachunkowość jako systemowe rozwiązanie stanowiące krwiobieg informacyjny w przedsiębiorstwie powinna być traktowana jako obszar ważny dla organizacyjnego uczenia się i zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie; w praktyce znaczenie rachunkowości może być jednak różnie rozpoznawane i to sprawia, że wprawdzie samą rachunkowość można uznać
za obszar organizacyjnego uczenia się i zarządzania wiedzą, ale odnosi się
to do zakresu wiedzy i wykonywanych zadań organizacyjnych, które są
ważne dla należytego wypełnienia funkcji tego systemu informacyjnego.
3) Potwierdzenie, czy rachunkowość jest w praktyce obszarem ważnym dla
organizacyjnego uczenia się i zarządzania wiedzą w przedsiębiorstwie,
wymaga badań empirycznych; jedynie bowiem intuicyjnie można sądzić,
iż rozpoznanie przez zarząd przedsiębiorstwa wpływu zmian w prawie
bilansowym na prognostyczno-decyzyjne znaczenie – dla różnych grup
interesariuszy przedsiębiorstwa – informacji zawartych w sprawozdawczości finansowej może przekładać się na sposób prowadzenia biznesu.
4) Skłonność podmiotów rachunkowości do uczenia się, w znaczeniu
wprowadzania – na skutek zmian w prawie bilansowym – zmian w sposobie prowadzenia biznesu, można oceniać w drodze zbadania ich reakcji (wrażliwości) na zmiany w prawie bilansowym, czego następstwem
są dokonywane wybory związane z polityką rachunkowości.
5) Występowanie (lub nie) niektórych pozycji sprawozdawczych, a także
ich wartość, może dawać wyobrażenie zarówno o modelu prowadzonego biznesu, jak i wrażliwości na zmiany w prawie bilansowym.
Wrażliwość przedsiębiorstw na zmiany w prawie bilansowym…
419
Wychodząc z założenia, że – we współczesnych warunkach gospodarowania – za organizacje uczące się można uznać przedsiębiorstwa
o najlepszej kondycji finansowej, diagnozę przeprowadza się na podstawie
sprawozdań finansowych wyselekcjonowanych spółek giełdowych, wybierając jako charakter zmiany problem odroczonego podatku dochodowego.
2. Organizacja ucząca się w badaniach
Nieznane są nam publikacje, które w dotychczasowym bogatym dorobku na temat organizacji uczących się podejmowałyby zagadnienie
znaczenia zmian w rachunkowości dla organizacyjnego uczenia się i zarządzania wiedzą w podmiocie gospodarczym, będącym jednocześnie podmiotem rachunkowości i podmiotem, który – aby przetrwać w warunkach
konkurencji – musi rozwijać cechy organizacji uczącej się. W tym kontekście podjęty w artykule problem prezentuje rachunkowość nietypowo – jak
nam się wydaje – być może jako szczególny i niezgłębiony jeszcze przez
badaczy obszar, ważny dla funkcjonowania organizacji uczącej się, prowadzącej działalność gospodarczą.
Dobrze uporządkowanego przeglądu wiedzy zawartej w publikacjach
na temat organizacji uczących się dostarczają K. Olejniczak, J. Rok i A. Płoszaj (2012, s. 61–107). Przedstawiony przegląd rozpoczynają oni m.in. od
dwóch, wyrażonych ponad 10 lat temu konstatacji: P.F. Druckera1, że w gospodarkach opartych na wiedzy umiejętność i ciągłość uczenia się są podstawami rozwoju, oraz N. Bontisa i in.2 – współczesne organizacje stają
przed brutalnym wyborem „uczyć się lub ginąć”. Podają oni, iż te fakty
wymagają – w codziennej praktyce przedsiębiorstwa – budowania zasobów
wiedzy i uczenia się, co wykreowało (od lat 60. XX wieku) szczególny obszar studiów naukowych o interdyscyplinarnym charakterze. W badaniach
tych ważne stały się na przykład: socjologia organizacji, psychologia, kognitywistyka, zarządzanie, analizy systemowe, informatyka. Powstające
teorie prezentowane były zwykle głównie z perspektywy macierzystego
pola zainteresowań badacza, dlatego „wiele z opisanych koncepcji, zjawisk
i mechanizmów współistnieje pod różnymi nazwami” (Olejniczak, Rok,
Płoszaj, 2012, s. 62). Tym cenniejsze jest więc opracowanie tych autorów,
którzy dokonali pogłębionego przeglądu literatury przedmiotu i dzięki metodycznemu badaniu źródeł przedstawili interesujące uporządkowania.
P.F. Drucker (2004), Post-Capitalist Society, Butterworth-Heinemann, New York, cyt.
w: (Olejniczak, Rok, Płoszaj, 2012, s. 61).
2
N. Bontis, M. Crossan, J. Hulland (2002), Managing and Organizational Learning System by Aligning Stocks And Flows, „Journal of Management Studies”, No. 39(4), cyt. w: (Olejniczak, Rok, Płoszaj, 2012, s. 61).
1
420
Anna Wachowicz, Anna Karmańska
W świetle studiów K. Olejniczaka, J. Roka i A. Płoszaja można zidentyfikować trzy nurty badań, które wyrastają: „ze wspólnego przekonania,
że wiedza i procesy uczenia się pozostają kluczowe dla rozwoju organizacji
we współczesnym świecie. Są to: organizacyjne uczenie się (Organizational
Learning – OL), organizacje uczące się (Learning Organizations – LO) oraz
zarządzanie wiedzą (Knowledge Management – KM)” (Olejniczak, Rok,
Płoszaj, 2012, s. 62). Czołowe publikacje w wymienionych powyżej trzech
nurtach przedstawia tabela 1.
Tabela 1
Czołowe publikacje w trzech nurtach badań z obszaru organizacji
uczących się
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
1.
2.
3.
4.
5.
1.
2.
3.
Tytuł artykułu
Autor
Organizacyjne uczenie się (Organizational Learning – OL)
„Exploration and exploitation
J.G. March
in organizational learning”
„Organizational learning”
B. Levitt; J.G. March
„Interorganizational collaboration and the
W.W. Powell;
locus of innovation: Networks of learning
K.W. Koput;
in biotechnology”
L . Smith-Doerr
„Organizational learning: The contributing
G.P. Huber
processes and the literatures”
„Organizational learning and communities-of-practice: Toward a unified view of
J.S. Brown, P. Duguid
working, learning, and innovation”
Organizacje uczące się (Learning Organizations – LO)
„Market orientation and the learning
S.F. Slater; J.C. Narver
organization”
„Building a learning organization”
D.A. Garvin
„The link between individual and
D.H. Kim
organizational learning”
„The importance of collaborative know-how:
B.L. Simonin
An empirical test of the learning organization”
„Improving the quality of health care in the
E.B. Ferlie;
United Kingdom and the United States:
S.M. Shortell
A framework for change”
Zarządzanie wiedzą (Knowledge Management – KM)
„Review: Knowledge management and
knowledge management systems: Conceptual M. Alavi; D.E. Leidner
foundations and research issues”
„Making knowledge the basis of a dynamic
J.C. Spender
theory of the firm”
What’s your strategy for managing
M.T. Hansen;
knowledge?
N. Nohria; T. Tierney
Rok
publikacji
1991
1988
1996
1991
1991
1995
1993
1993
1997
2001
2001
1996
1999
421
Wrażliwość przedsiębiorstw na zmiany w prawie bilansowym…
4.
5.
„Creating and managing a high-performance
J.H. Dyer; K. Nobeoka
knowledge-sharing network: The Toyota case”
R. Studer;
„Knowledge Engineering: Principles and
V.R. Benjamins;
methods”
D. Fensel
2000
1998
Źródło: opracowanie J. Rok (zmienione przez A.K. i A.W.) w: (Olejniczak, Rok, Płoszaj,
2012, s. 68).
W podejściu KM podnoszone są m.in. tematy procesów zarządzania
wiedzą, roli infrastruktury technologicznej w ich wsparciu czy sieci dyfuzji
wiedzy i wykorzystywane są studia przypadków. Prace z obszaru OL zorientowane są z kolei na zgłębianie zjawisk i procesów, a prace w nurcie LO
– na formułowanie rekomendacji dla praktyków, wywodzących się głównie
ze świata biznesu (Olejniczak, Rok, Płoszaj, 2012, s. 69).
3. Znaczenie zmian w obszarze rachunkowości
dla organizacji uczącej się – komunikat podejścia
badawczego
Celem przedstawienia problemu wpływu zmian występujących w obszarze rachunkowości na procesy uczenia się w organizacji gospodarczej,
której te zmiany dotyczą, można zastosować podejście polegające generalnie na:
1) Wykorzystaniu ustaleń K. Olejniczaka, J. Roka i A. Płoszaja (Olejniczak, Rok, Płoszaj, 2012) w zakresie trzech nurtów badawczych z obszaru uczenia się w organizacji.
2) Podjęciu analizy atrybutów ważnych w danym nurcie badawczym, która
to analiza powinna być osadzona w kontekście uczenia się rozpoznawania istotności zarządczej (w różnych obszarach) zmian występujących
w prawie odnoszącym się do rachunkowości.
3) Stworzeniu obrazu płaszczyzn ważnych w uczeniu się organizacji, które
są szczególnie wrażliwe na zmiany w prawie bilansowym.
Ze względu na ramy artykułu przedstawia się zarys analizy, o której
mowa powyżej, w odniesieniu do pierwszego nurtu badań z obszaru organizacji uczących się.
422
Anna Wachowicz, Anna Karmańska
Tabela 2
Zarys analizy powiązań podejść wyróżnionych w nurcie organizacyjne
uczenie się (Organizational Learning – OL) ze zmianami w prawie
bilansowym
Organizacyjne uczenie się – Organizational Learning - OL
studia nad uczeniem się osób w środowisku pracy
Nurt 1
Badania o orientacji psychologicznej dotyczące przede wszystkim mechanizmów uczenia się
pracowników w organizacjach oraz cech środowiska organizacyjnego sprzyjającego nabywaniu
wiedzy
W aspekcie behawioralnym procesu uczenia się,
Podejście behawioralne, wyraża się
w przekonaniu, że uczenie się jest
zmiany w prawie bilansowym są bodźcem płynącym
adaptacyjną reakcją na zewnętrzne bodźce z otoczenia wymagającym reakcji, której celem jest:
płynące z otoczenia
– adaptacja nowej normy prawnej w rachunkowości
podmiotu gospodarczego,
– wyćwiczenie umiejętności organizacyjnej do jej
codziennego stosowania, w sensie technicznym,
– wyćwiczenie umiejętności merytorycznej analizy
strategicznych i operacyjnych konsekwencji
funkcjonowania w systemach informacyjnych
(wewnętrznych, w przedsiębiorstwie i zewnętrznych,
w jego otoczeniu) informacji finansowych
„konsumujących” nową normę prawną
Podejście kognitywne, koncentruje się na W aspekcie kognitywnym procesu uczenia się,
badaniu procesów myślowych – tego, jak
zmiany w prawie bilansowym wymagają tworzenia
tworzą się i zmieniają indywidualne modele struktur (podejść) poznawczych zjawisk, z których
odzwierciedlaniem dana zmiana się wiąże; w tym
mentalne i struktury poznawcze (zmiany
w preferencjach, założeniach, ocenach,
celu wykonane muszą być – wymagające posiadania
wartościach); współcześnie posiłkuje się
określonych kompetencji – różne procesy myślowe:
ono teoriami przetwarzania informacji;
– związane z polityką rachunkowości,
uczenie się bazuje na umiejętnościach
– projektujące zmiany w systemach przetwarzania
jednostki potrzebnych do tworzenia
danych,
syntezy, konstruowania map mentalnych
(zwanych modelami myślowymi), wiążące – w zakresie wypracowywania właściwych dla danej
zmiany procedur
różne informacje w spójną całość
Konstruktywizm, koncentruje się na
mechanizmach poznawczo-rozwojowych
w relacji między aktywnym podmiotem
a jego otoczeniem, co oznacza uczenie
się w drodze zdobywania nowego
doświadczenia, które łączy się
z dotychczasową wiedzą; centralną kwestią
jest więc tu działanie i refleksja; uczenie
się jest procesem społecznym (w świetle
tzw. konstruktywizmu społecznego)
i następuje poprzez obserwację
innych, komunikowanie się, dyskusje,
interpretowanie danych praktyk i układ
społeczny
W aspekcie konstruktywizmu w procesie uczenia
się, zmiany w prawie bilansowym dają asumpt do
zdobywania nowego doświadczenia, które wzbogaca
już posiadaną wiedzę, a ponieważ następują
w określonym układzie społecznym, to wymagają:
– rozpoznania rozwiązań stosowanych przez innych,
doświadczonych daną zmianą (zapewnienia
poprawności merytorycznej przyjętych rozwiązań,
od początku jej implementowania),
– dyskusji mającej na celu wypracowanie spójnego
rozumienia rzeczywistości,
– komunikowania się w sposób pozwalających na
sprawne wprowadzenie zmian i optymalizowanie
kosztów z tym związanych
Wrażliwość przedsiębiorstw na zmiany w prawie bilansowym…
Nurt 2
Studia ekonomii i zarządzania
eksponujący relacje uczenia się
i produktywności całych organizacji (np.
krzywa uczenia się pokazująca przełożenie
uczenia się na działania i zyski oraz
koncepcja „uczenia się przez działanie”
(Learning by Doing)
studia nad uczeniem się całej organizacji
Nurt 3
Eksploracja procesów uczenia się
zachodząca na poziomie całej organizacji
(organizacyjne uczenie się to pewien cykl
wykrywania i korekty błędów (każdej
różnicy miedzy tym, co organizacja
przewidywała i planowała, a tym co
w rzeczywistości nastąpiło) złożony
z działań, impulsów, analizy oraz adaptacji,
zachodzący między otoczeniem organizacji,
jej członkami a organizacją jako całością;
ważne są w nim np.: zasady, procedury
i rutyny, które są narzędziami adaptacji do
otoczenia, sposób zapamiętywania przez
organizację skutecznych metod działań,
relacje pomiędzy strategią wykorzystywania
już istniejącej wiedzy a poszukiwaniem
nowych rozwiązań, behawioralne
aspekty związane z badaniem szeroko
rozumianych różnic i modyfikowaniem
sposobów działania; badania, w jaki sposób
dynamika otoczenia organizacji wpływa
na zbiorowe postrzeganie i zrozumienie
problemów przez jej pracowników oraz na
strukturę samej organizacji; uczenie się jest
elementem procesów decyzyjnych
423
Uczenie się w rachunkowości – w warunkach
dynamicznie następujących zmian – następować
musi szybko, ponieważ:
– implementacja zmian zwykle jest terminowa,
– powtarzalność działań wprowadzonych na skutek
zmian przekłada się na krzywą uczenia się, a ta na
sprawność i koszty z nią związane,
– „uczenie się przez działanie” (tzw. praktyka) czyni
mistrza i ma znaczenie dla reagowania na zmiany
kolejne
Indywidualne uczenie się osób zajmujących się
rachunkowością przekłada się na cechy zarządczego
systemu informacyjnego w całej organizacji, na jego
prawidłowość, sprawność i adekwatność do potrzeb
informacyjnych.
Dynamika otoczenia organizacji wyrażonego prawem
bilansowym wpływa na zbiorowe postrzeganie
i zrozumienie problemów, nie tylko w gronie
pracowników z rachunkowością związanych. Ma ona
znaczenie dla innych gremiów i dlatego wprowadzanie
zmian w rachunkowości daje asumpt do uczenia
się w całej organizacji. Członkowie organizacji
zdobywają doświadczenie, wiedzę, wyrabiają sobie
pogląd na daną sytuację, następnie w procesie dyskusji
i interakcji dzielą się tym wszystkim w zespołach.
W ten sposób stopniowo przekształcają kierunki
i sposoby funkcjonowania samej organizacji.
Rachunkowość i zmiany w niej następujące wpisują
się w nurt społecznego procesu uczenia się organizacji.
Skutkiem zmian w rachunkowości jest uczenie się,
którego następstwem jest w organizacji „zmiana”:
bądź w działaniach (aspekt behawioralny uczenia
się), bądź w sposobach definiowania, założeniach,
strategiach (aspekt kognitywny) odnoszących się do jej
funkcjonowania
Źródło: opracowanie własne z wykorzystaniem opisów przedstawionych w: (Olejniczak,
Rok, Płoszaj 2012).
4. Podjęcie próby oceny wrażliwości organizacji
na zmiany w prawie bilansowym
Poniżej podjęto próbę oceny wrażliwości organizacji na zmiany w prawie bilansowym, przyjmując co następuje:
– aspekt analizy: jako przykład kategorii, której regulacje podlegały zmianom w prawie bilansowym, wybrano odroczony podatek dochodowy,
424
–
Anna Wachowicz, Anna Karmańska
horyzont czasowy: przyjęto, że analiza będzie obejmowała okres od
wejścia w życie ustawy o rachunkowości (tj. od 1995 r.) do teraz, czyli
20 lat,
– metoda badawcza: przeprowadzone badanie jest badaniem pilotażowym
i przeprowadzono je w oparciu o metodę studium przypadku; oprócz
znalezienia odpowiedzi na pytania badawcze, przeprowadzone badanie miało również na celu ocenę dostępności sprawozdań finansowych
do dalszych analiz,
– wybór przypadku: wychodząc z założenia, że – we współczesnych
warunkach gospodarowania – za organizacje uczące się można uznać
przedsiębiorstwa o najlepszej kondycji finansowej, selekcji dokonano
spośród spółek giełdowych. Wybrano Próchnik S.A. (zwaną dalej Spółką) – jedyną spółkę warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych notowaną nieprzerwanie od 1991 roku do dzisiaj,
– dostępność sprawozdań finansowych: nie istnieje jedno źródło, w którym byłyby dostępne wszystkie sprawozdania Spółki za analizowany
okres. Wykorzystano trzy źródła: Monitor Polski B, stronę internetową Spółki oraz bazę EMIS (Emerging Markets Information Services).
Ustalono, iż w Monitorze Polskim B dostępne są sprawozdania Spółki
za lata 1997–2011 z wyjątkiem sprawozdania za 2007 r. (Zrezygnowano z ustalenia, czy w Monitorze Polskim B dostępne są sprawozdania
Spółki za rok 1995 i 1996 ze względu na dużą czasochłonność tego
zadania. Nie istnieje bowiem wersja elektroniczna Monitora Polskiego B za lata 1995, 1996, 1997, jak również nie istnieje indeks spółek,
które opublikowały tam swoje sprawozdania. W roku 1995 wydano 345
wielostronicowych numerów Monitora, w roku 1996 – 601 numerów,
w roku 1997 – 596 numerów).
Analizowane sprawozdania obejmowały następujące elementy:
– wprowadzenie do sprawozdania finansowego,
– bilans,
– rachunek zysków i strat,
– zestawienie zmian w kapitale własnym,
– rachunek przepływów pieniężnych,
– opinia biegłego rewidenta oraz odpis uchwały Walnego Zgromadzenia
o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty.
Na stronie internetowej Spółki (http://prochnik.pl/) dostępne są natomiast
szczegółowe, rozbudowane sprawozdania finansowe za lata 2002–2014,
z wyjątkiem sprawozdania za 2007 rok. Z kolei w bazie EMIS (Emerging
Markets Information Service), która zawiera obszerne informacje ekonomiczne, finansowe i polityczne dotyczące kilkudziesięciu państw rozwija-
Wrażliwość przedsiębiorstw na zmiany w prawie bilansowym…
425
jących się (w tym Polski), dostępne są pojedyncze sprawozdania finansowe
Spółki oraz zestawienie danych pochodzących ze sprawozdań finansowych
za lata 2006–2014. Dane z brakującego sprawozdania finansowego za rok
2007 roku odtworzono na podstawie sprawozdania finansowego za 2008
rok oraz korzystając ze wspomnianego wyżej zestawienia w bazie EMIS.
5. Zmiany w prawie bilansowym w zakresie
odroczonego podatku dochodowego w latach
1994–2015
Jak stwierdza E. Walińska (2004, s. 284), podatek dochodowy odroczony jako kategoria prawa bilansowego pojawił się dopiero w 1995 roku,
chociaż rozbieżności między zasadami ustalania wyniku finansowego i podatkowego występowały w praktyce gospodarczej dużo wcześniej. W ustawie o rachunkowości z 1994 roku pojęcie podatek dochodowy odroczony
nie zostało zdefiniowane, a obowiązek jego stosowania został ograniczony
przez prymat zasady ostrożności. W znowelizowanej ustawie o rachunkowości z 2001 roku wprowadzono nowe zasady ustalania odroczonego
podatku dochodowego oraz zdefiniowano podstawowe pojęcia z nim związane. Zdaniem E. Walińskiej (2004, s. 284) można powiedzieć, że od 2002
roku podatek dochodowy odroczony stał się pełnoprawną kategorią sprawozdań finansowych polskich jednostek, coraz bardziej istotną w ocenie ich
rentowności i sytuacji finansowej.
Według E. Walińskiej (2004, s. 285) w alokacji podatku dochodowego
w Polsce można wyróżnić trzy zasadnicze okresy:
1995–1998
1999–2001
2002 do dziś
podejście wynikowe, obowiązek tworzenia rezerw
i możliwość ujawniania aktywów z tytułu podatku
dochodowego odroczonego
podejście bilansowe, obowiązek tworzenia aktywów
i rezerw z tytułu podatku dochodowego odroczonego
W pierwszym okresie – mimo obowiązku tworzenia rezerw na odroczony podatek dochodowy, zwłaszcza w latach 1995–1996 – zainteresowanie praktyki stosowaniem alokacji podatku dochodowego było niewielkie.
Następny etap rozwoju regulacji podatku dochodowego odroczonego
– lata 1999–2001 – wyznaczyła praktyka rachunkowości polskich spółek
publicznych. Od 1999 roku zmieniły się obowiązki sprawozdawcze spółek
publicznych (zob. art. 46 ust. 1, pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów
426
Anna Wachowicz, Anna Karmańska
z 22 grudnia 1998 r.), w wyniku których aktywa i rezerwy z tytułu podatku
dochodowego odroczonego stały się odrębną pozycją ujawnianą w bilansie
(w praktyce już od 1997 r.); ponadto rozszerzył się zakres ujawnień w notach.
Jak wynika z badań przeprowadzonych przez E. Walińską (2004, s. 285),
spółki publiczne w dużo szerszym zakresie niż inne podmioty gospodarcze
ujawniały skutki finansowe ujemnych różnic przejściowych, tworząc aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego. Mimo braku przepisów
w ustawie o rachunkowości ustalały one zarówno aktywa, jak i rezerwy
z tytułu odroczonego podatku dochodowego, korzystając z regulacji Międzynarodowych Standardów Rachunkowości.
Od 2002 roku zmieniło się podejście prawa bilansowego do ujawniania
i prezentacji podatku dochodowego odroczonego. Wprowadzenie podejścia bilansowego spowodowało zapotrzebowanie na informację dotyczącą
tej kategorii rachunkowości zupełnie inną niż w podejściu wynikowym.
W związku z tym zmieniły się obowiązki sprawozdawcze spółek publicznych w zakresie ujawniania w notach do bilansu i rachunku zysków i strat,
a podstawową informacją stała się wartość podatkowa aktywów i zobowiązań na dzień bilansowy.
Jak zauważa E. Walińska (2004, s. 287), rozwój alokacji podatku dochodowego od samego początku, zarówno w regulacjach, jak i w praktyce,
pozostawał pod wpływem rozwiązań przyjętych w MSR 12. W momencie
wejścia w życie ustawy o rachunkowości w 1995 roku ustanowiono rozwiązania bazujące na MSR 12 przed jego zmianą, która miała miejsce dopiero
w 1996 roku. Nowe podejście, koncepcja i metoda alokacji podatku dochodowego mogła być zatem wdrożona do polskich regulacji rachunkowości
dopiero w znowelizowanej ustawie o rachunkowości.
W 2010 roku Komitet Standardów Rachunkowości uchwałą nr 7/10
z dnia 20.04.2010 roku przyjął znowelizowany krajowy standard rachunkowości nr 2 Podatek dochodowy.
Ustawa
o rachunkowości
1995
2002
Znowelizowana
ustawa
o rachunkowości
Krajowy
standard
rachunkowości
nr 2 „Podatek
odroczony
2010
Podejście bilansowe
Rys. 1. Historia podatku odroczonego w Polsce
Rozszerza się zakres
ujawnień w notach
do bilansu i rachunku
zysków i strat
Zmiana obowiązków
sprawozdawczych spółek
publicznych
1999
Aktywa i rezerwy
z tytułu podatku
dochodowego
odroczonego stają się
odrębną pozycją
ujawnianą w bilansie
(w praktyce już od
1997 r.)
Źródło: opracowanie własne.
`
Podejście wynikowe
Wrażliwość przedsiębiorstw na zmiany w prawie bilansowym…
427
428
Anna Wachowicz, Anna Karmańska
6. Odroczony podatek dochodowy w sprawozdaniach
finansowych Próchnik S.A. w latach 1995–2014
6.1. Okres 1 – lata 1995–2001
W latach 1995–1996 zainteresowanie podatkiem odroczonym oraz jego
stosowanie w rachunkowości było niewielkie. Jak już wspomniano, w niniejszym badaniu nie analizowano sprawozdań finansowych Próchnik S.A.
za te dwa lata.
Od 1999 roku wprowadzono obowiązek prezentacji aktywów i rezerw
z tytułu odroczonego podatku dochodowego jako odrębnych pozycji w bilansie spółek publicznych. W bilansie Próchnik S.A. już wcześniej, bo od roku
1997, wyszczególniane były obydwie te pozycje w następującym układzie:
Aktywa
III Rozliczenia międzyokresowe
Z tytułu odroczonego podatku dochodowego
Pasywa
II Rezerwy
1. Rezerwa na podatek dochodowy
W Spółce w tym okresie nie tworzono aktywów ani rezerw z tytułu
odroczonego podatku dochodowego. W sprawozdaniach finansowych publikowanych w Monitorze Polskim B, które nie zawierały szczegółowych
opisów, nie podano uzasadnienia tej sytuacji.
Od 1999 roku dodatkowo rozszerzył się zakres ujawnień w notach do
sprawozdań finansowych spółek publicznych. W Próchnik S.A. informacje
na temat zmian stanu rozliczeń międzyokresowych z tytułu odroczonego podatku dochodowego prezentowane były w nocie 10, natomiast zmiany stanu
rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego w nocie 15. W nocie 31
przedstawiono szczegółowe objaśnienia dotyczące podatku dochodowego.
Nota 10. Zmiana stanu rozliczeń
międzyokresowych z tytułu odroczonego
podatku dochodowego
Stan rozliczeń międzyokresowych z tytułu
odroczonego podatku dochodowego na
początek okresu
a) zwiększenia (z tytułu)
b) zmniejszenia (z tytułu)
Stan rozliczeń międzyokresowych z tytułu
odroczonego podatku dochodowego na
koniec okresu
Nota 15. Zmiana stanu rezerw na podatek
dochodowy
Stan rezerw na podatek dochodowy na
początek okresu
a) zwiększenia (z tytułu)
b) zmniejszenia (z tytułu)
Stan rezerw na podatek dochodowy na
koniec okresu
Wrażliwość przedsiębiorstw na zmiany w prawie bilansowym…
429
Nota 31. Podatek dochodowy
1. Zysk brutto
2. Trwałe różnice pomiędzy zyskiem (stratą) brutto a dochodem do
opodatkowania podatkiem dochodowym
3. Przejściowe różnice pomiędzy zyskiem brutto a dochodem do opodatkowania
podatkiem dochodowym
4. Inne różnice pomiędzy zyskiem brutto a dochodem do opodatkowania
podatkiem dochodowym, w tym:
– straty z lat ubiegłych
5. Podstawa opodatkowania podatkiem dochodowym
6. Podatek dochodowy według stawki 38…%
7. Zaniechania, zwolnienia, odliczenia i obniżki podatku
8. Podatek dochodowy należny
9. Rezerwa na podatek dochodowy
– stan na początek okresu
– zwiększenie
– zmniejszenie
– stan na koniec okresu
10. Rozliczenia międzyokresowe z tytułu odroczonego podatku dochodowego
– stan na początek okresu
– zwiększenie
– zmniejszenie z tytułu zmiany stawki
– stan na koniec okresu
11. Podatek dochodowy współmierny do zysku (straty) brutto, wykazany
w rachunku zysków i strat
W sprawozdaniu finansowym Spółki za rok 1999 oraz 2000 w notach
zamieszczono ponadto komentarz następującej treści: „Rezerwa na podatek
dochodowy z tytułu przejściowych zmian w podstawie opodatkowania ujęta
została w ewidencji pozabilansowej”.
Z kolei we wprowadzeniu do sprawozdania finansowego za rok 2001
pojawiły się następujące informacje: „Spółka nie tworzy aktywa z tytułu
odroczonego podatku dochodowego z uwagi, iż w kolejnych okresach nie
będzie dostępny dochód od opodatkowania umożliwiający jego rozliczenie” oraz: „Spółka nie tworzy rezerwy na podatek odroczony z powodu,
iż w najbliższej przyszłości nie wystąpi podatek do zapłacenia, z uwagi na
stratę z lat ubiegłych możliwą do rozliczenia w najbliższych 5 latach działalności”.
6.2. Okres 2 – lata 2002–2006
W roku 2002 nastąpiła nowelizacja ustawy o rachunkowości, która
spowodowała m.in. zmianę wzorów sprawozdań finansowych, a także
wprowadziła podejście bilansowe do odroczonego podatku dochodowego.
Sekwencja w bilansie przedstawiała się wówczas jak niżej:
430
Anna Wachowicz, Anna Karmańska
Aktywa
I Aktywa trwałe
5. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe
5.1. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego
Pasywa
II Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
1. Rezerwy na zobowiązania
1.1. Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego
Próchnik S.A. w dalszym ciągu nie tworzył aktywów i rezerw z tytułu
odroczonego podatku dochodowego, podając we wprowadzeniu do sprawozdania finansowego takie samo uzasadnienie jak w 2001 roku.
6.3. Okres 3 – lata 2007–2014
W 2007 roku Próchnik S.A. po raz pierwszy sporządził sprawozdanie finansowe według Międzynarodowych Standardów Rachunkowości. W sprawozdaniu za ten rok po raz pierwszy pojawiła się kwota rezerwy z tytułu
odroczonego podatku dochodowego. Od tego momentu rezerwa była tworzona przez wszystkie lata do końca analizowanego okresu. Od 2009 roku
prezentowana jest informacja o aktywach z tytułu odroczonego podatku dochodowego. Rozliczenia z tytułu podatku odroczonego w latach 2007–2014
kształtowały się jak w tabeli 3.
Tabela 3
Kwoty aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego
w sprawozdaniach finansowych Próchnik S.A. w latach 2007–2014 (w zł)
2007 2008 2009 2010 2011
2012
2013
2014
Aktywa z tytułu
odroczonego
0
0
317 000 675 000 684 000 2 974 000 3 427 000 3 718 000
podatku
dochodowego
Rezerwa
z tytułu
odroczonego
562 000 383 000 570 000 902 000 903 000 1 369 000 1 652 000 1 813 000
podatku
dochodowego
Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych Próchnik S.A.
Zarówno aktywa, jak i rezerwy z tytułu odroczonego podatku rosły
przez cały analizowany okres. Dynamikę zmian prezentuje tabela 4. Najbardziej spektakularny wzrost (o ponad 300%) odnotowano w 2012 roku
w pozycji aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego.
431
Wrażliwość przedsiębiorstw na zmiany w prawie bilansowym…
Tabela 4
Wskaźniki dynamiki zmian aktywów i rezerw z tytułu odroczonego
podatku dochodowego w sprawozdaniach finansowych Próchnik S.A.
w latach 2008–2014
2008
Aktywa z tytułu
odroczonego podatku
dochodowego
Rezerwa z tytułu
odroczonego podatku
dochodowego
2009
2010
2011
2012
2013
2014
212,9% 101,3% 434,8% 115,2% 108,5%
68,1% 148,8% 158,2% 100,1% 151,6% 120,7% 109,7%
Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych Próchnik S.A.
Udział aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego w aktywach
ogółem stale rósł od 1,2% w roku 2010 do 4,4% w roku 2014 (tab. 5). W roku
2012 udział tych aktywów wynosił wyjątkowo aż 10% sumy aktywów.
Tabela 5
Udział aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego w aktywach
ogółem w sprawozdaniach finansowych Próchnik S.A. w latach
2007–2014
2007 2008 2009 2010 2011
Udział aktywów
z tytułu odroczonego podatku
dochodowego w aktywach
ogółem
2012
2013 2014
0,0% 0,0% 1,2% 2,3% 2,0% 10,3% 4,2% 4,4%
Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych Próchnik S.A.
Udział rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego w pasywach
ogółem utrzymywał się w analizowanym okresie na stałym poziomie (od
1,6% do 3%), z wyjątkiem roku 2012, kiedy rezerwy stanowiły prawie 5%
pasywów (tab. 6).
Tabela 6
Udział rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego w pasywach
ogółem w sprawozdaniach finansowych Próchnik S.A. w latach 2007–2014
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Udział rezerw
z tytułu odroczonego podatku
dochodowego w pasywach
2,0% 1,6% 2,1% 3,0% 2,6% 4,7% 2,0% 2,2%
Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych Próchnik S.A.
432
Anna Wachowicz, Anna Karmańska
Począwszy od 2009 roku sprawozdania finansowe Spółki zawierają bardzo czytelne noty będące bogatym źródłem informacji na temat aktywów
i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego.
Nota 7. Rozliczenia międzyokresowe.
Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego
Wyszczególnienie
Wartość
netto
bilansowa
Wartość
netto
podatkowa
Różnica
Aktywa z tytułu
odroczonego
podatku
Odpisy zapasów (wycena
bilansowa)
Odpisy aktualizujące wartość
należności ( wycena bilansowa)
Niewypłacone wynagrodzenia
i składki ZUS
Rezerwa na odprawy emerytalne
i nagrody jubileuszowe
Nota nr 12. Rezerwy pozostałe
Stan rezerw na dzień 01.01.200X
Zwiększenia rezerw
Zmniejszenia rezerw (-)
Rezerwy utworzone
Rezerwy wykorzystane (-)
Rezerwy rozwiązane (-)
Pozostałe zmiany stanu rezerw
Stan rezerw na dzień 31.12.200X
Stan rezerw na dzień 01.01.200X+1
Zwiększenia rezerw
Zmniejszenia rezerw (-)
Rezerwy utworzone
Rezerwy wykorzystane (-)
Rezerwy rozwiązane (-)
Pozostałe zmiany stanu rezerw
Stan rezerw na dzień 31.12.200X+1
Nota 15. Podatek dochodowy
Rachunek zysków i strat
Bieżący podatek dochodowy
Bieżące obciążenie z tytułu podatku dochodowego
Korekty dotyczące podatku bieżącego z lat ubiegłych
Odroczony podatek dochodowy
Związany z działalnością kontynuowaną
Związany z odwróceniem się różnic przejściowych dotyczących działalności
zaniechanej
Związany z obniżeniem stawek podatku dochodowego
Obciążenie podatkowe wykazywane w rachunku zysków i strat
Wrażliwość przedsiębiorstw na zmiany w prawie bilansowym…
433
Uzgodnienie obciążenia podatkowego z wynikiem finansowym brutto
Wynik finansowy brutto
Podatek dochodowy obliczony według obowiązującej stawki krajowej (19%)
Podatek odroczony z tytułu dodatnich różnic przejściowych (Rezerwa)
Podatek odroczony z tytułu ujemnych różnic przejściowych (Aktywa)
Strata netto z działalności zaniechanej
Wynik finansowy netto
Rozliczenie podatku dochodowego od osób prawnych
1. Przychody i zyski z ewidencji
2. Przychody niepodlegające opodatkowaniu
3. Przychody podatkowe niebędące przychodami księgowymi
4. Razem przychody podatkowe (1-2+3)
5. Koszty i straty w ewidencji
6. Koszty i straty trwale niestanowiące kosztów uzyskania przychodów
7. Koszty i straty przejściowo niestanowiące kosztów uzyskania przychodów
8. Koszty podatkowe niebędące kosztami księgowymi
9. Razem koszty podatkowe (5-6-7+8)
10. Dochód (strata) (4-9)
Odroczony podatek dochodowy
Rezerwy z tytułu podatku odroczonego
rezerwa dot. przeszacowania do wartości godziwej w związku z przejściem na MSR
rezerwa z tytułu dodatnich różnic przejściowych
odwrócenie rezerwy w związku z odpisem dotyczącym działalności zaniechanej
Rezerwy brutto z tytułu podatku odroczonego
7. Podsumowanie
Przedstawiona powyżej analiza miała na celu zakomunikowanie i częściowe zilustrowanie propozycji nietypowego – zdaniem autorek – podejścia do problemu oceny wrażliwości polityki przedsiębiorstwa na zmiany
w prawie bilansowym. Analiza zmian w polskim prawie bilansowym na
przestrzeni względnie długiego okresu (20 lat) w zaledwie jednym obszarze, tj. odroczonego podatku dochodowego, uzmysłowiła autorkom kilka
kwestii.
Po pierwsze, ocena wrażliwości przedsiębiorstwa na zmiany w prawie
bilansowym powinna uwzględniać, że przenikanie wagi zmian w prawie
bilansowym do kadry menedżerskiej nie jest natychmiastowe. Zmiany te
w pierwszej kolejności rozpoznawane są przez służby finansowo-księgowe,
a dopiero później przez menedżerów. Z racji, że ci ostatni są osobami decyzyjnymi, wpływ zmian w prawie bilansowym na politykę przedsiębiorstwa
następuje z opóźnieniem. Jak można w praktyce zauważyć, jego długość
434
Anna Wachowicz, Anna Karmańska
zależy od otwartości menedżerów na problemy zgłaszane przez służby finansowo-księgowe.
Po drugie, może wydawać się, że kompleksowa ocena zdolności organizacji uczącej się do uwzględniania w swojej polityce gospodarczej konsekwencji zmian w prawie bilansowym wymaga wyspecyfikowania wielu
obszarów, w których prawo bilansowe zmienia się często. Wówczas bowiem, jak można przypuszczać, ocena, czy przedsiębiorstwo jest na takie
zmiany wrażliwe, czy też nie, byłaby łatwiejsza także ze względu na dostępność do źródłowych sprawozdań finansowych. To przypuszczenie wymaga
jednak bardziej dogłębnego przemyślenia.
Po trzecie, studiowanie zmian prawa bilansowego w danym obszarze
wymagałoby równoległego identyfikowania cech warunków gospodarczych, politycznych i innych, w których te zmiany następowały. Mają one
bowiem znaczenie dla dobrego rozumienia potrzeby wprowadzanej zmiany
i dostrzegania jej znaczenia w przyszłej działalności przedsiębiorstwa. To
wymaganie wzbogacałoby analizę, ale jednocześnie rozbudowywało o dodatkowe parametry.
Po czwarte, wydaje się bardzo trudne identyfikowanie wpływu pojedynczych zmian w prawie bilansowym na politykę przedsiębiorstwa. Może
należałoby opracować jakiś model, który pozwalałby w uporządkowany
metodycznie sposób diagnozować zmiany w polityce przedsiębiorstwa
w powiązaniu z wyróżnianymi wiązkami zmian w prawie bilansowym.
Po piąte, wyrażenie ogólnej opinii na temat wrażliwości przedsiębiorstwa na zmiany w prawie bilansowym wymagałoby przemyślenia kryteriów,
płaszczyzn i sposobu ich opisu, aby – z jednej strony – objąć nimi cechy
organizacji uczącej się (co wobec zaprezentowanych na wstępie podejść
i nurtów badawczych nie wydaje się sprawą oczywistą) oraz – z drugiej
– jednoznacznie wskazać powiązania zmian w prawie bilansowym z obszarami polityki przedsiębiorstwa.
Pomimo zasygnalizowanych potencjalnych trudności badawczych wydaje się, że nawet samo rozpowszechnianie myślenia o przedsiębiorstwie
uczącym się w kontekście zmian w prawie bilansowym, mogłoby być dobrym instrumentem zwracania uwagi na rachunkowość jako obszar, na
którego zmiany menedżerowie przedsiębiorstwa powinni być szczególnie
wyczuleni. Nie tylko ze względu na koszty ich wprowadzania i fakt, iż odpowiadają za politykę rachunkowości. Powinno się tak dziać przede wszystkim ze względu na ich informacyjne, biznesowe konsekwencje.
Wrażliwość przedsiębiorstw na zmiany w prawie bilansowym…
435
Literatura
Krajowy Standard Rachunkowości nr 2 Podatek dochodowy.
Olejniczak K., Rok J., Płoszaj A. (2012), Organizacyjne uczenie się i zarządzanie
wiedzą – przegląd koncepcji, [w:] K. Olejniczak (red.), Organizacje uczące się.
Model dla administracji publicznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Rozporządzenie Rady Ministrów z 22 grudnia 1998 r. w sprawie rodzaju, formy
i zakresu informacji bieżących i okresowych oraz terminów ich przekazywania
przez emitentów papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, Dz. U. 1998, nr 163, poz. 1160.
Sprawozdanie finansowe Próchnik S.A. za rok 1998, Monitor Polski B 1999, nr 498.
Sprawozdanie finansowe Próchnik S.A. za rok 1999, Monitor Polski B 2000, nr 753.
Sprawozdanie finansowe Próchnik S.A. za rok 2000, Monitor Polski B 2002, nr 36.
Sprawozdanie finansowe Próchnik S.A. za rok 2001, Monitor Polski B 2003, nr 172.
Sprawozdanie finansowe Próchnik S.A. za rok 2002, Monitor Polski B 2004, nr 1047.
Sprawozdanie finansowe Próchnik S.A. za rok 2003, Monitor Polski B 2005, nr 830.
Sprawozdanie finansowe Próchnik S.A. za rok 2004, Monitor Polski B 2006, nr 322.
Sprawozdanie finansowe Próchnik S.A. za rok 2005, Monitor Polski B 2007, nr 345.
Sprawozdanie finansowe Próchnik S.A. za rok 2006, Monitor Polski B 2008, nr 90.
Sprawozdanie finansowe Próchnik S.A. za rok 2008, Monitor Polski B 2010, nr 314.
Sprawozdanie finansowe Próchnik S.A. za rok 2009, Monitor Polski B 2010, nr 2032.
Sprawozdanie finansowe Próchnik S.A. za rok 2010, Monitor Polski B 2011, nr 2373.
Sprawozdanie finansowe Próchnik S.A. za rok 2011, Monitor Polski B 2012, nr 1759.
Sprawozdania finansowe Próchnik S.A. za lata 2002–2017 (z wyjątkiem 2007) zamieszczone na stronie internetowej spółki: http://prochnik.pl/, dostęp: marzec-maj 2015.
Sprawozdania finansowe Próchnik S.A. i inne dane finansowe zamieszczone w bazie
internetowej Emerging Markets Information Services, dostęp: marzec-maj 2015.
Ustawa o rachunkowości z 1994 r., Dz. U. 1994, nr 121, poz. 591.
Ustawa o rachunkowości z 2001 r., Dz. U. 2001, nr 102, poz. 1117.
Walińska E. (2004), Wartość bilansowa przedsiębiorstwa a alokacja podatku dochodowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łodź.
436
Anna Wachowicz, Anna Karmańska
Streszczenie
Artykuł komunikuje i częściowo ilustruje propozycję badania i oceny
wrażliwości polityki przedsiębiorstwa na zmiany w prawie bilansowym.
Autorki wyrażają przekonanie, że zmiany w prawie bilansowym są czynnikiem sprawczym zmian w polityce przedsiębiorstwa, o ile jest ono organizacją uczącą się. W przeciwnym razie zmiany te mogą nie mieć znaczenia dla
sposobu prowadzenia biznesu. Ponadto stwierdzają, że rozpowszechnianie
w praktyce myślenia o rachunkowości w kontekście cech organizacji uczącej
się może dobrze przysłużyć się rachunkowości i jej znaczeniu w praktyce.
Na podstawie przemyśleń i doświadczeń autorek, wynikających z empirycznej analizy kwestii odnoszącej się zaledwie do jednej zmiany w prawie
bilansowej (unormowań związanych z odroczonym podatkiem dochodowym), w artykule przedstawionych zostało pięć konkluzji, które stanowić
mogą wskazówki dla dalszych badań w tytułowym obszarze.
Słowa kluczowe: organizacja ucząca się, odroczony podatek dochodowy,
zmiany w rachunkowości, spółki notowane na giełdzie.
Sensitivity of enterprises to changes in accounting law.
Discourse in the context of learning organization
Abstract
The article communicates and partly illustrates the proposition of examination and estimation of sensitivity of enterprise’s policy to changes in accounting law. The authors argue that changes in accounting policy is the
motive force of changes in enterprise’s policy, provided that it is a learning
organization. Otherwise, the changes are likely to be negligible. Furthermore, the authors argue that in practice dissemination of the idea of accounting in the context of attributes of learning organization might contribute to
accounting and its significance in practice. On the basis of authors’ considerations and experiences, obtained from empirical analyse of the issue pertaining merely to one change in accounting law (the regulations of deferred
income tax), five conclusions were presented, which might be the directions
for further research in this area.
Keywords: learning organization, deferred income tax, changes in accounting, companies listed on stock exchange.