Moralność ratownika WOPR

1
MORALNOŚĆ RATOWNIKA WOPR (POJĘCIE MORALNOŚCI,
PRZEDMIOT PRACY RATOWNIKA, STOSUNKI
WEWNĄTRZORGANIZACYJNE ITP.)
Moralność jest to ogół ocen, norm postępowania w określonych środowiskach.
Jej przedmiotem jest odniesienie się człowieka względem innych ludzi i świata.
Analizą i wyjaśnianiem moralności zajmuje się etyka.
Wiele grup zawodowych ma swoje własne normy, którymi się kierują. Jest to
tzw. etyka zawodowa czyli podstawowe zasady postępowania zebrane i opisane w
postaci kodeksów, statutów, przysięg, ślubowań. Sformułowane tam normy mają
znaleźć odbicie w postępowaniu danej grupy zawodowej. Te wyznaczone powinności
moralne regulują życie społeczne w miejscu pracy.
Etyka zawodowa powinna być zgodna z etyką ogólną. Wszelka, bowiem etyka
stanowi zbiór nakazów stojących na straży pozaosobistego dobra. Można ją zebrać w
ogólny postulat:
„Czyń dobro, a unikaj zła” albo „Licz się z dobrem innych ludzi i nie
przysparzaj nikomu zbędnego cierpienia”1.
Jedną z takich grup zawodowych, która stawia swoim członkom konkretne
wymagania odnośnie troski o bezpieczeństwo i życie innych ludzi jest WOPR. Już
sama przysięga ratownika: „… przyrzekam sumiennie i w pełnym poczuciu
odpowiedzialności moralnej wypełniać swe obowiązki społeczne. […] pospieszę z
pomocą ludziom, którzy znaleźli się w niebezpieczeństwie utraty życia w wodzie …”,
a jeszcze dokładniej statut WOPR, wskazują jaki jest cel działania, charakter pracy,
jakie prawa i obowiązki tej grupy społecznej.
WOPR swoje cele realizuje między innymi poprzez:
„ organizowanie wodnej służby ratowniczej,
 udział w akcjach ratowniczych podczas zagrożeń powszechnych,
 propagowanie i prowadzenie profilaktycznej działalności w zakresie
bezpieczeństwa na wodach,
 ujawnianie zagrożeń bezpieczeństwa osób pływających i kąpiących się,
1
J. Lazari – Pawłowska „Etyka”, s. 91.
2
 prowadzenie szkoleń, oraz doskonalenie umiejętności ratowniczych,
 nauczanie i doskonalenie umiejętności pływania,
 prowadzenie działalności sportowej, rekreacyjnej i turystycznej,
 świadczenie usług z zakresu ratownictwa wodnego,
 prowadzenie wśród dzieci i młodzieży zainteresowanej ratownictwem
wodnym działalności w zakresie szkolenia i wychowywania, kultury
fizycznej i sportu oraz organizowanie obozowisk szkoleniowo –
wypoczynkowych”2
Zasady WOPR – u, które w przyrzeczeniu ratownik przyjmuje za swoje, musi
traktować jako nieprzekraczalne, bowiem stoją one na straży ochrony tak ważnej
wartości jaką jest życie ludzkie. Swoje obowiązki ratownik powinien wykonywać
odpowiedzialnie i z pełnym zaangażowaniem. W dużej mierze będzie to zależało od
jego osobowości, wiedzy i kultury osobistej.
Podstawowym obowiązkiem ratownika jest czuwanie nad tymi, którzy
wypoczywają nad wodą. Powinien odnosić się do nich z szacunkiem i spieszyć z
pomocą tonącym bez żadnych względów na wiek czy status danej osoby. We
wszelkim więc działaniu ma się liczyć z dobrem innych ludzi. Dla wielu, zwłaszcza
młodych osób, ratownik powinien stanowić wzór i autorytet. Warto byłoby przytoczyć
tutaj słowa mówiące właśnie o autorytecie i pozycji, jaką ratownik ma na kąpielisku:
„Pozycja ta wynika z rangi funkcji, odpowiedzialności, eksponowanego miejsca,
pewnej władzy i sprawności. Atuty te należy umiejętnie podkreślać, wskazując przy
tym, że będąc obserwowanym przez wypoczywających i kąpiących się, bardzo trudno
tę pozycję utrzymać. Łatwo ją bowiem nieodpowiednim zachowaniem utracić. Jest
więc ona z jednej strony atrakcyjna, z drugiej jednak utrzymanie jej wymaga pracy nad
sobą”3.
Ratownik musi więc dbać o swój wygląd zewnętrzny, ponieważ jest on
wyrazem jego poważnego traktowania i szacunku dla osób kąpiących się, a także
dbałość o wizerunek wszystkich ratowników w oczach ludzi. Równocześnie ratownik
ma starać się zdobywać te cechy charakteru, które są nierozerwalnie związane z
moralnością np.: uczciwość, sprawiedliwość, tolerancja, życzliwość, odwaga,
Statut WOPR, rozdz. II, § 10, pkt: 1, 4, 5, 10, 12, 20, 22.
M. Fiłon, B. Pawełko, W. Wiesner – pod red. W. Wiesnera, „Metodyka ratownictwa wodnego”, rozdz. 8, s.
103.
2
3
opanowanie,
poświęcenie.
3
Kształtowanie
osobowości
(oprócz
umiejętności
praktycznych i przekazywania wiedzy) podejmują kursy ratownicze. Na krótkim
kursie jednak nikt nie jest wstanie wypracować sobie i ugruntować tak wielu różnych,
pożądanych w pracy ratownika cech. Doskonalenie swego charakteru jest więc pracą
na całe życie i ratownik powinien dokładać starań, by jego postawa jako członka
WOPR – u była godna naśladowania. Trzeba więc szanować innych i pracować nad
tym, by być godnym ich szacunku. O godności człowieka tak pisze Tadeusz
Kotarbiński: „Ma godność ten, kto […] zasługuje na szacunek, sam jest tego świadom
i dokłada starań, by być takim oraz by być traktowanym wedle należnej mu miary
szacunku”4. Są sytuacje w pracy ratownika, które wymagają od niego prawdziwej
ofiarności. Może być wtedy podziwiany nie tylko za sprawność fizyczną, ale przede
wszystkim za postawę, charakter, które ugruntowują jego ważną pozycję wśród ludzi.
Przykładem jednak postawy, która z pewnością nie będzie budziła szacunku jest picie
alkoholu przez ratownika. Sprawa wydaje się banalna, ale moim zdaniem picie nawet
niskoprocentowego alkoholu w pracy jest naganne. Alkohol osłabia koncentrację i
sprawność fizyczną, a tym samym może spowodować zbyt późną i źle
przeprowadzoną akcję ratunkową. Dlatego uważam, że picie alkoholu przed lub w
czasie pracy jest niemoralne i podważa autorytet ratownika. Natomiast widok pijanego
ratownika po pracy będzie z pewnością złym przykładem dla wielu i ratownik nie
będzie już budził zaufania.
Nad wodą pewne zasady obowiązują nie tylko ratownika, ale i osoby
korzystające z kąpieliska. Dlatego też ratownik musi wymagać od ludzi przestrzegania
tych zasad. Powinien więc być wobec niech życzliwy i uprzejmy, ale też stanowczy i
konsekwentny. Jest to czasami trudne, gdyż nie zawsze spotyka się on z równie
kulturalnym potraktowaniem przez innych ludzi. W takich sytuacjach nie powinien
dać się sprowokować. W miarę możliwości musi próbować załagodzić konflikt, by
odpoczynek nad wodą był dla ludzi nie tylko bezpieczny, ale i przyjemny. Toteż
osobom, które stwarzają problemy nad wodą ratownik powinien swoje racje wyłożyć
grzecznie i rzeczowo. Nie może wdawać się w kłótnie, ani tym bardziej dopuszczać
się rękoczynów. Gdy sytuacja jest zbyt trudna do opanowania przez ratownika, trzeba
wezwać policję i jej pozostawić sprawę do rozwiązania.
4
T. Kotarbiński, art. „O etyce niezależnej”.
4
Jak już wspomniałem, ratownik musi podejmować stale pracę nad sobą, jak
również podnosić kwalifikację zawodowe i dbać o kondycję fizyczną. Do tego
powinno go mobilizować poczucie obowiązku. Wyższe umiejętności, lepsza
sprawność dają większą pewność, że pomoc tonącemu będzie skuteczna.
Innym aspektem pracy ratownika, może już nie tak dostrzeganym przez
środowisko jest uczciwość. Powierzony mu majątek WOPR, sprzęt ratowniczy, nie
stanowi prywatnej własności ratownika, powinien więc gospodarować nim rozsądnie i
uczciwie. Do niego więc należy dbanie o ten sprzęt, a także konserwacja.
Uczciwość jest również wymagana przy wydawaniu karty pływackiej.
Egzamin na nią powinien być przeprowadzany rzetelnie. Zdarza się, że proponowane
są korzyści materialne w zamian za odstąpienie od egzaminu. Jest to moim zdaniem
niedopuszczalne i nieuczciwe. Może się bowiem okazać, że osoba posiadająca kartę, a
nie umiejąca w rzeczywistości pływać, spróbuje korzystać z jakiegoś sprzętu
wodnego. Gdyby wówczas znalazła się w niebezpieczeństwie utonięci, to w jakiejś
mierze odpowiedzialność za to ponosi ratownik nieuczciwie wydający kartę.
Wydawanie karty osobie, która nie potrafi pływać jest też nie w porządku w
stosunku do tych, którzy tę kartę zdobyli dzięki swoim rzeczywistym, wypracowanym
nieraz ciężko umiejętnościom.
Jednym z zadań wytyczonych członkom WOPR przez Statut jest: „Krzewienie
etyki ratownika i umacnianie więzi organizacyjnych”5. Ratownicy powinni kierować
się takimi samymi wartościami moralnymi. Jest to czynnik, który ich jednoczy i
sprawia, że jest to solidarna grupa społeczna. Taka solidarność, oparta na wzajemnym
zaufaniu, umożliwia lepszą pomoc ludziom zagrożonym utonięciem. Oczywistą
powinnością jest według mnie, nie tylko pomoc innym, ale też wzajemna pomoc
członkom WOPR – u w różnych trudnych sytuacjach. Ratownicy powinni być wobec
siebie życzliwi i uczynni. Warto, moim zdaniem, nawet jeśli jesteśmy gdzieś na
obcym kąpielisku prywatnie, dać znać pracującemu tam ratownikowi, że w razie
potrzeby może liczyć na naszą pomoc. Potrzeba abyśmy my ratownicy umieli
taktownie zwracać sobie uwagę na popełniane błędy oraz dzielić się posiadaną wiedzą
z zakresu ratownictwa wodnego. „O naszej osobowości decyduje w jakiejś części
grupa […] do której należymy”6, toteż etykę ratownika można krzewić poprzez
5
6
Statut WOPR, rozdz. II, § 10, pkt. 16.
P. Vardy, P. Grosch, „Etyka”, s. 35.
5
różnego rodzaju szkolenia z zakresu ratownictwa, ale ważne też jest wzajemne
oddziaływanie na siebie ratowników w codziennej pracy. Duże pole do popisu mają
tutaj kierownicy drużyn ratowniczych. Oni to właśnie powinni dawać przykład
koleżeństwa, bezinteresowności. Dzięki nim drużyna może stać się zgranym zespołem,
którego członkowie zawsze mogą na siebie liczyć. Takie postawy ratowników
wiernych etyce zawodowej na co dzień będą z pewnością budujące dla kolegów.
Członkostwo w WOPR zobowiązuje do hierarchicznego podporządkowania
się członków. System taki umożliwia właściwe i efektywne funkcjonowanie całej
organizacji. Wszyscy członkowie, zarówno podwładni jak i kierownictwo, powinni z
całą odpowiedzialnością realizować wyznaczone im zadania.
Dużą odpowiedzialność za swoje obowiązki i za innych członków ponoszą
ratownicy najwyższych stopni i ci, którzy zajmują kierownicze stanowiska.
Odpowiadają oni za właściwe funkcjonowanie całej organizacji. Muszą również dbać
o kwalifikacje i poziom moralny ratowników poprzez organizowanie różnego rodzaju
szkoleń.
Uczestnicy kursów powinni
posiadać
odpowiednie, wymagane
w
ratownictwie cechy, a im wyższy stopień szkolenia, tym wymagania powinny być
większe. Moim zdaniem tu duża odpowiedzialność spoczywa na instruktorach, by
selekcję kandydatów przeprowadzić sumiennie i uczciwie. Poza tym ich osobiste
zaangażowanie i postawa zgodna z etyką zawodu są wartościową metodą
wychowywania kolejnych pokoleń ratowników.
Statut i inne przepisy WOPR nie odpowiedzą ratownikowi jednoznacznie, jak
zachować się w każdej sytuacji. Wiele problemów, konfliktów ratownik będzie musiał
rozwiązać samodzielnie, zgodnie ze swoim sumieniem i przyjętą przez niego
hierarchią wartości, którą buduje sobie dzięki właśnie różnym kursom szkoleniowym i
pracą nad sobą. Nie pozostaje jednak zupełnie sam ze swoimi problemami, ponieważ
mam taką nadzieję, zawsze może prosić o pomoc i radę swoich bardziej
doświadczonych kolegów lub przełożonych.
6
Bibliografia
1. Paweł Błasiak, Marek Chadaj, Konrad Kurek, „Ratownictwo wodne”,
Warszawa 2001.
2. Mirosław Fiłon, Bogdan Pawełko, Wojciech Wiesner, „Metodyka ratownictwa
wodnego”, Wrocław 1989.
3. Tadeusz Kotarbiński, „O etyce niezależnej”.
4. Ija Lazari – Pawłowska, „Etyka”, Wrocław – Warszawa – Kraków 1992.
5. Statut WOPR.
6. Peter Vardy, Paul Grosch, „Etyka” Poznań 1994.