rośliny halucynogenne

ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
RICHARD EVANS SHULTES
Ilustracje: ELMER W. SMITH
GOLDEN PRESS - NOWY JORK 1976
Western Publishing Company, Inc.
1
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
Richard Evans Schultes
Co to są rośliny halucynogenne? Jakie powodują efekty fizyczne
i psychiczne? Kto ich używał i dlaczego? Ten unikalny przewodnik bada
rolę psychotropowych roślin w pierwotnych cywilizacjach i społeczeństwach od czasów prehistorycznych do teraźniejszości.
Pierwszy nienaukowy przewodnik, poruszający temat zarówno
kulturowych jak i fizjologicznych skutków halucynogenów.
Rośliny halucynogenne zafascynują na pewno wszystkich czytelników,
a zwłaszcza studentów antropologii i historii, jak również botaników
i innych specjalistów. Wszystkie omawiane gatunki zostały zilustrowane
w naturalnych kolorach.
ISBN-0-307-24362-1
2
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
ZAWARTOŚĆ
PRZEDMOWA................................................................................................................... 7
CO TO SĄ ROŚLINY HALUCYNOGENNE?.......................................................................... 9
HALUCYNOGENY W SPOŁECZEŃSTWACH PRYMITYWNYCH............................................. 11
MEDYCZNE I RELIGIJNE ZASTOSOWANIE HALUCYNOGENÓW......................................... 11
ZASTOSOWANIA HALUCYNOGENÓW............................................................................... 13
DRZEWO GENEALOGICZNE KRÓLESTWA ROŚLIN............................................................. 14
PROPAGACJA HALUCYNOGENÓW.................................................................................... 15
ZASTOSOWANIE W CYWILIZACJACH ZACHODNICH.......................................................... 16
KOMPOZYCJE CHEMICZNE ............................................................................................... 17
ALKALOIDY........................................................................................................................ 18
INDOLE............................................................................................................................. 19
PSEUDOHALUCYNOGENY................................................................................................. 21
JAK PRZYJMOWANO HALUCYNOGENY?.......................................................................... 22
HALUCYNOGENY STAREGO ŚWIATA................................................................................. 23
GRZYBY................................................................................................................ 24
AGARA (Galbulimima Belgraveana) ....................................................................29
ERERIBA............................................................................................................... 29
KWASHI (Pancratium trianthum) ........................................................................ 30
GALANGA lub MARABA (Kaempferia galanga) ...................................................30
MARIHUANA, HASZYSZ lub HEMP (gatunek rodzaju Cannabis) ......................... 31
KLASYFIKACJA KONOPII........................................................................... 34
HISTORIA KONOPI................................................................................... 35
LECZNICZE WŁAŚCIWOŚCI KONOPI......................................................... 36
CHEMIA KONOPI..................................................................................... 36
METODY UŻYWANIA KONOPI................................................................. 38
HASZYSZ.................................................................................................. 38
NARKOTYCZNE ZASTOSOWANIE KONOPI............................................... 29
EFEKTY PO KONOPIACH.......................................................................... 29
MIĘTA TURKIESTAŃSKA (Lagochilus inebrians)................................................... 42
RUTA SYRYJSKA (Peganum harmala)................................................................... 43
KANNA (Mesembryanthemum expansum oraz M. tortuosum).......................... 44
POKRZYK WILCZA JAGODA (Atropa belladonna)................................................. 46
3
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
LULEK CZARNY (Hyoscyamus niger)................................................................... 48
MANDRAGORA (Mandragora officinarum)......................................................... 50
DHATURA i DUTRA (Datura metel)...................................................................... 52
IBOGA (Tabernanthe iboga)................................................................................ 54
HALUCYNOGENY NOWEGO ŚWIATA................................................................................ 56
PURCHAWKI (Lycoperdon mixtecorum i L. marginotum) ................................... 58
GRZYBY................................................................................................................ 58
FASCYNACJA GRZYBAMI......................................................................... 58
PIERWOTNE ZASTOSOWANIE ŚWIĘTYCH GRZYBÓW.............................. 60
SPRZECIW HISZPANÓW........................................................................... 60
IDENTYFIKACJA ŚWIĘTYCH GRZYBÓW.................................................... 61
WSPÓŁCZESNE CEREMONIE GRZYBOWE................................................ 62
RODZAJ GRZYBÓW UŻYWANYCH............................................................ 63
EFEKTY GRZYBÓW................................................................................... 66
KONSYSTENCJA CHEMICZNA...................................................................68
ANALIZA WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNYCH................................................. 69
RAPE DIOS INDIOS............................................................................................... 70
TATARAK (Acorus calamus)................................................................................. 71
VIROLE (Virola calophylla, V. colophylloidea i V. theiodora)............................... 72
ODURZAJĄCA ŻYWICA............................................................................. 74
PRZYGOTOWANIE VIROLI........................................................................76
CEREMONIA SNUFFOWANIA.................................................................. 78
EFEKTY VIROLI......................................................................................... 79
PRZYCZYNA EFEKTÓW NARKOTYCZNYCH............................................... 79
INNE SPOSOBY UŻYWANIA ŻYWICY VIROLI............................................ 79
STOSOWANIE VIROLI JAKO TRUCIZNY DO STRZAŁ................................. 79
MASHA HARI (Justicia pectoralis var. stenophylla).............................................. 81
JUREMA (Mimosa hostilis)................................................................................... 82
YOPO lub PARICA (Anadenanthera peregrina lub Piptadenia peregrina)........... 84
RZYGOTOWYWANIE NARKOTYKU z YOPO........................................................... 85
VILCA i SEBIL........................................................................................................ 90
JANOWIEC (Cytisus canariensis).......................................................................... 91
FASOLA MESKALOWA (Saphora secundiflora)..................................................... 92
DRZEWA KORALOWE (kilka gatunków Erythrina)................................................ 94
PIULE (kilka gatunków Rhynchosia)..................................................................... 95
AYAHUASCA i CAAPI............................................................................................ 95
NAJWCZEŚNIEJ OPUBLIKOWANY RAPORT.............................................. 98
EFEKTY PICIA........................................................................................... 99
CEREMONIALNE ZASTOSOWANIA.......................................................... 100
BADANIA CHEMICZNE............................................................................. 101
ROŚLINY DODAWANE DO AYAHUASCA.................................................. 102
INNY RODZAJ CAAPI................................................................................ 104
SHANSHI (Coriaria thymifolia)............................................................................. 105
SINICUICHI (Heimia salicifolia)............................................................................. 106
4
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
SAN PEDRO (Trichocerous pachanoi)..............................................................108
PEJOTL (Lophophora williamsii)...................................................................... 112
ZASTOSOWANIE PEJOTLA PRZEZ AZTEKÓW...................................... 114
OPOZYCJA DO UŻYWANIA PEJOTLA................................................... 114
RELIGIJNE ZNACZENIE PEJOTLA......................................................... 115
EFEKTY PEJOTLU................................................................................ 116
UŻYWANIE PEJOTLA W STANACH ZJEDNOCZONYCH......................... 117
RYTUAŁ PEJOTLA................................................................................ 117
WIZJE PEJOTLOWE............................................................................. 119
CHEMIA PEJOTLA............................................................................... 119
PSEUDO-PEJOTLE (Epithelantha micromeris, Ariocarpus).............................. 121
HIERBA LOCA i TAGLLI (Pernettya furens i P. parvifolia)................................. 123
ŚWIĘTE POWOJE MEKSYKAŃSKIE................................................................... 125
MEDYCZNE i RELIGIJNE ZASTOSOWANIE........................................... 126
IDENTYFIKACJA.................................................................................. 126
DZISIEJSZE ZASTOSOWANIE............................................................... 127
BADANIA EKSPERYMENTALNE........................................................... 130
WIELE OGRODNICZYCH WARIANTÓW............................................... 132
HOJAS DE LA PASTORA (Salvia divinorum)..................................................... 133
COLEUS (Coleus pumas i C. blumei)................................................................ 134
BORRACHERA (Iochroma fuchsioides)............................................................ 134
ARBOL DE LOS BRUJOS................................................................................... 135
CHIRIC-CASPI i CHIRIC SANANGO (Brunfelsia)................................................ 135
BIELUNIE (Datura).......................................................................................... 137
ZIOŁO JIMSONA.............................................................................................. 138
TORNA-LOCO (Datura ceratocaula)............................................................... 138
TOLOACHE...................................................................................................... 139
DATURY DRZEWIASTE.................................................................................... 141
CULEBRA BORRACHERO (Methysticodendron amesianum)........................... 144
SHANIN (Petunia violacea)............................................................................. 146
KEULE (Gomortega keule)...............................................................................146
TAIQUE (Desfontainia hookeri)....................................................................... 147
TUPA (Lobelia tupa)........................................................................................ 148
ZACATECHICHI (Calea zacatechichi)............................................................... 149
PSYCHOFARMAKOLOGIA............................................................................................. 150
INNE ROŚLINY HALUCYNOGENNE............................................................................... 152
LITERATURA TEMATYCZNA......................................................................................... 154
5
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
6
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
PRZEDMOWA
Rośliny halucynogenne były używane przez człowieka od tysięcy lat,
prawdopodobnie od czasów od kiedy zaczął zdobywać je dla pożywienia.
Halucynogeny cieszyły się zainteresowaniem człowieka przez wieki.
Ostatnio, nadszedł okres, w którym społeczeństwo zachodnie, jak twierdzi,
"odkryło" halucynogeny i automatycznie duża liczba osób zainteresowała
się możliwościami zastosowania takich roślin. Ten trend trwa do dzisiaj.
To bardzo ważne, abyśmy wiedzieli o halucynogenach tak dużo, jak to
jest możliwe. Opublikowano już wiele literatury naukowej o ich
zastosowaniu i efektach, jednak te informacje są zazwyczaj chowane pod
kluczem. Zainteresowany człowiek ma prawo znać te informacje, aby
oprzeć o nie swoje opinie. Ta książka została napisana częściowo właśnie
dlatego, aby dostarczyć tego typu informacji.
Bez względu na to czy uważamy ludzi biorących halucynogeny za
prymitywnych lub narkomanów, to niezaprzeczalnie odegrały one ogromną
rolę w ludzkiej kulturze i prawdopodobnie będą odgrywać nadal.
Zrozumienie tych fizycznych i społecznych aspektów powinno być częścią
wykształcenia przeciętnego człowieka.
R.E.S.
7
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Rośliny halucynogenne były przedstawiane na wielu znaczkach pocztowych: (1, 6) Amanita muscaria, (2) owoc
Peganum harmala, (3) Atropa belladonna, (4) Pancratium trianthum, (5) Rivea corymbosa, (7) Datura
stramonium, (8) Datura candida, (9) Hyoscyamus niger.
8
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
CO TO SĄ ROŚLINY HALUCYNOGENNE?
Poszukując pożywienia, pierwsi ludzie próbowali wielu gatunków roślin.
Jedne były dla nich pożywieniem, inne leczyły, a jeszcze inne były
śmiertelnie trujące. Jednak kilka z nich, ku wielkiemu zdziwieniu,
powodowało dziwne skutki na ciele i umyśle, powodując wrażenie, że
przenosimy się do innych światów. Nazywamy te rośliny halucynogenami,
ponieważ zakłócają one pracę zmysłów i zwykle powodują halucynacje doświadczenia, które wykraczają poza rzeczywistość. Choć większość
halucynacji ma charakter wzrokowy, halucynogeny mogą również
aktywować halucynacje słuchowe, zapachowe, smakowe i dotykowe lub od
czasu do czasu kilka z nich równocześnie.
Faktycznym powodem takich halucynacji są substancje chemiczne
zawarte w roślinach. Te substancje są prawdziwymi narkotykami. Jednak,
wbrew tego co twierdzi opinia publiczna, nie wszystkie narkotyki są
niebezpieczne i uzależniające. Według jednej z definicji narkotyk, to
jakakolwiek substancja mająca duży lub mały wpływ na centralny układ
nerwowy.
Narkotyki, które wywołują halucynacje są bardzo różnie nazywane:
halucynogeny, generatory halucynacji, leki psychodysleptyczne itp. Żaden
z tych terminów nie zaspokaja naukowców ale najbliżej opisują je
halucynogeny. Psychodeliczny - jest najczęściej używanym pojęciem
w Stanach Zjednoczonych, chociaż słowo pochodzi od dwóch greckich
wyrazów, które nie do końca trafnie określają to znaczenie.
W historii
ludzkości,
halucynogeny
były
prawdopodobnie
najważniejszymi ze wszystkich narkotyków. Ich fantastyczne efekty
sprawiły, że stały się dla człowieka świętymi i mogą być nawet
odpowiedzialne za powstanie pojęcia "bóg".
9
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Religijny symbol kaktusa peyotl. Ta ilustracja, zwana "Poranną modlitwą w ceremonii Pejotla" jest zaczerpnięta
z obrazu autorstwaTsa Toke, indianina z plemienia Kiowa. Ci indianie używają regularnie pejotla w swoich
rytuałach. Ogień pośrodku w symbolu półksiężyca płonie jako ceremonialny pióropusz z orlich piór, pióra
symbolizują poranek, ptaki - nasiona powoju.
10
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
HALUCYNOGENY W SPOŁECZEŃSTWACH PRYMITYWNYCH
Indianie Makuna stosują w swojej
medycynie caapi (ayahuasca lub yaje)
zrobione głównie z kory drzewa
Banisteriopis caapi.
Halucynogeny
przenikają prawie każdy
aspekt życia pierwotnych
społeczeństw.
Są
stosowane
w zdrowiu
i chorobie, pokoju i wojnie,
w
życiu
rodzinnym
i koczowniczym, w czasie
polowań oraz w trakcie
uprawy ziemi. Dotykają
wzajemnych
relacji
międzyludzkich ludzi wsi
i plemion. Uważa się że
wpływają
na
życie
człowieka
przed
narodzeniem i po śmierci.
MEDYCZNE I RELIGIJNE ZASTOSOWANIE HALUCYNOGENÓW
było bardzo ważnym czynnikiem w pierwotnych społeczeństwach. Tubylcy
przypisują zdrowie i chorobę siłom duchowym. W konsekwencji,
jakikolwiek "lek", który może przenieść człowieka do świata duchów, jest
uważany przez tubylców za dużo lepszy niż te, które powodują czysto
fizyczne
skutki.
Również siły psychiczne są przypisywane halucynogenom i stały się one
podstawową częścią składową pierwotnych religii. Na całym świecie rośliny
halucynogenne są używane jako pośrednik między bogami a człowiekiem.
Uważam np., że proroctwa wyroczni delfickiej, były wywoływane właśnie
przez halucynogeny.
11
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Statuetka z Xochipilli, Aztecki "Książe Kwiatów" wykopany w Tlalmanalco na zboczach
wulkanu Popocatepetl aktualnie wystawiony w Muzeum Narodowym w Mexico City.
Opisy wskazują prawdopodobnie na botaniczne znaczenie przedstawionych glifów.
12
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
ZASTOSOWANIA HALUCYNOGENÓW zmienia się w zależności od tego
na jaką pierwotną kulturę spojrzymy.
Najczęstszym zastosowaniem halucynogenów jest moment, gdy młodzi
chłopcy wchodzą w dorosłe życie. Indianie Algonquin dają im specjalny
"magiczny lek", przez 20 dni. Podczas tego okresu zapominają, że byli
chłopcami i rozpoczynają nowe życie jako mężczyźni. Korzeń iboga
w Gabonie i caapi w Amazonce również pełnią podobne, rytualne
znaczenie.
W Ameryce Południowej wiele plemion indiańskich spożywa napój o
nazwie ayahuasca. Przepowiadają w ten sposób przyszłość, rozwiązują
spory plemienne, przewidują plany nieprzyjaciela lub gwarantują sobie
wierność swoich żon. Uczucia śmierci i rozdzielenie z ciałem i duszą
bywają doświadczone podczas transów bardziej realnie niż w czasie snu.
Halucynogenne własności bielunia były wykorzystane szczególnie
w krajach Nowego Świata. W Meksyku i w południowo-zachodniej Ameryce, bieluń jest używany do wróżenia, przepowiadania proroctw i rytualnego
lecznictwa.
Nowocześni meksykańscy indianie cenią pewne gatunki grzybów jak
sakramenty święte i używają nasion powoju i kaktusa pejotl by
przepowiadać przyszłość, zdiagnozować i wyleczyć chorobę i uspokoić
dobrego lub złego ducha.
Mixtecowie z Meksyku jedzą purchawki by usłyszeć głosy z nieba, które
odpowiadają na ich pytania. Waikás z Brazylii i Wenezueli wciągają nosem
sproszkowaną żywicę z drzewa, które rośnie w dżungli, po śmierci kogoś
z plemienia, przy diagnozowaniu chorób lub dziękując duchom za
zwycięstwa w plemiennych potyczkach. Witotos z Kolumbii jedzą tę samą
magiczną żywicę "by mówić z małymi ludźmi." Peruwiańscy znachorzy piją
napój cimora by stać się właścicielem cudzej tożsamości. Indianie wschodniej Brazylii piją napój jurema aby mieć święte wizje i wgląd do świata
duchów, przed przystąpieniem do bitwy z wrogiem.
13
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
14
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
15
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
ZASTOSOWANIE W CYWILIZACJACH ZACHODNICH
W naszym nowożytnym społeczeństwie ostatnio wzrosło (często
nielegalne) spożycie halucynogenów i to w dosyć dużym stopniu. Wiele
osób wierzy, że poprzez kontakt ciała z tego typu substancjami mogą
osiągnąć "mistyczne" albo "religijne" doświadczenia. Ludzie ci rzadko
zdają sobie sprawę z tego, że tak naprawdę powracają do starych praktyk
prymity-wnych społeczeństw, stosowanych od wieków.
Kwestia, czy wywołane halucynogenami doświadczenia są identyczne
z tymi, które mogą osiągać niektórzy mistycy, pozostaje sporna.
Rozprzestrzeniające
się
używanie
halucynogenów
w naszym
społeczeństwie może mieć czasami również bardzo szkodliwe
i niebezpieczne skutki. Niemniej jednak takie opinie stworzone zostały
dopiero niedawno przez zachodnią cywilizację, i położyły dodatkowy rys na
naturalną, pierwotną, zakorzenioną w każdej kulturze tradycję.
Prymitywny rysunek wizji po napoju ayahuasca namalowany przez Yando del Rios,
współczesnego artystę peruwiańskiego.
16
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
KOMPOZYCJE CHEMICZNE
Halucynogeny ograniczają się do kilku typów substancji chemicznych
w nich występujących. Wszystkie halucynogeny odkryte w roślinach to
związki organiczne, czyli zawierają węgiel jako podstawową część ich
struktury i zostały utworzone w procesie tworzenia organizmów roślinnych.
Żadne nieorganiczne składniki roślin, takie jak minerały, nie są znane
z jakichkolwiek efektów halucynogennych.
Związki halucynogenne mogą być podzielone dodatkowo na dwie grupy:
te które zawierają azot w swej strukturze i te które azotu nie zawierają. Te
z azotem są najbardziej popularne. Najpopularniejszymi alkaloidami bez
azotu są składniki marihuany czyli związki terpenofenoli, takie jak
dwubenzopiran, często
nazywany
kannabinolem
lub
czterowodorokanabinolem (w skrócie THC). Substancje halucynogenne
z azotem w strukturze, to alkaloidy lub zasady.
17
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
ALKALOIDY to obszerna grupa około 5000 związków chemicznych
o zróżnicowanych strukturach chemicznych. Zawierają azot, jak również
węgiel, tlen i wodór. Wszystkie alkaloidy są pochodzenia roślinnego, choć
zdarzają się również tzw. protoalkaloidy pochodzenia zwierzęcego.
Wszystkie są nieznacznie zasadowe (alkaiczne), stąd ich nazwa. Są
sklasyfikowane do tej grupy w oparciu o swoją strukturę. Dużo
halucynogennych alkaloidów to indole (patrz niżej) lub spokrewnione
z indolami. W większości przypadków powstają one w roślinie
z aminokwasu zwanego tryptofan (kwas amino-indolopropinowy).
Najbardziej toksyczne, lecznicze i halucynogenne rośliny zawdzięczają
swoją biologiczną aktywność właśnie alkaloidom. Przykładowe, bardzo
cenione alkaloidy, to: morfina, chinina, nikotyna, strychnina i kofeina.
18
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
INDOLE to halucynogenne alkaloidy lub zasady, bezwzględnie zawierające związki azotu w swej strukturze. Najbardziej zadziwiające jest to, że
wiele tysięcy związków organicznych, które występują w różnych częściach
ciała ludzkiego, jest również lekko halucynogennych. Związki indolowe
często pojawiają się w formie tryptamino-pochodnych. Składają się z fenylu
oraz pirolu i dzielą się na segmenty (zobacz następny schemat)
Tryptaminy mogą być "proste" lub "złożone", czyli z dodatkowymi
łańcuchami bocznymi np. tlenowym (OH), metylowym (CH3), albo
fosforopochodnymi np. (OPO3H) w pierścieniu fenylowym.
Pierścień indolowy, pokazany na czerwono na schemacie, występuje nie
tylko w licznych tryptaminach (dwumetylotryptaminy itd.) ale również
w alkaloidach ergolinowych (ergina i inne), w ibogainie i w alkaloidach
ß-karbolowych (harmina, harmalina, itd. )
LSD również ma jądro indolowe. Jednym z powodów ogromnego
znaczenia halucynogenów indolowych, może być ich strukturalne
podobieństwo
do
nerwowo-humoralnej
tryptamino-serotoniny
dwumetylopięciowo-dorowa tryptamina, obecnej w tkance nerwowej
ciepłokrwistych zwierząt. Serotonina gra zasadniczą rolę w biochemii
ośrodkowego układu nerwowego. Analiza halucynogennego działania
tryptaminy może pomóc w wyjaśnieniu funkcjonowania serotoniny w ciele
człowieka i zwierząt.
Wzajemne chemiczne stosunki takie jak między indolami a serotoniną
w ciele człowieka istnieją również między meskaliną (halucynogenną
fenylotylaminą z pejotla) a noradrenaliną neurohormonów.
Te chemiczne podobieństwa między związkami halucynogennymi
a neurohormonami i ich rolą w neurofizjologii mogą pomóc wyjaśnić
działanie halucynogenne, a nawet pewne procesy ośrodkowego układu
nerwowego. Inne alkaloidy - izochinoliny, tropany, quinolizidiny i izoksazole
- są mniej halucynogenne i różne może być ich działanie na ciało
człowieka.
19
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
20
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
PSEUDOHALUCYNOGENY
Są również rośliny, które można nazwać pseudo-halucynogennymi.
Chociaż nie są to prawdziwe halucynogeny, to również potrafią zachwiać
równowagę ludzkiego ciała i mózgu. Wywołują one swojego rodzaju
delirium, które towarzyszy przy ich spożywaniu i w czasie halucynacji.
Niektóre elementy olejków eterycznych i aromatycznych, które są
odpowiedzialne za charakterystyczny zapach rośliny, wydaje się działać
w ten właśnie sposób. Komponenty zawarte w oleju gałki muszkatołowej
są dobrym tego przykładem. Rośliny, które posiadają takie komponenty są
wyjątkowo niebezpieczne aby brać je wewnętrznie, zwłaszcza w dawkach
wywołujących halucynacje. Badania naukowe nie rzuciły jeszcze zbyt dużo
światła na temat psychotropowości wynikającej z tego typu chemikaliów.
21
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
JAK PRZYJMOWANO HALUCYNOGENY?
Rośliny halucynogenne są używane na różne sposoby. Zależy to od
materiału roślinnego, od aktywnych związków chemicznych, od kultury,
regionu i od wielu innych rzeczy. Ludzie pierwotnych kultur na każdym
kroku wykazywali ogromną pomysłowość jeżeli chodzi o sposoby
przyjmowania tych roślin.
ROŚLINY MOGĄ BYĆ JEDZONE, jako surowe lub suszone jak np. peyotl
i teononacatl lub można pić sok wyciskany z liści, jak w przypadku Salvii
divinorum (z Meksyku). Czasami można jeść produkt pochodny od rośliny,
jak np. w przypadku haszyszu. Często pije się napój: ayahuasca, caapi,
albo yajé z kory winorośli; kaktusa San Pedro; wino jurema; iboga; liście
toloache; albo gniecione nasiona meksykańskiego powoju. Pierwotnym
kulturom Nowego Świata przypisuje się zwyczaj palenia tytoniu, jednak
dzisiaj jest to również popularna metoda przyjmowania konopi indyjskich.
Narkotyki inne niż tytoń, takie jak tupa, mogą być również palone.
SNUFFING (inaczej: wciąganie nosem, wdychanie nosem) to preferowana
metoda użycia kilku halucynogenów takich jak: yopo, epena, sébil, rapé
dos indios. Podobnie jak palenie, tak samo wdychanie nosem jest
zwyczajem Nowego Świata. Istnieje również kilka szczepów indian
Amerykańskich, którzy przyjmowali halucynogeny doodbytniczo, jak
w przypadku
Anadenanthera.
Jedna z ciekawszych metod wywoływania efektów narkotycznych, to
afrykański zwyczaj nacinania głowy i wcierania w ranę soku z przeciętej
cebulki gatunku Pancratium. Ta metoda jest pierwotnym odpowiednikiem
nowoczesnej metody podskórnej.
Można stosować różne metody, w zależności od różnych części roślin.
Żywica Virola, na przykład, czasami jest lizana ale zwykle przygotowywana
w formie sproszkowanej tabaki, czasami jest znowuż robiona w formie
kulek do nosa, czasami się ją zjada, a czasem wędzi.
ROŚLINNE DODATKI lub domieszki do halucynogenów w ostatnim czasie
wywołały spore zainteresowanie badaczy. Dodatkowe rośliny bywają
dodawane zazwyczaj w celu zwiększenia, zmiany lub wydłużenia transu
narkotycznego. Praktykuje się to w przypadku napoju ayahuasca, caapi lub
yajé, przygotowywanych zazwyczaj z Banisteriopsis caapi lub B. inebrians.
Dodaje się zazwyczaj dodatki takie jak: liście Psychotria viridis albo
Banisteriopsis rusbyana, które same zawierają halucynogenne tryptaminy;
albo brunfelsię lub bielunia, obydwa same w sobie są halucynogenne.
22
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
HALUCYNOGENY STAREGO ŚWIATA
Istnieją dowody wskazujące na to, że ludzie „Starego Świata”, czyli
miesz-kańcy Europy, Azji, Afryki, w mniejszym stopniu stosowali rodzime
rośliny w celach halucynogennych, niż ludzie z Nowego Świata, czyli
kontynentów amerykańskich. Są powody aby twierdzić, że wegetacja
jednej półkuli ziemskiej jest uboższa, a druga bogatsza w występowanie
halucynogennych roślin.
Skąd ta różnica? Czy człowiek „Starego Świata” nie odkrył wielu
halucynogennych roślin? Czy niektóre z nich są zbyt toksyczne aby mogły
być powszechnie używane? a może człowiek „Starego Świata” był
kulturowo mniej zainteresowany narkotykami? Nie znamy odpowiedzi na te
pytania. Ale wiemy, że Stary Świat ma mniej rozpoznanych gatunków
psychoaktywnych niż Nowy Świat. Dla porównania na 15-20 gatunków o
właściwościach halucynogennych z wschodniej półkuli przypada średnio
ponad 100 gatunków z półkuli zachodniej również o tych samych
właściwościach.
Jednak pozostaje jeszcze kilka halucynogenów „Starego Świata” cieszących się dziś ogromną popularnością na całym świecie. Są to niewątpliwie
Konopie indyjskie, - najbardziej rozprzestrzeniony z wszystkich
halucynogenów.
Kilka roślin psiankowatych było kojarzonych w średniowieczu z wiedźmami i czarownicami. Są to: wywar z lulka czarnego, belladona i mandragora, która niezwykle wpłynęła na kulturę europejską, medycynę, a nawet
historię. Niektóre odegrały bardzo ważną rolę religijną we wczesnej
aryjskiej kulturze północnych Indii.
Rola halucynogenów w rozwoju kultury i społeczeństwa „Starego Świata”
nie jest dokładnie zbadana. Choć z każdym dniem poznaje się ją coraz
bardziej jest nadal duże zapotrzebowanie na zbadanie ich zastosowania
we wschodniej półkuli.
23
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
GRZYBY, Muchomor czerwony Amanita muscaria może być jednym
z najstarszych halucynogenów człowieka. Istnieje sugestia, że dziwne
efekty po jego zjedzeniu przyczyniły się do wczesnych pojęć bóstwa.
Muchomor czerwony Amanita muscaria rośnie na północnych i umiarkowanych strefach obydwu półkul. Euro-azjatycki gatunek ma piękny (od
głębokopomarańczowego do krwistoczerownego) kapelusz nakrapiany
białymi ciapkami. Kapelusz standardowego północnoamery-kańskiego
gatunku jest trochę jaśniejszy (od kremowo do pomarańczowo-żółtej
barwy).
Amanita muscaria zwykle rośnie w symbiozie z brzozami
24
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
25
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Występują też różnice chemiczne między tymi dwoma gatunkami,
z jednej i drugiej półkuli. Muchomor amerykański jest dużo mniej halucynogenny niż ten europejski.
Zastosowanie tego grzyba jako orgiastyczny i szamański środek
upajający zostało odkryte na Syberii w 1730. Później jego użytkowanie
było odnotowane wśród kilku odizolowanych plemion ugrofińskich (Ostyak
i Vogul) w zachodniej Syberii i trzech pierwotnych plemionach (Chuckchee,
Koryak i Kamchadal) w północno-wschodniej Syberii. Te plemiona nie
miały żadnego innego "napoju odurzającego" dopóki nie poznali
w ostatnim czasie alkoholu.
Mieszkańcy Syberii spożywają grzyby na surowo, suszone lub
przypiekane delikatnie na ogniu, czasami jedzą je z mlekiem renifera lub
z sokiem dzikich roślin takich jak Vaccinium i Epilobium. Gdy grzyby są
jedzone na samo, to są tylko zwilżane w ustach i połykane, bywa również
tak, że kobiety zwilżają je i robią z nich kulki łatwe do przełknięcia dla
mężczyzn.
Bardzo starą i ciekawą praktyką współplemieńców, jest rytualne picie
moczu ludzi, którzy zostali odurzeni grzybem. Aktywne związki przechodzą
z moczem praktycznie w niezmienionej formie lub jako aktywne ich
pochodne. W konsekwencji, kilka grzybów może odurzyć wiele osób.
26
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Mężczyzna Chukchee z Syberii z drewnianym naczyniem na mocz,
zawracając mocz do obiegu wzmacnia i podtrzymuje działanie grzyba Amanita muscaria.
Objawy po takich grzybach są różne, ale zazwyczaj jeden lub kilka
grzybów wywołują stany kurczenia się, drżenia, drobne konwulsje,
drętwienie kończyn i uczucie spokoju nacechowanego szczęściem,
pragnienie aby zaśpiewać, zatańczyć, barwne widzenia i postrzeganie
przedmiotów większymi niż są. Może się zdarzyć przejście do głębokiego
snu. Uczestnicy miewają często ciekawe wizje, np. stary członek
plemienia, twierdził, że właśnie się narodził. Na wizje mają wpływ również
wierzenia
religijne.
Ostatnie badania dowodzą, że grzyb ten mógł być tajemniczą somą
napojem bogów starożytnych Indii. Tysiące lat temu, aryjscy zdobywcy,
którzy przemierzali Indie, czcili jakąś substancję halucynogenną pijąc ją
podczas ceremonii religijnych. Jest dużo hymnów na temat tej substancji
w indyjskiej Rigwedzie, są one poświęcone właśnie tej substancji i skutkom, które wywołuje.
Soma stopniowo wyszła z użycia i jej tożsamość jest zagadką od 2 000
lat. Podczas ostatniego stulecia sugerowano ponad 100 roślin, które mogły
być somą, jednak żadna nie odpowiadała dokładnie opisom tej znalezionej
w hymnach. Jedna z ostatnich prac etnobotanicznych, identyfikuje ją
właśnie jako A. muscaria, sugestia ta powstała dzięki odniesieniu w vedas,
gdzie wspomniano o ceremonialnym piciu moczu a jak wiadomo głównym
składnikiem grzyba jest muscymol (znany tylko w tym grzybie),
odpowiedzialny za halucynacje, który pozostaje niezmieniony, po przejściu
przez organizm człowieka.
27
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Dopiero w ostatnich latach został poznany aktywny związek tego grzyba.
Przez lata sądzono, że była nim muskaryna, jednak obecnie wiadomo, że
występuje ona w tak małych ilościach, że nie mogła odpowiadać jako
główny składnik wywołujący halucynacje. Naukowcom udało się
wyodrębnić również inne związki chemiczne. Jednym z nich jest
muscymol, główna aktywna zasada, innymi są takie jak muskazon itp., są
jednak także w zbyt małych ilościach aby były w głównej mierze
odpowiedzialne za stan upojenia.
A. muscaria wziął swoją nazwę od wielowiekowego zastosowania
w Europie, jako środek zwalczający muchy. Grzyby były umieszczane
w otwartym naczyniu. Muchy zwabiane do grzyba, ulegały owadobójczym
właściwościom tej rośliny.
28
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Mapa północnej Eurazji ukazująca rejony zdominowane przez sosny i brzozy,
gdzie typowo rośnie Amanita muscaria,
oraz obszary zasiedlone przez etniczne grupy używające tego grzyba jako halucynogenu.
AGARA (Galbulimima Belgraveana) to wysokie drzewo lasów Malezji
i Australii. W Papui, miejscowe plemiona robią napój przygotowywany
z gotowanych liści i kory o nazwie ereriba. Gdy piją napój następuje
gwałtowne odurzenie, ostatecznie wpadają w głęboki letarg, podczas
którego doświadczają wizji i fantastycznych snów. Dotychczas udało się
wyizolować z tego drzewa około 28 alkaloidów i chociaż są to związki
biologicznie aktywne, to nie poznano jeszcze ich psychotropowej zasady
działania. Agara jest jednym z czterech gatunków Galbulimima i należy do
rodziny Himontandraceae, rzadka rodzina związana głównie z magnoliami.
ERERIBA, nieokreślony gatunek Homalomena, to mocne zioło, którego
29
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
narkotyczne efekty ujawniają się przy spożyciu z liśćmi i korą agary.
Aktywny składnik chemiczny nie jest znany. Ereriba jest członkinią rodziny
Araceae (aroidów). Istnieje jakieś 140 gatunków Homalomena
występujących w tropikalnej Azji i Ameryce Południowej.
KWASHI (Pancratium trianthum) - roślina jest używana jako
psychoaktywna przez buszmenów z plemienia Dobe z Bostwany. Cebulka
tej wieloletniej rośliny jest wcierana w nacięcie głowy, co wywołuje
halucynogenne wizje. Nie znamy chemicznej zawartości tej rośliny. Z 14stu innych gatunków Pancratium, głównie z Azji i Afryki, w wielu
wyodrębniono psychoaktywne związki, przeważnie alkaloidy. Niektóre
gatunki są mocnymi lekami nasercowymi. Pancratium należy do rodziny
amarylkowatych
(Amaryllidaceae).
GALANGA lub MARABA (Kaempferia galanga) jest ziołem bogatym
w oleistą esencję. Pierwotnie w Nowej Gwinei zjadano cebulki tej rośliny
30
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
jako halucynogen. Lokalnie używana jako przyprawa i podobnie jak
pozostałe 70 gatunków tego rodzaju jest lokalnie używana w medycynie
regionalnej na bóle głowy i środek na gojenie się oparzeń i ran. Należy do
rodziny imbirowatych - Zingiberaceae. Nie wyodrębniono dotychczas
psychoaktywnych związków.
MARIHUANA, HASZYSZ lub HEMP (gatunek rodzaju Cannabis), nazywana również: Kif, Bhang lub Charas, jest jedną z najstarszych roślin uprawnych. Jest także jednym z najbardziej rozpowszechnionych ziół, których
uprawa wydostała się poza naturalny obszar praktycznie wszędzie, nawet
w takie miejsca jak obszary polarne i leśne tropiki równikowe.
31
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Pole konopi w Afganistanie, ukazuje częściowy zbiór niskich,
stożkowatych, dorosłych Cannabis indica.
Konopie są źródłem włókna konopnego, jadalnych owoców, oleju
przemysłowego, lekarstw i narkotyków. Pomimo jej wieków sławy i ekonomicznego znaczenia, roślina jest nadal niewłaściwie odbierana, charakteryzowana bardziej przez to czego nie wiemy o niej, niż przez to co wiemy.
Konopie są zaliczane do ziół jednorocznych, są rośliną ekstremalnie
zmienną mogącą dorastać do 18 stóp wysokości. Najlepiej kwitnie rosnąc
na bogatych w azot ziemiach w pobliżu ludzkich zabudowań. Stąd wzięła
się nazwa "camp follower", czyli podążająca za miejscem osiedlenia
człowieka.
Roślina jest zwykle rozdzielnopłciowa, czyli męska i żeńska forma są
różnymi roślinami. Męska lub pręcikowa roślina jest zwykle słabsza niż
roślina żeńska (czyli posiadająca słupki). Kwiaty z słupkami rosną na
liściowej części rośliny.
Odurzające składniki są zwykle skoncentrowane w żywicy wydobywanej
z kwiatów płci żeńskiej rośliny i sąsiadujących z nimi liści.
32
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
33
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
34
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Liście konopi są w formie dłoniasto-palczastej—zwykle od 3-7 czasami 11-13.
Listki wahają się od 2 do 6 cali długości
KLASYFIKACJA KONOPII jest dyskutowana przez botaników, którzy
sprzeczają się o rodzinę, do której należy a także o liczbę gatunków.
Roślina jest czasami umieszczona rodzinie fig lub morw (Moraceae) lub
w rodzinie pokrzywowatych (Urticaceae), ale obecnie jest zazwyczaj
wydzielona razem z rośliną chmielu (Humulus) do odrębnej rodziny:
Cannabaceae.
Powszechnie uważano, że istnieje tylko jeden gatunek, Cannabis sativa,
który częściowo jako rezultat selekcji przez człowieka, ma rozwinięte wiele
"form" i "wariantów" z lepszej jakości włóknem, lepszą treścią oleju lub
mocniejszym działaniem narkotycznym. Wyselekcjonowanie roślin
z największą aktywnością narkotyczną najlepiej powiodło się na terenie
Indii, gdzie odurzająca właściwość miała religijne znaczenie.
Środowisko prawdopodobnie również miało wpływ, na ten biologiczną
zmienność gatunków, szczególnie jeżeli chodzi o jakość włókien
i aktywność narkotyczną. Aktualne badania wskazują, że mogą
występować również inne gatunki: C. indica i C. ruderali. Rodzime
pochodzenie wszystkich gatunków konopi to środkowa Azja.
35
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Chińskie symbole TA MA, to najstarszy znany zapis
nazwy konopi. TA (wymawia się "da") dosłownie
oznacza dorosłego mężczyznę, co w rozwinięciu może
oznaczać również "wspaniały" lub "wysoki".
MA reprezentuje włókno roślinne, dosłownie oznacza
"kępę roślin rosnącą blisko zabudowy".
Odtąd, te dwa symbole pojawiają się zawsze razem
i symbolizują konopie, znaczą mniej więcej: "wysokie
włókno roślinne", i pojawiają się na wszelkiej porcelanie
chińskiej.
HISTORIA KONOPI datowana jest
od starożytności. Tekstylia konopne
z 8 wieku p.n.e. zostały odkryte
w Turcji. Pojawiały się na egipskich
papirusach przez blisko 4000 lat.
W starożytnych Tebach, z rośliny
robiono napój, wywołujący efekty
podobne do opium.
Scytowie, rzucali nasiona i liście
konopi na rozgrzane kamienie,
wdychali parę i wydobywający się
dym, sadzili roślinę wzdłuż Wołgi 3000 lat temu.
W chińskiej tradycji używa się szczytów rośliny od 4800 lat. Indyjskie
zapisy medyczne, datowane na 1000 r. p.n.e. wspominają o
terapeutycznym zastosowaniu konopi. Pierwsi Hindusi również docenili jej
odurzające właściwości, co jest poświadczone takimi nazwami jak,
"niebiański przewodnik" czy "zabójca smutku".
Chińczycy odwoływali się do konopi jako "wyzwoliciela z grzechu"
i "dawcy radości". Grecki lekarz Galen napisał około 160 r. n.e., że
powszechnie używano konopi w ciasteczkach wywołujących efekty
narkotyczne.
W trzynastym wieku w Azji Mniejszej, zorganizowani zabójcy, byli
nagradzani haszyszem, byli znani jako asasyni (hashishins), co
w europejskich językach oznacza zabójcę, mordercę.
Konopie jako źródło włókna zostały sprowadzone przez pielgrzymów do
Nowej Anglii oraz przez Hiszpanów i Portugalczyków do ich kolonii
w krajach obydwu Ameryk.
36
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Przedmioty związane z używaniem konopi zostały odnalezione w grobowcach starożytnych Scytów w Górach
Ałtajskich i na granicy między Rosją i Mongolią. Mały, wigwamowej budowy obiekt był nakryty filcem lub matą
skórzaną i stał nad miedzianą kadzielnicą. (czworonożnym taboretowym przedmiotem) - zwęglone nasiona były
znajdywane w pobliżu. Dwuczłonowy garnek zawierający owoce konopi. Zwyczaj Scytów polegał na wdychaniu
oparów gotowanych konopi lub braniu kąpieli w parze, wspomniał o tym w 500 p.n.e. grecki przyrodnik
i podróżnik Herodot.
LECZNICZE WŁAŚCIWOŚCI KONOPI były znane od stuleci. Konopie
posiadają rzeczywiście długą historię zastosowania w ludowym lecznictwie
i pojawiły się również w zachodnich lekospisach. Były notowane w amerykańskich lekospisach od lat trzydziestych XX w. jako precjoza, szczególnie
stosowana w terapiach histerii. Są postępy w nowoczesnych badaniach,
dające nadzieję na to, że chemiczna różnorodność, której źródłem są
konopie, zaowocuje jako efekt w nowych lekarstwach.
CHEMIA KONOPI jest skomplikowana. Wyizolowano wiele związków organicznych, kilka z właściwościami narkotycznymi, kilka bez. Świeża roślina
zawiera głównie kwasy kanabidiolowe, źródło czterowodorokanabinoli
i spokrewnionych z nimi związków takich jak: kanabinol, kanabidiol, kwas
czterowodorokanabinolowo-karboksylowy oraz stereoizomery takie jak:
czterowodorokonabinol i kanabichromen.
Ostatnio ogłoszono, że główne efekty konopie zawdzięczają delta-1czterowodorokanobinolowi.
Czterowodorokanbinole, których forma oleista kilku izomerów jest
pochodną nieazotowych, organicznych, pochodnych terpenów, które nie są
37
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
alkaloidami (chociaż ślady alkaloidów zostały również odkryte w roślinie).
Do niedawna, uważano, że czysty czterowodorokanabinol występuje tylko
w męskiej formie rośliny.
Kontrolowane badania są podstawą do jakichkolwiek postępów. Teraz
mamy możliwości złożonej syntezy, której głównym celem jest badanie
aktywnego środka odurzającego psychicznie. Ponieważ skład chemiczny
surowej rośliny zmienia się po jej tradycyjnym przygotowaniu, to
jakakolwiek korelacja jej aktywności biologicznej, byłaby bez sensu.
Drzeworyt przedstawiający roślinę konopi z 1517
z wydania "Europejskich ziół": Ortus sanitatis de herbis et plantis.
38
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Asortyment: fajki tradycyjne i fajki wodne
METODY UŻYWANIA KONOPI zmieniały się. W
Nowm
Świecie,
marihuana (maconha w Brazylii) jest palona - suszone i kruszone szczyty
kwiatowe lub liście, często zmieszane z tytoniem formuje się w specjalne
skręty.
Haszysz, to żywica żeńskiej rośliny konopi, jest jedzona lub palona,
często w fajkach wodnych, przez miliony ludzi w muzułmańskich krajach
północnej Afryki i zachodniej Azji. W Afganistanie i Pakistanie, żywica jest
palona w towarzystwie.
Azjatyccy Hindusi natomiast regularnie stosują trzy metody
przygotowania narkotyku: bhang, to forma z roślin, które są zbierane „na
świeżo”, suszone i dodawane do napojów z wodą, mlekiem lub słodyczami
(majun) z cukrem i przyprawami; charas, zwykle palona lub jedzona
z przyprawami, jest zazwyczaj w formie żywicy; ganjah, jest zwykle palona
z tytoniem, zawiera bogate w żywicę suszone szczyty rośliny płci żeńskiej.
Większość tych ciekawych i niezwykłych przygotowań przypisywane jest
C. indica.
39
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
NARKOTYCZNE ZASTOSOWANIE KONOPI rosło w popularność prawie
przez 40 lat, aż roślina rozprzestrzeniła się prawie na wszystkie zakątki
ziemi.
Narkotyczne zastosowanie konopi w Stanach Zjednoczonych datowane
jest na lata dwudzieste i wydaje się mieć początek w Nowym Orleanie
i okolicach. Rozmnażanie roślin do celów narkotycznych, głównie w centrach aglomeracyjnych, zaczęło prowadzić do problemów i dylematów,
głównie z władzami europejskimi i amerykańskimi.
Istnieje ostry podział opinii co do tego, czy rozpowszechnianie się
narkotycznego zastosowania konopi jest wadą i musi zostać stłumione lub
jest nieszkodliwym nawykiem i powinno być dozwolone prawnie. Temat
jest gorączkowo debatowany, zwykle ograniczony wiedzą debatujących.
Nie mamy jeszcze, medycznych, społecznych, legalnych oraz moralnych
informacji, na których podstawie mógłby zabrzmieć wyrok.
Pewien pisarz powiedział swego czasu: problem marihuany potrzebuje
"więcej światła a mniej gorąca". Kontrolowane, ważne naukowo
eksperymenty na konopiach z udziałem dużej liczby uczestników nie były
do dzisiaj przeprowadzone.
Współczesne amerykańskie naszywki na ramię z symbolem konopi.
EFEKTY PO KONOPIACH, nawet większe niż po innych halucynogenach,
są bardzo zależne od osobowości, są mocno zależne od osoby i od doboru
rośliny. Ta zmienność pochodzi głównie od niestabilnej ilości kilku
składników.
Na przykład, powyżej pewnego okresu czasu, bezczynny kwas kanabidiolowy zamienia się w aktywny czterowodorokanabinol i ewentualnie
40
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
nieaktywny kanabinol, takie chemiczne zmiany zwykle mają miejsce
w bardziej tropikalnym niż chłodnym klimacie.
Materiał z roślin o różnym wieku, może się różnie zachowywać w działaniu.
Głównym efektem narkotycznym jest euforia. Roślina nie jest zazwyczaj
klasyfikowana jako halucynogenna, i jest to prawdą, że jej charakterystyka
nie jest typowo psychotomimetyczna.
Wszystko od delikatnego uczucia łatwości i miłego uczucia wstępu do
fantastycznych snów i wzrokowych oraz słuchowych halucynacji było
jednak relacjonowane przez użytkowników tej rośliny.
Piękne miejsca, cudowna muzyka, i efekty dźwiękowe często ułatwiają
otwarcie umysłu; dziwne uczucie następuje zazwyczaj w ciągu kilku minut.
Wkrótce po wzięciu narkotyku, osoba znajduje się w magicznym świecie
zmienionej świadomości. Normalne myślenie zostaje przerwane, obficie
napływają różne myśli i idee, jednakże bardzo chaotycznie.
Uczucie potęgi i duchowej radości mogą być naprzemienne, często
z niebezpiecznym uczuciem depresji, ponurości, niepohamowanego
strachu i paniką przed śmiercią.
Percepcja czasu jest tylko nieznacznie zmieniona. Nadmiar emitowanego
dźwięku z jakiegoś zewnętrznego źródła, może wyzwolić ciekawe uczucie
posiadania hipnotycznego zmysłu poczucia rytmu.
Chociaż często notowano okolicznościowe, żywe halucynacje wzrokowe
o kontekście
seksualnym,
to
jednak
nie
udowodniono
właściwości afrodyzyjnych tego
narkotyku.
W wielu częściach Azji zwyczaje
używania
i przygotowywania
konopi są legalne i powszechnie
dopuszczalne
przez
społeczeństwo.
W
większości
państw
muzułmańskich, marihuana jest
zwykle palona w fajkach wodnych
nazywanych czasami nazywanych
nargilami.
41
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Rysunek ukazuje jedną z wielu rodzajów fajek
wodnych używanych przez Afgańczyków.
Różnorodność form marihuany standardowa "kruszona",
''skręty'' (mniejsze niż tradycyjne papierosy nikotynowe),
czysty haszysz, i skompresowane cegiełki kilogramowe.
Nigdy nie zadecydowano, czy konopie powinny być zaklasyfikowane jako
środek stymulujący, depresyjny, czy jako jeden i drugi. Działanie rośliny
poza ośrodkowym układem nerwowym wydaje się być znikome.
Jest to przede wszystkim podwyższone tętno i ciśnienie krwi, drżenie,
zawroty głowy, problemy z koordynacją ruchów, zwiększona wrażliwość
dotykowa i poszerzenie źrenic.
Chociaż konopie zdecydowanie nie są uzależniające, to jednak może
pojawić się uzależnienie psychiczne od ustawicznego spożywania
narkotyku.
42
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
MIĘTA TURKIESTAŃSKA (Lagochilus inebrians) jest małym krzewem
z suchych stepów Turkiestanu. Przez stulecia była środkiem odurzającym
dla Tadżyków, Tatarów, Turkmenów, i plemion uzbeckich. Liście, zbierane
w październiku, są przypiekane, czasami zmieszane z łodygami, owocami
i kwiatami. Suszenie i magazynowanie uwalnia ich aromatyczny zapach.
Aby zabić ich intensywną gorycz, dodawany jest miód i cukier.
Ceniona jako lekarstwo ludowe pojawiła się w ósmym wydaniu
rosyjskiego lekospisu, tj. jako środek leczący dolegliwości skóry, tamujący
krwotoki i działający uspokajająco na zaburzenia nerwowe.
Krystaliczny komponent wyizolowany z rośliny o nazwie lagochilina
został potwierdzony jako aditerpen. Jednakże mechanizm powstawania
efektów psychotropowych, które produkuje ta substancja nie jest do końca
poznany. Istnieje jeszcze 34 inne gatunki Lagochilus. Gatunki rodziny mięt,
Labiatae, pochodzą zazwyczaj z okolic centralnej Azji po Iran i Afganistan.
43
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
RUTA SYRYJSKA (Peganum harmala) {znana również w Polsce pod
nazwą Ruta stepowa - przyp. tł. } rośnie od Morza Śródziemnego po
północne Indie, Mongolię i Mandżurię. Wszędzie ma zastosowanie
w medycynie ludowej. Jej nasiona znalazły zastosowanie jako przyprawa
a owoce są źródłem czerwonej farby i oleju.
Nasiona posiadają znane halucynogenne alkaloidy, szczególnie harminę
i harmalinę. Szacunek jakim darzą tą roślinę ludzie z Azji jest tak
wyjątkowy, że może wskazywać to na dawne religijne zastosowanie
w celach halucynogennych ale celowe użycie tej rośliny dla wywoływania
wizji nie zostało dotychczas odnotowane w literaturze.
Rodzina parolistowatych, Zygophyllaceae, do której należy ruta stepowa
obejmuje około dwa tuziny rodzajów rodzimych dla suchych części
tropików i subtropików obydwu półkul.
44
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
KANNA (Mesembryanthemum expansum oraz M. tortuosum) jest
powszechną nazwą dwóch gatunków roślin północno-afrykańskich. Istnieją
dowody, że jedna z tych roślin lub obydwie były używane przez Hotentotów
w południowej Afryce, jako narkotyki wywołujący wizje. Więcej niż dwa
wieki temu, odnotowano, że Hotentoci żuli korzenie kanny, albo channy,
trzymając żuty materiał w ustach z następującymi skutkami: "Ich zwierzęce
duchy się obudziły, ich oczy lśniły a twarze wykazywały śmiech i radość.
Pojawiło się tysiąc przyjemnych pomysłów i dobry humor, który sprawił że
rozbawiały ich proste żarty. Poprzez spożycie nadmiernej ilości substancji,
tracili przytomność i popadali w straszliwe delirium."
45
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Zastosowanie narkotyczne tych dwóch gatunków nie było dotychczas
zaobserwowane bezpośrednio. Różni botanicy sugerowali, że
halucynogenna kanna może mieć moc konopi lub porównywalną z innymi
roślinami odurzającymi takimi jak kilka gatunków Sclerocarya, z rodziny
nerkowców.
Obydwa gatunki Mesembryanthemum zostały ujęte w jedną wspólną
nazwę kanna. Obydwa zawierają również alkaloidy o uspokajających,
kokaino-podobnych właściwościach, mogących powodować w człowieku
odrętwienie.
W suchych częściach Afryki Południowej, jest łącznie 1000 gatunków
Mesembryanthemum - wiele o dziwacznych formach. Około dwa tuziny
rodzajów, włączając te dwa opisane tutaj, zostało wyodrębnionych przez
botaników do osobnego rodzaju o nazwie Sceletium. Wszystkie należą do
rodziny Aizoaceae, głównie południowoafrykańskie i wszystkie wydają się
być spokrewnione z rodzinami róż i kaktusów.
46
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
POKRZYK WILCZA JAGODA (Atropa belladonna) jest doskonale
znanym, mocno trującym gatunkiem zdolnym do wywoływania różnego
rodzaju halucynacji. Wywodzi się z folkloru i mitologii dawnych
Europejczyków, którzy obawiali się jego śmiertelnej mocy.
Był jednym z naprawdę mocno halucynogennych składników maści,
przyrządzanych przez tzw. czarownice średniowiecznej Europy.
Atrakcyjne lśniące jagody nadal przyczyniają się do przypadkowego
zjedzenia i w efekcie zatrucia.
Nazwa pokrzyka - belladonna ("piękna pani" z włoskiego) pochodzi od
popularnych zwyczajów praktykowanych przez włoskie kobiety
z wytwornego towarzystwa w dobie średniowiecza. Upuszczały one sok
z rośliny do oczu w celu znacznego poszerzenia się źrenicy oka,
wywołując równocześnie miły rodzaj upojenia i efekt błyszczącego
spojrzenia, co znacznie uwydatniało w tym okresie kobiece piękno
i zmysłowość.
Głównym aktywnym składnikiem pokrzyka jest alkaloid o nazwie
hioscyjamina, ale bardziej psychotropowa jest skopolamina, która również
w nim występuje. Atropina także została wyodrębniona. Nie jest jednak
jasno sprecyzowane, czy występuje ona w żywej roślinie, czy pojawia się
w czasie ekstrakcji.
Pokrzyk wilcza jagoda jest oficjalnym źródłem atropiny, alkaloidu o
szerokim zastosowaniu w lecznictwie, szczególnie jako środek
przeciwskurczowy, antywydzielinowy, również jako preparat poszerzający
źrenice i nasercowy środek stymulujący. Alkaloidy można znaleźć w całej
roślinie, jednak szczególnie skoncentrowane są one w liściach i korzeniu.
Istnieją cztery gatunki Atropa dystrybuowane do Europy z Azji Środkowej
i Himalajów. Atropa należy do rodziny psiankowatych, Solanaceae.
Jej ojczyzna to Europa i Azja Mniejsza. Do dziewiętnastego wieku, materiał
roślinny był pozyskiwany wyłącznie z dzikich terenów. Następnie
rozpoczęła się masowa produkcja w Stanach Zjednoczonych, Europie,
i Indiach, gdzie roślina stała się ważnym surowcem leczniczym.
47
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
48
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
LULEK CZARNY (Hyoscyamus niger ) wraz z innymi magicznymi
gatunkami był często składnikiem trujących mikstur średniowiecznej
Europy, powodujących halucynacje wzrokowe i wrażenie lotu.
Jednoroczny lub dwuletni europejski gatunek, długo był ceniony
w medycynie jako środek uspokajający, zmniejszający ból, a także o
działaniu nasennym.
Główny alkaloid lulka to hioscyjamina ale jest również dużo
halucynogennej skopolaminy, a także kilka innych alkaloidów w mniejszych
ilościach.
Lulek czarny jest jednym z 20 gatunków Hyoscyamus, członków rodziny
psiankowatych, Solanaceae. Wszystkie pochodzą z Europy, Północnej
Afryki oraz Zachodniej i Środkowej Azji.
Średniowieczne czarownice przygotowywały "magiczny" napój z ropuchy i lulka.
49
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
50
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
MANDRAGORA (Mandragora officinarum), halucynogen z fantastyczną
historią, był długo znany ze swej toksyczności. Jego złożona, pełna magii
historia, należy do folkloru europejskiego i nie może się równać z żadną
inną historią rośliny.
Mandragora to panaceum. Jej ludowe zastosowanie w średniowiecznej
Europie było nierozłączne z "dogmatem sygnatur", starej teorii
utrzymującej, że wygląd rośliny daje nam wskazówki na temat jej
szczególnych właściwości. Korzeń mandragory był łączony z formą
mężczyzny lub kobiety i ich magii.
Jeżeli mandragora została wyrwana z ziemi, według przesądów, jej
nieziemski wrzask powodował u zbierającego obłąkanie. W wielu
regionach, ludzie przypisywali mandragorze silne afrodyzyjne właściwości.
Przesądne przekonania o tej roślinie trwały w Europie przez stulecia.
Drzeworyt z Hortus sanitatis, pierwszej edycji Mayence, 1485
51
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Mandragora,
wraz
z alkaloidami
propanowymi:
hioscyjaminą,
skopolaminą i innymi, była aktywnym składnikiem wielu magicznych
wywarów.
w rzeczywistości, to właśnie ona była niewątpliwie najpotężniejszym
spośród składników ówczesnych zestawów ziołowych. Mandragora i jej
pięć różnych gatunków należy do rodziny psiankowatych, Solanaceae,
które są rodzime dla obszaru pomiędzy klimatem śródziemnomorskim
a Himala-jami.
.
52
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
DHATURA i DUTRA (Datura metel) są pospolitymi nazwami w Indiach dla
ważnego gatunku "Starego Świata", którym jest bieluń. Właściwości
narkotyczne tego purpurowo-kwiatowego członka trującej rodziny
psiankowatych, Solanaceae, były znane i cenione w całej indyjskiej
prehistorii.
Roślina ma również długą historię w innych krajach. Niektórzy badacze
twierdzą, i uważają, że to ta roślina jest odpowiedzialna za odurzający
dym, łączony z wyrocznią z Delf.
Również wczesne chińskie pisma dotyczące halucynogenów identyfikują
ten gatunek. Jest on także niewątpliwie rośliną, którą Avicenna, arabski
lekarz, wspomina pod nazwą jouzmathel w jedenastym wieku.
Zastosowanie bielunia jako afrodyzjaku we wschodnich Indiach, zostało
odnotowane już w 1578. Roślina była uważana za świętą w Chinach, gdzie
ludzie wierzyli, że gdy Budda przemawia, niebiosa pokrywają roślinę rosą.
Niemniej jednak, zastosowanie bielunia w Azji wiązało się z dużo mniejszą
liczbą rytuałów niż w krajach Ameryki.
W wielu częściach Azji, nawet dzisiaj, nasiona bielunia są często
mieszane z pożywieniem i tytoniem jako chwyt na złodziei, którzy zjadając
lub paląc skradziony towar mogą zostać poważnie odurzeni przez kilka dni.
Datura metel jest często mieszana z konopiami i palona w Azji na co dzień.
Liście biało-kwitnącej formy rośliny (zaklasyfikowanej przez botaników do
odrębnego gatunku D. fastuosa) są również palone z konopiami lub
tytoniem w wielu częściach Afryki i Azji.
Roślina zawiera mocno trujące alkaloidy, głównym jest skopolamina.
Halucynogen ten występuje w największym stężeniu w liściach
i nasionach. Skopolamina została znaleziona również w amerykańskim
gatunku bielunia Datura ferox, który jest spokrewniony z gatunkiem
z wschodniej półkuli, nie jest zatem rozpowszechniony tylko w Azji, jest za
to ceniony za swe narkotyczne i lecznicze właściwości.
53
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
54
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
IBOGA (Tabernanthe iboga), pochodzi z Gabonu i Kongo, jest
przedstawicielem
rodziny
toinowatych,
Apocynaceae,
znana
z zastosowania jako halucynogen.
Roślina o rosnącym znaczeniu, jest to najmocniejsza, jedyna potęga
występująca przeciwko szerzącemu się na tym terenie chrześcijaństwu
i islamowi.
Żółtawy korzeń rośliny iboga jest stosowany w obrzędach inicjacji wśród
pewnej części społeczeństwa, a najbardziej sławnego kultu Bwiti.
Warunkiem uczestnictwa w kulcie jest posiadanie "widzenia" od boskiej
rośliny Bwiti, które jest zrealizowane poprzez spożycie korzenia iboga.
Narkotyk, odkryty przez Europejczyków około połowy ostatniego stulecia,
posiadał reputację jako potężny środek stymulujący i afrodyzjak.
Myśliwi używali go dla zachowania
czujności przez całą noc.
Duże
dawki
powodowały
nieziemskie wizje, i "magicznie"
otwierały
możliwość
odbioru
informacji od przodków i świata
duchów.
Ibogaina,
substancja
spośród
tuzina innych wykrytych w roślinie,
jest przedstawicielem alkaloidów
indolowych.
Farmakologia
ibogainy jest dobrze znana.
Poza tym, że jest halucynogenem,
ibogaina w dużych dawkach jest
też
silnym
stymulantem
ośrodkowego układu nerwowego,
prowadzącym
do
konwulsji,
paraliżu
a nawet
zaburzenia
oddychania.
"Zapłata dla przodków" odbywa się między dwoma
krzaczastymi drzewkami Tabernanthe iboga.
Kult Fang plemienia Bwiti, Kongo (fot. J. W.
Fernandez)
55
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
56
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
HALUCYNOGENY NOWEGO ŚWIATA
W „Nowym Świecie” i na zachód od Indii, ilość i kulturalne znaczenie
halucynogenów, było w przeszłości ogromne, jednak obecnie ich rola staje
się coraz mniejsza. Ponad dziewięćdziesiąt gatunków jest uważanych za
rośliny o odurzających właściwościach. Dla porównania, na drugiej półkuli
jest ich nie więcej niż dwanaście.
Nie będzie przesadą powiedzieć, że niektóre z amerykańskich kultur,
szczególnie w Meksyku i Ameryce Południowej, są praktycznie zniewolone
przez religijne używanie halucynogenów, które nabierają głębokiego
znaczenia na każdym prawie aspekcie ich życia. Kultury w Ameryce
Północnej i zachodnich Indiach, używają mniej halucynogenów, ich rola
jest często drugorzędna. Chociaż tytoń i koka, źródło kokainy, nabrały
światowej sławy i znaczenia, to jednak żaden z halucynogenów zachodniej
półkuli nie przybrał tak globalnego znaczenia jak konopie.
Nieetnologiczne badania indian amerykańskich były prowadzone
kompletnie bez brania pod uwagę ich roślin halucynogennych.
Niespodziewane
odkrycia
nadeszły
dopiero
od
badań
nad
halucynogennym zastosowaniem roślin „Nowego Świata”. Wiele
halucynogennych mikstur, nazwano od roślinnych dodatków, zdolnych do
zmian percepcji.
Wiedza rdzennych mieszkańców Ameryki na temat używania tych
mikstur była nadzwyczajna. Dotychczasowa wiedza na temat
halucynogenów Ameryki jest liczna, badania jednak nadal dodają nowe
gatunki do listy roślin. Najciekawszym aspektem badań jest jednak to,
dlaczego w świetle tak ważnego zastosowania halucynogenów, botaniczne
nazwy wielu z nich pozostawały do niedawna nieznane.
PURCHAWKI (Lycoperdon mixtecorum i L. marginotum) są używane przez
Indian Mixtec z Oaxaca, w Meksyku, do wywoływania halucynacji
słuchowych.
Po zjedzeniu tych grzybów, indianie słyszą głosy i echa. Nie ma
szczególnych ceremonii związanych z purchawkami, i nie odgrywają one
roli wróżebnej lub roli podobnej do innych grzybów w Oaxaca.
L. mixtecorum jest najsilniejsza z tych dwóch gatunków. Nazywana jest
gi-i-wa, co oznacza "grzyby pierwszej jakości". L. marginatum, grzyb
posiadający bardzo silny zapach odchodów, jest znany jako gi-i-sa-wa, co
oznacza "grzyby gorszej jakości".
57
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Chociaż odurzające substancje nie zostały jeszcze znalezione
w purchawkach, są wzmianki w literaturze, że niektóre z nich dają mocne,
narkotyczne efekty, gdy są jedzone. Najwięcej z szacowanych 50 do 100
gatunków Lycoperdon rośnie w omszałych lasach strefy klimatycznej
umiarkowanej. Należą do rodziny purchawkowatych (Lycoperdaceae), czyli
wielkoowocnikowych.
Używanie grzybów halucynogennych, które datuje się wstecz kilka tysięcy lat,
odnotowano szczególnie w górach południowego Meksyku.
58
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
GRZYBY wielu gatunków miały zastosowanie halucynogenne u indian
Azteków, którzy nazywali je teonanacotl, co w dialekcie indian Nahuatl
oznacza "pokarm bogów".
Wszystkie te grzyby z rodziny Agaricaceae, są nadal cenione w meksykańskiej magii i obrzędach religijnych. Należą do czterech rodzajów:
Conocybe i Panaeolus, niemal kosmopolityczne w swojej skali; Psilocybe,
odkryte w Północnej i Południowej Ameryce, Europie, i Azjji; oraz
Stropharia, znana z Ameryki Północnej, Zachodnich Indii i Europy.
FASCYNACJA GRZYBAMI wydaje się mieć korzenie w stuleciach
rodzimych tradycji. Meksykańskie freski, datowane wstecz na 300 rok n.e.,
zawierały rysunki sugerujące grzyby.
Najwspanialsze artefakty nazwane kamiennymi grzybami, wykopano
w dużej liczbie na wyżynnych terenach Majów w Gwatemali i datuje się
wstecz na 1000 rok p.n.e. Składają się z łodygi w formie człowieka lub
zwierzęcia, i nakrycia w formie kapelusza przypominającego parasol, co
bardzo zaintrygowało archeologów.
Dziś interpretowane jako rodzaj figurek z rytuałami religijnymi, wskazują
na to, że 3, 000 lat temu
istniały wyrafinowane religie
bazujące na sakramentalnym
stosowaniu grzybów.
Powstała sugestia, że być
może grzyby były pierwszymi
halucynogenami
odkrytymi
przez człowieka. Inne opinie
wywołane tą dziwną ludzkoroślinną formą, padały na
duchową płaszczyznę bytu.
Szczegół fresku z Tepantitla (Teotihuacán,
Meksyk) reprezentuje Tloloca, boga chmur,
deszczu, i wody.
Bladoniebieskie grzyby z pomarańczową
łodygą
a także
i "kolorowane"
ciemnoniebieskie z fasolowymi, czerwonymi
ciapkami. (Heim i Wasson)
59
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Typowe figurki łączone z kultem grzybów datuje się w Gwatemali na 3000 lat.
60
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Szczegół fresku z Sacuala, Teotihuacán, Meksyk, ukazuje cztery zielonkawe "grzyby",
które wydają się być ustami boga, prawdopodobnie boga słońca.
PIERWOTNE ZASTOSOWANIE ŚWIĘTYCH GRZYBÓW jest znane
głównie z obszernych opisów hiszpańskich duchownych. Mamy u nich za
to dług wdzięczności.
Jeden kronikarz, piszący około roku 1500, po podboju Meksyku, bardzo
często odwoływał się do tych grzybów "które były szkodliwe i odurzające
jak wino", i "które oni zjadali", "mieli wizje, czuli niemoc serca, i byli bardziej
śmiali", pierwotni mieszkańcy "zaczynają się podniecać poprzez swój
taniec, śpiew i płacz".
"Niektórzy nie chcą już jeść, tylko siedzą ... Widząc siebie w agonii
i cierpieniu; innych widzą jak są zjadani przez dzikie bestie; inni
wyobrażają sobie, że są schwytani w czasie walk wojennych; że są bogaci,
że posiadają wielu niewolników, że uprawiają seks z cudzymi żonami lub
ściska ich ogromny żal".
Dorobek azteckiej medycyny przedstawia trzy rodzaje grzybów
halucynogennych. Teyhuintli, powodowały u niektórych "przeświadczenie,
że każda chwila jest ostatnią, u innych powodowały niepohamowany
śmiech, byli też i tacy, którzy widzieli przed oczami różne rzeczy, takie jak
wojny i podobieństwa demonów. Jeszcze inni byli zapraszani przez
książęta na bankiety i przyjęcia, które przynosiły im wysokie dochody.
W tych całonocnych czuwaniach znajdywali dużo strachu i przerażenia. "
SPRZECIW HISZPANÓW do Azteków uwielbiających pogańskie bóstwa
z ich sakramentalnym pomocnikiem w postaci grzybów, był bardzo silny.
Chociaż hiszpańscy zdobywcy Meksyku nienawidzili i atakowali religijne
stosowanie wszystkich halucynogenów, takich jak, pejotl, ololiuqui,
toloache, - teonanocatl był szczególnie atakowany. Ich religijny fanatyzm
rysował się szczególnie w kierunku wzgardy i obawy przed różnymi
formami żywych roślin, które przez wizje dawały moc, trzymały indian
61
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
w strachu, i pozwalały im na bezpośrednią komunikację ze swoimi
bóstwami.
Nowy religia - chrześcijaństwo - nie miała nic tak atrakcyjnego do
zaoferowania. Próba stłumienia przez Hiszpanów używania grzybów,
skończyła się tym, że zwyczaje powędrowały w głąb kraju, gdzie
praktykowane są do dzisiaj. Nie tylko przetrwały, ale zaadoptowały wiele
chrześcijańskich aspektów. Współczesne rytuały są więc połączeniem
pogańsko-chrześcijańskim.
Pogański bóg podziemi mówi przez grzyby, teononocatl - tak reprezentowali to artyści meksykańscy
szesnastego wieku. (Rycina z kodeksu Magliabecchiano Codex, Bibliteka Nazionole, Florencja.)
IDENTYFIKACJA ŚWIĘTYCH
GRZYBÓW
postępowała
powoli.
Wpędzony do ukrycia przed Hiszpanami, grzyb nie był spotykany
w Meksyku przez cztery stulecia. W tamtym czasie, chociaż meksykańska
flora była znana z odkryć różnych trujących grzybów, wierzono, że
Aztekowie, próbowali chronić swoją prawdziwą świętą roślinę
wprowadzając Hiszpanów w błąd, że teonanacatl nie oznacza grzyba lecz
jest nim pejotl.
Budził ogromne niedowierzanie fakt, że symptomy odurzenia grzybem
dokładnie się zgadzały z tymi, przypisywanymi odurzeniu pejotlem
i suszonymi grzybami, które łatwo były mieszane z suszonymi, brązowymi
główkami pejotla. Liczne, szczegółowe opisy badaczy, włączając medyków
62
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
wyspecjalizowanych w botanice, dowodzą o tej teorii.
Teoria obowiązywała tylko do lat trzydziestych XX wieku, od których to
botanicy byli w stanie identyfikować okazy grzybów i rozumieli ich
faktyczne zastosowanie w wieszczych obrzędach, w Meksyku. Później
prace dowiodły, że ponad 20 gatunków grzybów mają podobne
zastosowanie w siedmiu lub ośmiu plemionach południowego Meksyku.
Ilustracja teononacatla (a) z 16-go stulecia, odurzającego grzyba Azteków, nadal cenionego w magicznoreligijnych obrządkach w Meksyku; identyfikacja rośliny (b) jest do dziś nieznana. Rysunek z "Historia general de
las cosas de Nueva Espana, vol. IV" Shagunów. Tak zwany Kodeks Florencki (Florentine Codex).
WSPÓŁCZESNE CEREMONIE GRZYBOWE indian Mazatec z północnowschodniego regionu Oaxaca ilustrują znaczenie rytuału we współczesnym
Meksyku i jak święta postać tej rośliny przetrwała od czasów sprzed
podboju Meksyku.
Boskie grzyby zbierane podczas nowiu księżyca, przed samym świtem,
przez dziewice; są często święcone na ołtarzach lokalnych kościołów
katolickich. Ich dziwny okres wzrostu, przyczynia się do tego, że są
bardziej zagadkowe i niezwykłe dla Mazateków, którzy nazywają je "nti-sitho", co oznacza, "czcigodne wyrastające obficie" Wierzą, że niezwykły
wysyp grzybów, jest zesłany z zewnętrznego królestwa błyskawic.
Niektórzy indianie wyrażają to poetycko: "Mały grzyb wychodzi z siebie,
nikt nie wie kiedy, jak wiatr, który nadchodzi nie wiadomo skąd i dlaczego."
Całonocne ceremonie Mazateków, prowadzone zwykle przez szamankikobiety (curandera), składają się z długich, skomplikowanych, i ciekawych
powtarzających się, śpiewanych, intonacji, dudnienia bębenków, i modlitw.
Często obrzędy lecznicze mają miejsce podczas, gdy praktykant, poprzez
"moc" świętych grzybów, komunikuje się i interweniuje w siły
nadprzyrodzone.
63
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Nie ma żadnego spójnego odniesienia tych rytuałów do nowoczesnego
życia indian w południowym Meksyku. Żadna z atrakcji boskich grzybów,
nie została zapomniana jako rezultat kontaktu z chrześcijaństwem lub
nowoczesnymi ideami.
„Duch oddania” charakterystyczny dla grzybowych ceremonii, jest tak
głęboki jak w wielu wielkich światowych religiach.
Curandera z chorym Mazatekiem i porcją świętych grzybów.
Scena jest typowa dla całonocnych ceremonii grzybowych.
Curandera również jest pod wpływem grzybów.
RODZAJ GRZYBÓW UŻYWANYCH przez różnych szamanów jest
dobierany częściowo poprzez osobiste doświadczenia, częściowo z uwagi
na cel zastosowania. Sezonowa i religijna dostępność, także wpływa na
wybór. Stropharia cubensis i Psilocybe mexicana są najczęściej
stosowane. Ale jeszcze ok. 6 innych gatunków Psilocybe, np. Conocybe
siliginoides i Panaeolus sphinctrinus.
Rodzime nazwy są kolorowe i często istotne. Psilocybe aztecorum jest
nazywany "dzieci wody"; P. zapotecorum, "grzyb z koroną cierniową" ; P.
caerulescens var. nigripes, "grzyb potężnego umysłu".
Istnieje możliwość, że inne halucynogenne gatunki grzybów również są
stosowane. Istnieje również możliwość, że gatunki Psilocybe, jako środki
halucynogenne są używane także poza Meksykiem. P. yungensis był
zasugerowany jako mistyczny "grzyb drzewny", który wcześni jezuiccy
misjonarze, wspomnieli, jako grzyb używany przez indian Yurimagua
z amazo-ńskiej części Peru, jako źródło potężnego napoju odurzającego.
Gatunek ten jest znany z zawartości składników halucynogennych.
Żadna gałąź nauki nie ujawniła jednak do dzisiaj jakiegokolwiek
64
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
narkotycznego zastosowania tych grzybów na obszarach amazońskiej
puszczy.
65
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
66
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
67
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
EFEKTY GRZYBÓW charakteryzuje potężna relaksacja i osłabienie,
powiększenie źrenic, wesołość i problemy z koncentracją. Grzyby wywołują
wzrokowe i słuchowe halucynacje.
Wizje są zapierając dech w piersiach, jak żywe, kolorowe i w stałym
ruchu. Następują przez zmęczenie, mentalną i fizyczną depresję, zmianę
postrzegania czasu i zmianę percepcji. Użytkownikowi wydaje się, że jest
wyizolowany ze świata, który go otacza; bez utraty świadomości, staje się
całkowicie obojętny na swoje środowisko, a jego stan podobny jak we śnie
staje się dla niego rzeczywistością.
Ta właściwość upojenia staje się coraz bardziej interesująca dla
psychiatrów.
Jeden badacz, który jadł grzyby w trakcie ceremonii indian
meksykańskich napisał, że:
"twoje ciało leży w ciemnościach, ciężkie jak ołów, ale duch wydaje się
unosić w powietrzu ...i myśli podróżują błyskawicznie tam gdzie zechcą,
w czasie i przestrzeni, w akompaniamencie śpiewu szamana ...to co
widzisz i ...to co słyszysz pojawia się jak jedno; muzyka jest harmonijna
i kształtuje się, tworząc wizualną formę, a to co widzisz przybiera modalne
formy muzyki kształtującej się w fale muzyczne.
Wszystkie zmysły są podobnie zmienione; papieros pachnie jak niepapieros, którego nigdy w życiu nie wąchałeś; szklanka najzwyklejszej
wody wydaje się nieskończenie wspanialsza niż szampan;
Zagrzybiona
osoba
jest
zrównoważona
w przestrzeni,
jest
odcieleśnionym okiem, niewidzialna, bezcielesna, patrzy ale nie widzi
...jest ucieleśnieniem wszystkich pięciu zmysłów ...dusza jest wolna, traci
poczucie czasu, dochodzące sygnały są inne niż zazwyczaj, żywa
wieczność w nocy, widzenie nieskończoności w ziarnku piasku. (wizje
mogą być) niemal czymkolwiek z wyjątkiem scen z codziennego życia."
Podobnie jak przy innych halucynogenach, na efekty grzybów może
wpływać nastrój i nastawienie.
68
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Opis naukowca, po zjedzeniu 32 suszonych okazów Psilocybe mexicana
wygląda następująco: "kiedy lekarz nadzorujący eksperyment pochylił się
nade mną ...przekształcił się w azteckiego kapłana, i nie byłem wcale
zdumiony, gdy zobaczyłem w jego dłoniach obsydianowy nóż ...rozbawiło
mnie, gdy zobaczyłem jak jego germańska twarz nabrała czysto
indiańskich rysów.
W trakcie szczytu upojenia ...ruch wewnętrznych obrazów, przeważnie
abstrakcyjne motywy błyskawicznie zmieniające kształt i kolorystykę,
wystraszyłem się do takiego stopnia, że zostanę wciągnięty w ten wir form
i kolorów, i że się w nim rozpuszczę.
Potem, po około sześciu godzinach, sen dobiegł końca. Czułem mój
powrót do codziennej rzeczywistości, był radosny ale dziwny, fantastyczne
ale zupełnie realne doświadczenie innego świata we własnym domu."
69
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
KONSYSTENCJA CHEMICZNA grzybów halucynogennych zaskoczyła
naukowców. Wyizolowano czystą, krystaliczną tryptaminę o niezwykłej
budowie, oraz kwas fosforowy, ester 4-wodorodwumetylotryptaminy.
Ta pochodna indolowa, nazwana psylocybiną, jest nowym typem
budowy,
czteroskładnikowej
tryptaminy
z podstawowego
kwasu
fosforowego. Tego typu substancja nie była dotychczas znana jako
składnik
tkanki
roślinnej.
Niektóre z grzybów zawierają znikome ilości innego związku indolowego psylocyny - która jest niestabilna
Co prawda psylocyna została znaleziona również w europejskich
i północnoamerykańskich grzybach, ale tylko grzyby z Meksyku i Gwatemali zawierają psylocybinię. {dzisiaj ten pogląd nie jest już aktualny - przyp.
tłum.}
Psylocyna jak wierzą niektórzy biochemicy, jest prekursorem bardziej stabilnej psylocybiny.
70
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Kultury laboratoryjne Psilocybe mexicana, wyhodowane ze sporów,
daje to możliwość przyspieszonej analizy efemerycznej grzybów.
(Heim i Wasson : Les Champignons Hallucinogenes du Mexique)
ANALIZA WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNYCH meksykańskich grzybów była
trudna, do momentu do kiedy nie zaczęły być uprawiane.
Są zbudowane prawie w całości z wody, więc potrzeba ogromnej ilości
grzybów do analiz chemicznych, ponieważ ich konsystencja chemiczna
jest bardziej efemeryczna.
Badanie chemii meksykańskich grzybów było możliwe tylko dlatego, że
mikolodzy są w stanie uprawiać wystarczające ilości grzybów do
zaspokojenia potrzeb chemików. To osiągnięcie reprezentuje postęp
w badaniach nad roślinami halucynogennymi i może mieć zastosowanie
również w badaniu innych narkotyków.
Laboratoria, w tym przypadku, pozostawiają substytut zgodny z naturą.
Przy zastosowaniu odpowiednich warunków, naukowcy nauczyli się
hodować wiele gatunków w sztucznych kulturach. Uprawa grzybów
jadalnych jest ważną reklamą firmy i była praktykowana we Francji na
początku siedemnastego wieku. Uprawa w laboratorium, pojawiła się
dopiero w osta-tnim wieku.
71
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
72
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
TATARAK (Acorus calamus), nazywany także słodkim kalomelem, rośnie
w wilgotnych miejscach północnych i południowych stref umiarkowanych.
Członek rodziny obrazkowatych, Araceae, jest jednym z dwóch gatunków
Acorus.
Istnieją pośrednie dowody na to, że indianie z północnej Kanady,
uprawiają roślinę jako lekarstwo oraz środek stymulujący i prawdopodobnie
żują kłącze rośliny jako halucynogen. W nadmiernych dawkach jest znany
z powodowania silnych halucynacji wzrokowych.
Właściwości narkotyczne mogą powodować odurzające właściwości
akoryna i akoretyna, ale chemia i farmakologia rośliny jest nadal nie do
końca rozpoznana.
73
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Indianie kolumbijscy do snuffowania używają tubki z ukształtowanej kości ptaka.
{jedna osoba wdmuchuje drugiej do nosa zawartość tubki}
VIROLE (Virola calophylla, V. colophylloidea i V. theiodora) są niedawno
odkrytymi roślinami halucynogennymi.
To drzewa dżungli o średnich rozmiarach. Mają błyszczące,
ciemnozielone liście z malutkimi, groniastymi kwiatkami wydzielającymi
ostry
aromat.
Odurzające źródło tkwi w krwistoczerwonej żywicy, wydobywającej się
z kory drzewa, która stała się potęgą snuffingu.
Drzewo Virola pochodzi z tropików Ameryki. Drzewo jest członkiem
rodziny muszkatołowców, Myristicaceae, która liczy ok. 300 gatunków
drzew z 18 rodzajów. Najpopularniejszym członkiem tej rodziny jest
Myristica fragrans, azjatyckie drzewo, źródło gałki muszkatołowej i macy.
W Kolumbii, najczęściej używanym gatunkiem halucynogennym jest
Virola calophylla i V. calophylloidea, podczas gdy brazylijscy i wenezuelscy
indianie preferują V. theiodora, która wydaje się mieć najmocniejszą
żywicę.
74
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
75
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
ODURZAJĄCA
ŻYWICA
jest
przygotowywana z kory drzewa Virola
przez indian północno-zachodniej
Amazonki i górnego biegu rzeki
Orinoko.
Antropologowie, którzy obserwowali
indian Yekwana z Wenezueli poznali
jej
przygotowanie
i zastosowanie
w 1909 r. Skomentowali to tak:
"Szczególnie
interesujące
są
kuracje, podczas których szamanka
wdycha hakudufha. Ten rodzaj
magicznej żywicy jest wdychany
wyłącznie przez szamanki-lekarzy
i przygotowywany z kory pewnych
drzew, którą tłuczono na miazgę,
następnie
gotowano
w małych
garnkach, aż woda odparowywała
i osad pozostawał na dnie garnka.
Osad ten jest przypiekany w garnku
na wolnym ogniu i jest ostatecznie
sproszkowany ostrzem noża.
W końcu czarownik rozdmuchuje
troszkę proszku przez trzcinkę ...w powietrze. Następnie, wciąga nosem, tą
samą trzciną, proszek kolejno do
każdej dziurki od nosa.”
Hakudufha daje oczywiście mocno
pobudzające efekty, szaman zaczyna
natychmiast śpiewać i dziko wyć,
podczas gdy wszyscy uczestnicy
kiwają górną częścią ciała do przodu
i do tył.
76
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Kora zdarta z drzewa Virola, ukazuje sączącą się żywicę.
Między licznymi plemionami we wschodniej Kolumbii, wdychanie Viroli,
często nazywanej yakee lub parica, jest ograniczone do szamanów.
Wśród plemion Waiká lub Yanonamo z obszaru granicy Brazylii
i Wenezueli, żywica nazywa się: epena lub nyakwana i nie ogranicza się
do uzdrowicieli. Mogą ją wciągać nosem dorośli mężczyźni w czasie
ceremonii lub nawet brać od czasu do czasu indywidualnie, bez
specjalnych obrzędów.
Medycy tych plemion wdychają żywicę, gdyż wieżą, że otrzymują pomoc
w czasie diagnozy i leczenia choroby. Chociaż zastosowanie żywicy
wśród indian Ameryki Południowej było opisane już wcześniej, jej źródło
nie zostało zidentyfikowane jako drzewo Virola, aż do 1954 r. .
Indianin Waiká zeskrobuje żywicę Virola do garnka,
przygotowanie przed gotowaniem.
77
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
PRZYGOTOWANIE VIROLI różni się u różnych plemion indiańskich.
Niektóre zeskrobują miękką warstwę kory i otrzymane suche paski
delikatnie grzeją na ogniu. Paski są przechowywane do późniejszego
zastosowania. Kiedy zbliża się potrzeba wdychania, paski są proszkowane
poprzez tłuczenie w specjalnym moździerzu zrobionym ze skorupy owocu,
z brazylij-skiego drzewa orzechowego.
Wynikowy proszek jest przesiewany na drobny, gryzący, brązowy pył.
Dodaje się często do niego sproszkowanych liści małego wonnego zioła,
Justicia, popiołu Amasita i kory pięknego drzewa, Elizabetha princeps.
Proszek jest wtedy gotowy do użycia.
Suszone liście Justicio są układane na ziemi, przed dodaniem do proszku.
78
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Inni indianie powalają drzewo, obierają i łagodnie podgrzewają korę,
zbierając żywicę do glinianego garnka, grzeją do osiągnięcia gęstej pasty,
suszą na słońcu, miażdżą ją za pomocą kamienia i przesiewają. Popioły
innych kor i liści Justicia, mogą ale nie muszą być dodawane.
Jeszcze inni indianie odrywają ścięgna spod świeżo obnażonej kory
ściskają w rękach aż wszystka żywica wycieknie do garnka. Otrzymaną
gęstą pastę żywiczną suszą na słońcu i przygotowują do wąchania przez
dodanie popiołu innych roślin.
Ta sama żywica, stosowana bezpośrednio na groty strzał, zasuszana na
ogniu, jest jedną z trucizn do strzał. Gdy zapasy żywicy kończą się
w trakcie ceremonii, indianie często robią zadraśnięcie ostrzem strzały o
wzmocnionej żywicy, używanej jako zamiennik.
Ich działanie wydaje się być równie potężne jak przez zastosowanie
nosowe.
Indianin Waika przygotowuje liście Justica jako dodatek do żywicy Virola.
79
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
CEREMONIA SNUFFOWANIA jest prowadzona corocznie przez wiele
plemion Waiká dla upamiętnienia osób, które zmarły w poprzednim roku.
Endokanibalizm, to część obrzędu. Sproszkowane kości nieboszczyka są
miksowane w sfermentowanym napoju bananowym i pite wraz z napojem.
Ceremonie mają miejsce w okrągłych domach.
Ceremonia jest rozpoczynana przez prowadzącego. Mężczyźni i starsi
chłopcy poformowani w grupy zaczynają wciągać żywicę przez długie rury,
w każdą dziurkę od nosa. Wtedy zaczynają tańczyć, dziko biegać,
krzyczeć, wywijać bronią robiąc gesty zuchwałości.
Pary lub grupy angażują się w dziwny rytuał, w którym jeden uczestnik
przepycha się przed pierwszego i tłucze go po brzuchu pięściami lub
kamieniami w rytm akompaniamentu, następnie towarzysz odwzajemnia
się.
Chociaż ta kara, jest tylko symbolem, to często leje się krew, efekty
narkotyku są jednak na tyle silne, że mężczyźni nie cofają się ani nie
wyrażają objawów bólu. Przeciwnicy następnie kucają, rzucają swoją broń
innym i wrzeszczą im do
uszu.
Wszyscy
zaczynają
skakać,
pełzać
po
podłodze,
naśladując
zwierzęta.
Ewentualnie
wszyscy
ulegają
narkotykowi,
tracą
świadomość na góra pół
godziny. W tym czasie
doświadczają
najmocniejszych
halucynacji.
Okrągły dom indian Waika na polanie
leśnej w lesie Amazonki.
80
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
EFEKTY VIROLI są odczuwalne wciągu kilku minut od pierwszego
wciągnięcia. Na początku jest to uczucie rosnącej pobudliwości. Następnie
pojawia się drętwienie kończyn, skurcze twarzy, brak koordynacji ruchów,
zmiany w jamie nosowej, mdłości i często wymioty.
Makropsja - wrażenie widzenia rzeczy większymi niż są - jest
charakterystyczna, co zaowocowało u Waiká wiarą w hekulas, siły
duchowe mieszkające w drzewie Virola i kontrolujące życie ludzi. W czasie
upojenia, szamani często dziko gestykulują walcząc z potężnymi hekulas.
PRZYCZYNA EFEKTÓW NARKOTYCZNYCH Viroli została ustalona
w trakcie ostatnich badań jako wyjątkowo mocno skoncentrowane
tryptaminy - alkaloidy żywicy.
Waiká używają wyłącznie żywicy Virola theiodora, która ma góra do 8
procent tryptamin, głównie mocno aktywnej 5-metoksy-N, N-dwumetylotryptaminy. Dwa alkaloidy nowego typu: ß-karbolinowego również zostały
rozpoznane w żywicy. Występują one jako inhibitory monoaminowooksydazowe i zaczynają działać z tryptaminą wyłącznie wtedy, gdy żywica
jest brana doustnie.
INNE SPOSOBY UŻYWANIA ŻYWICY VIROLI poza snuffingiem również
są bardzo popularne.
Prymitywni koczownicy Maku z Kolumbii często tylko nacinają korę
drzewa i liżą wyciekającą żywicę w surowej formie.
Witoto, Bora, i Muinane z Kolumbii robią z żywicy małe kulki, i jedzą je
wtedy, gdy istnieje konieczność wróżenia lub zdiagnozowania dolegliwości,
szamani proszą wtedy o "rozmowę z duchem ludzkości"; odurzenie
następuje 5 minut po spożyciu. Jest także pewna poszlaka, że jedno
miejscowe plemię z Wenezueli pali korę drzewa, w celu osiągnięcia
wymaganych efektów.
STOSOWANIE VIROLI JAKO TRUCIZNY DO STRZAŁ u indian Waiká
jest jednym z ostatnich odkryć w badaniu kurary.
81
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Strzałę lub grot smaruje się czerwoną żywicą kory Virola theiodora, którą
równocześnie ogrzewa się łagodnie w dymie znad ogniska (rysunek
poniżej) do stwardnienia żywicy.
Proces zabijania przez truciznę jest powolny. Składniki chemiczne żywicy,
odpowiedzialne za ten proces są nadal nieznane. Najbardziej interesujące
jest to, że chociaż strzały są składowane podczas uroczystości
halucynogennych, to są przygotowywane z żywicy tych samych drzew. Te
dwie czynności są przygotowywane przez różnych szamanów tego
samego
plemienia.
Wiele innych roślin jest stosowanych w Ameryce Południowej do
przygotowywania zatrutych strzał. Najczęściej są to gatunki z rodzin:
Loganiaceae
i Menispermaceae.
Indianin Waiká trzyma zatrute strzały aż żywica Viroli zakrzepnie,
żywicę nakłada się przez malowanie, zanurzenie lub rozsmarowanie palcami.
82
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
MASHA HARI (Justicia pectoralis var. stenophylla) jest małym ziołem
uprawianym przez indian Waiká z granicy brazylijsko-wenezuelskiej.
Pachnące liście są od czasu do czasu suszone, proszkowane i mieszane
z halucynogennym proszkiem robionym z żywicy Virola.
Inne gatunki Justicia były na tym obszarze stosowane jako podstawowe
źródło narkotyku.
Nie wyodrębniono jeszcze żadnych halucynogennych składników
z Justicia, ale jeżeli jakiś jeden gatunek rodzaju jest zaklasyfikowany jako
narkotyk, to siłą rzeczy musi mieć jeden lub więcej składników o takim
działaniu.
300 gatunków Justicia, z rodziny akantowatych, Acanthaceae, rośnie
w tropikach strefy podzwrotnikowej obydwu półkul.
83
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
JUREMA (Mimosa hostilis) jest słabo znanym drzewem, korzeń którego
zawiera "miraculous Jurema drink", znany we wschodniej Brazylii jako
ajuca lub vinho de jurema. Inne gatunki Mimozy są również lokalnie
nazywane Jurema. Kilka plemion w Pernambuco — Kariri, Pankarurú,
Tusha, i Fulnio - piją napój w ceremoniach.
Zwykle łączony z działaniami wojennymi, halucynogen był używany
przez wymarłe już plemiona z tego terenu do "spędzania nocy podróżując
przez głębie snu", właśnie przed wyruszeniem na wojnę.
Rzekomo widzą "świętego ducha ziemi...(lub) chwytają przelotne
spojrzenie zderzających się skał, które niszczą dusze zmarłych
podróżujące do ich świata, widzą też ptaka wywołującego burzę,
miotającego błyskawicami, z ogromną kępą piorunów na głowie, które
wywołują grzmoty". Wydaje się, jednak, że halucynogenne zastosowanie
M. hostilis prawie zaniknęło w ostatnim czasie. Mało wiadomo o
właściwościach halucynogennych tej rośliny, która została odkryta ponad
150 lat temu.
Wczesne badania chemiczne dowiodły istnienia aktywnego alkaloidu,
który pierwotnie nazwano nigeryną ale później zidentyfikowano ją jako
N.N-dwumetylotryptamina. Podczas gdy tryptaminy nie są aktywne wtedy
gdy są brane doustnie w obecności inhibitorów monoaminowo
oksydazowych, to prawdopodobnie napój juremy musi zawierać składniki
inne niż M. hostilis lub roślina w sama w swojej strukturze musi zawierać
inhibitor.
Rodzaj Mimoza, ściśle spokrewniony z rodzajami Acacia i Anadenanthera,
zawiera jakieś 500 gatunków tropikalnych i podzwrotnikowych roślin
i małych krzewów.
Mimozy należą do podrodziny Mimosoideae, rodziny strączkowców,
Leguminosae. Najwięcej występuje w Ameryce, chociaż zdarzają się też
w Afryce i Azji. Jurema pochodzi z wyłącznie suchych regionów wschodniej
Brazylii.
84
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
85
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
YOPO lub PARICA (Anadenanthera peregrina lub Piptadenia peregrina)
jest południowo amerykańskim drzewem rodziny strączkowców,
Leguminosae.
Potężny proszek halucynogenny przyrządzany jest właśnie z nasion tego
drzewa. Narkotyk, używany teraz głównie w basenie Orinoko, był
pierwszym relacjonowanym przez Hispanolę w 1496 r, gdzie indianie Taino
nazywali go cohoba.
Jego zastosowanie, które wymarło u zachodnich indian, było niewątpliwie
praktykowane do obszaru Morza Karaibskiego na terenach indian Ameryki
Południowej.
Halucynogenne substancje znaleziono w nasionach A. peregrina, które
zawierały N.N-dwumetylotryptaminę, N-jednometylotryptaminę, 5-metoksydwumetylotryptaminę i kilka spokrewnionych.
Bufotenina, również obecna w nasionach A. peregrina, najwyraźniej nie
jest halucynogenna.
Wyjaśnienie charakterystyki chemicznej nasion drzewa yopo miało
miejsce dopiero ostatnio. Najbliższe badania mogą poszerzyć naszą
wiedzę o nowe aktywne składniki tych nasion.
86
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
PRZYGOTOWYWANIE NARKOTYKU z YOPO różni się w każdym
plemieniu. Strąki, które rodzą obficie, są chwytane, spłaszczane i,
przeciągając palcami po strąku, pozbawiane wszystkich nasion.
Ciemnoszare strąki nasienne, gdy są dojrzałe, łamie się i otwiera, po czym
układa w 3 do 10 warstw. Są zbierane w styczniu i lutym, zwykle w dużych
ilościach i często ceremonialnie.
Początkowo są nieznacznie nawilżane i rolowane na ciasto, po czym
ogrzewane łagodnie na wolnym ogniu, suszone i opiekane.
Czasami pozwala się fasolkom fermentować przed rozpoczęciem
rolowania na ciasto. Po przypieczeniu, wzmocnione ciasto może być
przechowywane do późniejszego użytku.
Niektórzy indianie przypiekają fasolki i miażdżą, bez modelowania ich
w rolki ciasta, miażdży się je zwykle na ozdobnej płycie z twardego
drewna, przygotowywanej specjalnie do tego celu.
Kilku wczesnych badaczy opisało ten proces w 1801 r. Aleksander von
Humboldt,
niemiecki
przyrodnik
i uczony,
opisał
drobiazgowo
przygotowywanie yopo przez plemię Maipur z Orinoko.
87
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
W 1851 r, Richard Spruce, angielski odkrywca, odwiedził inne plemię Guahibo, z Orinoko, i napisał: "w przygotowaniu snuffingu, pieczone
nasiona niopo są umieszczone w płytkim drewnianym półmisku, który jest
trzymany na kolanach w ten sposób, że lewa dłoń mocno trzyma szeroką
rękojeść miski; wtedy gniecione małym twardym tłuczkiem z lasu pao
d'arco ...który jest trzymany między palcami a kciukiem prawej ręki.
Powstający szarawo zielony puder jest prawie zawsze mieszany z licznymi
czystymi substancjami, które mogą być uzyskiwane z wapna, skorup
ślimaka lub popiołu innych roślin".
Widocznie, popiół uzyskiwany jest z najwyższej jakości dodatków
różnych roślin: palonego owocu „małpiego dzbanu” {monkey pot - owoc
w kształcie dzbanka, prawdopodobnie z drzewa Lecythis pisonis subsp.
Usicata - przyp. tłum.}, kory wielu odmian winorośli i drzew, a nawet
korzeni turzyc.
Te dodatki mogą służyć prawdopodobnie wyłącznie celom
mechanicznym, czyli do zachowania lepkości proszku. Dodawanie wapna
lub popiołu do narkotyku lub stymulanta, jest bardzo rozpowszechnioną
metodą. Często dodawany jest też betel, pituri, tytoń, epana, koka itp.
W bagażu domieszek yopo, domieszki alkaiczne nie wydają się mieć
zasadniczego znaczenia. Niektórzy indianie, tacy jak Guahibo, mogą od
czasu do czasu brać narkotyk w samotności. Odkrywca Aleksander von
Humboldt, który napotkał zastosowanie yopo w Orinoko 175 lat temu,
mylnie podał, że "to nie do uwierzenia, że strąki akacji yopo są główną
przyczyną efektów pobudzających. Efekty powoduje świeżo dodane
wapno."
Było to oczywiście nieprawdą. W tym czasie, obecność aktywnych
tryptamin w fasolach była nieznana.
88
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
89
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Proszek yopo jest wdychany przez zagiętą kość ptaka lub rurki bambusa.
Efekty zaczynają się pojawiać prawie natychmiastowo: skurcze mięśni,
drobne konwulsje, i brak koordynacji ruchów, wymioty, mdłości,
halucynacje wzrokowe, i zakłócenie snu. Nienormalnie duże rozmiary
obiektów (makropsia) są typowe.
We wczesnych opisach, indianie opowiadali, że ich domy wyglądały
"...jakby odwrócone do góry nogami a ludzie chodzili nogami do góry."
Drzewo Yopo (Anadenanthera peregrina) w amazońskiej Brazylii.
Nasiona tego drzewa są źródłem potężnego halucynogennego narkotyku do wąchania.
90
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Indianie południowoamerykańscy regionu górnego Orinoko
w charakterystycznie gestykulowanej postawie pod wpływem wdychania yopo.
91
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
VILCA i SEBIL są tabakami, która były przyrządzane z fasolek drzewa
Anadenanthera colubrina i jego odmian w środkowej i południowej
Ameryce, gdzie A. peragrine nie występowała.
Nasiona A. colubrina są znane z posiadania tych samych właściwości
halucynogennych co A. peregrina. Wcześni Peruwiańczycy relacjonują,
w okresie około 1571 r, że inkascy medycy przepowiadali przyszłość przez
komunikowanie z diabłem poprzez użycie vilca lub huilca.
W Argentynie, pierwsi Hiszpanie znaleźli indian Comechin biorących
sebil "poprzez nos", a w innym plemieniu ta sama roślina była wytrwale
żuta. Czasy kultury tych indian dobiegły końca, nasza wiedza na temat
tabaki vilca jest więc ograniczona.
92
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
JANOWIEC (Cytisus canariensis) {polska nazwa Janowiec to rośliny
rodzaju Genista sp., a nie Cytisus, rodzaj Cytisus określany jest w Polsce
nazwą Żarnowiec lub Szczodrzeniec - przyp. tłum.} jest stosowany jako
halucynogen w magii i medycynie plemienia Yaqui w północnym Meksyku.
Pochodząca z Wysp Kanaryjskich roślina przyjęła się w Meksyku.
Rzadko występująca w nietubylczym charakterze roślina, znalazła
zastosowanie w obyczajach religijnych i magicznych ludzkości.
Znana przez wczesnych badaczy roślina o nazwie Genista canariensis,
jest gatunkiem "Janowca" nazywanym tak przez kwiaciarzy. Rośliny
rodzaju Cytisus są bogate w cytyzynę, alkaloid z grupy łubinowców.
Alkaloid nigdy nie był farmakologicznie przedstawiany jako aktywny
halucynogennie, ale jest znany jako związek trujący, powodujący wymioty,
mdłości, konwulsje i śmierć przez porażenie dróg oddychania.
Około 80 gatunków Cytisus, należącego do rodziny strączkowców,
Leguminosae, jest znanych na wyspach atlantyckich, w Europie i na
terenach klimatu śródziemnomorskiego. Niektóre gatunki są bardzo
piękne, ale i bardzo trujące.
93
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
FASOLA MESKALOWA (Saphora secundiflora), nazywana również
czerwoną fasolą lub coralillo, jest krzewem lub małym drzewkiem ze
srebrzystymi strąkami, zawierającymi góra sześć do siedem fasolek lub
nasion.
Zanim religia pejotla poszerzyła się na północ od Rio Grande, o najmniej
12 plemion indian w północnym Meksyku, Nowym Meksyku, i Teksasie
praktykowało taniec "poszukiwania wizji czerwonej fasoli", który był
następstwem spożycia napoju przygotowanego z tych właśnie nasion.
Znany także jako Wichita, taniec jelenia lub taniec gwizdania, ceremoniał
jedzenia fasoli jako wyrokującej, wieszczej i halucynogennej.
Ponieważ napój z czerwonej fasoli jest mocno trujący, często
następowała
śmierć z przedawkowania.
Bardziej
widowiskowym
i bezpieczniej-szym halucynogenem była forma kaktusa pejotl, toteż
miejscowi porzucili taniec czerwonej fasoli. Święte elementy rzadko
stawały się zależne od kultury; toteż dzisiaj nasion fasoli używa się jako
ozdoby stroju przewodnika w ceremoniach pejotla.
Pewien dawny hiszpański odkrywca wspomniał fasolę meskalową jako
element handlu w Teksasie w roku 1539. Fasola meskalowa została
znaleziona na dokumentach datowanych sprzed 1000 r. n.e., w których
opisywane jest mocne piwo, datowane na 1500 r. p.n.e. To archeologiczny
dowód na prehistoryczny kult lub ceremonie z zastosowaniem czerwonej
fasoli.
W fasolce występuje alkaloid cytyzyna. Powoduje on wymioty, mdłości,
konwulsje, i śmierć przez uduszenie się wskutek depresyjnej aktywność
przepony.
Fasola meskalowa jest członkiem rodziny strączkowców, Leguminosae.
Sophora zawiera około 50 gatunków, które pochodzą z tropikalnych
i ciepłych części obydwu półkul.
Jeden gatunek, S. japonica, jest medycznie istotny, jako dobre źródło
rutyny, używanej w nowoczesnym lecznictwie do wzmacniania naczyń
kapilarnych.
94
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
95
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
DRZEWA KORALOWE (kilka gatunków Erythrina) mogą być używane
jako halucynogenne w kilku częściach Meksyku. Jasnoczerwonych fasolek
tej rośliny, podobnych do fasolki meskalowej, długo używano jako
narkotyku w północnym Meksyku i na południowym-zachodzie Ameryki.
Obydwa gatunki fasoli są czasami sprzedawane wspólnie na bazarach
ziołowych, przez co fasola meskalowa również jest czasami nazywana tą
samą pospolitą nazwą, colorin.
Niektóre gatunki Erythrinii zawierają alkaloidy typu izochinolinowego,
których aktywność jest podobna do kurary lub zatrutych strzał, ale nie ma
alkaloidów znanych z halucynogennych właściwości znalezionych jeszcze
w tych nasionach.
Niektóre z 50 gatunków Erythrina, członków rodziny strączkowców,
Leguminasce, rośnie w tropikach i strefach podzwrotnikowych obydwu
półkul.
96
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
PIULE (kilka gatunków Rhynchosia) ma
piękne czerwone i czarne nasiona, mogła
być cenionym narkotykiem starożytnych
Meksykan.
Nasiona te były przedstawiane, razem
z grzybami,
jako
spadające
z dłoni
Azteckiego boga deszczu na fresku
z Tepantitla 300-400 r. n.e., co sugeruje
halucynogenne zastosowanie.
Współcześni indianie w południowym
Meksyku wspominają je jako piule, jedna
z nazw
stosowanych
(również
halucynogennych) nasion powoju.
Nasiona niektórych gatunków Rhynchosia
dawały pozytywne testy na alkaloidy, ale
występujące tam trujące substancje nie
zostały dotychczas scharakteryzowane.
Niektóre z 300 gatunków Rhynchosia,
należących do rodziny strączkowców,
Leguminosae, są znane z tropików i stref
podzwrotnikowych. Nasiona niektórych
gatunków są ważne w medycynie ludowej
w kilku krajach.
AYAHUASCA i CAAPI są dwiema z wielu
lokalnych nazw dla dowolnego z dwóch
gatunków
południowoamerykańskiej
winorośli: Banisteriopsis caapi lub B.
inebrians.
Obydwie są olbrzymi lianami rosnącymi
w dżungli, z malutkimi różowymi kwiatami.
Jak w przypadku 100 innych gatunków tego
rodzaju, również ich botanika jest nie do
końca rozpoznana. Należą one do rodziny
Malpighiaceae.
97
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Halucynogenny napój zrobiony z kory tych winorośli jest szeroko
stosowany przez indian w zachodniej, amazońskiej Brazylii, Kolumbii,
Peru, Ekwadorze, i Boliwii.
Inne miejscowe nazwy dla winorośli lub zrobionego z nich napoju to:
dopa, natema, pinde i yaje. Napój jest intensywnie gorzki i mdły.
W Peru i Ekwadorze, napój jest zrobiony przez zdzieranie kory i gotowanie
jej. W Kolumbii i Brazylii, pocięta kora jest jeszcze ściskana w zimnej
wodzie.
Niektóre plemiona dodają inne rośliny dla zmieniany lub wzrostu mocy
napoju.
W niektórych częściach Orinoko, kora jest po prostu żuta. Świeże
dowody sugerują, że w północno-zachodniej Amazonce rośliny mogą być
używane w formie tabaki.
Ayahuasca jest popularna ze swoich "telepatycznych właściwości", które
oczywiście nie są celem badawczym.
98
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
99
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
NAJWCZEŚNIEJ OPUBLIKOWANY RAPORT o napoju ayahuasca
datowany jest na rok 1858 ale już w 1851 r. Richard Spruce, angielski
uczony, odkrył roślinę, z której robiony był napój alkoholowy i opisał ją jako
nowy
gatunek.
Spruce relacjonował również, że także plemię Guahibo, żyjące wzdłuż
rzeki Orinoko w Wenezueli, zamiast przygotowywać napój z kory żuje
suszone łodygi. Spruce zebrał do badań chemicznych materiał kwiatowy
a także łodygi.
Interesujące, że te łodygi nie były przeanalizowane aż do 1969, a przebadane po ponad wieku, nie dawały żadnych rezultatów na obecność
alkaloidów.
Po latach od odkrycia Spruce'a, wielu badaczy i podróżnych, którzy
przemierzali tereny zachodniej Amazonki pisali o tym narkotyku.
Jest rośliną szeroko znaną w Amazonce, ale cała jej historia jest nadal do
końca niewyjaśniona. Niektórzy pisarze mylili ayahuasca z zupełnie
różnymi roślinami narkotycznymi.
Indianin Colorado z Ekwadoru zdzierający korę Banisteriopsis
- jest to element przygotowania narkotycznego napoju ayahuasca.
100
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Ceremonialne naczynie używane w rytuale ayahuasca jest zawsze wieszane
przez indian pod okapem, prostopadle do domu.
Choć od czasu do czasu odnawiane, nigdy nie jest myte.
EFEKTY PICIA ayahuasca mogą występować w skali od miłego,
przyjemnego upojenia bez kaca do gwałtownych reakcji z mdłościami
włącznie.
Zwykle są to kolorowe halucynacje wzrokowe. W nadmiernych dawkach,
narkotykiem przynosi upiorne wizje i uczucie lekkomyślnych przeżyć.
Świadomość nie jest zwykle tracona, a żadne z dwóch kończyn nie są
upośledzone. W fakcie, w niektórych plemionach, taniec jest główną
częścią ceremonii ayahuasca. {więc sprawność nóg i rąk jest potrzebna}
Upojenie kończy się głębokim zaśnięciem i wizjami sennymi.
Stan odurzenia napojem ayahuasca jest trudny do opisania. Efekt
aktywnych związków zależne są od osobowości. W dodatku,
101
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
przygotowywanie napoju zmienia się od jeden regionu do drugiego,
i różnego rodzaju dodatki roślin mogą także mieć wpływ na efekty.
Ceremonia plemienia Yuru w kolumbijskiej Amazonce obejmuje rytuał ayahuasca.
Indianie dmuchają we flety ze świętej kory.
CEREMONIALNE ZASTOSOWANIA ayahuasca ma szczególne
znaczenie w życiu indian południowoamerykańskich.
We wschodnim Peru, indiańscy medycy biorą narkotyk dla rozpoznania
i pertraktacji choroby. W Kolumbii i Brazylii, narkotyk jest narkotykiem
stosowanym w ceremoniach religijnych, które są zakorzenione
w szczepowej
mitologii.
W sławnej ceremonii Yurupari indian Tukanoan z amazońskiej Kolumbii
- ceremonii, inicjującej młodych chłopców do dorosłego życia - narkotyk
jest dawany dla wzmocnienia tym, którzy muszą przejść mocno bolesną
próbę tej części obrzędu.
Upojenie ayahuasca lub caapi wśród indian, wydaje się reprezentować
powrót do genezy wszystkiego: użytkownik "widzi" szczepowych bogów,
stworzenie wszechświata, ludzi i zwierząt. To doświadczenie przekonuje
indian o rzeczywistości ich wierzeń religijnych, ponieważ "widzą" wszystko
na własne oczy.
Dla nich, codzienne życie jest nierealne, a to co przynosi caapi jest dla nich
prawdziwą rzeczywistością.
102
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
BADANIA CHEMICZNE dwóch winorośli ayahuasca ucierpiało przez
botaniczną różnorodność, która otaczała te rośliny. Niemniej jednak,
wydaje się, że obydwa gatunki zawdzięczają swą halucynogenną
aktywność przede wszystkim harminie, głównemu, ß-karbolinowemu
alkaloidowi, zawartemu w roślinach.
Harmalina i czterowodoroharmina, alkaloidy obecne w mniejszych
ilościach, również mogą przyczyniać się do efektów halucynogennych.
Wczesne badania chemiczne wyizolowały te kilka alkaloidów ale nie
określiły ich tożsamości. Zostały nazwane jako "nowe" alkaloidy.
Jedna z tych nazw — telepatyna — rozpowszechniała pogląd, że napój
przygotowany z tych winorośli daje indianom możliwości telepatyczne.
Formuły chemiczne alkaloidów Banisteriopis caapi i B. inebrians.
Jądro indolowe jest pokazane na czerwono.
103
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
ROŚLINY DODAWANE DO AYAHUASCA przez niektórych indian
w trakcie przygotowywania napoju są zdumiewająco rozmaite i zawierają
nawet paprocie. Kilka jest obecnie znanych jako aktywne same w sobie,
inne skutecznie zmieniają podstawową właściwość napoju.
Między nimi są Datura suaveolens i gatunki Brunfelsia — obydwie należą
do rodziny psiankowatych, Solanaceae, i obydwie zawierają aktywne
zasady.
Te dwa dodatki, szeroko stosowane przez wiele plemion, są szczególnie
istotne.
Liście (ale nie kora) trzeciego gatunku Banisteriopsis - B. rusbyana - są
często dodawane do przygotowywania "wydłużających się i rozjaśniających wizji" nazywanych oco-yajé w najbardziej zachodnim amazońskim
regionie Kolumbii i Ekwadoru, liana ta jest kultywowana do tego celu razem
z B. caapi i B. inebrians.
Na dużo większym obszarze, włączając amazońską Brazylię, Kolumbię,
Ekwador, i Peru, liście kilku gatunków Psychotrii - szczególnie Psychotria
viridis - są również dodawane do napoju. To 20-stopowe małe drzewo
leśne należy do rodziny kaw, rodziny marzanowatych, Rubiaceae.
Jak w B. rusbyana, tutaj również znaleziono ostatnio mocno
halucynogenną N.N-dwumetylotryptaminę.
N, N-Dwumetylotryptamina (DMT)
104
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
105
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
INNY RODZAJ CAAPI jest przyrządzany z Tetrapteris methistica, leśna
winorośl również należąca do rodziny Malpighioceae.
Jedna grupa indian Maku największej północno-zachodniej części
brazylijskiej Amazonki przygotowuje na zimnej wodzie napój z kory tej
rośliny.
Nie ma innych składników roślinnych. Napój jest bardzo gorzki i ma
niezwykłą żółtą barwę.
To może być "drugi rodzaj" caapi wspominany przez kilku badaczy jako
caapi-pinima, co oznacza "malowany caapi".
Chociaż T. methystica wytwarza efekty identyczne z Banisteriopsis caapi,
nadal nie wiemy nic o jego chemii. Jest on dokładnie spokrewnionym
z Banisteriopsis i jest duże prawdopodobieństwo, że są w nim obecne
podobne lub identyczne alkaloidy.
Istnieje 90 gatunków Tetrapteris - winorośli i małych drzew rosnących
w wilgotnych strefach amerykańskich tropików.
106
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
SHANSHI (Coriaria thymifolia) jest rozpowszechnionym andyjskim długim
krzewem uznanym za bardzo trujący dla bydła. Ostatnio odnotowano ją
jako jedną z roślin, używanych jako halucynogenne przez chłopów
z Ekwadoru.
Shanshi jest nazwą, którą jej nadali. Jedzone owoce dają odurzające
efekty, które stwarzają wrażenie lotu. Niesamowity efekty są
spowodowanym prawdopodobnie niezidentyfikowanym glikozydem, ale
chemia tego gatunku jest całkowicie nieznana.
Shanshi jest jednym z 15 gatunków Coriaria, których większość jest
krzewami. Występują w górach od Meksyku po Chile, od klimatu
śródziemnomorskiego ku wschodowi aż do Japonii i Nowej Zelandii.
Corioria jest to jedyny znanym rodzaj w rodzinie, Corioriaceae.
107
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
SINICUICHI (Heimia salicifolia) jest mało znanym ale fascynującym
halucynogenem słuchowym środkowego Meksyku.
Jej liście, nieznacznie zmarniałe, są kruchliwe i pokryte rosą. Wyciśnięty
sok kładzie się na słońcu aby fermentował zamieniając się w napój
alkoholowy, który powoduje zawroty głowy, wrażenie, że robi się ciemno,
że świat się kurczy, senność lub euforię.
Efektem halucynogenu może być całkowita głuchota lub halucynacje
słuchowe, z głosami lub brzmieniem zniekształconym, z wrażeniem, że
głosy pochodzą z dużej odległości. Uczestnicy twierdzą, że niemiłe efekty
są rzadkie, ale nadmierne picie tego środka odurzającego może być
szkodliwe.
Sinicuichi jest nazwą dawaną również innym roślinom, które są ważne
w lecznictwie, oraz napojom odurzającym w różnych częściach Meksyku.
Innymi odurzającymi sinicuichi są Erythrina, Rhynchosia i Piscidia, ale
Heimia salicifolia obdarzona jest największym szacunkiem. Heimia należy
do rodziny krwawnicowatych, Lythroceae, a od południowych Stanów po
Argentynę rozpoznano ledwo trzy gatunki tej rośliny.
Obecność substancji halucynogennych była w tej rodzinie nieznana,
jednak chemicy odkryli ostatnio sześć alkaloidów w Heimii salicifolia.
Należą one do grupy chinolizydynowej. Jeden z nich, kriogenina lub
vertyna, wydaje się być najbardziej aktywny, chociaż halucynogenne efekty
pojawiające się po spożyciu rośliny są znacznie mocniejsze niż po
spożyciu któregokolwiek z wyizolowanych alkalodidów. Prace trwają więc
nadal.
Ten przykład ilustruje nam różnicę między, braniem czystych produktów
roślinnych a oczyszczonych chemicznych składników.
108
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
109
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
SAN PEDRO (Trichocerous pachanoi) jest to duży kolumnowy kaktus
szeroko uprawiany jako halucynogen w Andach Peru, Ekwadorze i Boliwii.
Miejscowi, którzy także nazywają go aguacolla lub giganton, uznają kilka
"rodzajów", które różnią się głównie liczbą żeber. Pospolity gatunek
posiada ich siedem.
Ten kaktus jest często sadzony wzdłuż pól, jako płot utrzymujący owce
lub bydło na pastwisku.
Napój alkoholowy nazywany cimora jest robiony właśnie z kaktusa San
Pedro. Krótkie łodygi, często sprzedawane są na okolicznych
targowiskach, są krajane na plastry jak bochenek chleba na kromki, potem
gotowane przez kilka godzin w wodzie, często dodawane są elementy
przesądów takie jak pył cmentarny lub sproszkowane kości.
Chociaż cimora jest często robiona z samego San Pedro, to kilku badaczy
dowiodło, że czasami dodawane są do napoju inne rodzaje roślin.
Często jest to kaktus Neoraimondia macrostibas, andyjski gatunek o
110
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
nieokreślonej strukturze chemicznej; krzew Pedilanthus tithymaloides
przedstawiciel roślin rodziny oleistych; i dzwonkowata Isotoma longiflora.
Wszystkie te rośliny posiadają biodynamiczne składniki.
Okazyjnie, innymi dużo bardziej potężnymi roślinami które się dodaje, jest
np. bieluń.
Dopiero ostatnio badacze stali się świadomi znaczenia "drugorzędnych"
składników roślinnych dodawanych przez te prymitywne społeczeństwa.
Fakt, że meskalina występuje w kaktusie San Pedro, sprawia, że napój
może być stosowany bez dodawania innych roślin. Zmiany które wywołują
dodatkowe rośliny na etapie halucynogennym, nadal nie są w pełni
rozumiane.
Cimora jest podstawą ludowych ceremonii uzdrawiania, która łączy
tubylcze rytuały z przeniesionymi elementami chrześcijaństwa.
Obserwator opisuje roślinę jako "katalizator aktywujący wszystkie siły
kompleksów, w trakcie procesu uzdrawiania, szczególnie siły marzycielskie
i wróżbiarskie. Ale siły San Pedro są przypuszczalnie ponad lekarstwami;
mówią, że są obrońcami jak pies, który chroni domu, posiadają zdolność
gwizdu z taką nieziemską mocą, że źli intruzi uciekają z przerażeniem. "
111
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Chociaż San Pedro nie jest spokrewniony botanicznie z pejotlem, to ten
sam alkaloid - meskalina - jest odpowiedzialny za halucynacje wzrokowe,
które powodują obydwa te kaktusy. Meskalina została wyizolowana nie
tylko z San Pedro ale i z innych gatunków Trichocereus.
Badania chemiczne Trichocereusów są dosyć świeże i dlatego istnieje
możliwość odkrycia dodatkowych alkaloidów w pachanoi.
Trichocereus zawiera około 40 gatunków kolumnowych kaktusów, które
rosną w podzwrotnikowych i umiarkowanych częściach Andów.
Nie ma powodu aby twierdzić, że używanie kaktusa San Pedro w celu
halucynogennym i wieszczym, nie ma długiej historii.
Musimy uznać, że na pewno współczesne obrzędy zostały dotknięte przez
wpływy chrześcijaństwa.
Te wpływy są oczywiste, nawet nazywa kaktusa "Święty Piotr" {to po
hiszpańsku San Pedro - przyp. tł.}, prawdopodobnie pochodzi od
chrześcijańskiej wiary w to, że Święty Piotr trzyma klucze do nieba.
Ale ogólne znaczenie rytuału i nowoczesny sens kultu San Pedro, który
jest delikatnie połączony z mitologią księżyca, prowadzą nas do wniosku,
że reprezentują one amalgamat wierzeń pogańskich i chrześcijańskich.
Jego zastosowanie wydaje się do być mocno rozpowszechnione w Peru.
112
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Cawe lub Pachycereus pecten-aboriginum, jest jedną z roślin łączonych z kaktusem
San Pedro przez Tarahumare z Meksyku.Nie jest definitywnie powiedziane,
że ten wysoki kaktus jest halucynogenny.
113
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
PEJOTL (Lophophora williamsii), niepozorny kaktus, rosnący na skalnych
pustyniach, jest najbardziej widowiskową rośliną halucynogenną „Nowego
Świata”. Jest również jednym z najwcześniej znanych.
Aztekowie używali go, nazywając peyotl. Pejotl jest małym, mięsistym,
bezżebrowym kaktusem o zaokrąglonym szarozielonym, spłaszczonym
wierzchołku, z białymi kępkami włosów, i długim jak marchew korzeniem.
Rzadko przybiera wielkość 7,5 cali długości i 3 cale średnicy. Indianie
ścinali te główki i suszyli na brązowe, tarczowate "meskalowe guziki" przez
długi okres czasu i przemierzali ogromne odległości aby je zdobyć.
Kiedy szczyt jest odcięty, rośliny często kiełkują nowymi główkami, więc
wielogłowe pejotle są popularne.
Pejotl jest pierwszym opisanym botanicznie w 1845 kaktusem,
nazwanym Echinocactus williamsii. Ale jedną z najczęściej używanych
przez chemików nazw była Anhalonium lewinii.
114
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Otrzymywał też wiele innych fachowych, botanicznych nazw. Najczęściej
botanicy byli zgodni co do tego, że pejotl należy do odrębnego rodzaju,
Lophophora.
Są dwa gatunki: rozpowszechniająca się L. williamsii i lokalna L. diffusa
w Querétaro.
Pejotl pochodzi z do Rio Grande doliny Teksasu i północnej oraz
środkowej części płaskowyżu meksykańskiego.
Należy do rodziny kaktusowatych, Cactaceae, zawierającej około 2000
gatunków z 50 do 150 rodzajów, rodzimych przede wszystkim dla suchych
części tropikalnych Ameryk.
Wiele gatunków ceni się jako ciekawostki ogrodnicze, a niektóre mają
interesujące ludowe zastosowania wśród indian.
115
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
ZASTOSOWANIE PEJOTLA PRZEZ AZTEKÓW było opisane przez
hiszpańskich kronikarzy.
Jeden relacjonował, że "ten kto go jadł miał straszliwe wizje i pozostawał
odurzonym przez dwa, trzy dni, twierdził, że jest to pospolite pożywienie
indian Chichimeca, podtrzymuje ich i daje odwagę walczyć, nie czują
strachu, głodu ani pragnienia, powiadają, że chroni ich od wszelkich
zagrożeń."
W 1591, inny kronikarz pisał, że miejscowi którzy go jedli "gubili zmysły,
widzieli przerażające widoki, jak diabły i mogli przenieść się w przeszłość
za pomocą szatańskich sztuczek".
Hernández, lekarz króla Hiszpanii, opisał kaktusa jako Peyotl
zacatecensis i wspomniał również jego "cudowne właściwości". Sporządził
notkę o jego małych rozmiarach a opisał to tak "ledwo wychodzi z ziemi,
i nie szkodzi tym, którzy go znajdują i zjadają". Obecne archeologiczne
odkrycia guzików pejotla w Teksasie, datowane są w przybliżeniu na 1000
lat.
OPOZYCJA DO UŻYWANIA PEJOTLA przez Azteków była bardzo silna.
Wczesny hiszpański dokument kościelny porównywał jedzenie pejotla
z kanibalizmem. Przypierany do muru przez wypróbowane przez
Hiszpanów, stosowane z wielkim wigorem ale małym sukcesem, religijne
chwyty, pejotl nie został wyeliminowany z powszechnego użycia.
Do 1720, jedzenia pejotla było zakazane w Meksyku. Ale mimo
czterystuletniego cywilnego i kościelnego prześladowania, użycie
i znaczenie pejotla wyszło poza jego pierwotne, granice.
Dzisiaj jest to kult silnie zakotwiczony nawet u chrześcijańskich indian,
którzy wierzą, że patron, święty El Santo Nino de Peyotl — przychodzi na
wzgórza, gdzie rośnie pejotl.
Są pewne sprzeciwy wśród religijnych organizacji Stanów
Zjednoczonych, przeciwko plemionom, które używają pejotla jako
najświętszego
sakramentu.
Niemniej jednak, rząd federalny nigdy poważnie nie zakwestionował tych
praktyk, dopóki są to praktyki religijne. Nawet plemiona żyjące daleko od
źródeł pejotla, na północy Kanady, mogą legalnie przesyłać meskalowe
guziki pocztą.
Pomimo zgodnej z konstytucją ustawy o oddzieleniu kościoła od
państwa, kilka stanów narzuciło represyjne ustawy nawet na religijne
zastosowanie pejotla.
116
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Sztuka indian Huichol ukazująca znaczenie pejotla,
z uwzględnieniem trzech elementów, pejotla, człowieka i rośliny kukurydzy.
RELIGIJNE ZNACZENIE PEJOTLA opiera się głównie o wierzenia
plemion Tarohumare, Huichol i innych z Meksyku.
Tarahumare wierzą, że wtedy, gdy Ojciec Słońce opuścił ziemię aby
zamieszkać w niebie, pozostawił pejotl lub hikuli jako lekarstwo dla ludzi na
choroby i nieszczęścia; a gdy jest zbierany i transportowany do domu, to
śpiewa; indianie wierzą, że bóg przemawia przez roślinę w ten sposób.
Wiele legend co do nadprzyrodzonej siły pejotla podkreśla jego religijne
znaczenie. Roślina może być szanowana jako codzienne lekarstwo ale
może być również wyniesiona do pozycji bliskiej boskości.
Pielgrzymka Huicholów na zbiór pejotla, dla przykładu, jest mocno
religijna, wymaga od pielgrzymów dorosłości i doświadczenia, zwłaszcza
117
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
seksualnego, ponieważ poszukują oni boskich przodków.
Pielgrzymi muszą przyznać pod przysięgą, że staną się duchami i wejdą
do świętego miejsca przez bramę ze zderzających się chmur, bo według
ich tradycji, powtórzy się "podróż dusz zmarłych do podziemi".
Przedmioty osobistego użytku używane w typowych ceremoniach pejotla przez indian równin.
Element łączący chrześcijańskie i pogańskie symbole.
EFEKTY PEJOTLU wpływają na umysł i ciało. Są tak nieziemskie
i fantastyczne, że łatwo zrozumieć rodzimą wiarę mówiącą, że w kaktusie
mieszkają siły duchowe i boskie.
Najbardziej widowiskowa z wielu efektów jest kalejdoskopowa gra,
żywych, nieopisanych kolorowych wizji. Halucynacje słuchowe, uczucia,
i często zdarzające się halucynacje smakowe.
Upojenie może być dzielone na dwa okresy: pierwszy zadowolenie i superwrażliwość, następujące przez sztuczne spokojne i ogromne lenistwo,
w którym czas zaczyna zwracać mniej uwagi w stosunku do środowiska
i wzrostu jego introspekcyjnych rozmyślań.
Przed wizjami, które pojawiają się po jakichś trzech godzinach, są błyski
118
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
i iskrzenia w kolorach, ich głębokość i nasycenie definiuje zjedzona ilość.
Wizje często następują poprzez ciąg geometrycznych liczb i nieznanych
groteskowych obiektów zmieniających się indywidualnie.
Kolorowe halucynacje wzrokowe niewątpliwie podkreślają szybkie
szerzenie się używalności pejotla, szczególnie wśród kultur indiańskich,
gdzie ważne było poszukiwanie wizji, wiele miejscowych zapewnia, że
wizje są "nie boskie" i nie mają religijnego znaczenia.
Reputacja pejotla jako panaceum i wszechmocne "lekarstwo", jedno
i drugie w fizycznym i psychicznym sensie, może być odpowiedzialna za
szerzenie jego kultury.
UŻYWANIE PEJOTLA W STANACH ZJEDNOCZONYCH po raz pierwszy
zwróciło uwagę publiczną w 1880 r. kiedy Indianie Kiowa i Komanczowie
rozpoczęli ceremonie pejotlowe przejęte z Meksyku, ale przetworzone
w typowy dla indian równin poszukiwawczo-wizyjny charakter.
Stosowanie pejotla było odnotowane wcześniej, w 1720 r, w Teksasie.
Jak doszło do używania pejotla, szerzonego na obszarze północnego
Meksyku, daleko od naturalnego występowania kaktusa, nie wiadomo.
Podczas lat 80-tych XIX wieku, wielu indiańskich misjonarzy uczestniczyło
w rozpościerających się od plemienia do plemienia ceremoniach pejotla.
Do 1920 r., kult pejotla obliczono na ponad 13 000 wiernych w ponad 30
plemionach Ameryki Północnej.
Kult został legalnie zorganizowany. W częściowej obawie przed
prześladowaniami chrześcijan, utworzono Rodzimy Kościół Amerykański
(Native American Church), który jak twierdzi, skupia dziś 250 000
członków.
Ta religia, to kombinacja chrześcijańskich i rodzimych elementów, uczy
miłości bliźniego, wysokich zasad moralnych i powstrzymywania się od
alkoholu. Celebruje sakrament pejotla, przez którego bóg manifestuje się
dla człowieka.
RYTUAŁ PEJOTLA jako praktykowany przez indian w Stanach
Zjednoczonych różni się z plemienia na plemię. Typowa ceremonia indian
równin to tygodniowe, całonocne czuwanie w namiocie indiańskim - tipi.
Czciciele siedzą wokół ołtarza w formie półksiężyca, na którym znajduje
się duży okaz nazywany "Ojciec Pejotl" i na którym pali się święty ogień.
Popioły kształtowane są w formę świętego ptaka przywołującego burzę.
Ceremonie, prowadzone przez "przewodnika", składają się z intonowania
119
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
przez podręczną grzechotkę i werbel, naprzemiennie z modlitwami,
i licznymi rytuałami. W nocy suszone szczyty pejotla (guziki meskalowe) są
zwilżane i połykane w liczbie od 4 do 30 sztuk lub więcej. Rytuał trwa do
rana, gdy tipi jest zasłonięte.
120
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Indiańskie malarstwo "przewodnik" - prowadzący ceremonie pejotlowe. (oryginalny obraz namalowany
przez Stephena Mopope, artystę z plemienia Kickapoo; w kolekcji Muzeum Botanicznego Harvardu. )
WIZJE PEJOTLOWE są opisywane przez naukowców, którzy ich
doświadczali, następująco: "chmury...oleisty bażant skręca się w jaskrawą
żółtą gwiazdę; gwiazdy w iskry ...ruch, iskrzące się spirale, setki spirali,
ciągi błyskawicznie zmieniających się obiektów, we wspaniałych kolorach.
Obracają się w centrum srebrzystej ziemi ...górna część człowieka z bladą
twarzą i czerwonymi policzkami, unosi się powoli.
Chwilami myślałem o przyjacielu, pojawiła się głowa indianina.
Różnorodność odmiennych kolorów ...więc pojawiła się wątpliwość czy nie
mam zamkniętych oczu.
Żółty mech jak słona woda jak cukierek toffi przyciśnięty przez dwa zęby.
Srebrzysta woda płynąca w dół, nagle płynie ku górze ...wybuchające
skorupy zmieniają się w dziwne kwiaty ...rysująca się głowa zmienia się
w grzyba, w przekroju poprzecznym....brak głowy i nóg ... Miękka, głęboka
ciemność porusza tarczą niebios i gwiazdami, w przyjemnych kolorach.
Zakonnica w srebrnej sukni... szybko znika.
Kolekcja niebieskawych butelek z etykietkami... Czerwone, brązowe
i fioletowe nitki biegają pośrodku....Jesienne liście zamieniają się w guziki
meskalowe.
Człowiek w zielonkawym aksamicie skacze głęboko w otchłań. Dziwne
zwierzę zamienia się w leżące poziomo drewno.”
CHEMIA PEJOTLA jest nadzwyczaj interesująca i jest do dzisiaj
przedmiotem intensywnych badań chemików i farmakologów.
Z tkanki pejotla wyodrębniono ponad 30 aktywnych składników. Są to
głównie alkaloidy dwóch typów: fenyloetylaminy i izochinoliny.
Dużo badań farmakologicznych i psychologicznych wykonano na
meskalinie, alkaloidzie odpowiedzialnym za kolorowe wizje, ale efekty
innych składników lub ich kombinacji nie są do końca znane.
121
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
122
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
PSEUDO-PEJOTLE to inne gatunki kaktusów używane przez indian
Tarahumare i Huichol z północnego Meksyku.
Pierwszy, nazywany hikuli mulato, jeśli wierzyć, to robi oczy tak dużymi
i jasnymi, że użytkownik może być jasnowidzem, jak czarodziej.
Ten mały kaktus zidentyfikowano jako Epithelantha micromeris.
Gatunek znany jako hikuli sunami (Ariocarpus fissuratus) - mówi się, że
jest znacznie potężniejszy niż pejotl (hikuli) i Tarahumare wierzą, że
złodzieje nie są zdolni kraść go, gdyż kaktus wzywa na pomoc swoich
pomocników.
Hikuli walula saeliami, co oznacza "hikuli największy autorytet" jest
rzadkim, nadal nie zidentyfikowanym kaktusem, jest rzekomo najbardziej
123
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
potężnym ze wszystkich halucynogennych kaktusów.
Wśród indian Huichol, tsuwiri (Ariocarpus retusus) jest zaklasyfikowany
jako niebezpieczny, gdy się go zje. Wierzyli oni, że jest on zdolny do
czarów i oszustw, że może wprawić człowieka w ściekłość i wypędzić na
pustynię, jeżeli nie zostanie właściwie poinstruowany przez szamana lub
nie jest w stanie czystości, która pozwala mu szukać prawdy w roślinach.
Nic nie wiemy o chemii Epithelantha.
Kilka trujących alkaloidów, szczególnie anhalonina, została odkryta
w Ariocarpusie, ale meskalina jest widocznie nieobecna.
W Pelecyphora aselliformis, innym "pseudo pejotlu", znaleziono ostatnio
alkaloidy.
124
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
HIERBA LOCA i TAGLLI (Pernettya furens i P. parvifolia) są to dwa z ok.
25 gatunków Pernettya, zazwyczaj bardzo małego półkrzewu, rosnącego
na pogórzach od Meksyku do Chile, Galápagos i Wysp Falklandzkich,
Tasmanii i Nowej Zelandii.
Rośliny te należą do rodziny wrzosowatych, Ericaceae, razem z żurawiną, jagodą, wrzosem szkockim, rododendronem i drzewem Arbutus.
Kilka gatunków jest znanych jako trujące dla bydła i ludzi, ale tylko te dwa
są znane z zawartości halucynogenów.
Pernettya furens, która w Chile jest nazywana hierba loca ("rośliną
szaleństwa") lub huedhued, ma owoce, które po zjedzeniu wprawiają
człowieka w pomieszanie zmysłów, obłęd i trwałą chorobę psychiczną.
Stan upojenia jest podobny do spożycia bielunia.
Owoc tagili, z Ekwadoru, jest dobrze uznany jako trujący, zdolny
wywoływać halucynacje i inne psychiczne zmiany dotykające nerwów
ruchowych.
Jednakże chemia tych i innych gatunków Pernettya wymaga kontynuacji
badań, wydaje się, że toksyczność może być spowodowana
andromedotoksynami, glikozydem rezinoidowym lub arbutynowym.
Obydwa komponenty są raczej pospolite w tej rodzinie roślin.
125
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
126
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
ŚWIĘTE POWOJE MEKSYKAŃSKIE Dwa gatunki (Rivea corymbosa
i Ipomoea violacea) zaopatrują indian meksykańskich w halucynogenne
nasiona.
Chociaż rodzina powojowatych, Convolvulaceae, jest znana jako źródło
wielu lekarstw i ozdób ogrodowych, to dopiero niedawno odkryto, że
niektóre z 1700 umiarkowanych i tropikalnych gatunków zawierają mocno
odurzające związki chemiczne.
W innych częściach świata koncentracja tych związków może być
wyższa niż w gatunkach meksykańskich, które nadal są używane jako
halucynogenne. Niebawem po podboju Meksyku, hiszpańscy kronikarze
napisali, że ololiuqui i tlitliltzin są ważnym
halucyno-genem wróżbiarskim w religii,
magii i leczni-ctwie Azteków.
Ololiuqui jest małym, zaokrąglonym,
brązowawym nasieniem powoju, coatlxoxouhqui ("roślina wąż"), z sercowatymi
listkami i białymi kwiatami; tlitliltzin jest
czarnym, kanciastym nasieniem. Zidentyfikowano je ostatnio kolejno, jako nasiona
Rivea corymbosa i Ipomoea violacea.
Botaniczna nomenklatura tej rodziny nie
jest do końca jasna, te dwa gatunki często
nazywane są Turbina corymbosa i Ipomoea
tricolor. Podczas gdy dużo pisano
o ololiuqui, tlitliltzin został tylko wspomniany
w starożytnych pismach.
Najstarszy rysunek Rivea corymbosa,
znanej również jako ololiuqui (Hernandez; Rzym, 1651).
127
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
MEDYCZNE i RELIGIJNE ZASTOSOWANIE powoju nazywanego
ololiuqui miało główne znaczenie dla Azteków. Ololiuqui
ma
przypuszczalnie właściwości przeciwbólowe. Przed złożeniem ofiary,
Azteccy duchowni robili maść ze sproszkowanych owadów, tytoniu
i ololiuqui dla znieczulenia ciała i zabicia wszelkiego strachu.
Hernández, lekarz króla Hiszpanii, pisał że "kiedy duchowni chcą
skomunikować się ze swoimi bóstwami i otrzymać od nich wiadomość,
jedzą tą roślinę wywołując delirium, majaczenie i tysiące wizji... które się im
ukazują"
Jeden z pierwszych kronikarzy pisał, że ololiuqui "pozbawia zmysłów
tego, kto go zje, ponieważ jest bardzo potężny.”
Inny utrzymywał, że "miejscowi komunikują się w ten sposób z diabłem,
z którym rozmawiają po wypiciu ololiuqui i są oszukiwani przez
halucynacje, które są atrybutem bóstw zamieszkujących w nasionach. "
Nasiona były czczone i umieszczane wśród bogów przodków.
Ofiara była w ścisłej dyskrecji w nieznanym miejscu, przy zaangażowaniu
wyłącznie wtajemniczonych osób.
IDENTYFIKACJA ololiuqui i tlitliltzin jako powoju musiała poczekać cztery
stulecia, aż wysiłki Hiszpanów, polegające na wykorzenieniu tych świętych
halucynogenów spełzły na niczym.
Kilka niedokładnych rysunków sporządzonych przez kronikarzy
wskazywały na to, że ololiuqui może być powojem.
Meksykańscy botanicy zidentyfikowali go nie wcześniej niż w 1854 r.
Ale wątpliwości pojawiały się dlatego, że rodzina powojowatych nie była
znana z roślin halucynogennych. Głównie na podstawie podobieństw
kwiatów, zasugerowano we wczesnych latach 1900-tnych, że ololiuqui nie
jest powojem lecz bieluń, również znanym halucynogenem z zastosowania
w Meksyku. Dopiero od 1939 r. stwierdzono, że prawdziwe okazy Rivea
corymbosa są używane przez indian Mazatec w wieszczych rytuałach,
w Oaxaca i zidentyfikowano je jako ololiuqui starożytnych Azteków.
Ipomoea violacea odkryto 20 lat później w ceremonialnym użyciu przez
Zapoteków, z tego samego regionu i zidentyfikowano ją jako tlitliltzin.
128
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Rysunek ololiuqui w czasie owocowania, z "Historii Sahagúnów" - Historia de las cosas de Nueva España, roz.
IV księga XI, spisanej przez hiszpańskiego zakonnika, opisującej cuda Nowego Świata w latach 1529-1590.
DZISIEJSZE ZASTOSOWANIE świętych nasion powoju meksykańskiego
różni się od tego przedstawianego w starożytności.
Nasiona są używane do
wróżenia, proroctw, i diagnozy
oraz terapii choroby przez
wiele plemion, szczególnie
Chatino,
Chinanteków,
Mazateków,
i Zapoteków.
W prawie wszystkich wsiach
Oaxaca, nasiona podaje się
indianom
"jako
pierwszą
pomoc w czasie kłopotów"
Nowoczesne
ceremonie,
używania
nasion
powoju
w lecznictwie, bierze źródło ze
starych indiańskich wierzeń
i chrześcijaństwa.
Indiańska dziewczyna z Oaxaca ugniatająca nasiona Ipomoea na metalowym blacie.
129
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
130
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
131
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Indianie praktykują zbieranie nasion dla
siebie.
Do
pełnego
zawiniątka.
Często
magiczna
liczba
13
nasion,
jest
wyrzucana na zewnątrz.
Nasiona zbierają dziewice, zwykle dzieci,
w specjalnym rytuale wspo-maganym
modlitwami.
Potem dodaje się wodę i napój jest
gotowy. Pacjent pije go w nocy, w spokoju
i ciszy.
Po kilku modlitwach, kładzie się przy kimś
obok, kto słucha co mówi odurzony, co
decyduje o przyczynie jego problemów.
Indiański pacjent pije dawkę przygotowaną z nasion Ipomoea.
BADANIA EKSPERYMENTALNE narkotyku powoju rozpoczęły się
w 1955 r., gdy psychiatrzy opublikowali półeksperyment z nasionami Rivea
dowodzący, że następstwem są halucynacje.
To doświadczenie było pierwszym krokiem do poddania rośliny
badaniom, ale aktywny składnik nie został wyizolowany aż do lat 60-tych
XX wieku.
W tym czasie, chemik, który odkrył LSD przeanalizował roślinę i znalazł
kilka alkaloidów ściśle związanych z potężnym halucynogennym
syntetycznym komponentem. Jego zadziwiające odkrycie spotkało się
częściowo z rozpowszechnioną niewiarą. Ponieważ ten właśnie kwas
lizergowy nie występował nigdy w roślinach, występował dotychczas
w naturze wyłącznie w prymitywnym grzybie sporyszu (Claviceps
purpurea), posożycie zbóż europejskich. Gdy sporysz przypadkowo
dostawał się do mąki, i był jedzony wraz z chlebem, zatruwał całe miasta,
powodując straszne odużenie prowadzące często do choroby psychicznej
lub śmierci.
W średniowieczu, z powodu braku środków zapobiegawczych, te
zagadkowe masowe epidemie były nazywane ogniem św. Antoniego i były
traktowane jako gniew boży.
W nasionach Rivea corymbosa i Ipomoea violacea znaleziono 6
alkaloidów ergolinyowych. Głównym halucynogennym składnikiem obydwu
nasion są ergina (dwumetyloamid kwasu d-lizergowego) i izoergina, a inne
spokrewnione związki zdarzają się w mniejszych ilościach - głównie
chanoklawina, elimoklawina i lizergol.
Maksymalna zawartość alkaloidów w Ipomoea violacea jest pięć razy
większa niż w Rivea corymbosa, co wyjaśnia dlaczego miejscowi mniej
132
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
używali nasion Ipomoea w swoich rytuałach.
Chociaż te alkaloidy nie są niepospolite w licznych powojach na całym
świecie, to widocznie tylko w Meksyku znalazły swoje "właściwe"
zastosowanie.
133
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Alkaloidy świętych powojów meksykańskich,
ukazują swoje chemiczne podobieństwo do LSD..
WIELE OGRODNICZYCH WARIANTÓW Ipomoea violacea, włączając tak
popularne jak Heavenly Blue, Pearly Gates, Flying Saucers, Blue Stars
i Wedding Bells, wszystkie zawierają halucynogenne składniki.
Inne rodzaje, szczególnie Argyreia i Stictocardia, również zawierają te
substancje. Hawajska róża drzewna (A. nervosa), na przykład, była znana
jako mocno trująca.
Nasiona I. carnea, które są znane z posiadania biodynamicznych
składników, są często używane jako halucynogeny w ekwadorskiej
medycynie ludowej.
W fakcie, komponenty halucynogenne są popularne w tej rodzinie,
w geograficznym i botanicznym kontekście, trudno jednak wytłumaczyć,
dlaczego powoje nie znalazły szerszego zastosowania jako narkotyk,
w innych prymitywnych społeczeństwach. A może znalazły?
134
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
HOJAS DE LA PASTORA (Salvia divinorum), z Meksyku, jest jedną z 700
gatunków Szałwi, znana z zastosowania jako halucynogen.
Indianie Mazatec z Oaxaca używają liści jako narkotyku do wróżb, stąd
wróżbici Mazateków nazywają roślinę hojas de la Pastora - po hiszpańsku
i shka Pastora - w rodzimym języku, obie nazwy mają mniej więcej
znaczenie: "liście pasterki". Liście są żute na świeżo lub są gniecione,
rozcieńczane z wodą, którą pije się po odfiltrowaniu.
Roślina nie jest nigdzie znana w stanie dzikim, i rzadko, jeśli
kiedykolwiek, rozmnaża się przez nasiona.
Roślina Mazateków rozmnaża się wegetatywnie w podmokłych górskich
wąwozach, i najczęściej używa się jej wtedy, gdy brakuje świętych grzybów
lub nasion powoju. Istnieje ogólne mniemanie, że była halucynogenem
Azteków o nazwie pipilzintzintli.
Eksperymentalnie stwierdzono, że spożywane liście rośliny ma działanie
narkotyczne podobne do świętych grzybów, ale mniej uderzające i krócej
trwające. Efekty charakteryzują się trójwymiarowymi, kolorowymi
projekcjami, w kalejdoskopowym ruchu. Chemicy dotychczas nie
wyodrębnili żadnego psychotropowego związku z tkanki tej rośliny. {Alfredo
Ortega wyizolował psychoaktywny składnik dopiero w 1982r. - autorzy
książki nie mogli o tym wiedzieć. Na dzień dzisiejszy z tkanki rośliny
wyodrębniono ponad 20 substancji chemicznych - przyp. tłum.}
(uwaga: kwiat ma białą końcówkę, a nie purpurową.)
135
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
COLEUS (Coleus pumas i C. blumei) są roślinami uprawianymi przez
Mazateków z Oaxaca, w Meksyku, którzy rzekomo używają liści
w niektórych sytuacjach, podczas używania liści Salvia divinorum.
Rzeczywiście, indianie uznają rodzinny związek między tymi dwoma
rodzajami mięt, z rodziny Labiatae.
Uznają S. divinorum jako la hembra ("płeć żeńska") i C. pumilus jako el
macho ("płeć męska"). Są dwie formy C. blumei, które nazywają el nino
("potomek") i el ahijado ("chrześniak"), te dwa gatunki pochodzą z Azji,
gdzie są cenione w lecznictwie ludowym, ale widocznie nie są używane do
celów halucynogennych.
Żaden halucynogenny składnik nie został dotychczas odkryty w żadnym
ze 150 znanych gatunków rodzaju Coleus.
BORRACHERA (Iochroma fuchsioides) jest jednym z dwudziestu czterech
gatunków Iochroma, wszystkie pochodzą ze wzgórz Ameryki Południowej.
Są podejrzenia i nie potwierdzone relacje, że kilka gatunków Iochroma jest
stosowanych w halucynogennych napojach. Pite same lub mieszane
z innymi halucynogennymi roślinami, przez indian w wiosce Sibundoy
w południowej Kolumbii.
Chociaż nie wykonano żadnych badań chemicznych na Iochroma, to
należy ona do rodziny psiankowatych, Solanaceae, dobrze znanej
z trujących i halucynogennych roślin.
136
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
ARBOL DE LOS BRUJOS ("drzewo czarodzieja") lub latué (Latua
pubiflora) jest używane w medycynie indian Mapuche z Valdivia, Chile.
Powoduje majaczenia, halucynacje i od czasu do czasu trwałą chorobę
psychiczną.
Nie ma kultu ani rytuału charakteryzującego jego zastosowanie, ale drzewo
jest szeroko poważane i szanowane.
Dawkowania są ściśle chronioną tajemnicą. Panuje rozpowszechniony
pogląd, że obłęd, który powstaje podczas trwania kuracji jest
spowodowany niewłaściwą dawką leku. Miejscowi używają świeżych
owoców.
Alkaloidy hioscyjamina i skopolamina zostały wyizolowane z owocu, i to
one są odpowiedzialne za potężne efekty rośliny.
Jedyny znany gatunek Latua, to przybrzeżne drzewo z gór środkowego
Chile. Należy do rodziny psiankowatych, Solanaceae.
CHIRIC-CASPI i CHIRIC SANANGO (Brunfelsia) są najbardziej
pospolitymi pomiędzy kilkoma rodzimymi nazwami z kilku gatunków
krzewów, które według południowoamerykańskich indian są mocno
137
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
halucynogenne.
Używana nazwa borrachero, która oznacza "upijający", wskazuje, że
miejscowi z Kolumbii, Ekwadoru i Peru uznają krzew dla jego właściwości
narkotycznych a szczególna opieka przy uprawie wydaje się sugerować
pierwszeństwo dla religii lub magii w codziennym życiu szczepowym.
Ostatnio, pojawiły się dowody, że kilka gatunków Brunfelsia, jako źródło
halucynogennego napoju, jest używanych wśród Kachinaua w Brazylii,
a jako dodatek do innych napojów wśród indian Jívaro i Kofán z Ekwadoru.
Gatunki halucynogennie aktywne to B. grandiflora i B. chiricaspi. Wszystkie
gatunki, używane w medycynie ludowej są używane szczególnie przy
zmniejszeniu gorączki i przeciwdziałaniu reumatyzmowi. B. uniflora (jako
B. hopeana) była zawarta w brazylijskim lekospisie.
138
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Chemiczne badania aktywnych związków gatunku Brunfelsia są nadal
na początkowym etapie i nie ma jasnej decyzji jakie aktywne związki tam
przeważają. Rodzaj zawiera 40 gatunków krzewów pochodzących
z tropikalnej Ameryki Południowej i zachodnich Indii. Należy do rodziny
psiankowatych, Solonaceae.
BIELUNIE (Datura) to forma około 20 gatunków roślin z rodziny
psiankowatych, Solanaceae.
Występują i są stosowane jako halucynogeny na obydwu półkulach świata.
Narkotyk jest zwykle przyjmowany przez podanie sproszkowanych nasion
w sfermentowanym napoju lub przez wypicie wody z moczonych liści
i gałązek.
139
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Sposób użycia różni się znacznie w zależności od plemienia.
Upojenie spowodowane przez narkotyk jest charakterystyczne początkowo
przez efekty gwałtownego wyłączenia się uczestnika, po czym przejścia
w sen i halucynacje.
Szaman tłumaczy wizje jako ingerencję duchów i jest przekonany o
możliwości rozpoznania choroby, wygonienia złego ducha, i przepowiedzenia przyszłości.
Niektórzy indianie w południowych Andach w Kolumbii uprawiają liczne
klony bardzo rzadkich, być może pierwotnych wersji tego gatunku. Mogą
one być też rezultatem mutacji wywołanych przez wirusy.
Biologiczna identyfikacja tych biologicznych monstrów, bywa często bardzo
trudna.
Lekarze utrzymują, że różnią się one w sile od zwykłych bieluni, i że ich
morfologia i biologiczna konsystencja jest znacznie inna.
Wydają się być ograniczone do Sibundoy, wysokogórskiej wąskiej kotliny
w kolumbijskich Andach.
Zasadniczo, cały gatunek bielunia ma podobne kompozycje chemiczne.
Ich aktywne związki to głównie hioscyjamina i skopolamina, które są
alkaloidami tropanowymi. Skopolamina jest często głównym składnikiem.
Liczba mniej ważnych, chemicznie spokrewnionych alkaloidów może
być mniejsza: atropina, nor-skopolamina, meteloidyna.
Różnice między gatunkami polegają głównie na różnicach w koncentratcjach tych pozostałych alkaloidów.
Jednakże najbardziej toksyczne i najpopularniejsze gatunki są szeroko
stosowane w lecznictwie od niepamiętnych czasów.
Ich zastosowanie w medycynie ludowej pochodzi z ich wysokiej
koncentracji alkaloidów.
ZIOŁO JIMSONA lub „cierniowe jabłko” (Datura stramonium) jest wonnym,
jednorocznym ziołem o białych do lekko fioletowych kwiatach. Prawdopodobnie pochodzi z Ameryki Północnej, teraz rośnie w umiarkowanym
i podzwrotnikowym klimacie całego świata. Wszystkie części rośliny,
szczególnie brązowawe czarne nasiona, są trujące.
Uznaje się, że ten gatunek był głównym składnikiem wysoccon,
używanego przez indian Algonkin ze wschodu Ameryki Północnej w rytuale
zapoczątkowania męskości.
TORNA-LOCO (Datura ceratocaula) jest mięsistą rośliną z grubą,
140
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
rozwidlającą się łodygą, rośnie na bagnach i mieliznach wodnych.
Jej niezwykłe środowisko i silne właściwości narkotyczne, zapewniły jej
szczególne miejsce między starożytnymi halucynogenami Meksyku.
Aztekowie, którzy wzywali duchy w czasie leczenia chorób, odwoływali
się do niej jako "siostra ololiuqui", jednego z powojów. Jej współczesna
meksykańska nazwa tornaloco ("szalona roślina"), wskazuje jej potęgę
jako narkotyku.
TOLOACHE (Datura inoxia; znana także jako D. meteloides), bardziej
pospolita,
pnąca, jednoroczna
roślina
pochodząca
z Meksyku
i południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych, ma długą historię jako
halucynogen.
Była nadzwyczajnie ważna dla Azteków, którzy nazywali ją toloatzin.
Hernández zarejestrował wiele medycznych zastosowań i ostrzegał, że
141
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
brana w nadmiarze może wprowadzić pacjenta w obłęd. Współcześni
Tarahumares nadal dodają korzeni, nasion i liści tej rośliny do swego piwa
kukurydzianego.
Zunisi szanują ją jako narkotyk, znieczulacz i okład na rany.
Tylko kapłani deszczu mają pozwolenie ją zbierać. Kapłan kładzie
sproszkowany korzeń na oczach, żuje go także razem z innymi
komunikując się z duchami zmarłych, wstawiając się za nimi do ducha
deszczu.
Luiseno używają napoju toloache w ceremonii inicjacyjnej. Młodociani
uczestnicy, którzy piją napój, tańczą, krzyczą, zachowują się jak zwierzęta,
dopóki nie upadną i nie ulegną narkotykowi.
Yuman'owie biorą go by wywoływać sny i zbierać tajemne siły, a także
przewidywać przyszłość. Yokut'owie używają narkotyku w ceremoniach
wiosennych dla zapewnienia zdrowia i długiego życia. Spokrewnione
D. discolor i D. wrightii z tego samego regionu mają podobne
zastosowanie.
142
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
DATURY DRZEWIASTE to kilka gatunków rodzimych dla Ameryki
Południowej gdzie występują pod takimi rodzimymi nazwami jak:
borrachero, campanilla, maicoa, floripondia, huanto, toé, i tanga.
Wszystkie są roślinami uprawianymi, nieznane w typowo dzikim stanie
i złączone z człowiekiem od najwcześniejszych czasów.
Datura suaveolens jest typowa dla ciepłych nizin. Uznana jako trująca
i narkotyk, jest używana jako halucynogen sama lub w formie domieszki.
Północne Andy, od Kolumbii do Peru, są charakterystyczne dla
gatunków: D. arborea, D. aurea, D. candida, D. dolichocarpa, D.
sanguinea, i niedawno odkryta D. vulcanicola.
Rdzenni mieszkańcy od Kolumbii do Chile szanują te drzewa jako źródło
halucynogenów i leków.
W Chile, indianie Mapuche używają D. candida i D. sanguinea do karcenia
143
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
niesfornych dzieci.
Jivarowie twierdzą, że duchy ich przodków upominają oporne dzieci
w trakcie halucynacji.
Starożytni Chibchas z Bogota używali nasion D. aurea aby skłonić do
otępienia swoje żony i niewolnice w sytuacji, gdy mąż, wódz lub właściciel
zmarł. Żony lub niewolnice były chowane razem z nimi żywcem pod
ziemią, by towarzyszyć im w ostatniej drodze.
W Sogomoza, w Kolumbii, trzymano D. sanguinea ceremonialnie
w Świątyni Słońca. Narkotyk przygotowywany z tych czerwono-kwiatowych
gatunków jest znany lokalnie jako tonga. Wielu Peruwiańskich
miejscowych nadal uważa, że tonga pozwala im komunikować się
z duszami zmarłych przodków.
W plemieniu Matucanas, Peru, wierzy się, że roślina wskazuje miejsce
ukrytych skarbów w podziemnym grobie lub huacas, rodzima nazwa tej
rośliny to huacacachu ("roślina nagrobna").
Datury drzewiaste często bywają zaklasyfikowane do odrębnej rodziny:
Brugmansia.
Prawdopodobnie nigdzie w Ameryce, znaczenie halucynogenów w rodzimej magii i lecznictwie nie było tak ogromne jak w dolinie Sibundoy,
którą scharakteryzowano jako "największa świadomość narkotyczna
Nowego Świata".
144
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
145
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
146
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
Indianin Sibundoy zbiera liście i kwiaty
Methysticodendron amesianum.
CULEBRA BORRACHERO
(Methysticodendron
amesianum),
drzewo sięgające wysokości 25
stóp. Jest znana tylko jedna
uprawna odmiana tego drzewa
w indiań-skiej
wiosce
Kamsá
w Sibundoy, Kolumbia.
Indianie nazywają go także
mitskway borrachera (odurzający
wąż). To drzewo jest jedynym w swoim rodzaju i jest najbardziej dziwną
formą bielunia.
Jego 11 calowe białe kwiaty różnią się od pozostałych datur
drzewiastych, posiadają dzwonowate korony sięgające prawie do podłoża.
Napój z liści jest opisywany jako najbardziej potężny z tych, które robi się
z bielunia.
Chemiczne kompozycje udzielają wyjaśnienia tej wspaniałej potęgi:
80 procent zawartości kilku typowych alkaloidów to skopolamina.
Jakkolwiek w małych dawkach, ten narkotyk może być przyczyną
podekscytowania, halucynacji i majaczenia.
Drzewa są w szczególnych przypadkach używane przez szamanów
w trudnych przypadkach diagnozy dolegliwości, wróżeniu, proroctwach lub
czarach.
147
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
148
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
SHANIN (Petunia violacea) jest jednym z ostatnio odkrytych
halucynogenów.
Spożywana przez indian z Ekwadoru, sprawia wrażenie lotu.
Fitochemiczne badania petunii są potrzebne, gdyż nie znamy tożsamości
występujących tam alkaloidów.
Kilka z 40 gatunków petunii rośnie w Ameryce Południowej i w cieplejszej
części Ameryki Północnej.
Członkini rodziny psiankowatych, Solanaceae, jest ściśle spokrewniona
z rodzajem Nicotiana (tytoń).
Uprawiane formy, z ich atrakcyjnymi, lejkowatymi kwiatami, są popularne
we ogrodach przez letnie miesiące.
KEULE (Gomortega keule) jest małym drzewem występującym na
ograniczonej powierzchni 100 mil kwadratowych w środkowym Chile.
To rzadki gatunek rodziny, Gomortegaceae, spokrewniony z rodziną
muszkatołowców.
Indianie Mapuche z Chile jedzą owoce keule lub hualhual dla odurzenia,
ale czy efekty są naprawdę halucynogenne, do końca nie wiadomo.
Do niedawna, nie było żadnych badań chemicznych robionych na tym
gatunku drzewa.
149
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
TAIQUE (Desfontainia hookeri) jest to krzew dolin andyjskich. Jej liście,
były prawdopodobnie podawane z herbatą, w południowym Chile, jako
roślina lecznicza i narkotyk. Czy jej efekty były naprawdę halucynogenne,
nie wiadomo, nie było badań na temat kompozycji chemicznych tej rośliny.
Rodzaj Desfontainia zawiera jeszcze jeden lub dwa inne Andyjskie gatunki,
należy do rodziny Desfontainiaceae.
Spokrewniona rodzina, Loganiaceae, także zawiera rośliny, które wśród
pewnych południowoamerykańskich plemion służyły do wyrobu trucizn.
150
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
TUPA (Lobelia tupa), wysoka, zmienna roślina z wysokich Andów,
nazywana także tabaco del diablo ("tytoń diabła") w Chile, indianie
Mapuche palą suszone liście tej czerwono-kwiatowej rośliny, które
powodują
efekty
halucynogenne.
Czy rzeczywiście są halucynogenne, jak na razie nie dowiedziono.
Zawierają alkaloid lobelinę i kilka pochodnych, które występują w północnoamerykańskich gatunkach Lobelii, szczególnie Lobelia inflata, znanej
lokalnie jako indiański tytoń. Medycznie był używany jako dym
odstraszający.
Jest 300 gatunków Lobelia, przeważnie tropikalnego i podzwrotnikowego obszaru. Należą one do rodziny dzwonkowatych, Campanuloceae.
Niektóre są wysoko cenione jako ozdoby w ogrodach.
151
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
ZACATECHICHI (Calea zacatechichi), niepozorny krzew spotykany od
Meksyku do Kostaryki, jest ostatnio odkrytym halucynogenem, który był
prawdopodobnie używany przez indian Chontal z Oaxaca. Używają jej do
"rozjaśniania zmysłów" i do komunikacji ze światem duchów.
Od najwcześniejszych czasów, intensywnie gorzki smak rośliny
(zacatechichi jest Azteckim słowem "gorzka trawa") ma zastosowanie
w medycy-nie ludowej jako lek na gorączkę, wymioty, mdłości i inne
dolegliwości.
Po wypiciu herbaty zrobionej z suszonych liści krzewu indianin kładzie się
w spokojnym miejscu i pali papierosa z suszonych liści tej samej rośliny.
Wie, że powinien przestać, gdy zacznie odczuwać senność i słyszeć
własne tętno.
Najnowsze badania wskazują obecność niezidentyfikowanego alkaloidu
odpowiedzialnego za halucynacje słuchowe. Jest sto lub więcej gatunków
Calea. Należą do rodziny złożonych, Compositae i występują na małych
stokach tropikalnej Ameryki. Niektóre gatunki mają zastosowanie w medycynie ludowej.
152
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
PSYCHOFARMAKOLOGIA
Badania psychofarmakologiczne narkotyków polegają głównie na
badaniu wpływu halucynogenów na ośrodkowy układ nerwowy. Efekty
związków psychotropowych zależą od składników chemicznych wielu klas
chemikaliów.
Wszystkie mają jedną wspólną charakterystykę: są biodynamiczne,
przechodzą normalny metabolizm w organizmie zwierzęcia. Halucynogeny
działają bezpośrednio na ośrodkowy układ nerwowy ale mogą również
wpływać na inne części ciała. Mogą wykazywać psychiczną i fizyczną
aktywność. Ich efekty są zwykle tymczasowe, trwające tylko tak długo, jak
resztki tych składników działają na ludzkie ciało.
Pseudohalucynacje - są często nie do odróżnienia dla laika od prawdziwych halucynacji - mogą być spowodowane przez wiele nieprawidłowych
warunków homeostazy ciała lub metabolizmu: gorączki, postu, braku wody
przez długi okres, trucizn, itd. Pseudohalucynacje mogą często trwać
dłużej niż zwykłe halucynacje.
Jeśli
roślina
zawiera
aktywne
substancje,
jest
potencjalnym
źródłem
zainteresowania
farmakologów. Badania mogą
dowieźć, że prawda związków
halucynogennych może kryć
dużo
bardziej
złożone
wartości wychodzące daleko
poza ich psychotropowość.
Na przykład skopolamina,
alkaloid
rodziny
psiankowatych.
Brany
w małych dawkach odurza,
wywołuje stany pomiędzy
świadomością
a snem
charakteryzowane
jako
halucynacje.
Rysunki indian Tukanoan z amazońskiej
Kolumbii,
przedstawiający
odurzonego rdzennego mieszkańca
w cza-sie upojenia caapi.
Zdobyty w terenie przez kolumbijskiego
antropologa Gerardo Reichel-Dolmotoff,
który studiował mitologiczne znaczenie
153
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
halucynogenów wśród indian.
Skopolamina, jednak, ma medyczne zastosowanie, nie związane
z ośrodkowym układem nerwowym: jest ona przeciwskurczowa i antywydzielinowa, głównie w kanale pokarmowym i obszarach moczowych.
Niektórzy psychiatrzy wierzą, że zaburzenia psychiczne są rezultatem
braku chemicznej równowagi ciała: "każda chora myśl, to chora molekuła".
Niektórzy specjaliści uważali dawniej i uważają do dziś, że "symulacja
psychozy" - sztucznie wywołane stany podobne do niektórych
nienormalnych stanów psychicznych - mogą być precyzyjnym narzędziem
analitycznym.
Jest wiele podobieństw pomiędzy warunkami psychotycznymi, takimi jak
schizofrenia a stanem psychicznym wywołanym przez halucynogeny.
Tak czy inaczej, taki model psychoz jako terapeutyczna wartość, jest
nadal zapytaniem i są pewne wątpliwości czy halucynogeny mogą być
pomocne jako właściwe oddziaływanie na ośrodkowy układ nerwowy.
Pewien specjalista oświadczył, że badania "nietypowych aspektów
normalności i nienormalności mogą wyjaśnić pewne wewnętrzne procesy
psychiczne."
Trzeba pamiętać, że zmiany funkcji ośrodkowego układu nerwowego przez
związki chemiczne, nie są nowe. One są starsze niż cała spisana historia
ludzkości.
W przeszłości, szczególnie w prymitywnych społeczeństwach,
halucynogeny były stosowane w magiczno-religijnych i leczniczych
rytuałach, rzadko dla przyjemności.
W niektórych kulturach, szczególnie, szczególnie tych nie zetkniętych
z cywilizacją, halucynogeny są czasami używanym do wyjaśniania
problemów społecznych.
Jeśli porównamy użycie roślin halucynogennych w prymitywnych
społeczeństwach
z medycznymi
wartościami,
których
oczekują
psychiatrzy, zauważymy, że model psychoz nie jest w pełni rozwinięty.
Sztucznie wywołane psychozy mają długą historię i sprawdziły się
w uzdrowicielskich praktykach prymitywnych kultur.
Chociaż wielu nowoczesnych psychiatrów krytycznie patrzy na
chemicznie wywołane psychozy jak na możliwość propagowania odchyleń
psychicznych, to jednak ich rola i chemiczne możliwości zostały dawno
udowodnione.
154
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
INNE ROŚLINY HALUCYNOGENNE
używane przez prymitywne społeczeństwa to liczne gatunki zawierające
biodynamiczne związki, których istnienie potwierdzono.
Wiele jest w pospolitych gospodarstwach domowych jak np. kocimiętka,
cynamon, imbir. Nie było profesjonalnych badań pod kątem
halucynogenności tego typu roślin.
Niektóre, powodowane przez nie, efekty mogły być urojone, inne mogły
być zwykłym żartem. Niemniej jednak, wiele z tych roślin posiada chemię
teoretycznie zdolną do wytwarzania halucynacji.
Eksperymenty z roślinami trwają - z typowymi i nietypowymi - takimi,
które podejrzewa się o halucynogenność i z nowymi, które są nieustannie
odkrywane.
155
ROŚLINY HALUCYNOGENNE
________________________________________________________________________
LITERATURA TEMATYCZNA
Cooper, John M., ''Stimulants and Narcotics, '' in HANDBOOK OF SOUTH AMERICAN INDIANS,
J. H. Seward (Ed.), Bureau of American Ethnology, Bulletin No. 143, U.S. Government Printing
Office, Washington, D.C., 1949
Efron, D. H. (Ed.), ETHNOPHARMACOLOGlC SEARCH FOR PSYCHOACTIVE DRUGS, Public
Health Service Publ. No. 1645, U.S. Government Printing Office, Washington, D.C., 1967
Emboden, William J., Jr., NARCOTIC PLANTS, Macmillanl Co., New York, 1972
Harner, N. J., HALLUCINOGENS AND SHAMANISM, Oxford University Press, New York, 1973
Hartwich, C., DIE MENSCHLICHEN GENUSSMITTEL, Chr. Herm. Tauchnitz, Leipzig, 1911
Heim, R., and R. Gordon Wasson, LES CHAMPIGNONS HALLUCINOGENES DU MEXIQUE, Edit.
Mus. Hist. Nat., Paris, 1958
Hoffer, A., and H. Osmund, THE HALLUCINOGENS, Academic Press, New York, 1967
Keep, W., DRUG ABUSE - CURRENT CONCEPTS AND RESEARCH, Charles C. Thomas,
Publisher, Springfield, III., 1972
Lewin, Louis, PHANTASTICA - NARCOTIC AND STIMULATING DRUGS: THEIR USE AND
ABUSE, Routledge and Kegan Paul, London, 1964
Pelt, J.-M., DROGUES ET PLANTES MAGIQUES, Horizons de France, Strassbourg, 1971
Safford, William E., ''Narcotic Plonts and Stimulants of the Ancient Americans, in ANNUAL
REPORT OF THE SMITHSONIAN INSTITUTION, 1916, Washington, D.C., 1917
Schleiffer, H., SACRED NARCOTIC PLANTS OF THE NEW WORLD INDIANS, Hafner Press, New
York, 1973
Schultes, Richard Evans "The Botanical and Chemical Distribution of the Hallucinogens in
ANNUAL REVIEW OF PLANT PHYSIOLOGY, 21, 1970.
Schultes, Richard Evans, and Albert Hofmann, THE BOTANY AND CHEMISTRY OF
HALLUCINOGENS, Charles C. Thomas Publisher Springfield, III., 1973
Taylor, Norman, FLIGHT FROM REALITY, Duell, Sloan and Pearce, New York, 1949
Wasson, R. Gordon, SOMA, DIVINE MUSHROOM OF IMMORTALITY, Harcourt, New York, 1967
156