Iwona Wróblewska, BWSH Teza o istnieniu i roli acquis

Iwona Wróblewska, BWSH
Teza o istnieniu i roli acquis constitutionnel. Uwagi na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego (abstrakt)
Celem komunikatu jest odniesienie się do prezentowanej w orzecznictwie Trybunału
Konstytucyjnego tezy o istnieniu i roli acquis constitutionnel. Pojęcie to pojawiło się w
przedmiotowym orzecznictwie kilka lat temu i zostało zaakceptowane w piśmiennictwie
prawniczym i publicystycznym. Punktem wyjścia niniejszego komunikatu jest zaprezentowanie sposobu rozumienia tego pojęcia w wypowiedziach TK, a także jego charakterystycznych
ujęć na tle konkretnych rozstrzygnięć. Zrekonstruowanie tego fragmentu orzecznictwa TK
pozwoli nawiązać do problematyki związanej z pytaniem o rolę i znaczenie sądu konstytucyjnego w systemie organów państwowych, a w szczególności o zakres jego kompetencji w relacjach z legislatywą.
Używanie omawianego pojęcia to wyraz konwergencji systemów prawa. Nawiązuje
ono do występującego w doktrynie prawa wspólnotowego określenia acquis communautaire.
Ponadto zdaniem TK, często odwołującego się do orzecznictwa innych sądów krajowych i
międzynarodowych oraz obcej literatury prawniczej, polskie acquis constitutionnel jest elementem acquis europejskiego. W doktrynie łączy się to pojęcie ze zjawiskiem „swoistego
dialogu między sądami konstytucyjnymi”1. Powoływanie się na „dorobek konstytucji” to
również przejaw wzrostu znaczenia tzw. prawa sędziowskiego, zjawiska wiązanego z aktywizmem sędziowskim i obserwowanego współcześnie we wszystkich społeczeństwach zorganizowanych w formie demokratycznych państw prawa.
Jakie są konsekwencje akceptacji tezy o istnieniu acquis constitutionnel? Czy mamy
do czynienia jedynie ze zmianą w warstwie językowej, a acquis to po prostu dorobek orzeczniczy, rozwijany przez TK od początku jego istnienia? Czy może wobec konotacji z dotychczasowym środowiskiem funkcjonowania terminu acquis i w związku z absolutnie rudymentarną rolą, jaką odegrał w procesie integracji europejskiej i niekwestionowaną rolą jaką pełni
jako składnik systemu prawa wspólnotowego, acquis znaczy jednak coś więcej niż „dorobek”? Acquis communautaire to w wolnym tłumaczeniu „Unia Europejska, taka jaka jest” a
zatem przyjęcie acquis oznacza przyjęcie Europy taką, jaka jest. Czy ujęcie „dorobku konsty-
1
M. Safjan przywołany przez J. Zajadło, Wewnętrzna legitymacja Sądu Konstytucyjnego, Przegląd Sejmowy
4/2009.
tucyjnego” polskiego sądu konstytucyjnego w takim kontekście w jakiś sposób wzmacnia
jego pozycję i znaczenie jego orzecznictwa?
Ważnym zagadnieniem jest zawartość treściowa acquis constitutionnel oraz sposób
dochodzenia przez TK do tej zawartości. Jeśli chodzi o tę drugą kwestię, to wydaje się, że
Trybunał zwerbalizował obserwowaną w jego działalności od pewnego czasu twórczą rolę w
odkrywaniu zasad i reguł zawartych implicite w konstytucji. Acquis constitutionnel określane
przez Trybunał jako „zespoły zasad i wynikających z nich konsekwencji, nie tylko wyrażonych wprost w treści przepisów, ale także będących dorobkiem interpretacyjnym Konstytucji”
jest zbiorem złożonym z elementów o różnej treści i niejednorodnym statusie normatywnym.
Stosowanie tego określenia może być na pewno uzasadnione w stosunku do rozbudowanego
dorobku orzeczniczego, jaki powstał na podstawie interpretacji np. zasady państwa prawnego.
Ale obok wypracowywanych na przestrzeni wielu lat standardów konstytucyjnych, TK przeniósł w ramy swego dorobku również np. treści zapożyczone z niewiążących dokumentów z
zakresu prawa międzynarodowego o charakterze politycznym (jak to miało miejsce w krytycznie komentowanym wyroku K 2/07, w którym odtworzenie „konstytucyjnych standardów
lustracji” polegało na bezpośrednim skorzystaniu z zapisów Rezolucji nr 1096 Zgromadzenia
Parlamentarnego Rady Europy). Warunkiem zaliczenia „standardu interpretacyjnego” o określonej treści w skład acquis constitutionnel powinno być na pewno przekonujące merytoryczne uzasadnienie (w którym wykazane zostanie dlaczego zyskał on aprobatę składu orzekającego), ale nie bez znaczenia jest również kryterium pewnej jego czasowej trwałości, dające możliwość zweryfikowania choćby jego przydatności dla rozstrzygania problemów interpretacyjnych.