1 - Urząd Gminy Policzna
advertisement
SPIS TREŚCI: 1. Wprowadzenie 2 1. 1 Podstawa prawna 2 1.2 Finansowanie „Programu ochrony środowiska” 2 2. Charakterystyka gminy 7 2.1. Położenie, powierzchnia, dane demograficzne 7 2.2. Rys historyczny 9 2.3. Warto zobaczyć w gminie Policzna 10 2.4 Zasoby naturalne 13 2.4.1. Budowa geologiczna 13 2.4.2. Klimat 15 3. Podstawowe kierunki ochrony środowiska przyrodniczego 15 3.1. Ochrona powietrza atmosferycznego 16 3.2. Ochrona gleb 20 3.3. Surowce naturalne 24 3.4. Ochrona wód 26 3.5. Zagrożenia środowiska związane z odpadami 34 3.6. Ochrona lasów 34 3.7. Ochrona przyrody, zwierząt, roślin i krajobrazu 37 3.8. Ochrona przed hałasem 44 3.9. Zagrożenia wystąpienia poważnej awarii 44 3.10. Zagrożenia dla środowiska 45 3.11. Rozwój agroturystyki 47 3.12. Edukacja ekologiczna 47 4. Kontrola programu 51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA 1.Wprowadzenie 1. 1 Podstawa prawna Program sporządzony jest zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami, która wprowadziła obowiązek opracowania i uchwalania programów ochrony środowiska dla województw, powiatów i gmin oraz uwzględnia zalecenia zawarte w opracowaniu „Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”. Program zawiera syntetyczną ocenę stanu środowiska, określa działania, które należy podejmować w celu poprawy jakości środowiska. Zagadnienia omawiane w programie dla gminy Policzna są uszczegółowieniem celów i zadań zawartych w „Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Zwoleńskiego”. Cele ekologiczne zostały sformułowane zgodnie ze „Strategią Rozwoju Gminy Policzna” oraz ze „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Policzna”. Program Ochrony Środowiska gminy Policzna jest podstawą działań samorządu gminnego w zakresie ekologii i tworzenia innych programów sektorowych. Powinien być wykorzystywany jako przesłanka do konstruowania budżetu gminy odnośnie ochrony środowiska i inwestycji infrastrukturalnych. Należy zaznaczyć, że tylko zadania wyszczególnione w programie powinny służyć do tworzenia listy priorytetów ekologicznych w corocznych planach WFOŚiGW i NFOŚiGW i powinny być uwzględnione w dostępie do środków pomocowych. 1.2 Finansowanie „Programu ochrony środowiska” Realizacja zamierzeń z zakresu ochrony środowiska wymaga zapewnienia źródeł finansowania inwestycji i eksploatacji systemu. Ograniczone możliwości finansowe samorządu powiatowego i gminnego uniemożliwiają samodzielną realizację działań i inwestycji z zakresu ochrony środowiska. Konieczne jest -2- PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA więc wsparcie instytucji finansowych, które podejmą się finansowania projektów poprzez m.in. zobowiązania kapitałowe (kredyty, pożyczki, obligacje, leasing), udziały kapitałowe (akcje, udziały w spółkach) i dotacje. Finansowaniem ochrony środowiska w Polsce interesuje się coraz więcej banków funduszy inwestycyjnych. Rozwija się też pomoc zagraniczna, dzięki której funkcjonuje w Polsce wiele fundacji ekologicznych. Poszukiwane są też nowe instrumenty ekonomiczno– finansowe w ochronie środowiska, takie jak opłaty produktowe czy obligacje ekologiczne. Można założyć, że system finansowania przedsięwzięć związanych z ochroną środowiska w Polsce będzie rozwijał się nadal, oferując coraz szersze formy finansowania i coraz większe środki finansów. Obecnie potencjalne źródła finansowania działań związanych z ochroną środowiska to: - fundusze własne województwa, powiatów i gmin, - fundusze własne inwestorów, - pożyczki, dotacje i dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów udzielane przez Narodowy, Wojewódzki, Powiatowy i Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, - kredyty preferencyjne udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska (BOŚ S.A.) z dopłatami do oprocentowania lub ze środków donatorów, kredyty komercyjne, kredyty konsorcjalne, - kredyty międzynarodowych instytucji finansowych (Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju - EBOiR, Bank Światowy), - leasing, - obligacje komunalne, - zagraniczna pomoc finansowa udzielana poprzez fundacje i programy pomocowe (np. z ekokonwersji poprzez EKOFUNDUSZ, Unii Europejskiej). -3- fundusze PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Fundusze własne województwa, powiatów i gmin Środki te pozyskiwane będą m.in. poprzez dotacje z bieżących dochodów (z budżetu) jednostek samorządowych. Źródłem tych wydatków mogą być następujące bieżące dochody: - podatki i opłaty lokalne, - udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa (np. w podatku dochodowym), - opłaty, ceny i kary pobierane przez jednostki organizacyjne (np. przedsiębiorstwa komunalne i zakłady budżetowe świadczące usługi komunalne), - dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe, - dochody z majątku gminy, - subwencja ogólna z budżetu państwa, - wpływy z samooopodatkowania się mieszkańców, - inne dochody. Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej Fundusze ochrony środowiska są poważnym źródłem i preferencyjnych kredytów dla podmiotów podejmujących dotacji inwestycje ekologiczne. Wpływają na to: ilość środków finansowych jaką dysponują fundusze, warunki udostępniania środków finansowych pożyczkobiorcom oraz procedury dochodzenia do uzyskania finansowego wsparcia funduszu. Zasady funkcjonowania narodowego, wojewódzkich, powiatowych i gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej określa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.). Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) jest największą w Polsce instytucją finansującą przedsięwzięcia -4- PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA z dziedziny ochrony środowiska. Zakres działania Funduszu obejmuje finansowe wspieranie przedsięwzięć proekologicznych o zasięgu ogólnokrajowym oraz ponadregionalnym. Podstawowymi formami finansowania zadań proekologicznych przez NFOŚiGW są preferencyjne pożyczki i dotacje, ale uzupełniają je inne formy finansowania, np. dopłaty do preferencyjnych kredytów bankowych, uruchamianie ze swych środków linii kredytowych w bankach czy zaangażowanie kapitałowe w spółkach prawa handlowego. NFOŚiGW administruje również środkami zagranicznymi przeznaczonymi na ochronę środowiska w Polsce, pochodzącymi z pomocy zagranicznej. Środki, którymi dysponuje NFOŚiGW, pochodzą głównie z opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych. Przychodami Narodowego Funduszu są także wpływy z opłat produktowych oraz wpływy z opłat i kar pieniężnych ustalanych na podstawie przepisów ustawy - Prawo geologiczne i górnicze. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Rolą wojewódzkiego funduszu jest wspieranie finansowe przedsięwzięć proekologicznych o zasięgu regionalnym. Działalność WFOŚiGW stała się istotnym czynnikiem wpierającym procesy inwestycyjne na terenie całego województwa i polega na udzielaniu niskooprocentowanych (6-9%) i częściowo umarzalnych (do 50%) pożyczek, przyznawaniu dotacji i wnoszeniu udziałów do spółek działających na terenie kraju. Każdorazowo pomoc finansowa ze środków WFOŚiGW udzielana jest na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej z podmiotem realizującym zadanie z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, po rozpatrzeniu wniosku sporządzonego przez ten podmiot, według odpowiedniego wzoru stosowanego w Funduszu. -5- PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Fundacje i programy pomocowe Fundacja EkoFundusz EkoFundusz jest fundacją powołaną w 1992 r. przez Ministra Finansów dla efektywnego zarządzania środkami finansowymi pochodzącymi z zamiany części zagranicznego długu na wspieranie przedsięwzięć w ochronie środowiska (tzw. konwersja długu). Do 2003 roku EkoFundusz udzielał wsparcia finansowego w formie bezzwrotnych dotacji a także preferencyjnych pożyczek. Od 2003 roku możliwe jest ubieganie się o bezzwrotne dotacje projektów inwestycji związanych bezpośrednio z ochroną środowiska, a w dziedzinie ochrony przyrody dofinansowywane są również projekty nieinwestycyjne. EkoFundusz nie dofinansowuje badań naukowych, akcji pomiarowych, a także studiów i opracowań oraz tworzenia wszelkiego rodzaju dokumentacji projektowej. Gdy inwestorem są władze samorządowe, dotacja może pokryć do 30% kosztów (w przypadkach szczególnych do 50%), a dla jednostek budżetowych, podejmujących inwestycje proekologiczne wykraczające poza ich zadania statutowe, dofinansowanie EkoFunduszu może pokryć do 50% kosztów. EkoFundusz może wspierać zarówno projekty dopiero rozpoczynane, jak i będące w fazie realizacji, jeżeli ich rzeczowe zaawansowanie nie przekracza 60%. Banki wspierające inwestycje ekologiczne Bank Ochrony Środowiska ma statutowo nałożony obowiązek kredytowania inwestycji służących ochronie środowiska. Kredyty z BOŚ umożliwiają sfinansowanie zadania inwestycyjnego w nie więcej niż 50%, a wartość udzielonego kredytu nie może przekroczyć 500 000 złotych. Środki te są oprocentowane w wysokości 0,4 stopy redyskontowej. Okres spłaty kredytu wynosi 5 lat, a okres karencji 1 rok. Inne banki aktywnie wspomagające finansowanie ochrony środowiska to: - Bank Rozwoju Eksportu S.A., - Polski Bank Rozwoju S.A., -6- PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA - Bank Światowy, - Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. Instytucje leasingowe finansujące zadania z zakresu ochrony środowiska: - Towarzystwo Inwestycyjno-Leasingowe EKOLEASING S.A., - BEL Leasing Sp. z o.o., - BISE Leasing S.A., - Centralne Towarzystwo Leasingowe S.A., - Europejski Fundusz Leasingowy Sp. z o.o. Środki pochodzące z Unii Europejskiej - Fundusze Strukturalne, Fundusz Spójności oraz Programy operacyjne Unia Europejska przewiduje udzielenie Polsce pomocy na rozwój systemów infrastruktury ochrony środowiska, w tym gospodarki odpadami, przez instrumenty finansowe takie jak fundusze strukturalne i Fundusz Spójności. Na lata 2004 - 2006 UE przewiduje transfer środków finansowych na poziomie 13,8 mld EURO, z czego ponad 4,2 mld na realizację projektów z Funduszu Spójności. Planowane działania strukturalne ujęte zostały w Narodowym Planie Rozwoju (NPR). Przewidziane środki inwestycyjne w ramach NPR wynoszą 23 mld EURO (13,8 mld z funduszy strukturalnych UE, ok. 6,2 mld EURO krajowe środki publiczne i ok. 3 mld. z sektora prywatnego, jeżeli będzie beneficjentem funduszy europejskich). Jednym z priorytetów NPR na lata 2004 – 2006 jest: ochrona środowiska i racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska. 2. Charakterystyka gminy 2.1. Położenie, powierzchnia, dane demograficzne Gmina Policzna położona jest w granicach dwóch makroregionów: Niziny Środkowo mazowieckiej i Wzniesień Południowo mazowieckich, mezoregionu: Doliny Środkowej Wisły i Równiny Radomskiej. Teren gminy, to sfałdowana równina z niewielkimi, o łagodnych stokach wzniesieniami, porozcinana przez płytkie doliny strumyków. Rzeźba ukształtowana została w wyniku działania lodowca i wód wewnątrz lodowcowych w okresie zlodowacenia -7- PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA środkowopolskiego. Rzędne terenu wynoszą 120-180m n p m. Sieć rzeczna jest słabo rozwinięta. Przez północno-zachodnie tereny przepływa Struga Policka, a przez północno- wschodnie Potok Chechelski, są one dopływami Kanału Gniewoszowsko - Kozienickiego. W zachodniej części znajdują się źródła rzeki Mirenki, natomiast z północno zachodnich krańców ok. 2 km od granic z Garbatką, z kompleksu leśnego wypływa rzeka Brzeźniczka dopływ Łachy. Rzeczka ta na wysokości wsi Ponikwa znika, by dalej wypłynąć, stąd nazwa wsi. W Policznie znajdują się stawy rybne, o łącznej powierzchni ok. 35 ha, natomiast w Grudku dwa stawy o powierzchni 2 ha. Charakterystyczną cechą zachodniej części gminy są duże powierzchnie bezodpływowych zagłębień, na których występują znaczne obszary bagien i zawilgoconych siedlisk leśnych. Ponadto na terenie całej gminy znajdują się niewielkie oczka wodne. GMINA POLICZNA -8- PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA W obszar gminy wchodzą następujące miejscowości: Policzna, Aleksandrówka, Andrzejówka, Antoniówka, Biały Ług, Bierdzież, Chechły, Czarnolas, Czarnolas Kolonia, Dąbrowa-Las, Florianów, Kolonia Chechelska, Franków, Grudek, Helenów, Jabłonów, Jadwinów, Kuszlów, Łuczynów, Ługowa Wola, Patków, Piątków, Stanisławów, Świetlikowa Wola, Teodorów, Wilczowola, Wojciechówka, Wólka Policka, Wygoda, Zawada Nowa, Zawada Stara, Annów, Władysławów. Obszar gminy o powierzchni 11235 ha zamieszkuje 6275 osób w 27 sołectwach. Gęstość zaludnienia w gminie na 1 km2 wynosi 57 osób, przy średniej gęstości województwa zaludnienia mazowieckiego powiatu 142 zwoleńskiego osoby/km2. – Liczba 67 osób/km2, ludności stale zamieszkującej w gminie od ponad dwudziestu lat cechuje się tendencją zniżkową od 6943 osób w 1975 roku do 6359 osób w 2000 roku. Tendencja zniżkowa, mimo pewnego zahamowania w latach dziewięćdziesiątych, utrzymuje się nadal. 2.2. Rys historyczny Najstarsza wzmianka o Policznie pojawiła się w dokumencie z 1191 r. wystawionym przez Kazimierza Sprawiedliwego. Był to wykaz dochodów nowo założonej kolegiaty sandomierskiej. Otrzymała ona z nadania Kazimierza sprawiedliwego dochody i dziesięciny z licznych wsi, położnych na terenie księstwa sandomierskiego, wśród których wymieniona została właśnie Policzna. W końcu XV w. Policznę i Czarnolas jako posag za swoją żonę Barbarę Śliszównę otrzymał sędzia grodzki radomski Jan z Kochanowa ( dziad poety ). W ten sposób w dziejach wsi rozpoczął się długi, trwający ponad 200 lat, okres władania nią przez przedstawicieli rodziny Kochanowskich. Dopiero bowiem w 1718 r. Paweł Kochanowski, nie wywiązawszy się z zaciągniętego wcześniej długo, oddał ją w ręce Adama Szaniawskiego kasztelana lubelskiego. Wieś Policzna po trzecim zaborze znalazła się pod panowaniem austriackim -9- PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA w ramach obszaru zwanego Galicją Zachodnią. Po pokoju Francji z Austrią cała Nowa Galicja, a ze starej obwód zamojski, zostały włączone do Księstwa Warszawskiego. Na tym obszarze utworzono cztery departamenty: krakowski, radomski, siedlecki i lubelski. Policzna w ramach departamentu radomskiego weszła do powiatu kozienickiego. Po utworzeniu w 1815 roku Królestwa Polskiego Policzna znalazła się w województwie sandomierskim, w powiecie kozienickim obwodu sandomierskiego. W 1827 roku w Policznie w 30 domach mieszkało 290 mieszkańców. W okresie II Rzeczypospolitej składała się z Policzny Ukazowej, Policzny Poduchowej, Policzny B - kolonii i folwarku o tej samej nazwie, zajmowała obszar 4443 mórg i posiadała 1083 mieszkańców. 10 września 1939 na terenie gminy miała miejsce potyczka Wojska Polskiego z Niemcami, w której zginął ppor. Jerzy Koszlar. W styczniu 1940 w Policznie zaczął działać zorganizowany ruch oporu (Z. Rafalski i W. Ogonek ). 12 czerwca 1944 miejscowe oddziały AK i BCh zorganizowały atak na administrowany przez Niemców pałac w Policznie. Policzna została wyzwolona przez wojska radzieckie 14 stycznia 1945 roku. 2.3. Warto zobaczyć w Gminie Policzna Pałac Przezdzieckich w Policznie - Projektantem pałacu był inżynier Jerzy Werner pochodzący z Tyrolu. Pałac skomponowany w duchu późnego renesansu francuskiego połączono z boczną oficyną kuchenną drewnianą galerią. Główny gmach to dwukondygnacyjny budynek oblicowany czerwoną cegła, ujęty boniowanymi lizenami z piaskowca. Trójosiowy ryzalit środkowy, nakryty dachem mansardowym z łupku, poprzedza trójosiowy portyk podtrzymywany przez kanelowane kolumny doryckie. Na nich spoczywa taras pierwszego piętra. Ryzalit wieńczy attyka, w której zamknięty łukiem odcinkowym znajduje się herb rodu Przezdzieckich. Budynek cechuje regularna artykulacja okien. - 10 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Dekorację fasad stanowią: gzymsy, pilastry, lizeny, obramienia okien oraz płyciny podokienne. Wszystkie te elementy zaczerpnięte są z architektury francuskiej, z czasów Henryka IV i Ludwika XIII. Ich popularność na gruncie europejskim w II połowie XIX w. była olbrzymia. W 1945 roku w wyniku reformy rolnej nastąpiła parcelacja majątku ziemskiego Przezdzieckich. W odremontowanym pałacu otwarto szkołę podstawową. Od 1982 roku zespół pałacowo - parkowy stał się siedzibą Specjalnego Ośrodka Szkolno Wychowawczego. Na początku lat 90 - tych Ośrodek zlikwidowano, a w 1997 obiekt odzyskali dawni właściciele. Obecni pałac nie jest dostępny dla zwiedzających. Kościół sw. Stefana z XIX w. w Policznie - Kościół w Policznie według planu inż. Jerzego Wernera, został wybudowany z czerwonej fugowanej cegły w stylu ostrołuku nadwiślańskiego w kształcie krzyża łacińskiego. Dwie potężne wieże gotyckie całe z cegły zakończone betonowymi kwiatonami i krzyżami górują nad całą okolicą. Z zewnątrz i wewnątrz kościół olśniewa pięknem i bogactwem architektury. Wspaniałe sklepienia trzech naw spoczywają na filarach z kapitelami. Fundatorką kościoła była Maria z Tyzenhauzów hrabina Przezdziecka, która na budowę przeznaczyła 84184 rubli w srebrze, a parafianie oddali 1400. Budowa trwała od 1889 r. do 1894 r. W kościele znajduje się 5 ołtarzy dostosowanych do stylu świątyni wykonane są z drzewa dębowego. W głównym ołtarzu znajduje się rzeźba Chrystusa na krzyżu wykonana z drzewa lipowego. W nawie poprzecznej krzyżującej z główną znajdują się dwie kaplice: po prawej św. Stefana, a po lewej św. Jana Nepomucena i tu jest epitafium z gotografią Antoniego Grudzińskiego. Do stylu kościoła dostosowane są dębowe, rzeźbione konfesionały, prześliczna ambona wykonana w Kubiszkach gubernii Koweńskiej, drzwi do zakrystii, ławy, balustrady chóru i organy o 16 rejestrach warszawskiej firmy Blomberga oraz terrakotowe stacje drogi krzyżowej. Jako ciekawostkę należy podać, że w kancelarii - 11 - parafialnej PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA w księgach metrykalnych jest akt małżeństwa Stefana Żeromskiego, przyjaciela ks. A. Grudzińskiego z Oktawą Rodkiewicz. Świadkiem na tym ślubie był Aleksander Głowacki ( Bolesław Prus ). Kościół sw. Trójcy z XVI - tego wieku w Grudku - 3 kwietnia 1593 roku kardynał Jerzy Radziwił wydał zezwolenie na budowę świątyni. Kościół w Grudku wraz z wyposażeniem był gotowy w 1595 roku. Dnia 24 pażdziernika 1598 r . świątynię pobłogosławił sam kardynał Jerzy Radziwił, biskup krakowski. Kościół w Grudku otrzymał za patronów: Przenajświętszą Trójcę, Wniebowziętą Matkę Bożą oraz św. Andrzeja i św. Annę - imiona patronów fundatorów świątyni. Budynek kościoła jednonawowy, gotycki. Z zewnątrz ściany sklepienie jest murowany z kamienia, wsparte na skarpach. Wewnątrz kolebkowo – krzyżowe z cienkimi, dekoracyjnymi żebrami oddzielającymi przęsła i podkreślającymi szwy lunet. Na ścianie nawy fragment polichromii późnorenesansowej z końca XVI wieku, odnowionej w 1933 r. przez Kazimierza Rutkowskiego. Najcenniejszym zabytkiem wnętrza świątyni jest późnorenesansowe drewniane Epitafium Andrzeja Kochanowskiego, fundatora kościoła, wzniesione w 1620 r. przez Kochanowskiego jego bratanka Andrzeja podstarościego stężyckiego. W centrum pola epitafium dominuje malowana postać rycerza w zbroi, w pozycji leżącej, spoczywającego na lewym ramieniu. Nad nogami wisi hełm i pancerz. Zamieszczona klepsydra ma przypominać prawdę o przemijaniu ludzkiego życia. W części górnej i poniżej postaci rycerza znajdują się łacińskie teksty poświęcone życiu i zasługom zmarłego. U dołu epitafium, w polu tzw. uszaka, w okrągłym ornamencie umieszczony jest herb Kochanowskich - Korwin. Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie - Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie powstało we wrześniu 1961 roku. Pierwsza ekspozycja powstała przy wydatnej pomocy Muzeum Świętokrzyskiego - 12 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA w Kielcach. Biografia poety została uzupełniona głównie materiałami fotograficznymi, drzeworytami przedstawiającymi widoki miast europejskich, unikatowymi dokumentami i dawnymi wydaniami dzieł Jana Kochanowskiego. Dzięki znaczącej pomocy miejscowego środowiska, szczególnie władz Zwolenia udało się zakupić sporą ilość mebli zabytkowych, ceramiki, rzemiosła artystycznego, obrazów i map. W 1975 roku Muzeum weszło w struktury organizacyjne Muzeum Okręgowego w Radomiu, obecnie Muzeum im. Jacka Malczewskiego. Pierwsza ekspozycja zajmowała 4 sale ekspozycyjne i w tej formie przetrwała do całkowitej modernizacji i przebudowy w 1980 roku, kiedy to dokonano uroczystego otwarcia przy udziale władz państwowych. Była to uroczysta inauguracja obchodów jubileuszowych Kochanowskiego. W latach 1977 -1980 prowadzone na terenie dworku, mieszczącego Muzeum, zabytkowej oficynie i parku prace archeologiczne mające na celu zbadanie wszelkich możliwych śladów istnienia obiektów mających związek z poetą. Nowa ekspozycja muzealna zajmuje 7 sal ekspozycyjnych , poświęcona jest w całości poecie na tle epoki renesansu z elementami jego recepcji w dziejach kultury polskiej. Cała ekspozycja wzbogacona jest gobelinami, przedstawiającymi ważne wydarzenia z życia poety, dawnymi wydaniami dzieł, kopiami dawnego malarstwa oraz współczesnego. Ważnym elementem ekspozycyjnym są zabytkowe meble, szafy, stoły i fotele. Ekspozycja stała Jan Kochanowski na tle epoki renesansu 2.4. Zasoby naturalne 2.4.1. Budowa geologiczna Obszar gminy jest zdenudowaną wysoczyzną plejstoceńską wznoszącą się na wysokości 150 – 170 m npm., o rzeźbie ukształtowanej działalnością lodowca. Lekko pochylona ku wschodowi, przechodzi w obszar doliny Wisły. Przeważające nachylenia nie przekraczają 5%. W granicach gminy znajduje się fragment doliny rzeki Zwolenki z najniżej położonym punktem – poniżej 120 m npm. i jej tarasu akumulacyjnego wyniesionego na wysokość 120-125 m npm., - 13 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA tj. 3-8 m nad poziom rzeki, o rzeźbie płaskiej i spadkach do 2%. Monotonna powierzchnia urozmaicona jest głęboko wcinającymi się dolinami rzek: Policzanki, Zwolenki i ich dopływów, zagłębieniami bezodpływowymi i wzniesieniami wydmowymi. W zachodniej i południowo-zachodniej części gminy występują formy związane z nierównomierną akumulacja lodowca – znacznych rozmiarów zagłębienia o dnach zatorfionych: Okólny Ług i Ługi Frankowskie oraz formy eolityczne – pojedyncze wydmy lub ich ciągi o nachyleniach zboczy przekraczających 5%. Przez teren gminy przebiegają działy wodne II rzędu oddzielające dorzecze dopływów Wisły”: Zagożdżonki, Zwolenki i Plewki. Obszar gminy położony jest w obrębie północno-wschodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich – Niecki Mazowiecko-Lubelskiej. Nieckę wypełniają utwory kredy trzeciorzędu przykryte płaszczem czwartorzędu. Utwory kredowe reprezentowane są przez skały węglanowe, wykształcone jako margle, opoki i gezy. Ogólna miąższość kredy wynosi kilkaset metrów. W Policznie nawiercono utwory kredowe na głębokości 80 m p.p.t. Strop kredy zapada się w kierunku północnym zanurzając się pod utwory trzeciorzędowe. Utwory trzeciorzędowe są słabo rozpoznane, miąższość ich jest zmienna i wynosi 5-50 m. W północnej części gminy występują płaty trzeciorzędowe, głęboko zalegające (strop na głębokości 140 m p.p.t.) o znacznej miąższości. Trzeciorzęd wykształcony jest w postaci iłów, mułków i iłołupków. Utwory czwartorzędowe pokrywają cały teren gminy. Miąższość ich wzrasta ku północy osiągając 60 m w rejonie Zawad. Na powierzchni terenu występuje glina zwałowa wykształcona jako glina piaszczysta, czasem pylasta. Zwarty płat gliny rozciąga się w rejonie Policzny i Zawad. W otoczeniu płatów glin zwałowych stwierdzono nagromadzenie materiału piaszczysto-żwirowego pochodzenia wodnolodowcowego ( okolice Zawady Nowej, Jabłonowa i Władysławowa). Fragmentarycznie, w obrębie wysoczyzny, na powierzchni odsłaniają się utwory zastoiskowe wykształcone jako iły, mułki i piaski - 14 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA o średniej miąższości powyżej 4,5 m towarzyszące dolinom rzecznym Policzanki, Zwolenki i jej dopływom bocznym. Utwory eoliczne wieku plejstoceńskiego – piaski drobnoziarniste i mułkowate o miąższościach 0,5-2 m (w wydmach na ogół powyżej 4,5 miąższości) wyróżniają się zwartym płatem w południowej części gminy (Świetlikowa Wola, Jadwinów, Władysławów, Jabłonów). Utwory najmłodsze – holoceńskie, to aluwia rzeczne wykształcone w postaci mad, torfów, mułków oraz piasków różnoziarnistych. Miąższość ich zawarta jest w przedziale 1,5 do 4,5 m. Występują w dolinach rzecznych i zagłębieniach bezodpływowych. 2.4.2. Klimat Teren gminy znajduje się w Mazowiecko – Podlaskim regionie klimatycznym. Najzimniejszym miesiącem roku jest styczeń (-3˚), najcieplejszym lipiec (+18˚). Średnia roczna temperatura wynosi + 7,5˚, średnia roczna suma opadów atmosferycznych waha się od 500 – 600 mm. Tereny powyższe leżą w obszarze największych deficytów wodnych w Polsce. 3. Podstawowe kierunki ochrony środowiska przyrodniczego W kierunkach ochrony środowiska przyrodniczego, dla zachowania zasady ekorozwoju oznaczającego trwały i zrównoważony rozwój oraz utrzymania równowagi ekologicznej obszaru gminy Policzna określono: - obszary objęte i planowane do objęcia ochroną prawną jako „ruszt ekologiczny” struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy; - podstawowe kierunki ochrony środowiska podstawowych jego elementów; - 15 - w odniesieniu do PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA - zagrożenia środowiskowe; - lokalne wartości zasobów środowiska. Podstawowe kierunki ochrony środowiska Prawo ochrony środowiska określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju, a art. 17 pkt 1 stanowi o obowiązku Wójta Gminy do sporządzania gminnego programu ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.). Ochrona zasobów środowiska realizowana jest i będzie na podstawie w/w Prawa oraz przepisów szczególnych poprzez określenie standardów jakości środowiska i kontrolę ich osiągania, a także podejmowanie działań służących ich nieprzekraczaniu lub przywracaniu oraz poprzez ograniczenie emisji. Podstawowe kierunki ochrony środowiska dotyczą następujących komponentów środowiska: - powietrza, - wód, - powierzchni ziemi, - kopalin, - zwierząt oraz roślin, - walorów przyrodniczych i krajobrazowych środowiska, - terenów zieleni. 3.1. Ochrona powietrza atmosferycznego W ochronie powietrza przed zanieczyszczeniem występują dwa główne problemy o różnym stopniu trudności i różnych barierach utrudniających lub ograniczających ich rozwiązywanie. Pierwszym jest zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza substancjami pyłowymi, powstającymi w wyniku spalania paliw i stosowania różnych technologii przemysłowych. - 16 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Drugi problem to zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza substancjami gazowymi. Zanieczyszczenia to substancje, które ze względu na swoje właściwości zmieniają średni skład atmosfery. Substancje te są usuwane z atmosfery poprzez procesy fizyczne lub dzięki procesom biologicznym albo poprzez reakcje chemiczne, w których powstają inne związki będące często również zanieczyszczeniami tzw. zanieczyszczenia wtórne. Do najważniejszych niekorzystnych wymuszających działania zjawisk w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem zalicza się: emisję zorganizowaną liniowych i pochodzącą powierzchniowych ze źródeł punktowych, (przemysł, usługi, lokalne kotłownie, z ogrzewania budynków mieszkalnych tzw. niska emisja), emisję niezorganizowaną tj. emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza bez pośrednictwa przeznaczonych do tego celu środków technicznych np. spawanie, lakierowanie wykonywane poza obrębem warsztatu czy spalanie na powierzchni ziemi jak wypalanie traw, itp., emisję niezorganizowaną ze źródeł liniowych i powierzchniowych (drogi, parkingi). Podstawowym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest emisja substancji toksycznych pochodzących z procesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych w celach energetycznych i technologicznych. Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń powietrza w procesach przemysłowych są procesy spalania paliw dla potrzeb technologicznych oraz grzewczych. Przyczynami tego są przede wszystkim przestarzałe urządzenia wytwórcze, nisko sprawne instalacje ochrony środowiska, jak też spalanie niskiej jakości paliw. W gminie Policzna podstawowe źródła zaopatrzenia w ciepło stanowią: - indywidualne źródła ciepła (piece, piece c.o) oparte na paliwie węglowym obejmujące ponad 90 % gospodarstw domowych; - 17 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA - kotłownie lokalne w obiektach użyteczności publicznej węglowe i gazowe (Policzna: OSP, świetlica, UG, Ośrodek Zdrowia, BS, Szkoła Podtawowa i Gimnazjum- instalacje gazowe; Czarnolas: Szkoła, Muzeum J. Kochanowskiego – gazowa, Ośrodek Zdrowia –węglowa). W pobliżu gminy ma uciążliwego przemysłu. Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez: - utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach; - zmniejszenie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Wśród celów krótko- i długookresowych 2004-2011 wymienia się: - modernizację systemów ciepłowniczych obiektów usługowych (przestawienie kotłowni węglowych na gazowe lub olejowe) - dalszą gazyfikację miejscowości oraz zwiększenie liczby przyłączy i tym samym ograniczenie ilości indywidualnych źródeł ciepła opartych na paliwie węglowym (ok. 90% gospodarstw korzysta z węgla i koksu); - redukcję zanieczyszczeń wytwarzanych przez zakłady produkcyjne i rzemieślnicze na terenie gminy drogą modernizacji urządzeń; - stosowanie środków ochrony roślin o krótkim okresie karencji. - zmniejszenie zużycia paliwa, - zadrzewienia terenu, zalesienie użytków. - 18 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Lista priorytetów krótkookresowych i długookresowych do 2011r. Źródła finansowania Dziedzina ochrony środowiska Rodzaj działalności i inwestycji Termin realizacji Wykonawca Ochrona powietrza 1. wprowadzenie technologii ograniczającej emisję zanieczyszczeń powietrza 2004-2011 Samorząd gminy, powiat, podmioty gospodarcze - 19 - Środki własne, WFOŚiGW 2004-2011 2. redukcja „niskiej” emisji (m.in. modernizacja kotłowni, gazyfikacja) Źródło finansowania Samorząd gminy, powiat, podmioty gospodarcze PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA 3.2. Ochrona gleb Obszar gminy charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem gleb. Występują tu gleby bardzo korzystne , korzystne, średniokorzystne i mało korzystne do produkcji rolnej. glebami Gleby bielicowymi i zdegradowanymi bardzo korzystne pseudobielicowymi ( głównie klasy III ) są oraz ziemiami czarnymi wytworzonymi z piasku gliniastego mocnego, często pylastego na glinie średniej lub lekkiej. W obszarze gminy użytki rolne klasy IIII stanowią 13% UR, czyli około 1250 ha. Należą do kompleksu 2 pszennego dobrego. Największe płaty bardzo korzystnych gleb występują w rejonie wsi Policzna, Stanisławów, Grudek Stary, Zawada Stara. Gleby korzystne dla rozwoju rolnictwa sa glebami bielicowymi i pseudobielicowymi, czarnymi ziemiami zdegradowanymi i miejscami brunatnymi wyługowanymi. Wytworzyły się z piasku gliniastego mocnego lub lekkiego często pylastego. Są okresowo podmokłe lub nadmiernie uwilgotnione. Należą do kompleksu 8 zbożowo-pastewnego mocnego i 4 żytniego bardzo dobrego. Zaliczane są do klasy IV. W gminie grunty rolne stanowiące zwarte kompleksy gleb klasy IV stanowią 49 % UR czyli około 4700 ha. Występują w środkowych i południowych obszarach gminy, w rejonie Grudka Starego, Czarnolasu, Świetlikowej Woli i Łuczynowa. Gleby średniokorzystne są glebami bielicowymi i pseudobielicowymi, rzadziej brunatnymi wyługowanymi, sporadycznie rędzinami brunatnymi. Wytworzyły się z piasku gliniastego lekkiego. Mają niewłaściwe stosunki powietrzno-wodne. Należą do kompleksu 5 żytniego dobrego i 9 zbożowo-pastewnego słabego, przeważnie klasy IV, rzadziej V. Ich rozpoznane wydzielanie występuje w rejonie Zawady Nowej, Policzny, Świetlikowej Woli, Władysławowa. Gleby małokorzystne do produkcji rolnej należą do gleb brunatnych wyługowanych, bielicowych i pseudobielicowych, zdegradowanych, murszowo-mineralnych wytworzonych czarnych ziem z słabo piasku gliniastego lub gliniastego lekkiego. Charakteryzują się małą zdolnością magazynowania wody, są suche trwale lub okresowo. Należą do kompleksu - 20 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA 6 żytniego słabego i 9 zbożowo-pastewnego słabego. Zaliczane są do klasy V, sporadycznie VI. Występują w pasie biegnącym wzdłuż południowo-zachodniej granicy gminy, w pobliżu miejscowości: Dąbrowa Las, Wilczowola Aleksandrówka, Andrzejówka i Jabłonów oraz w większym kompleksie koło Zawad Starej i Nowej. Na terenie gminy około 92% gleb należy do kwaśnych i bardzo kwaśnych. Stwierdzono także występowanie metali ciężkich takich jak kadm, cynk, nikiel, ołów. Strategia działania, cele krótko- i długookresowe Ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jak najlepszej jej jakości w szczególności poprzez: - zapobieganie i przeciwdziałanie niekorzystnym zmianom, a w razie uszkodzenia lub zniszczenia przywracanie do właściwego stanu: dotyczy to rekultywacji kilkunastu wyrobisk różnej wielkości, z których większość jest odkrywkami po nielegalnej eksploatacji kruszywa głównie w rejonie Antoniówki oraz w znacznym stopniu będących miejscami zrzutu odpadów; - racjonalne gospodarowanie zasobami gleby, utrzymanie jakości gleby powyżej lub co najmniej na poziomie wymaganych standardów – gdy nie są one dotrzymane, ochronę wartości produkcyjnej gleby, przeznaczanie wysokiej jakości gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Dotyczy to nieodsłaniania zboczy wydm i dolin o spadkach powyżej 5% celem zapobiegania procesom erozji; - ze względu na bardzo wysoki udział gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych (92%) zwrócenie uwagi na ich wapnowanie; - działania zapobiegające degradacji rolniczej gleb m. in. poprzez przestrzeganie dawek stosowanych nawozów i środków ochrony roślin. - utrzymanie i powiększenie trwałych użytków zielonych, - 21 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA - moniotoring zanieczyszczeń gleb, - utrzymywanie i utrwalanie wiodącej funkcji produkcji rolniczej. - 22 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Lista priorytetów krótkookresowych i długookresowych do 2011r. Źródła finansowania Dziedzina ochrony środowiska Ochrona gleb Rodzaj działalności i inwestycji 1. rekultywacja gleb zdegradowanych Termin realizacji Wykonawca 2004-2011 Samorząd gminy, powiat, podmioty gospodarcze 2. ze względu na bardzo wysoki udział gleb kwaśnych i bardzo kwaśnych zwrócenie uwagi na ich wapnowanie - 23 - 2004-2011 Samorząd gminy, rolnicy Źródło finansowania Środki własne, WFOŚiGW, Fundusze strukturalne PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA 3.3. Surowce naturalne Teren gminy jest ubogi w kopaliny. Stwierdzono występowanie kruszywa naturalnego, surowców ilastych i torfów. Kruszywo naturalne to piaski i żwiry wodnolodowcowe wstępnie rozpoznane w rejonie Grudka i Bierdzieży: piaski eoliczne związane są w większości z terenami zalesionymi w południowo-zachodniej części gminy oraz piaski i żwiry rzeczne towarzyszące dolinom rzecznym. Jedynym udokumentowanym złożem piasków jest złoże „Bierdzież” o zasobach wynoszących 94000 Mg. Złoże posiada ustanowiony obszar górniczy i teren górniczy pokrywające się granicami udokumentowanego złoża o powierzchni 5500m2. Koncesja zezwala na roczne wydobycie piasku w ilości do 10 tys. m3 . Złoża w miejscowościach Grudek Nowy, Bierdzież, Patków i Andrzejówka dają szansę udokumentowania złóż kruszywa naturalnego o zasobach przemysłowych. Surowce ilaste w postaci iłów zastoiskowych i glin eksploatowane były w Policznie do początku lat siedemdziesiątych. Produkowano z nich cegłę w miejscowej cegielni. Złoże zostało wyczerpane, teren zrekultywowany. Prowadzone w latach następnych prace poszukiwawcze zakończyły się niepowodzeniem: surowiec nie spełniał kryteriów bilansowości do produkcji cegły. Torfy zostały rozpoznane w dwóch złożach, do niedawna były one eksploatowane, ale obecnie zaniechano wydobycia torfu. - złoże „Antoniówka” o zasobach 439 tys. m3, w tym bilansowe 266 tys. m3, powierzchnia wynosi 131 ha, w tym powierzchnia wyrobisk 91 ha; - złoże „Bąkowiec-Czarnolas” usytuowane w dolinie Zwolenki w części położone na terenie gminy Policzna; zasoby szacunkowe dla całego złoża wynoszą 65 tys. m3, w tym zasoby gytii 26 tys. m3. Przeprowadzona w 1998 roku inwentaryzacja wyrobisk na terenie gminy wykazała istnienie 19 wyrobisk o pow. od 200m2 do 12000m2. Są to odkrywki powstałe w wyniku eksploatacji kruszywa naturalnego i gliny. Największa ilość - 24 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA wyrobiska znajduje się w rejonie Antonówki. Wydobycie odbywa się okresowo, przez miejscową ludność, na potrzeby inwestycji budowlanych. Eksploatacja odbywa się niezgodnie z prawem geologicznym i górniczym. W wielu nieczynnych odkrywkach znajdują się „dzikie” wysypiska śmieci. Na skutek braku zabezpieczenia dna składowiska istnieje zagrożenie zanieczyszczenia gleb i wód podziemnych. Ochrona kopalin (zadania na lata 2004-2011) Ochrona złóż kopalin polega na: - racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz kompleksowym wykorzystaniu kopalin, w tym również kopalin towarzyszących oraz uwzględnienie w działalności wydobywczej faktu nieodnawialności zasobów; - prowadzeniu eksploatacji w sposób gospodarczo uzasadniony przy zastosowaniu środków ograniczających szkody w środowisku, oraz na: - pozyskiwaniu środków niezbędnych do ochrony zasobów złoża ograniczenie nielegalnego wydobycia, jak również do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych: w obszarze gminy prowadzona jest eksploatacja piasku ze złoża „Bierdzież”; - prowadzeniu sukcesywnej rekultywacji terenów poeksploatacyjnych oraz przywracaniu do właściwego stanu innych elementów przyrodniczych: w obrębie gminy poeksploatacyjnych Policzna znajduje się około 20 wyrobisk z których część uległa samo rekultywacji, część eksploatowana jest dorywczo bez dokumentacji, koncesji i innych formalności. Ogółem rekultywacji winno być poddane 4,6 ha odkrywek, głównie po kruszywie; - uporządkowanie eksploatacji surowców m. in. poprzez utworzenie punktów wydobycia kruszywa działających zgodnie z przepisami prawa geologicznego i górniczego. Szanse na udokumentowanie złóż kruszywa - 25 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA - o zasobach przemysłowych dotyczą kopaliny w miejscowościach: Grudek, Bierdzież, Patków i Andrzejówka. 3.4. Ochrona wód Wody podziemne Układ stosunków wodnych na terenie gminy jest ściśle związany z budową geologiczną i morfologią terenu. Główne poziomy wodonośne występują w utworach wieku czwartorzędowego, trzeciorzędowego i kredowego. Czwartorzędowy poziom wodonośny Związany jest z kolektorem typu porowego – piaskami i żwirami. W zależności od miejsca i głębokości występowania, można wyróżnić dwa rodzaje wód poziomu czwartorzędowego: wody gruntowe i głębinowe. Wody gruntowe Obszar swobodnego zwierciadła wód gruntowych, o ciągłym poziomie utrzymujący się w gruntach przepuszczalnych występuje w dolinach rzecznych, w obrębie tarasów akumulacyjnych, także w obszarze wysoczyzny zbudowanej z utworów infiltracyjnych. Głębokość do I poziomu wodonośnego wody gruntowej zależy głównie od wyniesienia terenu nad poziom zwierciadła wód rzecznych i od odległości od rzek, a także warunków pogodowych. Na obszarze dolin rzecznych, zwierciadło wód gruntowych, w przewadze występuje na głębokości 0-1 m, lokalnie 0-2 m. Rzeki i cieki w okresach niskich stanów wody oddziałują na tereny do nich przyległe jako naturalny drenaż. Natomiast po roztopach i przy wysokich stanach wody wpływają na podniesienie poziomu wód gruntowych w sąsiedztwie. W obrębie tarasu akumulacyjnego, głębokość występowania zwierciadła wody gruntowej wynosi 2-3 m. W obszarze wysoczyzny, ciągły poziom wodonośny występuje na zróżnicowanych głębokościach w zależności od ukształtowania - 26 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA terenu oraz miąższości utworów przepuszczalnych, przy czym głębokości te są na ogół większe od 4 m, dochodząc miejscami do 10-20m. Na wysoczyźnie zbudowanej z utworów trudno przepuszczalnych (około 70% powierzchni gminy), poziom wód gruntowych występuje w przewadze głębiej niż 4m od powierzchni terenu, w piaszczystych przewarstwieniach wśród glin. Są to wody o zwierciadle napiętym. Zwierciadło nie wykazuje ciągłości, miejscami może podlegać napięciom hydrostatycznym rzędu kilku metrów. W okresach intensywnych opadów atmosferycznych, głównie na spłaszczeniach wysoczyzny, w stropie utworów trudno przepuszczalnych, występować mogą wody zawieszone, tzw. „wierzchówki”. Wpływają one niekorzystnie na zmianę konsystencji utworów spoistych. Wody głębinowe Od północy, w rejonie Zawady Nowej niewielkim fragmentem wkracza Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 222 „Dolina Środkowej Wisły”. Ujmowane studniami głębinowymi (wierconymi) wody czwartorzędowe znajdują się poza jego zasięgiem. Wydajność ich jest zmienna od 1,21 m3/h w Wilczowoli do 60 m3/h w Policznie. Zasilanie warstw wodonośnych odbywa się drogą infiltracji wód opadowych. Wody wykazują średnią twardość oraz nadmierną zawartość żelaza i manganu. Trzeciorzędowy poziom wodonośny Charakteryzuje się niską wydajnością oraz na ogół niekorzystnymi warunkami dla celów zaopatrzenia w wodę (mała miąższość wodonośców, warstwy wodonośne nie tworzą jednolitego poziomu, są poprzedzielane wkładkami warstw nieprzepuszczalnych). Są to wody porowe, zalegające w utworach piaszczystych. Nie mają znaczenia użytkowego. - 27 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Kredowy poziom wodonośny Jest to Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP) Nr 405 „Niecka Radomska” związany z kolektorem typu szczelinowego. Wody występują w spękaniach i szczelinach utworów marglowo-wapiennych pod znacznym ciśnieniem. Wydajność studni jest uzależniona od ilości i wielkości spękań kredy i w obrębie gminy waha się od 0,1 m3/h do ponad 50 m3/h. Wody posiadają zwiększoną zawartość związków żelaza i manganu, wymagają uzdatnienia – głównie odżelazienia. Na terenie gminy działają trzy studnie głębinowe ujmujące wyłącznie utwory kredy (Policzna, Zawada Stara, Władysławów) oraz cztery studnie o połączonym poziomie czwartorzędowo-kredowym. Zasobność GZWP jest średnia, moduł zasobów dyspozycyjnych wynosi 2,95 l/s/km2. Posiada znaczenie perspektywiczne, obejmuje 1/4 powierzchni subregionu radomskiego. Zasilany jest w obrębie wysoczyzn poprzez przesączanie i przepływy w oknach hydrogeologicznych. Wody powierzchniowe Gmina znajduje się w dorzeczu lewobrzeżnych dopływów rzeki Wisły. Przez jej teren przechodzą działy wodne II rzędu oddzielające dorzecza Zagożdżonki, Zwolenki i Plewki. Dorzecze rzeki Zagożdżonki zajmuje około 70% powierzchni gminy – jej część środkową i północną. Do zlewni Zagożdżonki należy rzeka Policzanka (Policznianka, Struga Policka, Potok Grudecki) posiadająca swoje źródła w środkowej części gminy. W miejscowości gminnej, na rzece tej zlokalizowane są stawy rybne. Struga jest uregulowana na znacznym odcinku. Do dorzecza Zagożdżonki należy rzeka Zwolanka posiadająca swój obszar źródliskowy w południowo-wschodniej części gminy, w rejonie miejscowości Chechły i Teodorów. Sama rzeka w większości swojego biegu płynie przez obszar sąsiedniej gminy, by w okolicach Zawady Starej i Nowej wkroczyć na - 28 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA obszar gminy Policzna i następnie popłynąć przez gminę Garbatka- Letnisko. Dolny odcinek Zwolanki posiada rozległą, zabagnioną dolinę. Rzeka przyjmuje stałe i okresowe dopływy (lewe) z terenu gminy. Dorzecze rzeki Zwolenki obejmuje południowo-zachodnią i południowośrodkową część gminy. Liczne zagłębienia bezodpływowe, deflacyjne i związane z działalnością lodowca, są terenami o płytkim zaleganiu wód gruntowych, dającymi początek wielu rzeczkom, w tym górnym dopływom rzeki Zwolenki. Dorzecze rzeki Plewki obejmuje południowo-wschodnią część gminy. W miejscowości Jabłonów, na wysokości ok. 170 m npm. źródła swoje posiada rzeka Plewka, która płynie przez gminę Policzna na krótkim odcinku. Strategia działania: Ochrona wód polega na zapewnieniu ich jak najlepszej jakości, w tym utrzymaniu ilości wody na poziomie zapewniającym ochronę równowagi biologicznej w szczególności poprzez: - utrzymanie jakości wody powyżej albo co najmniej na poziomie wymaganym przepisami; - doprowadzenie jakości wód co najmniej do wymaganego przepisami poziomu, gdy nie jest on osiągnięty. Właściwe standardy w zakresie jakości i ilości wody można osiągnąć poprzez: - racjonalne gospodarowanie wodami powierzchniowymi i podziemnymi oraz zapobieganie lub przeciwdziałanie naruszeniom równowagi przyrodniczej i wywoływaniom w wodach zmian powodujących ich nieprzydatność dla ludzi, roślin i zwierząt poprzez m. in.: likwidację źródeł zagrożeń jakości wód podziemnych i powierzchniowych drogą dalszego porządkowania gospodarki wodno-ściekowej na terenie gminy Policzna (realizacja „Koncepcji programowej gospodarki ściekowej na terenie gminy Policzna”), - 29 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA likwidację nieszczelnych szamb, ograniczenie odprowadzania ścieków do gruntu i wód powierzchniowych, likwidację dzikich wysypisk śmieci. - sukcesywne opomiarowanie wszystkich użytkowników celem ochrony ilościowej wód podziemnych, - poprawę retencyjności środowiska poprzez: modernizację zbiorników małej retencji, budowę lub modernizację urządzeń piętrzących, zwiększenie bardzo niskiej lesistości gminy zgodnie z opracowaną granicą polno-leśną oraz zadrzewianie obszarów wododziałowych i stromych zboczy narażonych na osuwanie. Gospodarka wodno-ściekowa Podstawowe źródło zaopatrzenie w wodę gospodarstw domowych stanowią wodociągi zbiorowe, studnie głębinowe i studnie kopane. W gminie Policzna sieć wodociągowa doprowadzona jest do 19 sektorów, zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych na mieszkańca wynosi 15,3m3, przy analogicznym wskaźniku dla powiatu zwoleńskiego 9,01m3. Na terenie gminy funkcjonują 2 ujęcia wody podziemnej służące zbiorowemu zaopatrzeniu ludności. Są to: Ujęcie w Czarnolesie (wody czwartorzędowe-kredowe) o średniej wydajności dobowej 514,2m3/d i ustalonej wydajności eksploatacyjnej 92,0 m3/h. Dla którego ustanowiona jest strefa ochronna. Ujęcie w Policznie (wody czwartorzędowe) o średniej wydajności dobowej 345,4m3/d i ustalonej wydajności eksploatacyjnej 60m3/h. Dla którego także ustanowiono strefę ochrony bezpośredniej. W obszarze gminy odwierconych jest kilkanaście otworów studziennych. Duża część gospodarstw domowych zaopatruje się w wodę ze studni kopanych, - 30 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA lokalizowanych w obrębie własnego gospodarstwa. Pobierane są wody czwartorzędowego poziomu wodonośnego występującego na zróżnicowanych głębokościach w zależności od ukształtowania terenu oraz miąższości utworów przepuszczalnych i są to głębokości na ogół większe od 4m, dochodzące miejscami do 10-20m. Sieć kanalizacyjna znajduje się w Policznie i Wilczowoli. Część ścieków gromadzona jest w szczelnych szambach, z których trafiają do oczyszczalni, ale duża część trafia bezpośrednio do gruntu. Na terenie gminy funkcjonują dwie oczyszczalnie ścieków: - komunalna oczyszczalnia ścieków w Policznie o przepustowości średniodobowej 180m3/d (max. 549m3/d); - biologiczna oczyszczalnia ścieków dla Domu Pomocy Społecznej w Grudku (Biocleare i pole rozsączkowe); Rozwiązania w zakresie gospodarki ściekowej realizowane są i będą w oparciu o opracowaną na zlecenie Gminy „Koncepcję programową gospodarki ściekowej na terenie gminy Policzna”. Zaprojektowana została kanalizacja grawitacyjno ciśnieniowa z preferencją kanalizacji grawitacyjnej. Na sieci kanalizacji sanitarnej zaprojektowane są sieciowe przepompownie ścieków pozwalające na wypłycenie sieci. Melioracje – zgodnie z prawem wodnym, urządzenia melioracji wodnych służą do regulacji stosunków wodnych i polepszania zdolności produkcyjnej gleby. Regulacja stosunków wodnych obejmuje systemy melioracyjne, którymi są: - urządzenia melioracji podstawowych – regulacje rzek; budowa wałów przeciwpowodziowych; - urządzenia melioracji szczegółowych – regulacja stosunków wodnych gruntów ornych i użytków zielonych; W obrzeże gminy potrzeby i realizacje w zakresie melioracji kształtują się w wielkościach (dane WZMiUW w Warszawie, Oddział w Radomiu, Inspektorat w Zwoleniu): - 31 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Użytki rolne ogółem Wymagające melioracji 4267 ha Zmeliorowane % 891 ha 21 Grunty orne 4097 ha 773 ha 19 Użytki zielone 170 ha 118 ha 69 4,45 km 4,45 km 100 Melioracja szczegółowe: Melioracje podstawowe: Regulacja rzek Strategia działań do 2007 roku - ograniczenie zanieczyszczeń wód, - budowa oczyszczalni ścieków w Czarnolesie, - kanalizacja pozostałej części Policzny - rozbudowa i modernizacja istniejących wodociągów, - utworzenie drugiej strefy ciśnień, w celu zwodociągowania pozostałych miejscowości gminy Policzna, Działania długookresowe: - budowa nowych oczyszczalni ścieków, - budowa kanalizacji, - rozbudowa oczyszczalni już istniejących, - stały monitoring stanu czystości wód powierzchniowych i podziemnych. - 32 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Lista priorytetów krótkookresowych i długookresowych do 2011r. Źródła finansowania Dziedzina ochrony środowiska Ochrona wód Rodzaj działalności i inwestycji Termin realizacji Wykonawca Źródło finansowania 1. budowa oczyszczalni ścieków w Czarnolesie 2004-2011 Samorząd gminy Budżet państwa, środki własne, WFOŚiGW, Fundusze strukturalne 2. utrzymanie naturalnych zbiorników retencjnych praca ciągła Samorząd gminy Budżet państwa, środki własne, WFOŚiGW, Fundusze strukturalne 3. budowa i modernizacja wodociągów i kanalizacji praca ciągła Samorząd gminy Budżet państwa, środki własne, WFOŚiGW, Fundusze strukturalne 4. ograniczenie spływu zanieczyszczeń do wód pochodzących z rolnictwa praca ciągła Samorząd gminy, społeczność lokalna (rolnicy) Budżet państwa, środki własne, WFOŚiGW, Fundusze strukturalne - 33 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA 3.5. Zagrożenia środowiska związane z odpadami W 2002 roku wytworzono na terenie gminy Policzna 855 Mg odpadów. Odpady zbierane są do dużych kontenerów KP-7m3 , pojemników typu „dzwon”, a także koszy ulicznych. Wszystkie (zmieszane) odpady trafiają na wysypisko śmieci do Garbatki Zbyczyna w gminie Garbata Letnisko. Pewna część odpadów trafia także na „dzikie wysypiska”. W gminie brak jest systemu selektywnej zbiórki odpadów, a także zbiórki odpadów niebezpiecznych, wielkogabarytowych i budowlanych. Konieczne jest zo0rganizowanie na terenie gminy zbiórki obejmującej całość wytwarzanych odpadów, w tym również niebezpiecznych, wielkogabarytowych i budowlanych. Wprowadzanie selektywnej zbiórki odpadów, a także likwidacja „dzikich wysypisk”. 3.6. Ochrona lasów Lasy i zadrzewienia zajmują tylko 9,7% powierzchni gminy. Występują w formie rozproszonej i w około 86% stanowią własność niepaństwową. Kompleks „Bierdzież” w leśnictwie Policzna jest odosobnionym płatem Puszczy Kozienickiej wchodzącym w skład Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Puszczy Kozienickiej”, jednego z dziesięciu w kraju. Lesistość gminy jest bardzo niska i wynosi 9,5%. Znaczny niedobór lasu występuje nie tylko w gminie Policzna, ale jest charakterystyczny dla środkowej części dorzecza Wisły i Warty. Agroekologiczna optymalna lesistość terenu, to jest ilość lasów pokrywająca grunty mało przydatne dla rolnictwa oraz zapewniająca korzystne warunki mikroklimatyczne do produkcji roślinnej na gruntach rolnych, dla gminy Policzna wynosi 26,9%. Zadrzewień jest bardzo niewiele. Najcenniejszymi są parki podworskie, zabytkowe w Czarnolesie i Policznie oraz przywodne towarzyszące rzekom: Strudze Polickiej, Zwolence i jej dopływom. - 34 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Zadrzewienia zajmują w obszarze gminy 8,39 ha. Występują tylko w 4 miejscowościach: Czarnolas – 0,20 ha, Florianów – 5,96 ha, Grudek – 0,64 ha, Zawada Nowa – 1,59 ha. Strategia na najbliższe lata: - Ochrona, utrzymanie oraz powiększanie ilościowe i powierzchniowe poszczególnych elementów systemu terenów zieleni w miejscowości gminnej Policzna, w Czarnolesie i innych sołectwach; - Dążenie do utrzymania przestrzennej ciągłości systemu terenów zieleni drogą przekształceń i związanie „wyspowo” występujących elementów w jednolity układ; - Przeprowadzenie inwentaryzacji istniejącego na terenie gminy starodrzewu i pozostałych zadrzewień; tereny pokryte drzewostanem o charakterze parkowym powinny być objęte ochroną jako parki wiejskie. - 35 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Lista priorytetów krótkookresowych i długookresowych do 2011r. Źródła finansowania Dziedzina ochrony środowiska Ochrona lasów Rodzaj działalności i inwestycji Termin realizacji Wykonawca Źródło finansowania 1.zwiększanie powierzchni lasów - zalesienie gruntów o najniższej przydatności rolniczej - regulacja granicy polno-leśnej 2004-2011 Samorząd gminy Budżet państwa, środki własne, WFOŚiGW, Fundusze strukturalne 2. edukacja społeczeństwa praca ciągła Nadleśnictwa, właściciele lasów, szkoły - 36 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA 3.7. Ochrona przyrody, zwierząt, roślin i krajobrazu Rezerwat przyrody „Okólny Ług” (Rozporządzenie Wojewody Mazowieckiego Nr 258 z dnia 5.10.2001r. w sprawie uznania za rezerwat przyrody „Okólny Ług”- Dz. Urz. Woj. Mazowieckiego Nr 21, poz. 3674). Rezerwat położony jest w Antoniówce i Patkowie gm. Policzna oraz Suchej gm. Pionki, na powierzchni 168,94 ha. Naturalny krajobraz to torfowisko przejściowe i wysokie z gatunkami roślin naczyniowych tworzącymi 47 zbiorowisk roślinnych o charakterze zespołów. Na terenie rezerwatu występuje 167 gatunków roślin naczyniowych i 85 gatunków mchów. Wśród roślin naczyniowych 33 to gatunki rzadkie, a 6 jest objętych ochroną prawną: bagno zwyczajne, grzybień północny, grążel żółty, gryczka wąskolistna, rosiczka okrągłolistna, żurawina błotna. Obszary podmokłe, torfowiska, stanowią ostoję dla ptaków wodno-błotnych. Gniazduje tu wiele gatunków ginących lub silnie zagrożonych wyginięciem. Rezerwat stanowi doskonałe miejsce dla żółwia błotnego, który jest tutaj największą osobliwością. Otulina Kozienickiego Parku Krajobrazowego ( Rozporządzenie Wojewody Nr 38 z dnia 23 stycznia 2001 w sprawie utworzenia Kozienickiego Parku Krajobrazowego – Dz. Urz. Woj. Mazowieckiego Nr 11, poz.). Otulina obejmuje zachodnią część gminy z bardzo cennymi w skali kraju ekosystemami torfowiskami, powierzchniami leśnymi oraz różnorodnymi formami geomorfologicznymi. Występuje tutaj 65 gatunków ptaków lęgowych oraz 25 gatunków przelotnych i zalatujących. Spotykamy takie ptaki jak: czaple siwą, krzyżówkę, łabędzia niemego, myszołowa, kobuza, żurawia, kokoszkę wodną, puszczyka, turkawkę, dzięcioła zielonego, dzięcioła dużego, trzciniaka, krwawodzioba, cyraneczkę i wiele innych. W tych okolicach występuje wiele gatunków nizinnych płazów m.in. żaby: brunatna, trawna, moczarowa, jeziorkowa, wodna, kumak nizinny, rzekotka drzewna. Gady reprezentowane są przez: padalca, jaszczurkę zwinkę, żmiję zygzakowatą. - 37 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Godne ochrony są pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i różnych typów środowisk, są to tzw. użytki ekologiczne. Użytkiem ekologicznym można nazwać śródleśny staw w Patkowie położony ok. 400m od drogi Policzna-Pionki. Wzdłuż stawu rosną łany turzyc, bagno zwyczajne, wełnianka, torfowce. Gniazduje tutaj: łyska, cyraneczka, samotnik. Na terenie gminy Policzna znajdują się dwa parki dworskie. Na terenie parku w Policznie znajduje się wiele gatunków drzew i krzewów m. in. klon jesionolistny, klon zwyczajny, kasztanowiec biały, brzoza brodawkowa, jesion wyniosły, grochodrzew, wiąz szypułkowy, topola czarna, lipa drobnolistna i wiele innych. Park jest siedliskiem wielu gatunków ptaków. Można tu spotkać: zięby, kawki, sikorki bogatki, kowaliki, kosy oraz gawrony i szpaki. W parku znajduje się osiem pomników przyrody: 4 dęby szypułkowe w wieku 500,200 i 250 lat o wysokości 25-28 m i obwodzie 690-370cm; 2 lipy drobnolistne w wieku 200 lat o wysokości 23-28 m i obwodzie pnia 395 cm; klon pospolity w wieku 200 lat o wysokości 25 m i obwodzie pnia 350 cm oraz grab pospolity 200 letni o wysokości 21 mi obwodzie pnia 345 cm. Park w Czarnolesie powstał w XVIII wieku. Na terenie parku największą część stanowią drzewa liściaste: lipy, jesiony, graby, akacje, klony, dęby, kasztanowce, topole, brzozy oraz krzewy: jaśminy, głóg, dzika róża, pigwa, jarska jabłoń, czeremcha. Drzew iglastych jest niewiele. Dominującymi gatunkami ptaków są; gawron, szpak, kawka, zięba, zaganiacz, dzwoniec, puszczyk, grubodziób, pełzacz, mazurek, grzywacz. W parku znajdują się 4 pomniki przyrody: 2 dęby szypułkowe w wieku 170 i 250 lat, wysokości 26-27 m i obwodzie 380-435 cm; grab pospolity 90 letni o wysokości 17 m i obwodzie 180 cm; sosna wejmutka 120 letnia o wysokości 22 m i obwodzie 310 cm. Złoże piasku „Bierdzież” o zasobach udokumentowanych 94 000 Mg z ustanowionymi granicami złoża, obszarem i terenem górniczym pokrywającymi się, o powierzchni 5500 m2 – Decyzja koncesyjna Starosty Powiatowego w Zwoleniu Nr RLOS.7511/4/2000 z dnia 25.10.2000); - 38 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Złoże torfu „Antoniówka” o zasobach udokumentowanych 439 tys. m3, w tym bilansowych 266 tys. m3. Lokalizacja w obrębie rezerwatu „Okólny Ług”; Złoże torfu „Bąkowiec – Czarnolas” o zasobach szacunkowych torfu – 65 tys. m3 i towarzyszącej gytii – 26 tys. m3 w części położone w obrębie gminy Policzna. Obszary i obiekty planowane do objęcia ochroną - Pomniki przyrody Zawada Nowa – wiąz szypułkowy o wysokości 20 m; dąb szypułkowy o wysokości 18 m; Grudek Stary – wiąz o wysokości 18 m na terenie kościoła parafialnego; Wólka Policka – wiąz szypułkowy o wysokości 18 m, obwodzie pnia 440 cm (dwa zrośnięte pnie), na prywatnym podwórku; Policzna – grupa 36 dębów o wysokości 14-16 m, obwód od 220-440 cm - jako pozostałość alei przydrożnej; dąb szypułkowy o wysokości 16 m i jałowiec o wysokości 3,5 m(4 główne odgałęzienia) – grunt prywatny; Piątków – dąb szypułkowy o wysokości 18 m (obok remizy strażackiej); Czarnolas – lipa drobnolistna o wysokości 20m, przy drodze; Teodorów – lipa drobnolistna o wysokości 17 m, przy drodze; Władysławów – lipa drobnolistna o wysokości 14 m, obwodzie 300cm – przy drodze; Łuczynów – klon pospolity o wysokości 16 m, obwodzie 310 cm- własność prywatna; Antoniówka – lipa drobnolistna o wysokości 18 m, obwodzie 400 cm – przy drodze i dąb szypułkowy o wysokości 16 m, obwód 350cm – przy drodze.. - Użytek ekologiczny Patków – staw śródleśny z cennymi gatunkami roślin naczyniowych rosnących wzdłuż brzegu, gniazdującymi ptakami, miejscem rozrodu płazów. - 39 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA - Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe „Policzanka” - fragment doliny Strugi Polickiej pomiędzy Grudkiem a Garbatką Zbyczyn ( w gminie Garbatka Letnisko) jest wąwozem porośniętym olesem z terenami zabagnionymi, ze stawami w różnym stanie technicznym z roślinnością szuwarowo-torfowiskową, licznymi gniazdującymi ptakami, płazami. „Wygoda” – dolina lewobrzeżnego dopływu rzeki Zwolanki, silnie zabagniona, z pozostałościami stawów, z ekosystemami roślinności bagiennej, z licznymi gatunkami ptaków, płazów i ważek. Strategia ochrony Ochrona zwierząt oraz roślin polega na: - zachowaniu cennych ekosystemów, różnorodności biologicznej i utrzymaniu równowagi przyrodniczej; - tworzeniu warunków prawidłowego rozwoju i optymalnego spełniania przez zwierzęta i roślinność funkcji biologicznej w środowisku; - zapobieganiu lub ograniczaniu negatywnych oddziaływań na środowisko, które mogłoby niekorzystnie wpływać na zasoby oraz stan zwierząt i roślin; - zapobieganiu zagrożeniom naturalnych kompleksów i tworów przyrody. Ochrona wyjątkowo cennych ekosystemów torfowiskowych poprzez zachowanie istniejących stosunków wodnych, niezalesianie odkrytych powierzchni, zakaz eksploatacji torfu i wznoszenia budowli, ruchu turystycznego zwłaszcza w okresie marzec-lipiec oraz stosowania środków chemicznych; Ochrona lasów oraz zachowanie tego ekosystemu o korzystnym wpływie na komponenty środowiska i równowagę przyrodniczą poprzez: - zabezpieczenie lasów i zadrzewień przed szkodliwym oddziaływaniem zanieczyszczeń środowiska m. in. przebudowa drzewostanów na zgodne - - 40 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA z siedliskiem; - preferowanie biologicznych metod ochrony lasów oraz stosowanie proekologicznych technologii w gospodarce leśnej kompleksu „Bierdzież”, wchodzącego w skład Leśnego Kompleksu Promocyjnego; - zwiększenie lesistości i zadrzewień ze względu na poprawę retencyjności środowiska, potrzebę ochrony gleb, świata zwierząt, kształtowanie klimatu oraz potrzeby związane z zaspokajaniem potrzeb ludzi w zakresie wypoczynku, a także likwidacją nieużytków, wyrobisk poeksploatacyjnych i mało przydatnych do produkcji rolnej oraz obszarów infiltracyjnych i wododziałowych. Projekt przewiduje przyrost nowej powierzchni leśnej granicy polno-leśnej o ponad 870 ha, a w poszczególnych sołectwach planowane zalesienia kształtują się w wielkościach: Aleksandrówka – 32,75 ha, Andrzejówka – 37,15 ha, Antoniówka – 37,52 ha, Biały Ług – 33,09 ha, Bierdzież – 22,98 ha, Chechły – 35,25 ha, Czarnolas – 36,02 ha, Florianów – 50,05 ha, Grudek – 79,86 ha, Jabłonów – 103,40 ha, Jadwinów- 19,92 ha, Ługowa Wola 28,26 ha, Patków – 130,68 ha, Piątków – 44,48 ha, Policzna – 47,26 ha, Stanisławów – 24,11 ha, Świetlikowa Wola 37,74 ha, Teodorów – 24,95 ha, Wilczowola – 52,19 ha, Władysławów – 25,45 ha, Wygoda – 85,32 ha, Zawada Nowa – 68,36 ha, Zawada Stara – 26,20 ha. Ochrona ekosystemów łąkowo-pastwiskowych poprzez zachowanie płytkiego zalegania wód gruntowych warunkujących funkcjonowanie tych zbiorowisk, odtwarzanie zaniedbanych stawów w dolinach Policzanki i dopływu Zwolanki spod Checheł oraz zachowanie zróżnicowanej roślinności stanowiącej siedlisko dla bogatej i cennej fauny. - Ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych tj. otuliny Kozienickiego Parku Krajobrazowego oraz 12 pomników przyrody ożywionej; - Prowadzenie prac interwentaryzacyjnych i badań nad rozpoznaniem walorów przyrodniczych z wytypowaniem obszarów najcenniejszych; - 41 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA - Zachowanie walorów przyrodniczych i krajobrazowych obszarów naturalnych, nieprzekształconych przez człowieka: obszary torfowiskowe z okalającymi wydmami, lasami, oczkami wodnymi oraz seminaturalne doliny rzeczne Policzanki i innych potoków; Wzbogacanie nieprzydatnych krajobrazu rolniczo, poprzez także dla zalesianie i wyrównania zadrzewianie granicy gruntów polno-leśnej, podniesienia agroekologicznego wskaźnika lesistości, ochrony poziomów wodonośnych czwartorzędowego i kredowego oraz zadrzewianie działów wodnych. - 42 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Lista priorytetów krótkookresowych i długookresowych do 2011r. Źródła finansowania Dziedzina ochrony środowiska Rodzaj działalności i inwestycji Termin realizacji Wykonawca Źródło finansowania Ochrona przyrody, krajobrazu 1.Włączenie obszarów o wysokich walorach przyrodniczych nie objętych ochroną prawną w krajowy system obszarów chronionych 2004-2011 Rada gminy (uchwały) Budżet państwa, środki własne, WFOŚiGW, Fundusze strukturalne, EKO-Fundusz,Fundusz Leśny 2. motywowanie lokalnej społeczności do działań na rzecz utrzymania walorów przyrodniczych 2004-2011 Samorząd gminy, powiat, organizacje ekologiczne 3. ochrona terenów cennych przyrodniczo przed zmianą przeznaczenia - 43 - 2004-2011 Samorząd gminy, powiat Urząd Gminy, Starostwo Powiatowe PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA 3.8. Ochrona przed hałasem Hałasem nazywa się wszystkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka sprężystego oddziaływujące na organizm ludzki. Hałas uważany jest za czynnik zanieczyszczający środowisko. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie jak i na zmniejszaniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Pomiary hałasu na terenie gminy nie były prowadzone. Obiekty i elementy zagospodarowania wpływające na klimat akustyczny gminy to m. in.: układ drogowy: drogi krajowe, 8 dróg powiatowych, ponad 30 odcinków dróg gminnych; obiekty produkcyjno-usługowe, tj. zakłady obróbki drewna w Czarnolesie i Jadwinowie, warsztaty mechaniki pojazdowej w Policznie i Wólce Polickiej, zakłady betoniarskie w Policznie. Wśród zadań priorytetowych powinny znaleźć się: - zwiększenie zakresu wykorzystania środków ochrony przed hałasem w miejscach uciążliwych dla ludzi np. zadrzewienia i zakrzewienia; - poprawienie nawierzchni dróg; - modernizacja odcinków dróg krajowych i gminnych; - właściwa lokalizacja obiektów, które mogą być potencjalnym źródłem hałasu. 3.9. Zagrożenia wystąpienia poważnej awarii Zagrożenie wystąpienia poważnej awarii dotyczy zakładów oraz przewozu substancji niebezpiecznych. W obszarze gminy Policzna prawdopodobieństwo awarii związane jest z układem komunikacyjnym. Transport substancji toksycznych - 44 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA i niebezpiecznych o właściwościach palnych czy wybuchowych odbywa się głównie drogami o charakterze tranzytowym, tj. drogami krajowymi Nr 12 i Nr 79. 3.10.Zagrożenia dla środowiska Zagrożenia dla środowiska wynikają z działalności człowieka, negatywny wpływ tej działalności może odnosić się do jednego lub wielu komponentów środowiska. Ponadto niektóre elementy środowiska wykazują małą odporność, są słabe a świadomość ekologiczna bywa niewystarczająca. Na terenie gminy Policzna, zagrożenia dla środowiska wynikające z działalności człowieka to: - Zagrożenia dla jakości wód podziemnych wieku czwartorzędowego i kredowego. Od północy na teren gminy wkracza obszar szczególnej ochrony A3 Głównego Zbiornika Wód Podziemnych „Dolina Środkowej Wisły”. Są to tereny zbudowane w znacznym stopniu z utworów przepuszczalnych będące obszarem zasilania wymienionego GZWP. Wschodnia i południowo-wschodnia część gminy stanowi Obszar Wysokiej Ochrony GZWP „Niecka Radomska”. uwarunkowania hydrogeologiczne nakazują Występujące szczególną ostrożność w działalności gospodarczej z uwagi na łatwość skażenia użytkowych poziomów wodonośnych. Do głównych źródeł zagrożeń jakości wód podziemnych (także powierzchniowych) należy zaliczyć: nieuporządkowaną gospodarkę ściekową. Postępujące wodociągowanie gminy powoduje większe zużycie wody i w konsekwencji wytworzenie większej ilości ścieków. Nienadążająca za budową wodociągów kanalizacja powoduje, że znaczne ilości ścieków gromadzone są w szambach, także odprowadzane są bezpośrednio do gruntu i wód powierzchniowych; - 45 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA chemizację rolnictwa – tereny rolne są wieloprzestrzennym ogniskiem skażeń wód powierzchniowych i podziemnych; emisję gazów i pyłów ze środków transportu samochodowego. Na drogach krajowych przebiegających przez teren gminy obserwuje się duży wzrost natężenia ruchu średniodobowego; stację paliw w Czarnolesie; dzikie wysypiska śmieci – miejsca zrzutu odpadów do odkrywek po eksploatacji kruszywa i na terenach leśnych bez odpowiedniego zabezpieczenia. Obiekty uciążliwe Przedsięwzięciami mogącymi znacząco oddziaływać na środowisko są inwestycje szczególnie szkodliwe dla środowiska i zdrowia ludzi albo inwestycje mogące pogorszyć stan środowiska ( ustawa z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw – Dz. U. Nr 100, poz. 1085, art. 4.2) Na terenie gminy Policzna występuje jeden obiekt z rodzaju „szczególnie szkodliwych dla środowiska” i jest to linia energetyczna o napięciu 400 kV Kozienice-Ostrowiec i 110 kV Rożki-Puławy; Obiektami istniejącymi z rodzaju „mogących pogorszyć stan środowiska” są: drogi krajowe Nr 12 gr. państwa- Żary- Kalisz-Piotrków Trybunalski-Radom Zwoleń-Lublin- gr. państwa Nr 79 (G) Warszawa- Kozienice- Zwoleń- Lipsko- Kraków- Jaworzno; stacja paliw w Czarnolesie; oczyszczalnia ścieków w Policznie; podmioty gospodarcze: piekarnia w Czarnolesie i Policznie, zakłady obróbki drewna w Policznie i Jadwinowie, zakłady produkcji materiałów budowlanych w Policznie; - 46 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA 3.11. Rozwój agroturystyki Gmina Policzna została zakwalifikowana do programów rolno- środowiskowych. Głównym ich celem jest promocja produkcji rolniczej przyjaznej dla środowiska oraz ochrona walorów przyrodniczych i kulturowych obszarów wiejskich. Rolnicy wdrażający ten program otrzymują dotacje. Istnieje nadzieja, że działalność prowadzona według programu rolno-środowiskowego w krótkim czasie zaowocuje rozwojem agroturystyki na terenie gminy. Już w chwili obecnej na naszym terenie funkcjonuje jedno gospodarstwo agroturystyczne w Czarnolesie, a dzięki dotacji będą się tworzyć nowe i rozwijać istniejące gospodarstwa. Rozwój rolnictwa ekologicznego przyczyni się do bardziej efektywnej ochrony środowiska i zdrowszego trybu życia. Strategia działań: - promocja gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych, - edukacja ekologiczna, - ochrona istniejących dóbr kultury i przyrody, - obejmowanie ochroną nowych obszarów, atrakcyjnych turystycznie, - sporządzenie planu gminy z naniesionymi atrakcyjnymi turystycznie obiektami. 3.12. Edukacja ekologiczna Przepisy dotyczące swobodnego dostępu społeczeństwa do informacji o środowisku są składową podstawy systemu prawa ekologicznego i jest to jedno z rozwiązań prawnych wytyczających politykę Unii Europejskiej. Swobodny dostęp do informacji o środowisku oraz wymiana pełnej i dokładnej informacji charakteryzuje system demokratyczny państwa, dzięki któremu możliwy jest proces interakcji i wzajemnego oddziaływania na siebie różnych grup (społeczeństwa, biznesu i władz). Obecnie nie ma generalnej pozytywnej regulacji dotyczącej prawa społeczeństwa do informacji, a istniejące regulacje są niedoskonałe. - 47 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Celami ogólnymi edukacji ekologicznej są: Uświadamianie zagrożeń środowiska przyrodniczego, występujących w miejscu zamieszkania Budzenie szacunku do przyrody Rozumienie zależności istniejących w środowisku przyrodniczym Zdobycie umiejętności obserwacji zjawisk przyrodniczych i ich opisu Poznanie współzależności człowieka i środowiska Wyrobienie poczucia odpowiedzialności za środowisko Rozwijanie wrażliwości na problemy środowiska Stworzenie w społeczności lokalnej odpowiedniego poziomu świadomości ekologicznej to istotne uzupełnienie działań inwestycyjnych i pozainwestycyjnych w ochronie środowiska na terenie Gminy. Realizacja różnych form edukacji ekologicznej dla miejscowych dzieci i młodzieży szkolnej odbywać się może poprzez: a) wycieczki i warsztaty ekologiczne z wykorzystaniem istniejącej bazy i eksponatów przyrodniczych lokalnego ośrodka edukacyjnego Biura Oddziału Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego w Rudach (teren Parku Krajobrazowego „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Pud Wielkich”), b) udział w cyklicznych akcjach i imprezach ekologicznych („Dzień Ziemi”, „Sprzątanie Świata”, „Międzynarodowy Dzień Ochrony Środowiska”). Działania własne Gminy winny być skierowane także do dorosłych mieszkańców poprzez: - dystrybucję broszur, ulotek promujących szeroki aspekt ochrony środowiska, tj.: ograniczenie zużycia wody, segregacje odpadów, alternatywne źródła energii, zmiana przyzwyczajeń konsumenckich, itp. Biorąc pod uwagę typowo rolnych charakter gminy oraz bogactwo walorów krajobrazowo-kulturowych, gmina powinna promować rozwój agroturystyki oraz tworzenie ścieżek rowerowych, tras widokowych (z punktami widokowymi) oraz ścieżek przyrodniczo-kulturowych. - 48 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Cele do realizacji Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców oraz rozwój ich zdolności adaptacyjnych do zmian społecznych i gospodarczych. Priorytetem w zakresie edukacji ekologicznej jest wykształcenie świadomości ekologicznej u przeważającej części społeczeństwa przekonanie ludzi o konieczności myślenia i działania według zasad ekorozwoju. - 49 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA Lista priorytetów krótkookresowych i długookresowych do 2011r. Źródła finansowania Dziedzina ochrony środowiska Edukacja ekologiczna Rodzaj działalności i inwestycji Termin realizacji Wykonawca Źródło finansowania 1. szerzenie wiedzy ekologicznej Praca ciągła Samorząd gminy, powiat, szkolnictwo 2. wdrażanie zasad dobrej praktyki rolniczej Praca ciągła Samorząd gminy, powiat, ODR Budżet państwa, środki własne, WFOŚiGW, Fundusze strukturalne, fundusze ekologiczne j.w. 3. wdrażanie programów rolnośrodowiskowych Praca ciągła Agencje j.w. 4. promocja walorów i produktu turystycznego, agroturystyki Praca ciągła - 50 - Samorządy lokalne, gmina PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA 4. Kontrola programu Kontrola realizacji programu ochrony środowiska wymaga oceny stopnia realizacji przyjętych w nim celów i działań, przewidzianych do wykonania w określonym terminie. Należy systematycznie oceniać też stopień rozbieżności między założeniami a realizacją programu oraz analizować przyczyny tych niespójności. Podstawowe działania mające na celu kontrolę wdrażania programu to : - sporządzenie raportu co dwa lata, oceniającego postęp wdrażania programu ochrony środowiska - aktualizacja celów krótkoterminowych na następne dwa lata - aktualizacja polityki długoterminowej co cztery lata Kontrola wdrażania i oceny realizacji programu będzie się opierać na: 1. Monitoringu środowiska - stanu i zmian presji na środowisko; Państwowy Monitoring Środowiska ma za zadanie wspomaganie działań na rzecz ochrony środowiska poprzez informowanie administracji rządowej i samorządowej oraz społeczeństwa o: o dotrzymywaniu norm jakości środowiska oraz identyfikacji obszarów występowania przekroczeń, o skuteczności realizacji programów naprawczych, o skuteczności realizowania polityk, programów i strategii ochrony środowiska, na każdym szczeblu zarządzania, o przyczynach zamian jakościowych zachodzących przyczynowo-skutkowych występujących w środowisku, o powiązaniach pomiędzy emisją i misją o stanie środowiska - 51 - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA 2. Monitoringu wdrażania Programu - polegał on będzie na ocenie w zakresie: a). określenia stopnia realizacji przyjętych celów, b). określenie stopnia rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami a rzeczywistym ich wykonaniem, c). analizy przyczyn rozbieżności, Analiza przyczyn rozbieżności powinna obejmować: a) możliwości finansowych realizacji działań i poszczególnych zadań, b) możliwości techniczne wykonania zadań, c) stopnia zaangażowania instytucji odpowiedzialnych za realizację działań, d) reakcji społeczeństwa na propozycje zawarte w Programie, e) aktualnych priorytetów, określonych w dokumentach rządowych i wojewódzkich, 3. Monitoringu skutków realizacji Programu – prowadzony będzie poprzez ocenę: a. poprawy standardów jakości środowiska, b. poprawa poziomu i jakości życia mieszkańców, c. aktywność i reakcja społeczeństwa, Główne mierniki w tym zakresie to: o stopień zmniejszenia zanieczyszczeniem różnicy środowiska, między a faktycznym zanieczyszczeniem dopuszczalnym na danym terenie, o ilość zużywanej energii, materiałów, wody, wytwarzanych odpadów itd. W przeliczeniu na jednostkę dochodu narodowego lub wielkość produkcji lub mieszkańca, o stosunek uzyskiwanych ponoszonych nakładów, - 52 - efektów ekologicznych do PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY POLICZNA BIBLIOGRAFIA: 1. Kurowski M.: Rozpoznawanie wartości przyrodniczych gminy Policzna. Radomsko Kieleckie Towarzystwo Przyrodnicze, Pionki 1998, 2. Krajowy Program Ochrony Środowiska, 3. Mazowieckie Biuro Planowania Przestrzennego i Rozwoju Regionalnego, 2003 „Program Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego”, Warszawa, 4. Przedsiębiorstwo Geologiczne „Polgeol” S.A. „Program Ochrony Środowiska Dla Powiatu Zwoleńskiego” Warszawa 2003, 5. Zarząd Gminy Policzna, 2001 „Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Gminy Policzna”, 6. „Strategia Rozwoju Gminy Policzna”, 7. www.policzna.ugm.pl - 53 -
