zasady ustroju politycznego
advertisement
ZASADY USTROJU POLITYCZNEGO Dr Grzegorz Koksanowicz Dr Sławomir Patyra wyk. 1 Egzamin-test - Konstytucja 2 kwietnia 1997r. - „Polskie Prawo Konstytucyjne” pod red. Wiesława Szydło ZASADY USTROJU POLITYCZNEGO PAŃSTWA 1. Zasada suwerenności (zasada zasad) Suwerenność – niezależność, samodzielność, zdolność do samodzielnego ponoszenia odpowiedzialności za swoje działania Suwerenność zewnętrzna: Odnosi się do państwowości np. państwo prowadzi własna politykę zagraniczną a nie narzuconą z zewnątrz. Suwerenność wewnętrzna: Jej przyczyn powstania można doszukiwać się we wczesnym średniowieczu. Władca suwerenny to taki kto ma prawo wydawania rozkazów wszystkim a sam nie podlega niczyim rozkazom. Bodin (1576) pierwszy opisał istotę władzy suwerennej. Suweren jest monarchą 1) władza suwerenna monarchy jest niepodzielna jest prawodawca, sędzią i wykonawca 2) niepozbywalność władzy 3) pierwotny charakter władzy suwerennej - monarcha mógł każdemu zawłaszczyć majątek – jednostka nie miała praw Russo (1776) według niego władza suwerenna to naród, monarcha jest funkcjonariuszem państwa. Wszyscy ludzie są suwerenami – to wolność i prawa są niepozbywalne i nie podzielne. To matka natura dała to prawo. Russo nie wierzył w Boga. 1) Każda ustawa ma być zatwierdzona w drodze referendum 2) Przedstawiciele mają ściśle stosować się do konstrukcji wyborczych 3) Przedstawiciele nie mogą mieć żadnej władzy własnej Konstytucja Marcowa 1921 r. (najbardziej liberalna) Koncepcja ograniczonej suwerenności (1952r.) suwerenem jest lud pracujący miast i wsi, nie wszyscy są adresatami wolności praw robotnicy chłopi – suwereni, ta koncepcja przetrwała do 20 grudnia 1989r. Art.4 ust.1 i 2 konstytucji Są 2 formy sprawowania władzy przez naród (nawiązują do poglądów Russo) 1) Naród sprawuje władzę przez przedstawicieli Referendum – ust. 14 marca 2003r. Inicjatywa ustawodawcza obywateli – ust 24 czerwiec 1999r. Konstytucja wprowadziła możliwość wnoszenia inicjatywy ustawodawczej przez obywateli art.118 ust.2 wcześniej tego nie było. 1 Art. odnoszące się do referendum w konstytucji: Art.125 referendum ustawodawcze Art.90 ust.3 referendum ratyfikacyjne w pewnej kategorii umów międzynarodowych Art. 235 ust. 6 referendum konstytucyjne zatwierdzenie zmian w konstytucji, jeśli takowe mogły by wystąpić Art.170 referendum lokalne – o tym mówi konstytucja, ustawa z 15 wrzesień 2000r. o referendum lokalnym Referendum (głosowanie ludowe) - forma głosowania o charakterze powszechnym, najbliższe ideałowi demokracji bezpośredniej, w której udział mogą brać wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania (tj. mający czynne prawo wyborcze). W czasie referendum obywatele całego państwa lub jego części wyrażają swoją opinię w kwestii poddawanej głosowaniu. Referenda można podzielić według różnych kryteriów na: obligatoryjne i fakultatywne, opiniotwórcze i wiążące oraz ogólnokrajowe i lokalne. Referendum w Polsce Podstawą prawną przeprowadzania referendum lokalnego jest Konstytucja RP oraz ustawy: ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym - ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym Referendum lokalne Referendum lokalne może zostać przeprowadzone na obszarze gminy, powiatu bądź województwa, w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców bądź wcześniejszego odwołania organu stanowiącego (rady gminy, rady powiatu, sejmiku województwa, bądź organu wykonawczego gminy (wójtów, burmistrzów, prezydentów miast). Odbywa się ono z inicjatywy organu stanowiącego lub na wniosek mieszkańców uprawnionych do głosowania w liczbie: 10% mieszkańców gminy (powiatu), 5% mieszkańców województwa. Wymagana frekwencja wynosi 30%. Referendum ogólnokrajowe Referendum polega na udzieleniu, na urzędowej karcie do głosowania, odpowiedzi pozytywnej "Tak" lub negatywnej "Nie" na postawione pytania albo na wyborze między zaproponowanymi wariantami rozwiązań. Referendum ma charakter powszechny. Mogą w nim wziąć udział obywatele polscy, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat. Ponadto nie są pozbawieni praw publicznych lub praw wyborczych, oraz nie są ubezwłasnowolnieni. Oprócz powszechnego charakteru głosowania, właściwie dla istoty referendum jest uznanie, że głosujący biorą w nim udział na zasadzie równości. Oznacza to, że żadna z osób głosujących nie może oddać więcej niż jednego głosu. Oprócz tego panuje zasada tajności, która gwarantuje indywidualne wyrażenia woli. Każdy uprawniony samodzielnie wyraża swoją wolę poprzez oddanie głosu. Konstytucja i ustawa o referendum ogólnokrajowym wyróżniają trzy rodzaje referendum ogólnokrajowego: referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa, - referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikacje umowy międzynarodowej, na podstawie której RP przekazuje organizacji narodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach, - referendum w sprawie przyjęcia ustawy zmieniającej Konstytucję RP. 2 Dwie ostatnie maja charakter skonkretyzowany gdyż dotyczą uchwalonej już przez Sejm i Senat ustawy oraz umowy międzynarodowej zawartej przez Radę Ministrów, na ratyfikację, której obywatele mają wyrazić zgodę. Wątpliwe jest pojęcie „sprawy o szczególnym znaczeniu”. Przedmiotem tego referendum mogą stać się sprawy jedynie o charakterze ogólnym, które nie zastępują działań właściwych organów państwowych lecz konkretyzują późniejszą treść rozwiązań podejmowanych przez odpowiednie organy. Dlatego przedmiotem tego głosowania nie może być jakakolwiek kwestia już wcześniej uregulowana. Zgodnie z Konstytucją RP referendum (jedynie fakultatywne) może zarządzić: 1. Sejm RP bezwzględną większością głosów w obecności przynajmniej połowy ustawowej liczby posłów; 2. Prezydent za zgodą Senatu (przy warunkach jw.) Referendum ogólnokrajowe jest wiążące przy frekwencji powyżej 50%, jeśli frekwencja jest niższa, wynik referendum ma charakter jedynie opiniodawczy. Konstytucja RP nie przewiduje instytucji referendum obligatoryjnego. Historia referendów w Polsce Pierwsze referendum w III Rzeczypospolitej zostało przeprowadzone 18 lutego 1996 roku i dotyczyło powszechnego uwłaszczenia obywateli. Prezydent może z własnej inicjatywy lub z impulsów płynących np. z jego kancelarii za zgodą senatu może wydać zgodę na przeprowadzenie referendum art. 64 zgoda w ciągu 14 dni Referendum może zarządzić sejm art. 125 u.2 Inicjatywę w zakresie referendum mogą zgłosić art.64 - senat - Rada Ministrów - Sejm z własnej inicjatywy - komisja sejmowa - grupa co najmniej 69 posłów - grupa co najmniej 500 tys. obywateli Nie mogą zgłosić inicjatywy w 3 sprawach: 1. wydatki i dochody państwa 2. obronność państwa 3. amnestia (darowanie lub łagodzenie kar dla przestępców) Wiążący charakter referendum występuję gdy udział wzięło w nim więcej niż 50% obywateli Referendum lokalne poprzeczka 1/3 aby było wiążące Wykład 2. Zasada podziału władzy 3 1) podział władzy wg Monteskiusza 2) system rządów współczesnych 3) konstytucyjny system organów państwowych Ad.1 Podstawowe założenia Monteskiusza Jak ma być skonstruowany aparat władzy aby człowiek w państwie mógł realizować swoje wolności polityczne Wolność polityczna – żyjemy w państwie dobrze, uczciwie rządzącym Klasyfikacja ustroju Monteskiusza na podstawie własnych doświadczeń: 1) Despocja –tyrania - (nie można tu jednostce żyć swobodnie gdyż tyrania zaspokaja potrzeby tylko jednostki tyrana a nie całej społeczności) 2) Anarchia – jednostka tez nie może żyć swobodnie Monteskiusz stwierdził ,że anarchia niczym nie różni się od tyranii, każdy anarcha jest dla siebie tyranem. 3) Republika: a) oligarchiczna – tu jednostka też nie może realizować wolności politycznych b) demokratyczna - to ustrój gdzie rządzi większość to tez nie jest dobre dla jednostki 4) Monarcha Konstytucyjna - jest godna dla jednostki - jeżeli rządzi mądry monarcha –ograniczony konstytucja (konstytucje straż prawa, wolności) Trójpodział władzy to podział sfer funkcjonowania państwa, spopularyzowany przez francuskiego myśliciela oświecenia, Monteskiusza. Wedle założeń Monteskiusza władza dzieliła się na: - władzę ustawodawczą stanowioną obecnie najczęściej przez parlament, który tworzy prawo, - władzę wykonawczą będącą w rękach króla/innego monarchy/prezydenta lub rządu, który wprowadza prawo w życie, - władzę sądowniczą sprawowaną przez sądy i trybunały, wydające wyroki na podstawie obowiązującego prawa. Równoważenie się władz Wszystkie trzy rodzaje władzy powinny być równorzędne, niezależne od siebie i jednocześnie nawzajem się kontrolować. Dzięki temu państwo funkcjonuje bez zakłóceń. Powierzenie całej władzy jednej osobie lub instytucji prowadzi do nadużyć. Trójpodział zyskał uznanie jeszcze w XVIII w. Obecnie jest to najbardziej rozpowszechniony system sprawowania władzy na świecie. W Polsce Polska, podobnie jak wszystkie kraje cywilizacji zachodniej znajduje się w strefie trójpodziału władzy. Mimo że koncepcja trójpodziału władzy jest dominująca, należy pamiętać, że nie da się wszystkich organów administracji/władzy państwowej zakwalifikować do jednego z trzech elementów tegoż podziału, bowiem takich organów jak np. NIK bądź Rzecznik Praw Dziecka nie da się "przypisać" do władzy ustawodawczej, wykonawczej czy sądownicze Największym dziełem Monteskiusza było składające się z trzydziestu jeden ksiąg O duchu praw (De l'esprit des lois, 1748), w którym dokonał analizy znanych ówcześnie form ustrojowych. 4 Monteskiusz wyszedł od koncepcji prawa naturalnego, wywodząc (w niezgodzie z Hobbesem), że prawo stanowione zostało ustanowione dla poskromienia dzikości natury. Przy tworzeniu prawa należy brać pod uwagę naturalne uwarunkowania, które kształtują ducha praw. Do tych uwarunkowań należą: wielkość terytorium państwa, klimat, religia, obyczaje, historia, formy gospodarowania oraz zasady rządzenia. Monteskiusz wyróżnił trzy formy państwa: - despotia, w której zasadą rządzenia jest strach, monarchia, w której rządy odwołują się do honoru, - republika, która może mieć ustrój demokratyczny (oparta jest wtedy na cnocie) albo arystokratyczny (oparta wtedy na umiarkowaniu warstw rządzących). Monteskiusz uważał, że o jakości państwa stanowi gwarantowanie przez nie wolności obywateli. Filozof wysunął myśl, że sprzyja temu ograniczenie władzy, a zwłaszcza jej podział. Należy oddzielić władzę zajmującą się ustanawianiem praw od władzy wprowadzającej w życie jej postanowienia; sądy zaś powinny być całkowicie niezależne od władz państwowych. Dzięki temu sędziowie, nie obawiając się nacisków ze strony władzy, mogliby wydawać sprawiedliwe wyroki. Do sądu mógłby wówczas odwołać się obywatel, który czułby się pokrzywdzony decyzją któregoś z urzędów. Monteskiusz postulował również powołanie dwuizbowego parlamentu jako władzy ustawodawczej, z prawem weta dla rządu. Spopularyzował w ten sposób klasyczną definicję trójpodziału władzy. Filary koncepcji Monteskiusza 1) rozdzielenie władzy : władza ustawodawcza legislacja władza wykonawcza – egzekutywa władza sądownicza – judykatywa Funkcja – każda z tych władz ma mieć swoje zadania , każda musi robić co innego 2) równowaga – zagwarantowanie przez system hamulców władzy mechanizmy powiązań władza ustawodawcza - kontroluje wykonawcza - te obie kontrolują sądowniczą Monteskiusz uważa, że monarcha powinien mieć prawo rozwiązania, skrócenia kadencji parlamentu. Monarcha powinien mieć prawo veta 1) władza nad sakiewką (parlament powinien mieć władzę nad powstawaniem budżetu, wydatkami pieniędzy przez dwór) w Wielkiej Brytanii walka o to trwała 400lat. 2) odpowiedzialność prawno-karna (wobec urzędu królewskiego, który nadużywają władzy) - król nie może czynić źle, - król nie może działać sam, - każdy dekret króla musiał być podpisany przez ministra. Czasami minister odmawiał podpisania dekretu z czasem stało się tak, że król musi robić tak jak chcą ministrowie, bo jak zrobi inaczej i tak mu nie podpiszą dekretu. - namawianie władzy wykonawczej przez parlament Władza sądownicza to taka niby władza - sędziowie to usta ,które wypowiadają prawo 5 Najważniejszymi są monarcha i parlament. Monarcha – powołuje sędziów – kadencjami Władza sądownicza rozstrzyga spory parlamentu i monarchy. 3) współdziałanie pomiędzy władzami system rządów nie może być oparty na przeszkadzaniu sobie – muszą istnieć elementy współpracy. Władza ustawodawcza – wspiera monarchę Władza wykonawcza – wspiera władzę ustawodawczą w tworzeniu prawa Bazują na koncepcji Monteskiusza - system prezydencki oraz system parlamentarny - na tych systemach opiera się współczesne państwo System prezydencki – nacisk na 2 filary Monteskiusza: rozdzielanie i równowaga, współdziałanie prawie nie występuje. System parlamentarny – nacisk na 3 filar współdziałanie (pomieszanie władzy ustawodawczej i wykonawczej) System prezydencki 1) Monokratyzm – władza wykonawcza – prezydent 2) Nie istnieje mechanizm odpowiedzialności politycznej władzy wykonawczej przed parlamentem 3) Prezydent nie może rozwiązać parlamentu System parlamentarny 1) Dualistyczna egzekutywa (dualistyczna władza wykonawcza, monarcha-rząd monarchy . prezydent – rząd republika) 2) Odpowiedzialność rządu przed parlamentem 3) Możliwość rozwiązania parlamentu przez głowę państwa (monarcha, prezydent) System prezydencki (republikanie, demokraci) - funkcjonuje w Stanach Zjednoczonych (USA) próbowano go wprowadzić w Salwadorze, Ameryce Południowej, Tajlandii, Kambodży - Konstytucja obowiązuje tam ponad 200lat, - prezydenta nie można się pozbyć, - prezydent wpływa na parlament, - prezydent ma zaprzyjaźnionych kongresmanów, którzy wnoszą projekty ustaw - prezydent wnosi projekty ustaw za pośrednictwem zaprzyjaźnionych kongresmanów. kadencja izby parlamentarnej - 2 lata - prezydent nie może rozwiązać parlamentu System parlamentarny (Europa) W Europie występuje w kilku odmianach: 1. model westminsterski (Wielka Brytania) jest najmniej kopiowany 2. model kanclerski (Niemcy) 3. model pół prezydencki (Francja) 6 Pozostałe państwa europejskie czerpią po trochu z każdego z tych 3 modeli w tym m.in. Polska. Model Westministerski Silna pozycja rządu – rząd kontroluje parlament , każdy członek rządu musi się wywodzić z parlamentu. Prawo inicjatywy ustawodawczej – posłowie Monarcha panuje nie rządzi, zwołuje parlament i odwołuje na wniosek premiera, który rządzi. Model kanclerski Prezydent – jest tylko reprezentantem państwa (kraju) Rząd federalny z kanclerzem na czele wykonuję całą politykę rządu , państwa. Model pół prezydencki Polityka państwa – silna pozycja prezydenta jest prawie tak wysoka jak pozycja prezydenta USA. Prezydent jest arbitrem polityki Prezydent może rozwiązać parlament Prezydent może rozpisać referendum Prezydent jest nazywany reprezentantem narodu. Koabitacja – współzamieszkiwanie, zgodnie (z francuskiego) 1) stan kiedy prezydent jest z tej samej partii co rząd (małżeństwo) 2) kiedy jest inna partia (na odwrót) prezydent często ustępuje rządowi – kiedy musi Również w Polsce prezydent i rząd z różnych obozów politycznych szkodzą sobie, nie tak jak we Francji pomagają sobie. Polski system organów państwowych Art. 10 Konstytucji Ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. 1921r. konstytucja marcowa – silny parlament, słaby prezydent pismo przeciw J. Piłsudskiemu (słaby prezydent obawa że będzie nim J. Piłsudski.) 1947r. mała konstytucja – sejm, sądy 1935r. konstytucja kwietniowa – silna prezydentura (napisali ją dla J. Piłsudskiego) 1992r. przywrócenie podziału władzy, prezydenta - b. silna 1) władza ustawodawcza – sejm i senat 2) władza wykonawcza – prezydent RP i Rada Ministrów 3) władza sądownicza – sądy i trybunały stan wojenny – prezydent może wydać stan wyjątkowy na wniosek RM na czas określony. WYKŁAD 3 Egzamin dn. 19 czerwca 2011 r.!!! 8 :30 7 TEST – 10 PYTAŃ (M.IN. ZASADY NACZELNE) ZASADA SUWERENNOSCI NARODU – ZWRÓCIC UWAGĘ NA WAŻNE RZECZY NP. CECHY WŁADZY SUWERENNEJ - NIEPODZIELNOŚĆ, NIEPOZBYWALNOŚĆ I PIERWOTNOŚĆ, PROBLEMTYKI MANDATU IMPERATYWNEGO, INSTYTUCJE REFERENDUM, KTO ZARZĄDZA, JAKIE SĄ PODZIAŁY, CZY SĄ OBLIGATORYJNE? – WIADOMO ZE NIE MA, ZASADA PLURALIZMU POLITYCZNEGO, ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO, MODEL KONTYNENTALNY I AMERYKAŃSKI KONTROLA KONSTYTUCYJNOŚCI PRAWA, TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY CECHY PAŃSTWA PRAWNEGO, ZASADY, MATERIALNE PAŃSWTO PRAWNE FORMALNE PANSTWO PRAWNE, FORMALIZM, PODSTAWOWE ZASADY, PODZIAŁ WŁADZY, SYSTEM RZĄDÓW PARLAMENTARNYCH SUWERENNOSC, PRZEDSTAWICIELSTWO, REFERENDUM, ZASADY DEMOKRATYCZNE PAŃSWTO PRAWNE – BĘDZIE NA PEWNO, PLURALIZM POLITYCZNY - JAK NAJBARDZIEJ DECENTRALIZACJA – NIE BĘDZIE JEJ NA EGZAMINIE Zasada demokratycznego państwa prawnego – to nie jest zasada od do. Na jej treść składa się szereg zasad szczegółowych. Np. zasady przyzwoitej legislacji, zasada bezpieczeństwa prawnego Instytucja kontroli konstytucyjności prawa – jedną z cech demokratycznego państwa prawa jest konstytucjonalizm. Kontrola konstytucyjności prawa: System kontroli parlamentarnej system kontroli pozaparlamentarnej - kontrola ta może być zinstytucjonalizowana; Wyróżniamy dwa modele: - i niezinstytucjonalizowana; - model amerykański - model kontynentalny W modelu amerykańskim kontrola została powierzona sądom powszechnym, natomiast w modelu kontynentalnym kontrolę tę sprawuje jeden wyspecjalizowany organ (w Polsce – Trybunał Konstytucyjny). Nadrzędność pozytywna – Nadrzędność negatywna – zakaz tworzenia norm niezgodnych z konstytucją I tu mamy kontrolę i instytucjalności prawa. Mamy dwa modele: system kontroli parlamentarny i system ... Negatywne (zakaz pozytywne (wszystkie Nadrzędne organy uprawnione (konstytucyjne) tworzenia aktów kompetencją prawnych prawotwórczą mają prawo rozwoju niezgodnych z konstytucją Kontrola konstytucyjna prawa SKP - System SKPp kontroli Z NZ MA MK 8 N – Nadrzędne (konstytucyjne) P – pozytywne (wszystkie organy uprawnione kompetencją prawotwórczą mają prawo rozwoju instytucjonalny. Zinstytucjonalizowana kontrola polega na tym, że w łonie parlamentu wyodrębnia się komisje której powierza się ocenę danego aktu za zgodność z konstytucją ale opinie te nie są wiążące dla Parlamentu. Niezinstytucjonalizowana kontrola na każdym etapie parlament ma dbać o zgodność. System pozaparlamentarny sprawują organy niezależne od parlamentu. Model amerykański i kontynentalny. W Polsce TK został utworzony w 1982r a zaczął działać w 1985r bo nie było ustawy na podst. której miał działać. W latach 1980 obowiązywała konstytucja PRL (zasada jedności i jednolitości władzy – piramida – sejm jednoizbowy). W 1985r ustawa – rozwiązanie jeżeli TK stwierdzi niekonstytucyjność to przekazuje orzeczenie do sejmu i nad tym sejm głosuje i może 2/3 głosów odrzucić. W konstytucji art. 190 orzeczenia TK maja moc powszechnie obowiązującą. Kontrola pozaparlamentarna – sądy powszechne w modelu amerykańskim i TK w modelu kontynentalnym. Cechy kontroli konstytucyjności prawa w modelu amerykańskim: Ukształtował się jako pierwszy; cechy: 1) Zdekoncentrowany charakter; 2) Uniwersalność kontroli; 3) Konkretność; 4) Względność; 5) Wyłącznie następczy charakter kontroli. Ad. 1. W systemie tym nie ma jednego organu tylko kontrola konstytucyjności prawa zostaje powierzona wszystkim sądom powszechnym. Ad. 2. Kontroli tej podlegają wszystkie akty normatywne i wszystkie działania urzędowe. Konkretność kontroli polega na tym, że jest ona sprawowana przy okazji rozpatrywania przez Sąd konkretnej sprawy i tylko wtedy, gdy jedna ze stron podniesie zarzut niekonstytucyjności wobec aktu na podstawie którego sąd miałby wydawać orzeczenie. Sąd amerykański nigdy nie będzie badał z urzędu czy akt normatywny jest zgodny– zawsze na zarzut strony. Ad. 3. Oznacza że uznanie przepisu za niekonstytucyjny powoduje że sąd pomija go przy wydawaniu orzeczenia. Nie oznacza to jednak wyeliminowania tego przepisu z porządku prawnego. Ad. 5. Wyłącznie represyjny. Jeżeli akt wchodzi w życie to kontrola następcza (bo sprawują ja sądy powszechne nad aktami które już weszły w życie). Granica pomiędzy prewencyjnym wstępnym a następczym to granica wyznaczona momentem wejścia w życie aktu normatywnego. Cechy kontroli konstytucyjności prawa w modelu kontynentalny: Kontrola ma charakter: 1) Skoncentrowany; 2) Przedmiotowo ograniczony; 3) Abstrakcyjny; 4) Bezwzględny; 5) Zarówno wstępny jak i następczy; Ad. 1) jeden organ wyodrębniony, niezależny od organu władzy ustawodawczej (w Polsce – Trybunał Konstytucyjny). Ad. 2) w Polsce – generalnie normy prawne podlegają konstytucyjności, wszystkie akty ale nie do końca, np. jest spór dot. aktów prawa miejscowego, są stanowiska, że na pewno w trybie kontroli nie zostanie to rozpoznane przez Trybunał Konstytucyjny. Ad. 3) oznacza, że kontrola konstytucyjności sprawowana jest w oderwaniu od indywidualnych przypadków stosowania prawa. Jest ona dokonywana w oparciu o ogólne przekonanie o niekonstytucyjności danej normy prawnej. Wyjątki na rzecz konkretności: skarga konstytucyjna i pytanie prawne art. 193K SKARGA KONSTYTUCYJNA ART. 79 Konstytucji stanowi, że każdy ma prawo wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności ustawy lub innego aktu normatywnego (środek wolności prawa jednostki). Wymogi formalne skargi: 1) Skarga konstytucyjna może dotyczyć wyłącznie praw i wolności określonych w Konstytucji;(na ustawę nie) 9 2) Żeby złożyć skargę konstytucyjną musimy wyczerpać tzw. tok instancji (musimy wyczerpać zwykły tok instancji i dopiero, kiedy uzyskamy ostateczne orzeczenie możemy wnosić skargę do Trybunału Konstytucyjnego); druga instancja jest ostateczna nawet jeżeli przysługuje skarga kasacyjna (można wnosić kasację i skargę konstytucyjną równocześnie). Wyrok sądu II instancji jest ostateczny i przysługuje nam skarga kasacyjna, jeśli chcemy skorzystać ze skargi to liczy się termin 3 miesięcy od dnia otrzymaniadoręczenia nam wyroku drugo-instancyjnego). Skargi nie możemy sami sporządzić. Istnieje przymus adwokacko-radcowski; Od tego wymogu zwolnieni są we własnych sprawach osoby zajmujący stanowiska prawnicze oraz doktorzy profesorzy habilitowani Zarzut; (skarżymy podstawę prawną wydania ostatecznego rozstrzygnięcia) 3) Zarzut jaki stawiamy w skardze konstytucyjnej – podstawą prawną ostatecznego rozstrzygnięcia (znajduje się w uzasadnieniu).Skarga konstytucyjna jak trafi do Trybunału w ciągu 60 dni może w sprawie wziąć udział RPO który jest zawiadamiany. Ad. 4) jeżeli trybunał stwierdzi, że dany przepis jest niezgodny z konstytucją, to przepis ten jest wyeliminowany z porządku prawnego państwa. Przepis traci moc w momencie opublikowania wyroku w publikatorze urzędowym; DzU lub MP (jeśli to było rozporządzenie). Ad. 5) granica –moment wejścia w życie ... Kontrola jest przewidziana przez Prezydenta. Przed podpisaniem ustawy może skierować ją do Trybunału Konstytucyjnego. Na egzamin art. 188-197 o Trybunale Konstytucyjnym z Konstytucji na egzamin!!!!!! Na egz. Np.: 1. Czy trybunał konstytucyjny jest organem kadencyjnym? NIE, dlatego, że Trybunał nie jest organem karnym trybu Skład trybunału … 2. wybiera się sędziów wyróżniających się wiedzą prawniczą: - może być wybrana osoba, która ma 10m lat stażu wykonywania zawodu prawniczego. Od tych wymogów zwolnieni są doktorzy habilitowani i doktorzy nauk prawnych. Kompetencje określone są w art. 188 konstytucji.!!! Spory kompetencyjne pomiędzy organami centralnymi i zarazem konstytucyjnymi ( nie każde) Art. 189 –musi być centralny i konstytucyjny (jeżeli tylko centralny to nie). Art. 131 stwierdza istnienie przeszkody przejściowej i powierza Marszałkowi Sejmu. Podmioty uruchamiające art. 191 Art. 190 – charakter orzeczeń , powszechnie obowiązujące, ostateczne (orga omes – skutek) przepis traci moc. Zasada że orzeczenie wchodzi w życie z opublikowaniem. Wyjątki : termin odroczony o 18 miesięcy ustawa, inny przepis 12 miesięcy. ZASADA PLURALIZMU POLITYCZNEGO: W płaszczyźnie prawno-konstytucyjnym występuje w ujęciu szerokim: art. 12 i w ujęciu wąskim: problematyka partii politycznej (art.11 oraz 13 Konstytucji) Art. 11 wyraża zasadę pluralizmu politycznego jako zasada ustrojowa oparta jest na trzech filarach 1) Uznanie wielości partii politycznych; 2) Uznanie równości partii politycznych; 3) Na określeniu demokratycznego charakteru partii politycznych; Ad. 1. Można mówić o pluralizmie politycznym tylko wówczas, gdy w danym państwie zostały stworzone gwarancje dopuszczające wielość partii politycznych. Partie są równe mają taki sam statut. Art. 11 Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. - Czy ta wolność jest niczym nieograniczona czy są jakieś zakazy tworzenia sformułowane na poziomie konstytucyjnym - określa to Art. 13 konstytucji. Obecnie w Polsce mamy zarejestrowanych 80 partii politycznych. 10 Są trzy tryby tworzenia partii politycznych: -Tryb ewidencyjny (najbardziej liberalny, już go nie ma), charakteryzował się tym, że partie w tym systemie powstają w sposób swobodny. Wystarczyła uchwała np. 15 osób i już partia mogła funkcjonować od momentu powzięcia uchwały... W 1997 roku uchwalono nową ustawę o partiach politycznych i przyjęto w niej tryb rejestracyjny. Administracyjny (ten system nie przystaje do rozwiązań demokratycznego państwa prawnego, albowiem w systemie tym utworzenie partii uzależnione jest od otrzymania zezwolenia od wydania decyzji adm . - rejestracyjny (ustawodawca tworzy pewne warunki od których uzależnia utworzenie partii politycznych) Co trzeba zrobić, aby założyć partię polityczną? - reguluje to art. 11 ustawy (konstytucyjna definicja partii politycznych) RP Polka zapewnia wolność działania partii politycznych... Obecna ustawa tryb rejestracyjny. Metody demokratyczne to inaczej metody zgodne z prawem. Równość partii wobec prawa – chodzi o to, żeby status każdej partii politycznej w świetle prawa był taki sam, aby start tej partii był identyczny – wobec prawa; to także równość traktowania partii przez inne instytucje. Demokratyczny charakter partii politycznych – chodzi o wymiar wewnętrzny (partia jako organizacja wewnątrz siebie miała zasady demokratyczne) i zewnętrzny (metody demokratyczne, którymi można się posługiwać celem objęcia władzy) .... 8:30 egzamin 11
