ZSP-Cw.-4 - Źródła prawa w nowożytnej Europie

ZSP-Ćw.-4
„Z historii źródeł prawa: ŹRÓDŁA
PRAWA W NOWOŻYTNEJ EUROPIE.
Podstawy programu kodyfikacji
prawa. Największe europejskie
kodeksy XVIII I XIX w.”
PODSTAWOWE POJĘCIA
Kodeks - usystematyzowany zbiór przepisów prawnych mający formę aktu
normatywnego regulującego pewną dziedzinę stosunków społecznych (z
założenia, winien obejmować całość regulacji prawnych dotyczących
określonej dziedziny prawa)
Kodyfikacja - proces – polegający na systematyzowaniu i łączeniu
większego zespołu przepisów prawnych z określonej dziedziny prawa w jedną
całość, tj. w jednolity, systematyczny zbiór, zwany kodeksem
- twórcą pojęcia „kodyfikacji”, człowiekiem, który terminu tego użyć miał, jako
pierwszy był (jak się najczęściej uznaje) wybitny angielski prawnik i filozof –
Jeremy Bentham (1748-1842)
IDEOLOGICZNE PODSTAWY PROGRAMU
KODYFIKACJI PRAWA – DOKTRYNA PRAWA
NATURY
FUNDAMENTALNE ZASADY DOKTRYNY PRAWNONATURALNEJ wg
GROTIUSA::
▬
obowiązek nienaruszania cudzej własności
▬ obowiązek wynagradzania szkód
▬ obowiązek dotrzymywania umów
▬ oraz obowiązek ponoszenia kary za popełnione przestępstwo
NAJWYBITNIEJSI TWÓRCY NOWOCZESNEJ SZKOŁY PRAWA NATURALNEGO I ICH TRAKTATY:
HUGO GROTIUS (1583-1645), znany również jako Huig de Groot, Hugo Grocio lub Hugo De Groot, były prawnik w Republice
holenderskiego. Traktaty: "Wolność Mórz " (Mare Liberum, 1609), "De iure belli ac Pacis libri tres" ("o Prawie wojny i pokoju: Trzy
Księgi"), 1625.
SAMUEL VON PUFENDORF (1632-1694) - niemiecki prawnik, filozof polityczny, ekonomista, polityk i historyk. Traktaty: "De iure
naturae et gentium" ("Prawa natury i narodów", 1672),
CHRISTIAN THOMASIUS (1655-1728) - niemiecki filozof i prawnik. Był jednym z najbardziej szanowanych i wpływowych
nauczycieli akademickich w swoich czasach. Odegrał on znaczącą rolę w popularyzacji Oświecenia w Niemczech. Traktaty:
"Fundamenta iuris naturae ac Gentium" ("Podstawowy doktryny prawa naturalnego i międzynarodowego", 1705)
CHRISTIAN WOLFF (1679-1754) - Wolff urodził się w mieście Breslau. Niemiecki filozof. Reprezentuje szczytowy okres
oświeceniowego racjonalizmu w Niemczech. Traktaty: "Theologia Naturalis" (1737), "Institutiones iuris naturae et gentium" ("Instytucje
prawa przyrody i prawa międzynarodowego" (1745).
CHARLES-LOUIS DE MONTESQUIEU (1689-1755) - francuski myśliciel społeczny i komentator polityczny, który żył w okresie
Oświecenia. Traktaty: "De l'Esprit des Lois" ("O Duchu Praw", 1748)
FRANÇOIS-MARIE AROUET (1694-1778), znany jako Wolter. Symbol francuskiego oświecenia: pisarz, historyk i filozof, znany z
dowcipu, zagorzały krytyk Kościoła katolickiego. Traktaty (prace): "Dictionnaire philosophique" ("Słownik filozoficzny", 1764).
BARUCH (BENEDYKT) SPINOZA (1632/77) - żydowsko-holenderski filozof. By położyć podwaliny dla 18 wieku Oświecenia.
Traktaty: "Traktat teologiczno-polityczny", (1670).
GOTTFRIED WILHELM VON LEIBNIZ (1646-1716) - niemiecki matematyk i filozof. Zajmuje poczesne miejsce w historii
matematyki i historii filozofii. Traktaty: "Discours de métaphysique" ("Rozprawa o Metafizyce", 1686),
JOHN LOCKE (1632-1704) - powszechnie znany jako Ojciec klasycznego liberalizmu. Angielski filozof i lekarz, uważany za jednego z
najbardziej wpływowych myślicieli oświecenia. Traktaty: "Kwestie dotyczące prawa natury" (1664), "Dwa traktaty o Rządzie" (1690)
GAETANO FILANGIERI (1752-1788) - włoski prawnik i filozof. Traktaty: "La Scienza della legislazione" ("Nauka prawa", 1780)
CESARE BECCARIA (1738-1794) - włoski prawnik, filozof i polityk. Przeciwnik tortur i kary śmierci, Traktaty: "Dei delitti e delle
pene" ("Przestępstwa i kary", 1764)
ZAŁOŻENIA NOWOCZESNEGO KODEKSU PRAWA
ZASADY OGÓLNE:
▬
Kodeks, jako „prawo nowe”
▬
Kodeks, jako „prawo świeckie” (laicyzacja prawa)
▬
idea „Dobra ogółu” (utylitaryzm)
ZAŁOŻENIA TECHNIKI LEGISLACYJNEJ:
▬
Jednolitość
▬
Wyłączność
▬
Zupełność
▬
Jasność (przejrzystość, zrozumiałość, czytelność)
▬
Pewność
▬
Krótkość kodeksu
REALIZACJA PROGRAMU KODYFIKACJI PRAWA.
EFEKTY PRAC LEGISLACYJNYCH .
BAWARIA:
▬ 1751 – Bawarski kodeks kryminalny (Codex Iuris Bavarici Criminalis)
▬ 1753 - Bawarski kodeks procedury sądowej (Codex Iuris Bavarici Iudiciari)
▬ 1756 – Bawarski kodeks cywilny (Codex Maximilianus Bavaricus Civilis)
PRUSY:
▬ 1794 - Powszechne prawo krajowe dla państw pruskich (Allgemeines
Landrecht für die preussichen Staaten), popularnie zaś zwany Landrechtem
Pruskim
MONARCHIA HABSBURGÓW (KODYFIKACJE KARNE):
▬ Theresiana (Constitutio Criminalis Theresiana) - od imienia cesarzowej
Marii Teresy (1740-1780), którą wydano w roku 1768
▬ Leopoldina (Codice Leopoldina) – od imienia wielkiego księcia Toskany
Leopolda Habsburga (późniejszego cesarza Leopolda II [1790-1792]), z
roku 1786
▬ Josephina (Allgemeines Gesetz über Verbrechen und derselben
Bestrafung - Powszechny kodeks karny o zbrodniach i karach) – od imienia
cesarza Józefa II (1780-1790), z roku 1787
▬ Franciszkana (Strafgesetz über Verbrechen und schwere
Polizeiübertretungen – Księga ustaw na zbrodnie i ciężkie przestępstwa
policyjne) – od imienia cesarza Franciszka II (1792-1806), z roku 1803
FRANCJA (Wielka Kodyfikacja Napoleońska)
▬ 1804 -
Kodeks Cywilny Francuzów
Français, Code Napoleon, Code civi)
▬ 1806 –Kodeks
procéduere)
(Code civil des
Postępowania cywilnego
(Code de
▬ 1807 -
Kodeks handlowy
▬ 1808 -
Kodeks postępowania karnego (Code
▬ 1810 -
Kodeks karny (Code
(Code de Commerce)
d’instruction criminelle)
pénal)
Największe NOWOŻYTNE KODEKSY
CYWILNE:
▬
1804 - KODEKS CYWILNY FRANCUZÓW (Code civil
des Français, Code Napoleon, Code civi)
▬ 1811 - AUSTRIACKI KODEKS CYWILNY - ABGB
(Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch)
▬ 1896 - NIEMIECKI KODEKS CYWILNY - BGB
(Bürgerliches Gesetzbuch)
▬ 1907-1912 – SZWAJCARSKI KODEKS CYWILNY – ZGB
(Zivilgesetzbuch)