Jakościowe Metody i Techniki Badań - Socjologia

dr hab. Krzysztof Podemski ©
Jakościowe Metody i Techniki Badań Socjologicznych,
ramowy program wykładów w r.akad. 2010/11, wymogi egzaminacyjne, literatura
I. Zagadnienia wstępne:
1. Ilość i jakość jako kategorie. Definicje badań jakościowych.
2. Podstawowe różnice między podejściem pozytywistycznym i interpretatywnym.
3. Zwięzły przegląd klasycznych ujęć „socjologii jakościowej” (za: H.Schwartz, J. Jacobs,
Qualitative Sociology. A Method to Madness, The Free Press, New York 1979):
a) socjologia rozumiejąca: M. Weber, G.H.Mead, H. Blumer, F. Znaniecki, B. Glaser i A. Strauss
b) socjologia formalna: G.Simmel, E.Goffman, A. Schutz, H. Garfinkel, A. Cicourel
II. Techniki zbierania danych jakościowych:
1. badania terenowe („etnografia”):
a) obserwacja nieustrukturalizowana:
- obserwacja uczestnicząca
- inne formy obserwacji nieustrukturalizowanej
b) wywiad nieustrukturalizowany : pogłębiony (in-depth- inteview, IDI), swobodny, jakościowy
2. wywiady grupowe:
- zogniskowane wywiady grupowe (focused group interviews, FGI)
- inne formy wywiadów grupowych
3. techniki projekcyjne:
- klasyczne techniki psychologiczne
- technika „wydobywania metafor” G. Zaltmana
4. dokumenty osobiste („life history”)
- metoda biograficzna
- wywiad narracyjny F. Schűtze
5. dane wizualne
III. Techniki analizy danych jakościowych:
1. teoria ugruntowana (m.in. B.Glaser i A. Strauss, B.Miles i A.Huberman, K.Konecki)
2. analiza fenomenologiczna (m.in.A. Schutz, A. Giorgi, C.Moustakas)
3. analiza semiotyczna (m.in. R.Barthes, U.Eco)
4. analiza hermeneutyczna (m.in. P.Ricouer, H.Gadamer, Z. Krasnodębski)
5. analiza etnometodologiczna i konwersacyjna (m.in. H.Garfinkiel, M.Czyżewski)
6. analiza dokumentarna (m.in. R.Bohnsack, S.Krzychała)
7. programy komputerowe wspierające analizę jakościową (QSR Nudist, Etnograf, Atlas itp.)
IV. Najnowsze idee w badaniach jakościowych (m.in. N.Denzin, Y.Lincoln i
współpracownicy)
dr hab. Krzysztof Podemski ©
Ocena końcowa (egzamin): recenzja 1 z książek z części „zielonej”
(będzie uzupełniana w ciągu roku), dopuszczalne jest wyjście poza
listę, ale tylko po uprzedniej konsultacji ([email protected]):
Ocena końcowa będzie wpisana do indeksu dopiero po uzyskaniu zaliczenia z
ćwiczeń i raportu.
Wymogi:
1.dopuszczalne maksymalnie 3 recenzje na jednym roku z tej
samej pozycji (proszę to ustalić między sobą)
2. minimum 14 400 znaków ( 8 stron z 1800 znaków: Times
New Roman, 12, spacja 1,5)
3. recenzja powinna zawierać 3 elementy:
a) szczegółowy opis zastosowanej metodologii:
- problem badawczy,
- założenia teoretyczne,
- metody/techniki zbierania danych, zasady doboru próby,
- metody analizy danych
Jeżeli w/w/e informacje nie są podane bezpośrednio „kawa na
ławę”, należy próbować je „wyinterpretować” , „zrekonstuować”
, „wydobyć”
b) streszczenie najważniejszych wątków pracy, wniosków
c) uzasadnienie krytycznej (pozytywnej, mieszanej lub
negatywnej) opinii autora recenzji o recenzowanej pracy w
oparciu o posiadaną wiedzę metodologiczną ( w tym przez
odniesienie do odpowiednich lektur z części II. Literatura
metodologiczna a) i b), np. dotyczących wywiadu, badań
terenowych, obserwacji, metody biograficznej, analizy
konwersacyjnej, fenomenologii itd.) i socjologiczną
4. od momentu otrzymania prac do jej ocenienia muszę mieć do
dyspozycji co najmniej 7 dni.
5. praca musi spełniać wymogi pracy naukowej (m.in.
bibliografia, przypisy)
dr hab. Krzysztof Podemski ©
I. Wybrane współczesne przykłady badań jakościowych w naukach
społecznych
(książki do recenzji na egzamin, z wyjątkiem tych na czarno)
1. Arcimowicz K., Obraz mężczyzny w polskich mediach. Prawda. Falsz. Stereotyp, GWP,
Gdańsk 2003
2.Autobiografie czasów transformacji. Socjologowie krajów Europy Środkowej i Wschodniej,
red. J. Mucha i M.F. Keen, IFiS PAN, Warszawa 2006
3. Baranowska A., Techniki adaptacji do życia w instytucji totalnej. Na przykładzie żołnierzy
mieszkańców obozu Babilon w Iraku, Wyd. Adam Marszałek,Toruń 2008
4.Biedni o sobie i o swoim życiu, pr. zbior. pod E.Tarkowskiej, W. Warzywody, K. Wódz, BPS,
Śląsk, Katowice – Warszawa 2003
5.Bielska E., Studenci a liberalny system wartości w Polsce i Danii, GWP, Gdańsk 2006
6.Chmura-Rutkowska I., Ostrouch J., Mężczyźni na przełęczy życia,. Studium socjopedagogiczne,
OW Impuls, Kraków 2007
7.Cudze problemy. O ważności tego, co nieważne. Analiza dyskursu publicznego w
Polsce, pr. zbior.pod red. M.Czyżewskiego, K.Dunin i A.Piotrowskiego, Warszawa 1991
8.Czego nas uczy Radio Maryja? red.I.Krzemiński, Wyd. Akademickie i Profesjonalne,
Warszawa 2009
9.Dunn E., Prywatyzując Polskę. O bobofrutach, wielkim biznesie i restrukturyzacji pracy, Wyd.
Krytyki Politycznej, Warszawa 2008
10. Elity rządowe III RP: 1997-2004. Portret socjologiczny, red. J. Raciborski, Trio, Warszawa
2006
11.Fox K., Przejrzeć Anglików. Ukryte zasady angielskiego zachowania, WWL MUZA, Warszawa
2007
12.Galent M, Goddeeris I., Niedźwiedzki D., Migration and Europeisation. Changing identities
and values among Polish pendulum migrants and their Belgian employers, NOMOS,
Warszawa 2009
13.Grzymała – Kazłowska A., Konstruowanie „innego”. Wizerunki imigrantów w Polsce, Wyd.
UW, Warszawa 2007
14.Hall E.T, Hall M.R, Czwarty wymiar w architekturze. Studium o wpływie budynku na
zachowanie człowieka, WWL MUZA S.A., Warszawa 2001
15.Halawa ZM, Życie codzienne z telewizorem, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne,
Warszawa 2006
16.Horolets A., Obrazy Europy w polskim dyskursie publicznym, Uniwersitas, Kraków 2006
17.Inny – obcy. Wróg. Swoi i obcy w świadomości młodzieży szkolnej i studenckiej, red. E.
Nowicka, J. Nawrocki, Warszawa 1996
18.Jasiecki K, Elita biznesu w Polsce. Drugie narodziny kapitalizmu, Wyd. IFiS PAN, Warszawa
2002
19.Januszewska E., Dziecko czeczeńskie w Polsce. Między trauma wojenną a doświadczeniem
uchodźstwa, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010
20.Kamiński M.K., Gry więzienne. Tragikomiczny świat polskiego więzienia, Oficyna Naukowa,
Warszawa 2007
21.Karpińska G.E, Miejsce wyodrębnione że świata. Przykład łódzkich kamienic czynszowych,
PTL, Łódź 2000
dr hab. Krzysztof Podemski ©
22.Kaźmierska K., Biografia i pamięć. Na przykładzie pokoleniowego doświadczenia ocalonych z
Zagłady, ZW NOMOS, Kraków 2008
23.Kleszcz I., Wykorzystanie ukrytej obserwacji uczestniczącej w badaniu stylu życia szarej strefy ,
w: Kultura i Społeczeństwo, nr 2/ 2004, Warszawa ( tego nie recenzować!)
24. Kloch Z., Odmiany dyskursu. Semiotyka życia publicznego w Polsce po 1989 roku, Fundacja
Nauki Polskiej, Wrocław 2006
25.Konecki K.T., Ludzie i ich zwierzęta. Interakcjonistyczno-symboliczna analiza społecznego
świata właścicieli zwierząt domowych , WN Scholar 2005
26. Krzychała S., Projekty życia. Młodzież w perspektywie badań rekonstrukcyjnych, WN
Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław 2009
27.Kultura organizacji. Badania etnograficzne polskich firm, red. M. Kostera, GWP, Sopot 2007
28.Kurczewska J., Patriotyzm polskich polityków, Wyd. IFiS PAN, Warszawa 2002
29.Kurczewski J, i inni, Praktyki cielesne, Trio, Warszawa 2006
30.Kurczewski J, Cichomski M, Wiliński K, Wielkie bazary warszawskie. Środowisko społeczne,
kultura i klimat społeczny, Trio, Warszawa 2010
31.Jaworowska M., Polityka młodego pokolenia przełomu wieków XX/XX. Studium socjologicznopolitologizne, A. Marszałek , Toruń 2006
32.Łukasiuk M., Obcy w mieście. Migracje do współczesnej Warszawy, WA ŻAK, Warszawa 2007
33.Nowicka E, Hermes, Odyseusz i greckie powroty do ojczyzny, ZW Nomos, Warszawa 2008
34. Majka-Rostek D., Związki homoseksualne. Studium socjologiczne, Difin, Warszawa 2008
35.Malewska-Szałygin A., Wiedza potoczna o sprawach publicznych, IEiAK UW, Wyd. DiG,
Warszawa 2002
36.Melchior M., Zagłada tożsamość. Polscy Żydzi ocaleni „na aryjskich papierach”. Analiza
doświadczenia biograficznego, Wyd. IFiS PAN, Warszawa 2004
37.Minkiewicz P., Społeczne światy szkół średnich. Od trajektorii marginesu do trajektorii elit. ,
WN DszWE TWp, Wroclaw, 2005
38.Mucha J., Uspołeczniona racjonalność technologiczna. Naukowcy z AGH wobec
cywilizacyjnych wyzwań i zagrożeń współczesności, IFiS PAN, Warszawa 2009
39.Muggleton D., Wewnątrz subkultury. Ponowoczesne znaczenie stylu, Wyd. UJ, Kraków, 2004
40. Ostrowski Ł., Mowa o a rasizmie. Pojęcie rasizmu we współczesnej polskiej prasie
antyfaszystowskiej i skrajnie nacjonalistycznej, Trio, Warszawa 2009
41.Palska H, Bieda i dostatek. O nowych stylach życia w Polsce końca lat 90-tych, Wyd. IFiS PAN,
Warszawa 2002
42.Pawlik W., Grzech. Studium socjologii moralności, ZW Nomos, Kraków 2008
43.Podemski K, Socjologia podróży, WN UAM, Poznań 2005, cz. III, ( tego nie recenzować!)
44.Podemski K, Obrazy i wizje społeczeństwa polskiego w prasie krajowej w 1981 roku, Wyd.
Naukowe UAM, Poznań 2008 ( tego nie recenzować!)
45.Polacy’80, pr. zbior. pod red. M. Marody, WFiS UW, Warszawa 2004
46. Rakowski T., Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy. Etnografia człowieka zdegradowanego,
Słowo/obraz/terytoria, Gdańsk 2009
47.Retoryka i polityka. Dwudziestolecie polskiej transformacji, red. M. Czyżewski, S. Kowalski i
T. Taabaka, WaiP, Wartszawa 2010
48.Rokuszewska-Pawełek, A, Chaos i przymus. Trajektorie wojenne Polaków – analiza
biograficzna, WN UŁ, Łódź 2002
49.Rytualny chaos. Studium dyskursu publicznego, pr. zbior. pod red. M.Czyżewskiego,
S.Kowalskiego A.Piotrowskiego, Wyd. AREUS, Kraków 1997
dr hab. Krzysztof Podemski ©
50.Skulmowska-Lewandowska A., Życie w biedzie. Analiza wzorów kulturowych ubogich
mieszkańcówTorunia, ECE, Toruń 2006
51.Sulima R, Antropologia codzienności, Wyd. UJ, Kraków 2000,
52.Schmidt J., Nowe tożsamości w czasach transformacji europejskich. Imigranci z Polski w
Niemczech, Wyd. NEWS, Poznań 2009
53.Świda-Zięba H., Młodzi w nowym świecie, Wydawnictwo Literackie, Krakow 2005
54.Teoria i praktyka socjologii empirycznej, Warszawa 1990, PAN IFiS., (Cz. III, rozdziały; .
Kurczewski, Pamiętnik życia codziennego: metoda, A. Wyka, Z doświadczeń nad badaniami
awangardowych środowisk wzorotwórczych, M. Marody, Metodologiczne i techniczne
problemy badań jakościowych na przykładzie badań Polacy 80) (tego nie recenzować!)
55.Touraine A,, J. Strzelecki, F. Dubet, M. Wiewiórka, Solidarność. Analiza ruchu społecznego
1980-81 (wydania zagraniczne i podziemne),
56.Trutkowski C, Społeczne reprezentacje polityki, WN Scholar, Warszawa 2000
57.Underhill P., Dlaczego kupujemy? Nauka o robieniu zakupów. Zachowania klientów sklepie,
MT Biznes, Warszawa 2001
58.Wedel J, Prywatna Polska, Trio, Warszawa 2007
59.Weigl B., Formanowicz M., Romowie 2007. Od edukacji młodego pokolenia do obrazu w
polskich mediach, Wyd. WSPS „Academica”, Warszawa 2008
60.Wojakowski D, Swojskość i obcość w zmieniającej się Polsce, Wyd. IFiS PAN, Warszawa 2007
61.Woroniecka G, Działania polityczne. Proba socjologii interpretatywnej, Oficyna Naukowa,
Warszawa , 2001,
62.Woroniecka G. ? Co znaczy mieszkać. Szkice antropologiczne, Trio, Warszawa 2007
63.Zamorska B., Nauczyciele (Re) konstrukcje bycia-w świecie edukacji, WN Dolnośląskiej Szkoły
Wyższej, Wrocław 2008
II. Literatura metodologiczna:
A. Podstawowa:
·
·
·
·
·
·
·
·
·
Angrosino, M., Badania etnograficzne i obserwacyjne. Seria Niezbędnik badacza PWN,
Warszawa 2010
Banks M, Materiały wizualne w badaniach jakościowych. Seria Niezbędnik badacza
PWN, Warszawa 2009
Charmaz, K., Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, PWN,
Warszawa 2010
Fenomenologia i badania psychologiczne, pr. zbior. pod red. A. Giorgi, Trans Humana,
Białystok 2003
Flick, U. , Projektowanie badania jakościowego. Seria Niezbędnik badacza, PWN,
Warszawa 2010
Glaser B.G., Strauss A.L., Odkrywanie teorii ugruntowanej, NOMOS, Warszawa 2009
Hammersley M. , Atkinson P. Metody badań terenowych, Zysk i Ska, Poznań 2000
Jakościowe orientacje w badaniach pedagogicznych, pr. zbior. pod red. D. Urbaniak – Zając
i J. Piekarskiego, Wyd. UŁ, Łódź 2003
Howarth D., Dyskurs, Oficyna Naukowa, Warszawa 2008
dr hab. Krzysztof Podemski ©
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
Kaufman, J-C, Wywiad rozumiejący, Oficyna Naukowa , Warszawa 2010
Konecki K., Studia z metodologii badań jakościowych,. Teoria ugruntowana, PWN,
Warszawa 2000
Kostera M., Antropologia organizacji. Metodologia badań terenowych, PWN, Warszawa
2003
Kvale S., InterViews. Wprowadzenie do jakościowego wywiadu badawczego, Trans
Humana, Białystok 2004
Kvale, S., Prowadzenie wywiadów. Seria Niezbędnik badacza, PWN, Warszawa 2010
Loflan J., Snow D.A., Lofland L.H.,, Analiza układów społecznych. Przewodnik
metodologiczny po badaniach jakościowych, WN Scholar, Warszawa 2010
Maison D., Zogniskowane wywiady grupowe. Jakościowa metoda badań marketingowych,,
PWN, Warszawa 2001
Metoda biograficzna w socjologii, pr. zbior. pod red. J.Włodarka i M.Ziółkowskiego, PWN,
Warszawa-Poznań 1990
Metody badań jakościowych, t. 1, t.2, red. N. Denzin, Y. Lincoln, PWN 2009
Miles M.B., Huberman A.M., Analiza danych jakościowych, Trans Humana, Białystok 2000
Rapley, T. Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów. Seria Niezbędnik badacza,
PWN, Warszawa 2010
Rancew-Sikora D., Analiza konwersacyjna jako metoda badania rozmów codziennych,
Wyd. Trio, Warszawa 2007
Rose, G., Interpretacja materiałów wizulanych. Krytyczna metodologia badań nad
wizualnością, PWN, Warszawa 2010
Silverman D., Interpretacja danych jakościowych, PWN, Warszawa , 2007
Silverman D., Prowadzenie badań jakościowych, PWN, Warszawa , 2008
Społeczne przestrzenie doświadczenia. Metoda interpretacji dokumentarnej, pr. zbior. pod
red. S. Krzychały, Wyd.Nauk. DSzW TWP, Wrocław, 2004
Suchańska A., Rozmowa i obserwacja w diagnozie psychologicznej, WAiP, Warszawa 2007
Sztompka P., Socjologia wizualna. Fotografia jako metoda badawcza, PWN, Warszawa
2005
Winkin Y., Antropologia komunikacji. Od teorii do badań terenowych, WUW, Warszawa
2007
Wywiad psychologiczny, cz. 1, Wywiad jako postępowanie badawcze, pr. zbior. pod red.
K.Stemplewskiej-Żakowicz i K. Krejtza, Prac. Testow Psychologicznych PTP, Warszawa
2005
B. Uzupełniająca:
·
·
·
Adams S., W. Hicks, Wywiad dziennikarski, Wyd. UJ, Kraków 2007
Babbie W. E., Badania społeczne w praktyce, 10. Jakościowe badania terenowe, r. 13
Analiza danych jakościowych, PWN, Warszawa 2003
Barhes R., Podstawy semiotyki, WUJ, Kraków 2009
dr hab. Krzysztof Podemski ©
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
·
Borys T., Jakość życia jako kategoria badawcza i cel nadrzędny, w: Jak żyć? Red. A.
Wachowiak, Humaniora, Poznań 2001
Borys T., r.21.1 Jakość i ilość. Podstawowe intepretacje., w: Ocena i analiza jakości życia,
pr. zbior. pod red. W. Ostasiewicza, Wyd. AE im. OL, Wrocław 2004
Eco U., Teoria semiotyki, WUJ, Kraków 2009
Encyklopedia Socjologii, t.1-4, Suplement, Indeksy , Oficyna Naukowa, Warszawa 19982007
Dyskurs jako struktura i proces, pr. zbior. pod red. T.A. van Dijka, PWN, Warszawa 2001
Giddens A., Socjologia, PWN 2004, podr. Etnografia w rozdziale 20
Gorzko M., Typ doskonały materiału socjologicznego. O niektórych zastosowaniach metody
biograficznej w socjologii polskiej., WN USzcz, Szczecin 2004
Gorzko M, Procedury i emergencja. O metodologii klasycznych odmian teorii
ugruntowanej, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin 2008
Grobel L., Sztuka wywiadu. Lekcje mistrza, Wyd. Wojciech Marzec, Warszawa 2006
Ilościowe i jakościowe metody badania rynku. Pomiar i jego skuteczność, rozdz. 3
Problemy pomiaru i analizy danych jakościowych , pr. zbior. pod red. J. Garczarczyka,
Wyd AE w Poznaniu, 2006
Jahoda M., Deutsch M., Cook S.S. Projekcyjne metody badania postaw, w; Metody badań
socjologicznych pod red. S. Nowaka, PWN, Warszawa 1964
Kadrowanie rzeczywistości. Szkice z socjologii wizualnej, pr. zbior. pod red. J. Kaczmarka,
WN UAM, Poznań, 2004
Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, red.
A. Duszak, N. Fairclough
Konstruowanie jaźni i społeczeństwa., pr. zbior. pod red. E. Hałas, K.T.Koneckiego, Scholar
Warszawa 2005
Kubinowski D., Jakościowe badania pedagogiczne. Filozofia-Metodyka-Ewaluacja, UMCS,
Lublin 2010
Logika analizy socjologicznej. Wybór tekstów, oprac. A. Sułek, Wyd. IS UW, Warszawa
1979, Cz. VI - Badania jakościowe (A.H.Barton i P.F.Lazarsfeld, J. Szczepański)
Metody projekcyjne. Tradycja i współczesność, red. H. Sęk, UAM, Poznań 1994
Moustakas C. Fenomenologiczne metody badań, Trans Humana, Białystok, 2001
Narracja. Teoria i praktyka, red. B. Janusz, K. Gdowska, B.de Barbaro
Nikodemska-Wołowik A., Jakościowe badania marketingowe, PWE, Warszawa 1999
Nowe metody, nowe podejścia badawcze w naukach społecznych, pr. zbior. pod red.
P.B.Sztabińskiego, F. Sztabińskiego, Z. Sawińskiego, Wyd. IFiS PAN, Warszawa 2004
Olechnicki K., Antropologia obrazu. Fotografia jako metoda, przedmiot i medium nauk
społecznych, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003
Oppenhaimer A.N., Kwestionariusze, wywiady, pomiary postaw, r. 12. Metody projekcyjne
w badaniu postaw, Zysk i spółka, Poznań, 2004
W kręgu socjologii interpretatywnej. Zastosowanie metod jakościowych, pr. zbior. .pod red
J. Leońskiego i A. Kołodziej-Durmaś
Zaltman G., Jak myślą klienci. Podróż w głąb umysłu rynku., Wyd. Forum, Poznań 2003
Zogniskowany wywiad grupowy. Studia nad metodą., pr. zbior. Pod red. J. LisekMichalskiej i P. Daniłowicza, WUŁ, Łódź 2004