Publikację znajdziesz tutaj

JAK RADZIĆ SOBIE ZE STRESEM?
Każdy z nas doświadczył sytuacji stresującej. Pojęcia stresu w potocznym tego słowa
znaczeniu używamy na co dzień. Czasami są to dla nas okoliczności zewnętrzne, bądź
wymagania, którym musimy stawić czoła, ale pojęcia tego używamy również w stosunku do
przykrych przeżyć emocjonalnych. Te dwa sposoby określania stresu mają odzwierciedlenie
w definiowaniu stresu przez psychologów: „w definiowaniu stresu przez psychologów można
wyróżnić trzy nurty: bodźcowy, ujmujący stres jako okoliczność zewnętrzną o określonych
właściwościach, reakcyjny, w którym stres rozumiany jest jako reakcja emocjonalna (…) oraz
nurt relacyjny (Heszen, 2013: 55). Dominującym we współczesnej psychologii jest właśnie
nurt relacyjny, według którego stres to: relacja zakłócenia lub możliwości zakłócenia
równowagi między wymaganiami a możliwościami człowieka (Heszen, 2013: 55).
Jak radzimy sobie ze stresem zależy od wielu czynników, między innym od tego czy
potrafimy racjonalnie ocenić sytuację, jak długo trwa sytuacja stresująca, ale również od
naszych cech indywidualnych. Istotnym czynnikiem radzenia sobie ze stresem jest również
ilość niepowodzeń, których doświadczyliśmy w trakcie swojego życia (Maruszewski, 1981:
26). Niezależnie od rodzaju stresu im dłużej jesteśmy na niego narażeni, tym większe jest
ryzyko rozwoju różnych chorób. Organizm człowieka przeżywającego stres wytwarza
zwiększoną ilość adrenaliny i kortyzolu, których wpływ na rytm pracy serca, ciśnienie krwi,
metabolizm i sprawność fizyczną jest bardzo duży. Początkowo pomaga to zwiększyć
wydajność np. osoby pracującej pod presją. W dalszej perspektywie jednak powoduje
zwiększoną podatność na infekcje, bezsenność, obniżenie samooceny a czasami nawet
depresję. Aby nie doprowadzić do tak poważnych konsekwencji, nie powinniśmy lekceważyć
uczucia nieustającego zmęczenia, bólów głowy czy zaburzeń trawienia. Utrata apetytu czy
nadmierne objadanie się to również fizyczne symptomy świadczące o nadmiernym obciążeniu
stresem (Hindle, 2000: 12). Istnieją również inne symptomy stresu takie jak:

reagowanie w sytuacjach konfliktowych w sposób nazbyt emocjonalny i agresywny

utrata zainteresowania czynnościami, które kiedyś sprawiały nam przyjemność

problemy z koncentracją i zapamiętywaniem

odczuwanie apatii, zmęczenia, smutku

utrata wiary we własne możliwości (Hindle, 2000: 13).
Teoretycznie istnieje wiele strategii radzenia sobie ze stresem i chciałabym przedstawić
kilka z nich:

„Poszukiwanie informacji, polegające na bliższym zapoznawaniu się z sytuacją
stresową, poszerzaniu wiedzy na jej temat. Jest wstępnym krokiem do dalszych
aktywności, a niekiedy bezpośrednio prowadzi do poprawy samopoczucia (…). Te
informacje stanowią podstawę decyzji o dalszym działaniu, a jeśli są optymistyczne,
bezpośrednio redukują lęk i inne negatywne reakcje emocjonalne (Heszen, 2013: 68)

Przewartościowanie przekonań dotyczących sytuacji stresowej, co będzie wpływało na
regulowanie emocji, a to z kolei będzie prowadziło do podejmowania pożądanych
zachowań.

Bezpośrednie działanie, które pomaga nam w radzeniu sobie z sytuacją stresową.
Przykładem jest identyfikowanie i wyrażanie emocji związanych z daną sytuacją czy
zaplanowanie powtórek do zbliżającego się testu.

Zastąpienie
zachowań
szkodliwych
dla
zdrowia
typu
palenie
papierosów
czynnościami takim jak na przykład jazda na rowerze, bieganie, gra w piłkę. Radzić
sobie ze stresem i jego skutkami najłatwiej jest poprzez ruch i relaks, są to bowiem
środki, które pomagają rozładować stres. Warto uprawiać sport regularnie i
wykorzystywać dodatkowo wszystkie okazje do aktywności fizycznej, np. zamiast
windy wybrać schody czy jazdę rowerem zamiast zatłoczonym autobusem. Relaks
zapewnią nam nie tylko joga czy ćwiczenia oddechowe, ale również spędzanie czasu
w gronie przyjaciół lub przeznaczenie go na własne hobby i zainteresowania, które
pomagają podtrzymać dobry nastrój i oderwać się od problemów (Teml, 1997: 21).

Angażowanie się w relacje społeczne, które mogą być relacjami dającymi wsparcie.
Sama rozmowa o sytuacji trudnej pomaga nam wyrazić emocje a także może
spowodować, że uzyskamy konkretną pomoc czy radę.
Folkman i Moskowitz (2004) wyodrębniają również w zakresie radzenia sobie
zachowanie, które określają jako religijne lub szerzej jako duchowe radzenie sobie. Jest ono
szczególnie przydatne w odnajdowaniu sensu w niepomyślnych zdarzeniach czy w cierpieniu.
Zdaniem Heszen (2013: 346) na uwagę zasługują również proaktywne radzenie sobie
ze stresem: „Schwarzer i Knoll wprowadzają formę proaktywnego radzenia sobie,
ukierunkowanego na gromadzeniu zasobów, które mogą być wykorzystane w radzeniu sobie
z przyszłymi zagrożeniami i wyzwaniami. Proaktywne radzenie sobie jest drogą osiągania
celów życiowych i rozwoju osobistego”. Dla uczniów gromadzenie zasobów polega na
zdobywaniu wiedzy, która w przyszłości umożliwi skuteczne radzenie sobie z przyszłymi
wyzwaniami. „Zapewnienie sobie dobrego wykształcenia z myślą o wyzwaniach przyszłej
kariery zawodowej” jest przykładem proaktywnej formy radzenia sobie (Heszen, 2013: 82).
Podsumowując, często jesteśmy w stanie w oparciu o swoją wiedzę czy doświadczenia
uporać się ze stresem. Jeśli jednak przerasta nas sytuacja, stres trwa zbyt długo, nie potrafimy
odzyskać dystansu do otaczających nas problemów, warto porozmawiać z bliską osobą,
rodzicem, nauczycielem lub pedagogiem.
Opracowała:
mgr Beata Szmania
Bibliografia:
Heszen I.(2013) Psychologia stresu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Hindle T. (2000) Jak pokonać stres. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza i Życie
Maruszewski T. (1981) Mechanizmy zwalczania stresu egzaminacyjnego i ich indywidualne
wyznaczniki. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM
Teml H. (1997) Relaks w nauczaniu. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne