Prezentacja programu PowerPoint - Wydział Prawa i Administracji UJ

STUDIA
PODYPLOMOWE
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
1
1
2
Prawna problematyka gospodarowania wodami w prawie UE i polskim
Jerzy Rotko
12 - 13 XII 2014 r., 9 - 10 I 2015 r.
2
Plan wykładu
1. Woda w naturze
2. Woda jako przedmiot prawa
3
Plan wykładu
3. Źródła prawa wodnego
3.1. Prawo UE
3.2. Prawo krajowe
4
4. Pojęcie, zakres i zasady gospodarki wodnej
5
5. Typy wód i problem ich własności
6. Rodzaje korzystania z wód
6
7. Ochrona wód
7.1. Cele i zasady
ochrony wód
7.2. Dwa aspekty
ochrony wód
7
7.3. Gospodarka wodno-ściekowa
(a) Definicja ścieków
8
(b) Ochrona przed
(c) Ochrona przed
emisjami ze źródeł
punktowych
emisjami rozproszonymi
9
8. Pozwolenia wodnoprawne
8.1. Ogólna charakterystyka
10
8.2. Pozwolenia wodnoprawne w strukturze pozwoleń emisyjnych
8.3. Problem następstwa prawnego
11
8.4. Właściwość organów w sprawach o wydanie pozwolenia wodnoprawnego
12
9. Pozostałe instrumenty prawne ochrony wód
13
9.1. Instrumenty planistyczne
1
8.2. Pozwolenia wodnoprawne w strukturze pozwoleń emisyjnych
STUDIA PODYPLOMOWE
8.3. Problem następstwa prawnego
11
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
8.4. Właściwość organów w sprawach o wydanie pozwolenia wodnoprawnego
12
9. Pozostałe instrumenty prawne ochrony wód
13
9.1. Instrumenty planistyczne
9.2. Instrumenty obszarowe
14
Część 1. Woda w naturze
15
1/ Właściwości wody
2/ Globalne zasoby wody
3/ Występowanie wód słodkich
16
atmosfera ……………….…..
jeziora słodkie……………...
rośliny…………………………
cieki……………………………
gleba…………………………..
wody podziemne…………...
lodowce……………………….
17
atmosfera …………………. 0,035 %
jeziora słodkie……………. 0,035 %
rośliny………………………… 0,003 %
cieki…………………………… 0,003 %
gleba…………………………. 0,178 %
wody podziemne………. … 21,8 %
lodowce…………………….
77,6%
18
Część 2. Woda jako przedmiot prawa krajowego
(6 sektorów regulacji)
19
Sektor pierwszy: Morze terytorialne i morskie wody wewnętrzne Zatoki Gdańskiej. Do
2013 r. regulowały to :
20
1. Ustawa z 1995 r. o zapobieganiu zanieczyszczeniu morza przez statki
2. Ustawa z 2001 r. – Kodeks morski
3. Ustawa z 2001 r. o portowych urządzeniach do odbioru odpadów oraz pozostałości
ładunkowych ze statków
21
Od 2013 r. także ustawa – Prawo wodne (nowy rozdział 3: „Ochrona środowiska
morskiego”, dodany przepisami ustawy z dnia 4 stycznia 2013 r. o zmianie ustawy –
Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r., poz. 165).
2
20
STUDIA
PODYPLOMOWE
1. Ustawa z 1995"O
r. CHRONA
o zapobieganiu
zanieczyszczeniu morza przez statki
ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
2. Ustawa z 2001 r.E–UROPEJSKIEJ
Kodeks morski
I W PRAWIE POLSKIM”
3. Ustawa z 2001 r. o portowych urządzeniach do odbioru odpadów oraz pozostałości
ładunkowych ze statków
21
Od 2013 r. także ustawa – Prawo wodne (nowy rozdział 3: „Ochrona środowiska
morskiego”, dodany przepisami ustawy z dnia 4 stycznia 2013 r. o zmianie ustawy –
Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r., poz. 165).
22
Sektor drugi: Wody śródlądowe
23
1. Ustawa – Prawo wodne z 2001 r.
2. Ustawa – Prawo ochrony środowiska z 2001 r.
24
Problem wód morskich:
art. 7 versus rozdział 3 w dziale III „Ochrona wód” ustawy – Prawo wodne (art. 61a –
61u)
25
Art. 7.
1. Przepisy ustawy mają zastosowanie do wód śródlądowych oraz morskich wód
wewnętrznych.
2. Przepisy ustawy mają zastosowanie również do wód morza terytorialnego w
zakresie planowania w gospodarowaniu wodami, ochrony przed zanieczyszczeniem ze
źródeł lądowych oraz przed powodzią, a w pozostałym zakresie – w przypadkach w
niej określonych.
26
3. Przepisów ustawy nie stosuje się do morskich wód wewnętrznych oraz do wód
morza terytorialnego w zakresie, w jakim korzystanie z tych wód uregulowane jest
odrębnymi przepisami.
4. Ustawa nie narusza przepisów ustawy z 21.03.1991 r. o obszarach morskich
Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej w zakresie kompetencji organów
administracji morskiej.
27
Wniosek: w zasadzie jedyna zmiana to uszczegółowienie regulacji
28
Sektor trzeci: Wody termalne, lecznicze i solanki
1. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 163, poz.
981 ze zm.)
29
Sektor czwarty: Woda do spożycia – jako przedmiot świadczeń egzystencjalnych
30
Rozporządzenie MZ z 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez
ludzi, wydane na podstawie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym
odprowadzaniu ścieków z 2001 r.
31
Sektor piąty: Woda do spożycia – jako środek spożywczy
3
Sektor czwarty: Woda do spożycia – jako przedmiot świadczeń egzystencjalnych
STUDIA
30
PODYPLOMOWE
Rozporządzenie MZ
2007 r. w
sprawie jakości
przeznaczonej
do spożycia przez
"OzCHRONA
ŚRODOWISKA
W wody
PRAWIE
UNII
ludzi, wydane na podstawie
ustawy
o
zbiorowym
zaopatrzeniu
w
wodę
i zbiorowym
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
odprowadzaniu ścieków z 2001 r.
31
Sektor piąty: Woda do spożycia – jako środek spożywczy
32
Żywność-środek spożywczy to w myśl art. 3 ustawy z 25.08.2006 r. o bezpieczeństwie
żywności i żywienia „każda substancja lub produkt w rozumieniu art. 2 rozporządzenia
(WE) nr 178/2002 PE i Rady z dnia 28.01.2002 r.”.
33
Przepisy ustawy z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. z
2010 r. Nr 136, poz. 914 ze zm.) dotyczą przede wszystkim wód mineralnych,
naturalnych wód źródlanych oraz wód stołowych.
34
Wymagania ich dotyczące określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 marca
2011 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych (t.j.
Dz. U. Nr 85, poz. 466).
35
Sektor szósty: Woda lecznicza
36
Woda taka jako produkt leczniczy stanowi przedmiot unormowań prawa
farmaceutycznego, tj. ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne
(Dz.U. Nr 126, poz. 1381 ze zm.).
37
Część 3. Źródła prawa wodnego
3.1. Prawo UE
3.2. Prawo krajowe
38
3.1. Prawo UE
39
Dłuższy czas nie istniały traktatowe upoważnienia do tworzenia prawa w zakresie
ochrony środowiska. Traktat z 1957 r. ustanawiający EWG (TEWG) nie zawierał
żadnych odniesień.
40
Dopiero tzw. Jednolity Akt Europejski z dnia 28 lutego 1986 r. zapewnił włączenie do
Traktatu o utworzeniu EWG trzech nowych rozdziałów, z których ostatni poświęcony
został ochronie środowiska.
41
Chodziło o art. 130r – 130t TEWG (późniejsze art. 174 – 176 TWE), obecnie 191 – 193
TFUE.
42
3.1.1. Linia rozwojowa europejskiego prawa gospodarki wodnej
43
Pierwsze ćwierćwiecze praktyki prawodawczej ówczesnych Wspólnot zdominowało
4
Traktatu o utworzeniu EWG trzech nowych rozdziałów, z których ostatni poświęcony
został ochronie środowiska.
41
STUDIA
"OCHRONA
PODYPLOMOWE
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
Chodziło o art. 130rE–UROPEJSKIEJ
130t TEWG (późniejsze
art.POLSKIM
174 – 176
I W PRAWIE
” TWE), obecnie 191 – 193
TFUE.
42
3.1.1. Linia rozwojowa europejskiego prawa gospodarki wodnej
43
Pierwsze ćwierćwiecze praktyki prawodawczej ówczesnych Wspólnot zdominowało
podejście oparte na sektorowej regulacji wybranych zagadnień ochrony wód.
44
Punkt zwrotny to dyrektywa 2000/60/WE PE i Rady z 23.10.2000r. ustanawiająca ramy
wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (ramowa dyrektywa wodna).
45
Poza systemem dyrektywy ramowej funkcjonują jeszcze dwie dyrektywy odnoszące się
do środowiska morskiego:
46
/1/ dyrektywa PE i Rady 2008/56/WE z dnia 17.06.2008 r. ustanawiająca ramy działań
Wspólnoty w dziedzinie polityki środowiska morskiego,
47
/2/ dyrektywa PE i Rady 2005/35/WE z dnia 7.09.2005 r. w sprawie zanieczyszczenia
pochodzącego ze statków oraz wprowadzania sankcji w przypadku naruszenia prawa.
48
Wspomnieć należy też o: dyrektywie 2007/60/WE PE i Rady z dnia 23.10. 2007 r. w
sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim,
49
oraz o dyrektywie Rady 98/83/WE z dnia 3.11.1998 r. w sprawie jakości wody
przeznaczonej do spożycia przez ludzi.
50
3.1.2. System ramowej dyrektywy wodnej
51
System ten (pomijając dyrektywy dot. środowiska morskiego, ochrony przed powodzią
i wody do spożycia) tworzą obecnie :
52
1) dyrektywa 2000/60/WE z 23.10.2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego
działania w dziedzinie polityki wodnej (ramowa dyrektywa wodna),
53
2) dyrektywa 2006/118/WE PE i Rady z dnia 12.12.2006 r. w sprawie ochrony wód
podziemnych przed zanieczyszczeniem i pogorszeniem ich stanu,
54
3) dyrektywa 2006/7/WE z dnia 15.02.2006 r. dotycząca zarządzania jakością wody w
kąpieliskach i uchylająca dyrektywę 76/160/EWG,
55
4) dyrektywa 2008/105/WE PE i Rady z dnia 16.12.2008 r. w sprawie środowiskowych
norm jakości w dziedzinie polityki wodnej.
56
Poza tym nadal obowiązują wydane jeszcze przed 2000 r. dwie ważne dla ochrony
5
54
55
STUDIA
PODYPLOMOWE
3) dyrektywa 2006/7/WE z dnia
15.02.2006
r. dotycząca zarządzania jakością wody w
"OCHRONA
ŚRODOWISKA
W PRAWIE UNII
kąpieliskach i uchylająca
dyrektywę
76/160/EWG,
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM”
4) dyrektywa 2008/105/WE PE i Rady z dnia 16.12.2008 r. w sprawie środowiskowych
norm jakości w dziedzinie polityki wodnej.
56
Poza tym nadal obowiązują wydane jeszcze przed 2000 r. dwie ważne dla ochrony
wód dyrektywy:
57
/1/ dyrektywa 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków
komunalnych,
58
/2/ dyrektywa 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony wód przed
zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego.
59
/A/ Ramowa dyrektywa wodna 2000/60/WE
60
W jej strukturze odnajdujemy trzy stałe elementy:
• preambułę,
• część artykułową,
• załączniki.
61
Podstawowe znaczenie normatywne ma część druga dyrektywy, podzielona na 26
artykułów.
62
Otwierający tę część art. 1 określa w szczególności cele programowe, do których
zaliczyć należy:
63
1) zapobieganie dalszemu pogarszaniu, ochronę i polepszanie stanu ekosystemów
wodnych oraz zależnego od nich stanu ekosystemów lądowych i obszarów
podmokłych,
64
2) wspieranie zrównoważonego korzystania z wód w oparciu o perspektywiczną
ochronę istniejących zasobów,
65
3) dążenie do wzmocnionej ochrony i poprawy środowiska wodnego (m.in. poprzez
specjalne środki dla stopniowej redukcji zrzutów, emisji i strat substancji
priorytetowych),
66
4) zapewnienie stopniowej redukcji zanieczyszczenia wód podziemnych oraz
zapobieganie dalszemu zanieczyszczaniu,
5) dążenie do łagodzenia oddziaływań susz i powodzi.
67
Obok tych celów legislacyjnych i programowych wyróżnić można także szczegółowe
cele operacyjne, tj.:
6
specjalne środki dla stopniowej redukcji zrzutów, emisji i strat substancji
priorytetowych),
STUDIA
PODYPLOMOWE
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
66
4) zapewnienie stopniowej redukcji zanieczyszczenia wód podziemnych oraz
zapobieganie dalszemu zanieczyszczaniu,
5) dążenie do łagodzenia oddziaływań susz i powodzi.
67
Obok tych celów legislacyjnych i programowych wyróżnić można także szczegółowe
cele operacyjne, tj.:
68
• cele społeczne,
• cele gospodarcze,
• cele środowiskowe.
69
Cele społeczne:
• dostarczanie ludności wody do spożycia dobrej jakości,
• uspołecznienie procesów zarządzania gospodarką wodną.
70
Dwa cele operacyjne dyrektywy wodnej o charakterze gospodarczym:
71
pierwszym jest wdrożenie polityki opłat za wodę, opartej na zasadzie zwrotu kosztów
usług wodnych, …
72
drugim jest racjonalizacja wydatków służących osiągnięciu celów środowiskowych.
73
W myśl art. 9 państwa członkowskie powinny zapewnić do roku 2010, że polityka
oparta na opłatach za wodę stworzy bodźce do
74
oszczędnego gospodarowania wodą a wybrane sektory (co najmniej przemysł,
rolnictwo i gospodarstwa domowe) ponosić będą …
75
– zgodnie z zasadą sprawcy – obciążenia finansowe gwarantujące zwrot kosztów usług
wodnych.
76
/B/ Cele środowiskowe RDW (art. 4 ust. 1)
77
To cele operacyjne, które muszą zostać osiągnięte przez wody powierzchniowe, wody
podziemne oraz przez obszary chronione.
78
Najbardziej rozbudowane są cele przewidziane dla wód powierzchniowych (ust. 1 lit. a)
oraz wód podziemnych (ust. 1 lit. b).
79
Wspólne dla wód powierzchniowych oraz podziemnych są dwa podstawowe cele:
80
a)
b)
81
zapobiec pogorszeniu istniejącego stanu tych wód,
osiągnąć dobry stan wód w ciągu 15 lat od dnia wejścia dyrektywy w życie.
7
Najbardziej rozbudowane są cele przewidziane dla wód powierzchniowych (ust. 1 lit. a)
oraz wód podziemnych (ust. 1 lit. b).
STUDIA
79
"OCHRONA
PODYPLOMOWE
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
Wspólne dla wód powierzchniowych
podziemnych są dwa podstawowe cele:
EUROPEJSKIEJ Ioraz
W PRAWIE POLSKIM”
80
a)
b)
zapobiec pogorszeniu istniejącego stanu tych wód,
osiągnąć dobry stan wód w ciągu 15 lat od dnia wejścia dyrektywy w życie.
81
Dobry stan wód definiowany jest zależnie od tego, jakich wód dotyczy.
82
Dobry stan wód powierzchniowych oznacza dobry stan ekologiczny oraz dobry stan
chemiczny.
83
Dobry stan wód podziemnych oznacza dobry stan ilościowy oraz dobry stan chemiczny.
84
Dobry stan wód sztucznych i silnie zmienionych oznacza dobry potencjał ekologiczny
(jako swoisty zamiennik dobrego stanu ekologicznego) oraz dobry stan chemiczny.
85
Dobry stan wód ustalany jest przez gorszy ze stanów (lub potencjałów) ekologicznego
i chemicznego - dla wód powierzchniowych oraz …
86
gorszy ze stanów ilościowego i chemicznego - dla wód podziemnych.
87
Skala stanu obejmuje klasy: „bardzo dobry”, „dobry” i „umiarkowany”, przy czym o
końcowej ocenie zawsze rozstrzyga gorszy ze stanów.
88
Jeśli stan „umiarkowany” nie został osiągnięty, wówczas stosuje się do opisu dwie
dalsze skale: „niezadawalający” i „zły”.
89
Cele środowiskowe nie są uśredniane dla większych obiektów przestrzennych, lecz
podlegają konkretyzacji dla:
90
a) wydzielonych odcinków wód powierzchniowych (jednolitych części wód
powierzchniowych) lub b) wolumenów wód podziemnych (jednolitych części wód
powierzchniowych).
91
Prawodawca europejski sformułował rozbudowane wyjątki od osiągania celów ujętych
w art. 4 ust. 1. Mają one zróżnicowany charakter i obejmują:
92
1) wyjątki związane z możliwością przesunięcia w czasie obowiązku osiągnięcia
dobrego stanu wód, aby umożliwiać stopniowe osiągnięcie celów (ust. 4),
93
2) wyjątki polegające na możliwości ustalenia dla wybranych wód złagodzonych
wymagań o charakterze trwałym (ust. 5),
94
8
1) wyjątki związane z możliwością przesunięcia w czasie obowiązku osiągnięcia
STUDIA PODYPLOMOWE
dobrego stanu wód, aby umożliwiać
stopniowe osiągnięcie celów (ust. 4),
93
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
2) wyjątki polegające na możliwości ustalenia dla wybranych wód złagodzonych
wymagań o charakterze trwałym (ust. 5),
94
3) wyjątki uzasadnione wystąpieniem okoliczności naturalnych, wywołanych działaniem
siły trzeciej lub będących skutkiem katastrof, powodujących przejściowe pogorszenie
cech jednolitych części wód (ust. 6),
95
4) wyjątki związane z działalnością człowieka, w tym uzasadnione:
96
/a/ wystąpieniem nowych zmian w fizycznej charakterystyce jednolitej części wód
powierzchniowych lub zmian poziomu jednolitej części wód podziemnych wystąpieniem
(ust. 7 tiret pierwszy),
97
/b/ potrzebą stosowania nowych zrównoważonych form działalności, czyli potrzebą
umożliwienia zrównoważonego rozwoju (ust. 7 tiret drugi).
98
Niekiedy jako wyjątek od celów środowiskowych przedstawia się także wyznaczanie
wód sztucznych i silnie zmienionych, ale nie jest to interpretacja poprawna.
99
Przede wszystkim w takim wnioskowaniu zaciera się różnica między klasyfikowaniem
wód powierzchniowych a klasyfikowaniem przypisanych im celów.
100
Innymi słowy, sztuczne i silnie zmienione części wód stanowią odrębną kategorię
wśród wód powierzchniowych, która ma własny system klasyfikacji i własne cele.
101
/C/ Zasady ramowej dyrektywy wodnej
102
Na gruncie RDW fundamentalne znaczenie przypisać można 6 następującym zasadom.
103
/1/ Zasada gospodarowania wodami w skali co najmniej obszaru dorzecza (pkt 33
preambuły i art. 3 dyrektywy) - wyraża przekonanie, że gospodarka wodna …
104
nie może być krępowana granicami jednostek podziału administracyjnego, lecz
obejmować powinna naturalne systemy wodne (zlewnie hydrograficzne, czyli
dorzecza);
105
/2/ Zasada osiągnięcia dobrego stanu wód do roku 2015 (pkt 25, 33 preambuły i art.
4).
106
/3/ Zasada łączonego podejścia (pkt 40 preambuły, art. 2 pkt 36, art.10) - akcentuje
równoważność dwóch kierunków ochrony:
107
ochrony „imisyjnej” (zorientowanej na jakość wód) i „emisyjnej” (akcentującej kontrolę
wprowadzania ścieków z konkretnych źródeł);
9
105
106
STUDIA
/2/ Zasada osiągnięcia dobrego
stanuPODYPLOMOWE
wód do roku 2015 (pkt 25, 33 preambuły i art.
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
4).
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM”
/3/ Zasada łączonego podejścia (pkt 40 preambuły, art. 2 pkt 36, art.10) - akcentuje
równoważność dwóch kierunków ochrony:
107
ochrony „imisyjnej” (zorientowanej na jakość wód) i „emisyjnej” (akcentującej kontrolę
wprowadzania ścieków z konkretnych źródeł);
108
/4/ Zasada wzmożonej ochrony wód służących do poboru wody przeznaczonej do
spożycia (pkt 37 i art. 7) - podkreśla główny cel społeczny dyrektywy;
109
/5/ Zasada aktywnego udziału społeczeństwa w gospodarowaniu wodą (pkt 46 i art.
14) - wyraża potrzebę uspołecznienia procesów decyzyjnych w gospodarowaniu
wodami;
110
/6/Zasada prewencji (passim) - wyraża priorytetowość działań zapobiegawczych,
urzeczywistnianych przez planowanie i programowanie oraz procedury ocen
oddziaływania na środowisko.
111
Wspólna strategia implementacji RDW
112
Dla ułatwienia wdrażania RDW opracowana została koncepcja wspólnej strategii
implementacyjnej, określana terminem „Common Implementation Strategy” (CIS).
113
Wspiera ją Komisja Europejska, właściwe ministerstwa państw członkowskich (oraz
Norwegii) a także grupy zainteresowanych (w tym przedstawiciele organizacji
pozarządowych za pośrednictwem ich europejskiej reprezentacji EEB).
114
Gremium decyzyjnym jest Zebranie Dyrektorów Wodnych, składające się z wysokich
rangą przedstawicieli krajowych ministerstw oraz przedstawiciela Komisji jako
współprzewodniczącego. Funkcję przewodniczącego pełni natomiast każdorazowo
przedstawiciel kraju sprawującego w UE prezydencję.
115
Kluczowym elementem procesu ujednoliconej implementacji RDW są wspólnie
przygotowywane wytyczne (Guidance Documents) poświęcone poszczególnym
zagadnieniom objętym zakresem dyrektywy. Nie mają one charakteru prawnie
obowiązującego, ale wywierają silny wpływ na ujednoliconą w skali europejskiej, w
istocie całkowicie zharmonizowaną implementację.
116
Dotychczas przygotowano dwadzieścia osiem wytycznych, przy czym ostatnie
pochodzą z dnia 20 kwietnia 2012 r. Chodzi o: Guidance No 28 – Preparation of
Priority Substances Emissions Inventory. Pełny wykaz wytycznych w j. angielskim, do
pobrania jako pliki PDF na stronie:
http://circa.europa.eu/Public/irc/env/wfd/library?l=/framework_directive/guidance_doc
uments&vm=detailed&sb=Title.
117
10
obowiązującego, ale wywierają silny wpływ na ujednoliconą w skali europejskiej, w
istocie całkowicie zharmonizowaną implementację.
116
STUDIA
"OCHRONA
PODYPLOMOWE
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
Dotychczas przygotowano
dwadzieścia
wytycznych,
EUROPEJSKIEJ
I Wosiem
PRAWIE
POLSKIMprzy
” czym ostatnie
pochodzą z dnia 20 kwietnia 2012 r. Chodzi o: Guidance No 28 – Preparation of
Priority Substances Emissions Inventory. Pełny wykaz wytycznych w j. angielskim, do
pobrania jako pliki PDF na stronie:
http://circa.europa.eu/Public/irc/env/wfd/library?l=/framework_directive/guidance_doc
uments&vm=detailed&sb=Title.
117
/D/ Pozostałe (3) akty składające się na system ramowej dyrektywy wodnej
118
[1] Dyrektywa 2006/118/WE PE i Rady z dnia 12.12.2006r. w sprawie ochrony wód
podziemnych przed zanieczyszczeniem i pogorszeniem ich stanu.
119
Podstawowym celem operatywnym jest ustanowienie szczególnych środków w celu
zapobiegania i ochrony przed zanieczyszczeniem wód podziemnych.
120
Środki te obejmują w szczególności:
a) kryteria oceny dobrego stanu chemicznego wód podziemnych,
121
b) kryteria służące identyfikacji i odwróceniu znaczących i utrzymujących się trendów
wzrostowych oraz kryteria służące definiowaniu początkowych punktów odwrócenia
takich trendów.
122
Kluczowe standardy /normy parametryczne/ to: azotany – przybierające wartość 50
mg/l oraz składniki czynne pestycydów, w tym ich …
123
odpowiednie metabolity, produkty rozpadu i reakcji, przybierające dwie wartości - 0,1
nanograma/l oraz 0,5 nanograma/l (to na oznaczenie zawartości sumarycznej
poszczególnych pestycydów).
124
Drugi akt należący do systemu ramowej dyrektywy wodnej to:
125
Dyrektywa 2006/7/WE z dnia 15.02.2006 r. dotycząca zarządzania jakością wody w
kąpieliskach.
126
Na jej zakres przedmiotowy składają się trzy grupy zagadnień:
/1/ kontrola jakości wody w kąpieliskach oraz ich klasyfikowanie,
127
/2/ gospodarowanie takimi wodami z uwagi na ich jakość,
/3/ informowanie społeczeństwa.
128
Celem nadrzędnym dyrektywy 2006/7/WE jest (pkt 12 preambuły) osiągnięcie dobrego
stanu wód w kąpieliskach.
129
Pierwszym celem operacyjnym jest natomiast osiągnięcie do końca sezonu
kąpielowego w roku 2015 co najmniej „zadawalającej” jakości wody w kąpieliskach
(art. 5 ust. 3).
11
/2/ gospodarowanie takimi wodami z uwagi na ich jakość,
/3/ informowanie społeczeństwa.
128
STUDIA
"OCHRONA
PODYPLOMOWE
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
Celem nadrzędnym E
dyrektywy
2006/7/WE
jest (pkt
12 preambuły)
osiągnięcie dobrego
UROPEJSKIEJ
I W PRAWIE
POLSKIM
”
stanu wód w kąpieliskach.
129
Pierwszym celem operacyjnym jest natomiast osiągnięcie do końca sezonu
kąpielowego w roku 2015 co najmniej „zadawalającej” jakości wody w kąpieliskach
(art. 5 ust. 3).
130
Trzeci akt tworzący system ramowej dyrektywy wodnej:
131
Dyrektywa 2008/105/WE PE i Rady z dnia 16.12.2008 r. w sprawie środowiskowych
norm jakości w dziedzinie polityki wodnej
132
Celem jest osiągnięcie dobrego stanu chemicznego wód powierzchniowych, w
szczególności poprzez określenie …
133
środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych i pewnych innych
substancji zanieczyszczających.
134
Generalnie dopuszczona została w dyrektywie wymienność dwóch podstawowych
typów środowiskowych norm jakości:
135
- norm dla wód powierzchniowych,
- norm dla osadów lub fauny i flory.
136
Zgodne z dyrektywą są trzy ogólne modele środowiskowych norm jakości w dziedzinie
polityki wodnej – model bazowy i dwa modele alternatywne.
137
Model bazowy: dla 38 substancji funkcjonują środowiskowe normy jakości
ustanowione dla wód (zał. nr 1 do dyrektywy) oraz dodatkowo trzy normy określone w
art. 3 ust. 2 lit. a, (tj. dla heksachlorobenzenu,
138
heksachlorobutadienu i rtęci), które mają zastosowanie tylko w stosunku do osadów
lub fauny i flory.
139
Model drugi przewiduje istnienie dla 38 substancji tylko norm jakości dla wód.
140
Model trzeci opiera się na założeniu, że dla wszystkich 38 substancji funkcjonują tylko
normy określone dla osadów lub fauny i flory.
141
Część 3. Źródła prawa wodnego – c.d.
3.2. Prawo krajowe
12
Model drugi przewiduje istnienie dla 38 substancji tylko norm jakości dla wód.
140
STUDIA
"OCHRONA
PODYPLOMOWE
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
Model trzeci opiera E
się
na założeniu,I że
wszystkich
38 substancji
funkcjonują tylko
UROPEJSKIEJ
W dla
PRAWIE
POLSKIM
”
normy określone dla osadów lub fauny i flory.
141
Część 3. Źródła prawa wodnego – c.d.
3.2. Prawo krajowe
142
Do źródeł krajowego prawa wodnego obok aktów z 6 „sektorów” regulacji zaliczyć
należy także:
143
/a/ ustawę z dnia 13.09.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach /jej
przepisy mają znaczenie dla komunalnej gospodarki wodno-ściekowej/,
144
/b/ustawę z dnia 18.04.1985 r. o rybactwie śródlądowym – reguluje zasady i warunki
ochrony, chowu, hodowli i połowu ryb w powierzchniowych wodach śródlądowych;
145
/c/ustawę z dnia 21.12. 2000 r. o żegludze śródlądowej – reguluje sprawy związane z
uprawianiem żeglugi na wodach śródlądowych uznanych za żeglowne;
146
/d/ustawę z dnia 21.03. marca o obszarach morskich RP i administracji morskiej określa sytuację prawną obszarów morskich RP, pasa nadbrzeżnego oraz organy
administracji morskiej i ich kompetencje;
147
/e/ustawę z dnia 6.07.2001 r. o zachowaniu narodowego charakteru strategicznych
zasobów naturalnych kraju – podkreśla wyłączną własność Skarbu Państwa w
stosunku m.in. do wód podziemnych i wód powierzchniowych, a także wód polskich
obszarów;
148
/f/ustawę z dnia 7.06.2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym
odprowadzaniu ścieków .
149
Część 4. Pojęcie, zakres i zasady gospodarki wodnej
150
Pojęcie gospodarki wodnej nie zostało zdefiniowane w obowiązujących przepisach. W
ustawie – Prawo wodne występuje natomiast pojęcie ”zarządzania zasobami
wodnymi”.
151
Według art. 2 ust. 1 ustawy zarządzanie zasobami wodnymi służy zaspokojeniu
potrzeb ludności, gospodarki, ochronie wód i środowiska związanego z tym zasobami.
152
Te 3 zasadnicze cele rozwijane są w 7 – punktowym przykładowym wyliczeniu:
153
1/ zapewnienie odpowiedniej ilości i jakości wody dla ludności,
2/ ochrona zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem oraz niewłaściwą lub
nadmierną eksploatacją,
154
3/ utrzymanie lub poprawa stanu ekosystemów wodnych i od wody zależnych,
13
potrzeb ludności, gospodarki, ochronie wód i środowiska związanego z tym zasobami.
152
153
STUDIA
PODYPLOMOWE
"OCHRONA
W PRAWIE
UNII
Te 3 zasadnicze cele
rozwijaneŚRODOWISKA
są w 7 – punktowym
przykładowym
wyliczeniu:
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM”
1/ zapewnienie odpowiedniej ilości i jakości wody dla ludności,
2/ ochrona zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem oraz niewłaściwą lub
nadmierną eksploatacją,
154
3/ utrzymanie lub poprawa stanu ekosystemów wodnych i od wody zależnych,
4/ ochrony przed powodzią oraz suszą,
5/ zapewnienie wody na potrzeby rolnictwa oraz przemysłu,
155
6/ zaspokojenie potrzeb związanych z turystyką, sportem oraz rekreacją,
7/ tworzenie warunków dla energetycznego, transportowego oraz rybackiego
wykorzystania wód.
156
Pytanie: czy wyliczenie to może posłużyć do określenia wiążącej hierarchii interesów,
składających się na gospodarkę wodną ?
157
Odpowiedzieć jest przecząca, ale z jednym wyjątkiem: znaczenie podstawowe ma
interes wskazany w pkt 1.
158
Zasady prawa gospodarki wodnej
159
1/ zasada zrównoważonego rozwoju (art. 1 ust. 1),
2/ zasada racjonalnego i całościowego traktowania zasobów wód powierzchniowych i
podziemnych, z uwzględnieniem ich ilości i jakości (art. 1 ust. 2),
160
3/ zasada wspólnych interesów, realizowana przez współpracę administracji publicznej,
użytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności w celu uzyskania
maksymalnych korzyści społecznych (art. 1 ust. 3),
161
4/ zasada prewencji ekologicznej (art. 1 ust. 4),
5/ zasada zarządzania zasobami wodnymi z uwzględnieniem podziału państwa na
obszary dorzeczy i regiony wodne (art. 3 ust. 1),
6/zasada planowości.
162
Ad 5/ Podział państwa na obszary dorzeczy i regiony wodne (art. 3 ust. 2 ustawy)
163
Ustala się następujące obszary dorzeczy:
1) obszar dorzecza Wisły obejmujący, oprócz dorzecza Wisły znajdującego się na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, również dorzecza Słupi, Łupawy, Łeby, Redy oraz
pozostałych rzek uchodzących bezpośrednio do Morza Bałtyckiego na wschód od ujścia
Słupi, a także wpadających do Zalewu Wiślanego;
164
2) obszar dorzecza Odry obejmujący, oprócz dorzecza Odry znajdującego się na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, także dorzecza Regi, Parsęty, Wieprzy oraz
pozostałych rzek uchodzących bezpośrednio do Morza Bałtyckiego na zachód od ujścia
Słupi, a także wpadających do Zalewu Szczecińskiego;
14
Ustala się następujące obszary dorzeczy:
1) obszar dorzecza Wisły obejmujący,
oprócz dorzecza Wisły znajdującego się na
STUDIA PODYPLOMOWE
terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej,
również
dorzecza
Słupi,
"OCHRONA ŚRODOWISKA W
PRAWIE
UNIIŁupawy, Łeby, Redy oraz
pozostałych rzek uchodzących
bezpośrednio
do
Morza
Bałtyckiego
na wschód od ujścia
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
Słupi, a także wpadających do Zalewu Wiślanego;
164
2) obszar dorzecza Odry obejmujący, oprócz dorzecza Odry znajdującego się na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, także dorzecza Regi, Parsęty, Wieprzy oraz
pozostałych rzek uchodzących bezpośrednio do Morza Bałtyckiego na zachód od ujścia
Słupi, a także wpadających do Zalewu Szczecińskiego;
165
3) obszary dorzeczy:
a) Dniestru,
b) Dunaju,
c) Jarft,
d) Łaby,
e) Niemna,
f) Pregoły,
g) Świeżej,
h) Ücker 166
– obejmujące znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej części
międzynarodowych dorzeczy.
167
Część 5. Typy wód i problem ich własności
168
Art. 5
1. Wody dzielą się na powierzchniowe i podziemne.
2. Wody, z wyjątkiem wód morza terytorialnego i morskich wód wewnętrznych, są
wodami śródlądowymi.
169
Śródlądowe wody powierzchniowe dzielą się na:
a) płynące
b) stojące.
170
Wody płynące to wody:
a) w ciekach naturalnych, kanałach oraz w źródłach, z których cieki biorą początek,
171
b) znajdujące się w jeziorach oraz innych naturalnych zbiornikach wodnych o ciągłym
bądź okresowym naturalnym dopływie lub odpływie wód powierzchniowych,
172
c) znajdujące się w sztucznych zbiornikach wodnych usytuowanych na wodach
płynących.
173
Wody stojące to wody znajdujące się w jeziorach oraz innych naturalnych zbiornikach
wodnych niezwiązanych bezpośrednio, w sposób naturalny, z powierzchniowymi
wodami płynącymi.
174
Art. 5 ust. 4
15
172
173
STUDIA
PODYPLOMOWE
c) znajdujące się w sztucznych
zbiornikach
wodnych usytuowanych na wodach
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
płynących.
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM”
Wody stojące to wody znajdujące się w jeziorach oraz innych naturalnych zbiornikach
wodnych niezwiązanych bezpośrednio, w sposób naturalny, z powierzchniowymi
wodami płynącymi.
174
Art. 5 ust. 4
Przepisy o wodach stojących stosuje się odpowiednio do wód znajdujących się w
zagłębieniach terenu powstałych w wyniku działalności człowieka, niebędących
stawami.
175
Art. 8 ust. 2
Przepisów ustawy nie stosuje się do korzystania z wód zgromadzonych za pomocą
urządzeń oraz instalacji technicznych niebędących urządzeniami wodnymi.
(np. wód w basenach czy zbiornikach przeciwpożarowych).
176
Wodą w rozumieniu ustawy nie jest woda w rowie, ani woda w stawie, choć do tych
pierwszych przepisy ustawy o korzystaniu z wód stosuje się odpowiednio (art. 31 ust.
4 pkt 3). Niekiedy powstają trudności w odróżnieniu rowu od kanału, bądź od cieku
naturalnego.
177
Tezy formułowane w orzeczeniach sądowych przyczyniają się do rozwiązania takich
problemów. Dla przykładu w wyroku NSA z dnia 11 października 2011 r. (sygn. akt II
OSK 1461/10), sformułowano pogląd następujący:
178
„Zaprzestanie konserwacji rowu (prowadzące do częściowego zarośnięcia dna),
wskutek czego ustał w nim przepływ wody, nie zmienia jego statusu jako rowu i
przede wszystkim nie pozwala na traktowanie usytuowanego na takim rowie zbiornika
jako wody stojącej”.
179
Inna teza: „Nie jest rowem melioracyjnym rów wykształcony naturalnie, którym
spływają wody opadowe z drogi. W przypadku negatywnych oddziaływań z nim
związanych należy sięgnąć po przepisy Prawa wodnego o stosunkach wodnych na
gruncie, tj. art. 29 i n. ustawy – Prawo wodne” - wyrok WSA w Rzeszowie z
22.02.2006 r., sygn. akt II SA/Rz 786/05.
180
Rozdział 2
Prawo własności wód
Art. 10.
1. Wody stanowią własność Skarbu Państwa, innych osób prawnych albo osób
fizycznych.
181
1a. Wody morza terytorialnego, morskie wody wewnętrzne wraz z morskimi wodami
wewnętrznymi Zatoki Gdańskiej, śródlądowe wody powierzchniowe płynące oraz wody
podziemne stanowią własność Skarbu Państwa.
182
2. Wody stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego
są wodami publicznymi.
183
16
fizycznych.
181
STUDIA
PODYPLOMOWE
1a. Wody morza terytorialnego,
morskie wodyWwewnętrzne
wraz z morskimi wodami
"OCHRONA ŚRODOWISKA
PRAWIE UNII
wewnętrznymi Zatoki
Gdańskiej,
śródlądowe
wody
powierzchniowe
płynące oraz wody
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
podziemne stanowią własność Skarbu Państwa.
182
2. Wody stanowiące własność Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego
są wodami publicznymi.
183
3. Płynące wody publiczne nie podlegają obrotowi cywilnoprawnemu, z wyjątkiem
przypadków określonych w ustawie.
184
Czy istnieją płynące wody publiczne, należące do jednostek samorządu terytorialnego
?
185
Art. 10 ust. 1a przesądza (dopiero od 2005 r. !), że nie. Wcześniejszy stan prawny był
niejasny (problem komunalizacji jezior przepływowych).
186
1993 r. - uchwała SN, według której korzystanie z jezior podlegających przepisom
Prawa wodnego (o ile wykracza ono poza zakres korzystania powszechnego lub
zwykłego) nie należy do ustawowych zadań własnych gmin.
187
Z tej przyczyny jeziora takie nie mogły zostać przekazane gminom na własność.
Wnioski takie potwierdził wyrok TK z 2000 r.
188
Niektóre decyzje komunalizacyjne, na podstawie których przekazano gminom jeziora
przepływowe, rodzą jednak nadal skutki prawne, gdyż nie zostały ani uchylone, ani nie
stwierdzono ich nieważności w formach przewidzianych przepisami K.p.a.
189
Art. 12 ust. 1
Wody stojące oraz wody w rowach znajdujące się w granicach nieruchomości
gruntowej stanowią własność właściciela tej nieruchomości.
190
Rowy – sztuczne koryta prowadzące wodę w sposób ciągły lub okresowy, o szerokości
dna mniejszej niż 1, 5 m przy ich ujściu (art. 9 ust. 1 pkt 13).
191
Problem wody podziemnej – pierwszy akt nacjonalizacji po roku 1989 !
192
Charakter prawny własności wód
193
Wody w rowach i wody stojące można by zatem uznać za część składową gruntu (z
wyłączeniem wody podziemnej, która stanowi własność SP).
194
Zdaniem Ryszarda Mikosza woda stanowi odrębny od gruntu przedmiot stosunków
prawnych i dotyczy to każdej wody, bez względu na jej rodzaj.
195
Do własności wody nie mają zastosowania przepisy Kodeksu cywilnego, gdyż woda nie
jest rzeczą - a zatem cywilistyczne konstrukcje prawa rzeczowego są w tym zakresie
17
193
194
STUDIA
PODYPLOMOWE
Wody w rowach i wody stojące
można
by zatem uznać za część składową gruntu (z
"Opodziemnej,
CHRONA ŚRODOWISKA
PRAWIESP).
UNII
wyłączeniem wody
która stanowiWwłasność
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM”
Zdaniem Ryszarda Mikosza woda stanowi odrębny od gruntu przedmiot stosunków
prawnych i dotyczy to każdej wody, bez względu na jej rodzaj.
195
Do własności wody nie mają zastosowania przepisy Kodeksu cywilnego, gdyż woda nie
jest rzeczą - a zatem cywilistyczne konstrukcje prawa rzeczowego są w tym zakresie
zasadniczo nieprzydatne.
196
W Prawie wodnym nie chodzi o prawo własności w techniczno-prawnym
(kodeksowym) znaczeniu. Najlepiej mówić o własności wód w rozumieniu prawa
wodnego.
197
Z własnością uregulowano w ustawie pewne zagadnienia pokrewne. Po pierwsze,
zagadnienie pożytków naturalnych – czyli płodów oraz innych części składowych wody
od niej odłączonych.
198
W myśl art. 13 ust. 1 ryby oraz inne organizmy żyjące w wodzie stanowią jej pożytki,
do pobierania których jest uprawniony właściciel wody.
199
Po drugie, uregulowano status prawny wysp i przymulisk. Jeśli powstały one w sposób
naturalny na wodach powierzchniowych, stanowią według art. 18 własność właściciela
wody.
200
Do właściciela wody (czyli praktycznie do Skarbu Państwa) należą także starorzecza
oraz grunty, które powstały w wyniku wykonania budowli regulacyjnych (art. 19 ust.
1).
201
Własnością Skarbu Państwa jest także grunt powstały na skutek trwałego, naturalnego
lub sztucznego odkładu na obszarach wód morza terytorialnego lub morskich wód
wewnętrznych 202
(np. w miejscu, gdzie Wisła uchodzi do morza powstaje z namułów w sposób
naturalny nowy grunt).
203
Problemy pokrewne wobec własności wód
204
Art. 16.
1. Właściciel wody nie nabywa praw do gruntów zalanych przez wodę podczas
powodzi.
205
2. Właścicielowi gruntów zalanych podczas powodzi nie przysługuje z tego tytułu
odszkodowanie od właściciela wody.
206
Art. 17.
1. Jeżeli śródlądowa woda powierzchniowa płynąca lub wody morza terytorialnego
albo morskie wody wewnętrzne zajmą trwale, w sposób naturalny, grunt
niestanowiący własności właściciela wody, grunt ten staje się własnością właściciela
18
1. Właściciel wody nie nabywa praw do gruntów zalanych przez wodę podczas
powodzi.
205
STUDIA
"OCHRONA
PODYPLOMOWE
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
2. Właścicielowi gruntów
zalanych podczas
powodzi
nie przysługuje
z tego tytułu
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE
POLSKIM
”
odszkodowanie od właściciela wody.
206
Art. 17.
1. Jeżeli śródlądowa woda powierzchniowa płynąca lub wody morza terytorialnego
albo morskie wody wewnętrzne zajmą trwale, w sposób naturalny, grunt
niestanowiący własności właściciela wody, grunt ten staje się własnością właściciela
wody.
207
Dotychczasowemu właścicielowi gruntu przysługuje odszkodowanie od właściciela
wody na warunkach określonych w ustawie (art. 17 ust. 2).
208
W odrębnych przepisach uregulowano zasady dysponowania gruntami pokrytymi
wodami powierzchniowymi. Stanowią one własność właściciela tych wód – z jednym
wyjątkiem.
209
Art. 14 ust. 1a.
Przez grunty pokryte śródlądowymi wodami powierzchniowymi oraz morskimi wodami
wewnętrznymi rozumie się grunty tworzące dna i brzegi cieków naturalnych, jezior
oraz innych naturalnych zbiorników wodnych, w granicach linii brzegu.
210
Grunty pokryte płynącymi wodami powierzchniowymi także (nie tylko sama woda) są
wyłączone z obrotu cywilnoprawnego, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie
(art. 14 ust. 1 i 2).
211
Grunty takie są wydzielonym zasobem nieruchomości Skarbu Państwa, do którego nie
stosuje się przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami (art. 14a).
212
Wyjątki od zasady wyłączenia z obrotu cywilnoprawnego gruntów pokrytych płynącymi
wodami powierzchniowymi dotyczą dwóch sytuacji:
213
Po pierwsze: oddawania gruntów w użytkowanie za opłatą roczną, jeżeli są one
niezbędne dla prowadzenia przedsięwzięć określonych w art. 20 ust. 1 pkt 1 – 8.
214
Po drugie: użyczania (na podstawie art. 20 ust. 6a) gruntów pokrytych wodami na
zasadach określonych przepisami ustawy z dnia 23.04.1964 r. – K.c.,
215
jeżeli są niezbędne do prowadzenia przedsięwzięć innych niż określone w art. 20 ust.
1.
216
Część 6. Rodzaje korzystania z wód
217
Zróżnicowane typy działań, zmierzających do uzyskania różnorodnych korzyści z wód
lub przy ich pomocy, nazwano w ustawie – Prawo wodne z 2001 r. „korzystaniem”.
218
19
jeżeli są niezbędne do prowadzenia przedsięwzięć innych niż określone w art. 20 ust.
1.
216
STUDIA
"OCHRONA
PODYPLOMOWE
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
Część 6. Rodzaje korzystania
z wód I W PRAWIE POLSKIM”
EUROPEJSKIEJ
217
Zróżnicowane typy działań, zmierzających do uzyskania różnorodnych korzyści z wód
lub przy ich pomocy, nazwano w ustawie – Prawo wodne z 2001 r. „korzystaniem”.
218
W myśl art. 31 ust. 1 „korzystanie z wód polega na ich używaniu na potrzeby ludności
oraz gospodarki”.
219
Obecna ustawa, tak zresztą jak i poprzednie, dzieli korzystanie na powszechne, zwykłe
i szczególne.
220
Korzystanie powszechne i zwykłe charakteryzuje to, że jest dozwolone z mocy prawa i
nie wymaga żadnych decyzji.
221
Korzystanie szczególne musi mieć umocowanie w pozwoleniu wodnoprawnym (wyjątki
wskazane w art. 124), wydawanym w ramach administracyjnej kontroli wstępnej.
222
Powszechne korzystanie z wód ma ściśle oznaczony zasięg przedmiotowy i
podmiotowy, a także własną treść.
223
Prawo do takiego korzystania obejmuje wyłącznie publiczne wody powierzchniowe
śródlądowe, morskie wody wewnętrzne wraz z morskimi wodami wewnętrznymi Zatoki
Gdańskiej oraz wody morza terytorialnego, jeżeli przepisy nie stanowią inaczej.
224
W drodze wyjątku rada powiatu może wprowadzić na podstawie art. 35 ust. 1
powszechne korzystanie także z wody prywatnej, jeżeli …
225
jest to konieczne dla zaspakajania niezbędnych potrzeb społecznych (chodzi o
potrzeby osobiste, gospodarstwa domowego lub rolnego).
226
Dokonuje tego w drodze uchwały, ustalając dopuszczalny zakres takiego korzystania.
Właścicielowi wody przysługuje w takim przypadku odszkodowanie wypłacane z
budżetu powiatu na warunkach określonych w ustawie.
227
Powszechne korzystanie z wód przysługuje każdemu (art. 34 ust. 1), czyli każdej
osobie fizycznej bez wyjątku.
228
Nie jest korzystaniem powszechnym:
1) wydobywanie kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów z morskich wód
wewnętrznych wraz z wodami wewnętrznymi Zatoki Gdańskiej oraz z wód morza
20
Właścicielowi wody przysługuje w takim przypadku odszkodowanie wypłacane z
budżetu powiatu na warunkach określonych w ustawie.
227
STUDIA
"OCHRONA
PODYPLOMOWE
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
Powszechne korzystanie
z wód przysługuje
każdemu
(art. 34
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE
POLSKIM
” ust. 1), czyli każdej
osobie fizycznej bez wyjątku.
228
Nie jest korzystaniem powszechnym:
1) wydobywanie kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów z morskich wód
wewnętrznych wraz z wodami wewnętrznymi Zatoki Gdańskiej oraz z wód morza
terytorialnego;
229
2) wycinanie roślin z wód lub brzegu;
3) wydobywanie kamienia i żwiru z potoków górskich;
4) korzystanie z wód w zbiornikach wodnych, przeznaczonych do chowu lub hodowli
ryb oraz innych organizmów wodnych, usytuowanych na wodach płynących;
5) wprowadzanie ścieków.
230
Treścią korzystania powszechnego jest zaspakajanie potrzeb osobistych, gospodarstwa
domowego lub rolnego, bez stosowania specjalnych urządzeń technicznych.
231
Obejmuje ono także wypoczynek, uprawianie turystyki, sportów wodnych oraz – w
myśl art. 34 ust. 2 - amatorski połów ryb na zasadach określonych w przepisach
odrębnych.
232
Przepisy odrębne precyzują jednak nie tylko warunki amatorskiego połowu ryb (jak to
sugeruje ustawa), ale też uprawiania sportów wodnych i turystki. W pierwszym
przypadku chodzi o przepisy ustawy o rybactwie śródlądowym.
233
Przewiduje ona, że amatorski połów ryb może uprawiać osoba posiadająca dokument
zwany „kartą wędkarską” lub „kartą łowiectwa podwodnego”, a jeżeli połów odbywa
się na wodach uprawnionego do rybactwa – posiadająca także jego zezwolenie.
234
Ograniczenia w zakresie uprawiania sportów wodnych, to mogą one wynikać z różnych
przepisów.
235
Drugim ustawowym typem korzystania z wód jest korzystanie zwykłe. Jego znaczenie
gospodarcze jest niewielkie z uwagi na ograniczony zakres przedmiotowy i
podmiotowy.
236
Dotyczy ono dwóch kategorii wód:
- wód prywatnych, tj. wody stojącej oraz wody w rowach,
- wody podziemnej (praktycznie wody w studni), która jest własnością Skarbu
Państwa.
237
W sposób zwykły korzystać z wody znajdującej się w granicach nieruchomości
gruntowej może tylko właściciel gruntu, jeżeli służy to zaspokojeniu potrzeb własnego
gospodarstwa domowego oraz gospodarstwa rolnego (art. 36 ust. 2).
238
21
Dotyczy ono dwóch kategorii wód:
- wód prywatnych, tj. wody stojącej oraz wody w rowach,
STUDIA
PODYPLOMOWE
- wody podziemnej (praktycznie
wody
w studni), która jest własnością Skarbu
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
Państwa.
237
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM”
W sposób zwykły korzystać z wody znajdującej się w granicach nieruchomości
gruntowej może tylko właściciel gruntu, jeżeli służy to zaspokojeniu potrzeb własnego
gospodarstwa domowego oraz gospodarstwa rolnego (art. 36 ust. 2).
238
Wyjątki
Nie stanowi zwykłego korzystania z wody (art. 36 ust. 3) :
• nawadnianie gruntów lub upraw wodą podziemną za pomocą deszczowni;
239
• pobór wody powierzchniowej lub podziemnej w ilości większej niż 5 m3 na dobę;
• korzystanie z wód na potrzeby działalności gospodarczej;
• rolnicze wykorzystanie ścieków lub wprowadzanie do wód lub do ziemi
oczyszczonych ścieków, jeżeli ich łączna ilość jest większa niż 5 m3 na dobę.
240
Nie jest także wymagane pozwolenie na wykonanie ujęcia, o ile jego głębokość nie
przekracza 30 m.
241
Jeśli jednak ujęcie jest głębsze, a pobór większy, wówczas zaistnieje potrzeba
uzyskania dwóch odrębnych pozwoleń wodnoprawnych: na korzystanie z wód
(sytuacja taka kwalifikowana już będzie jako korzystanie szczególne) oraz na
wykonanie urządzeń wodnych.
242
Trzecim typem korzystania z wód jest korzystanie szczególne. Mimo że posiada ono
największe znaczenie gospodarcze, poświęcone mu przepisy w tej części ustawy są
skromne: chodzi praktycznie o jeden art. 37.
243
Zawiera on definicję korzystania szczególnego oraz osiem jego przykładów (wyliczenie
nie jest wyczerpujące).
244
Szczególnym korzystaniem jest korzystanie wykraczające poza korzystanie powszechne
lub zwykłe (art. 37).
245
Przykłady korzystania szczególnego z art. 37 :
• pobór oraz odprowadzanie wód powierzchniowych lub podziemnych;
• wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi;
246
• przerzuty wody oraz sztuczne zasilanie wód podziemnych;
• piętrzenie oraz retencjonowanie śródlądowych wód powierzchniowych;
247
• korzystanie z wód do celów energetycznych;
• korzystanie z wód do celów żeglugi i spławu;
248
• wydobywanie z wód kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, a także
wycinanie roślin z wód lub brzegu;
• rybackie korzystanie ze śródlądowych wód powierzchniowych.
22
247
STUDIA
PODYPLOMOWE
• korzystanie z wód
do celów ŚRODOWISKA
energetycznych;
"OCHRONA
W PRAWIE UNII
• korzystanie z wódEdo
celów żeglugi i spławu;
UROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
248
• wydobywanie z wód kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, a także
wycinanie roślin z wód lub brzegu;
• rybackie korzystanie ze śródlądowych wód powierzchniowych.
249
Ustawa przewiduje w art. 124 przypadki, gdy korzystanie szczególne nie wymaga
jednak pozwolenia. Przykłady:
1) uprawianie żeglugi na śródlądowych drogach wodnych,
250
2) holowanie oraz spław drewna;
3) wydobywanie kamienia, żwiru, piasku, innych materiałów oraz wycinanie roślin w
związku z utrzymywaniem wód, szlaków żeglownych oraz remontem urządzeń
wodnych;
4) wykonanie pilnych prac zabezpieczających w okresie powodzi;
251
5) wykonywanie urządzeń wodnych do poboru wód podziemnych na potrzeby
zwykłego korzystania z wód z ujęć o głębokości do 30 m;
6) odwadnianie obiektów lub wykopów budowlanych, jeżeli zasięg leja depre-sji nie
wykracza poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem;
7) rybackie korzystanie ze śródlądowych wód powierzchniowych;
252
8) pobór wód powierzchniowych lub podziemnych w ilości nieprzekraczającej 5 m3 na
dobę;
9) odprowadzanie wód z wykopów budowlanych lub z próbnych pompowań otworów
hydrogeologicznych;
10) pobór i odprowadzanie wód w związku z wykonywaniem odwiertów lub otworów ;
253
11) odbudowę, rozbudowę, przebudowę lub rozbiórkę urządzeń pomiarowych służb
państwowych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią, jeżeli wydano decyzję,
o której mowa w art. 88l ust. 2;
12) wyznaczanie szlaku turystycznego pieszego lub rowerowego oraz budowę,
przebudowę lub remont drogi rowerowej.
254
Art. 31
4. Przepisy ustawy dotyczące korzystania z wód stosuje się odpowiednio do:
1) nawadniania lub odwadniania gruntów;
2) odwadniania obiektów lub wykopów budowlanych oraz zakładów górniczych;
3) użytkowania wód znajdujących się w rowach;
255
Czy piętrzenie wody w rowach wymaga pozwolenia ?
„Szczególnym korzystaniem z wód będzie zarówno korzystanie z wód w sposób
wymieniony w art. 37 prawa wodnego jak i w każdy inny sposób podobny do
przypadków określonych w tym przepisie. Piętrzenie wód w rowie melioracyjnym
wymaga więc uzyskania pozwolenia wodnoprawnego”.
256
Zob. wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 30 października 2012 r. (sygn. akt II SA/Wr
433/12).
23
255
Czy piętrzenie wody w rowach
wymaga
pozwolenia ?
STUDIA
PODYPLOMOWE
„Szczególnym korzystaniem
z
wód
będzie
zarówno
korzystanie
"OCHRONA ŚRODOWISKA
W PRAWIE
UNII z wód w sposób
wymieniony w art. 37
prawa
wodnego
jak
i
w
każdy
inny
sposób
podobny do
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM
”
przypadków określonych w tym przepisie. Piętrzenie wód w rowie melioracyjnym
wymaga więc uzyskania pozwolenia wodnoprawnego”.
256
Zob. wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 30 października 2012 r. (sygn. akt II SA/Wr
433/12).
257
7. Ochrona wód
258
Miejsce problematyki ochrony wód przed zanieczyszczeniem w prawie polskim
259
Przepisy dotyczące bezpośrednio lub pośrednio ochrony wód znaleźć można w różnych
ustawach.
260
Podstawowe znaczenie dla ochrony wód mają: ustawa - Prawo wodne oraz ustawa Prawo ochrony środowiska.
261
Ustawa - Prawo ochrony środowiska także zawiera przepisy dotyczące ochrony wód w
odrębnym dziale III „Ochrona wód”, stanowiącym fragment tytułu II „Ochrona
zasobów środowiska” (art. 97 - 100).
262
Ich znaczenie normatywne jest jednak niewielkie, co wynika z art. 81 ust. 2. Stanowi
on, że szczegółowe zasady ochrony wód określają przepisy ustawy - Prawo wodne.
263
Przepisy Prawa wodnego są zatem w zakresie ochrony wód lex specialis w stosunku do
przepisów ustawy – Prawo ochrony środowiska.
264
Jednakże - w myśl art. 38 ust. 6 ustawy - Prawo wodne:
265
„Ochrona wód jest realizowana z uwzględnieniem postanowień działu I i działu III w
tytule II oraz działów I–III w tytule III ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo
ochrony środowiska”.
266
Z drugiej strony w ustawie – Prawo ochrony środowiska są zwrotne i wąskie odesłania
do Prawa wodnego (zwłaszcza w tytule III):
267
W myśl art. 181 ust. 3 Poś:
268
„Do pozwoleń wodnoprawnych na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi stosuje
się odpowiednio art. 187, 188 ust. 3 pkt 2 i ust. 4, art. 190, 191, 193 ust. 2 i art. 198”.
269
7.1. Cele i zasady ochrony wód
270
Dla ochrony środowiska podstawowe znaczenie mają cele środowiskowe. Związane z
nimi pozostają:
24
268
269
STUDIA
PODYPLOMOWE
„Do pozwoleń wodnoprawnych
na wprowadzanie
ścieków do wód lub do ziemi stosuje
"OCHRONA
W PRAWIE
UNII
się odpowiednio art.
187, 188 ŚRODOWISKA
ust. 3 pkt 2 i ust.
4, art. 190,
191, 193 ust. 2 i art. 198”.
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM”
7.1. Cele i zasady ochrony wód
270
Dla ochrony środowiska podstawowe znaczenie mają cele środowiskowe. Związane z
nimi pozostają:
a) cele społeczne,
b) cele ekonomiczne.
271
Głównym celem społecznym jest zabezpieczenie należytej jakości wody do spożycia
przez ludzi /art. 7 RDW – art. 49b. ust. 1-3 ustawy/
272
1. Celem ochrony jednolitych części wód, przeznaczonych do poboru wody na potrzeby
zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz zaopatrzenia zakładów
wymagających wody wysokiej jakości, jest zapobieganie pogorszeniu jakości tych
jednolitych części wód w taki sposób, aby w szczególności zminimalizować potrzebę
ich uzdatniania.
273
3. Jednolite części wód, przeznaczone do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia
ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, obejmują:
1) jednolite części wód wykorzystywane do poboru wody przeznaczonej do
spożycia, dostarczające średnio więcej niż 10 m3 na dobę lub służące więcej niż 50
osobom;
2) jednolite części wód, które są przewidywane do takich celów w przyszłości.
274
Cele gospodarcze RDW:
[1] wdrożenie polityki opłat za wodę, opartej na zasadzie zwrotu kosztów usług
wodnych /art. 1 ust. 5 ustawy/,
[2] racjonalizacja wydatków służących osiągnięciu celów środowiskowych.
275
Art. 1 ust. 5.
Gospodarowanie wodami jest oparte na zasadzie zwrotu kosztów usług wodnych,
uwzględniających koszty środowiskowe i koszty zasobowe.
276
Art. 113b. ust. 6 Dla potrzeb sporządzania programu wodno-środowiskowego kraju
przeprowadza się analizy ekonomiczne związane z korzystaniem z wód, z
uwzględnieniem za-sady zwrotu kosztów usług wodnych oraz długoterminowych
prognoz dotyczących możliwości zaspokojenia potrzeb w zakresie korzystania z
zasobów wodnych na obszarze dorzecza.
277
Cele środowiskowe w ustawie – Prawo wodne
278
Głównym środowiskowym celem operacyjnym ochrony wód w myśl art. 38 ust. 2 jest
osiągnięcie celów środowiskowych dla …
279
jednolitych części wód powierzchniowych, jednolitych części wód podziemnych oraz
obszarów chronionych, o których mowa w art. 113 ust. 4, a także …
280
25
Cele środowiskowe w ustawie – Prawo wodne
278
STUDIA
"OCHRONA
PODYPLOMOWE
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
Głównym środowiskowym
celem operacyjnym
ochrony
wód” w myśl art. 38 ust. 2 jest
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE
POLSKIM
osiągnięcie celów środowiskowych dla …
279
jednolitych części wód powierzchniowych, jednolitych części wód podziemnych oraz
obszarów chronionych, o których mowa w art. 113 ust. 4, a także …
280
poprawa jakości wód oraz biologicznych stosunków w środowisku wodnym i na
terenach podmokłych.
281
Nowe podejście - starsze przepisy koncentrowały się przede wszystkim na wodzie, a
biologiczne stosunki środowiska wodnego i krajobraz pojawiały się jako cel ochrony
rzadziej.
282
Obecna ustawa mocno akcentuje równorzędność obu tych motywów ochrony,
podążając w tym za wskazaniami dyrektywy 2000/60/WE.
283
Ustawa posługuje się nowym w polskim Prawie wodnym pojęciem „jednolitych części
wód” (przejętym z ramowej dyrektywy wodnej).
284
Oznacza ono: oddzielne i znaczące elementy wód powierzchniowych (np. jezioro,
sztuczny zbiornik, rzekę lub kanał) lub określone objętości wód podziemnych,
występujące w obrębie warstwy wodonośnej lub zespołu takich warstw (art. 9 ust. 1
pkt 4b i 4c).
285
W efekcie prac zakończonych w roku 2004 wyznaczono:
286
3735 jednolitych części wód powierzchniowych i 96 jednolitych części wód
podziemnych dla obszaru Dorzecza Wisły oraz …
287
2442 jednolitych części wód powierzchniowych i 64 jednolite części wód podziemnych
dla obszaru Dorzecza Odry .
288
W przypadku wód naturalnych celem jest osiągnięcie lub zachowanie dobrego stanu
ekologicznego i chemicznego.
289
W przypadku wód sztucznych i silnie zmienionych celem jest osiągnięcie lub
zachowanie dobrego potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego.
290
W przypadku wód podziemnych chodzi o zachowanie lub osiągnięcie dobrego stanu
ilościowego i dobrego stanu chemicznego.
291
Uszczegółowieniem tych celów ogólnych są cele środowiskowe dostosowane do
jednolitych części wód i warunków lokalnych, …
292
zamieszczone w planach gospodarowania wodami przygotowanych dla poszczególnych
dorzeczy.
293
26
W przypadku wód podziemnych chodzi o zachowanie lub osiągnięcie dobrego stanu
ilościowego i dobrego stanu chemicznego.
291
STUDIA
"OCHRONA
PODYPLOMOWE
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
UszczegółowieniemEtych
celów ogólnych
są cele środowiskowe
dostosowane do
UROPEJSKIEJ
I W PRAWIE
POLSKIM”
jednolitych części wód i warunków lokalnych, …
292
zamieszczone w planach gospodarowania wodami przygotowanych dla poszczególnych
dorzeczy.
293
Dopuszczalne 4 odstępstwa od zasady osiągnięcia dobrego stanu wód do 2015 r.:
294
[1] przesunięcie terminu na osiągnięcie celu /art. 4 ust. 4 RDW - art. 9 ust. 3-6 noweli
z 5.01.2011 r./
295
3. „Dopuszcza się przedłużenie określonego w ust. 1 terminu stopniowego osiągnięcia
celów środowiskowych dla wybranych jednolitych części wód, których stan nie ulega
dalszemu pogarszaniu, a jednocześnie każda niezbędna poprawa ich stanu nie może
być w sposób racjonalny osiągnięta do dnia 22 grudnia 2015 r. ze względu na co
najmniej jedną z następujących przyczyn:
296
1) z uwagi na możliwości techniczne, poprawa stanu tych wód może być osiągnięta
wyłącznie w etapach przekraczających określony termin;
2) uzyskanie poprawy stanu tych wód w tym terminie skutkowałoby nieproporcjonalnie
wysokimi kosztami w stosunku do spodziewanych korzyści;
3) naturalne warunki nie pozwalają na zgodną z terminem poprawę stanu tych wód”.
297
[2] tolerowanie czasowego pogorszenia stanu wód, wywołanego wystąpieniem
okoliczności naturalnych, działaniem siły trzeciej lub będących skutkiem katastrof,
powodujących przejściowe pogorszenie cech jednolitych części wód /art. 4 ust. 6 RDW
- art. 38i ustawy/
298
„Dopuszczalne jest czasowe pogorszenie stanu jednolitych części wód, jeżeli jest ono
wynikiem zjawisk o charakterze naturalnym lub skutkiem siły wyższej, nadzwyczajnych
lub niemożliwych do przewidzenia, w szczególności …
299
ekstremalnych zjawisk powodziowych lub długotrwałej suszy, zdarzeń o charakterze
terrorystycznym, zakłócenia funkcjonowania infrastruktury krytycznej w rozumieniu
ustawy z 26.04.2007 r. o zarządzaniu kryzysowym lub niedających się przewidzieć
katastrof, oraz jeżeli zostaną spełnione następujące warunki:
300
1) zostały podjęte działania mające na celu zapobieżenie dalszemu pogorszeniu stanu
wód, które nie zagrożą realizacji celów środowiskowych dla pozostałych wód;
2) w planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza zostały ustalone warunki i
wskaźniki kwalifikowania okoliczności i zjawisk, powodujących czasowe pogorszenie
stanu jednolitych części wód;
301
3) działania, o których mowa w pkt 1 i 4, zostały zawarte w programie wodnośrodowiskowym kraju i nie zagrożą przywróceniu poprzedniego stanu jednolitych
części wód, gdy ustąpią przyczyny czasowego pogorszenia stanu tych wód;
302
4) oddziaływania okoliczności i zjawisk, powodujących czasowe pogorszenie stanu
jednolitych części wód, są corocznie analizowane i zostały podjęte działania mające na
27
2) w planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza zostały ustalone warunki i
wskaźniki kwalifikowania okoliczności i zjawisk, powodujących czasowe pogorszenie
STUDIA PODYPLOMOWE
stanu jednolitych części wód;
301
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
3) działania, o których mowa w pkt 1 i 4, zostały zawarte w programie wodnośrodowiskowym kraju i nie zagrożą przywróceniu poprzedniego stanu jednolitych
części wód, gdy ustąpią przyczyny czasowego pogorszenia stanu tych wód;
302
4) oddziaływania okoliczności i zjawisk, powodujących czasowe pogorszenie stanu
jednolitych części wód, są corocznie analizowane i zostały podjęte działania mające na
celu przywrócenie poprzedniego stanu jednolitych części wód, tak szybko, jak jest to
możliwe w warunkach racjonalnego działania;
303
5) opis skutków okoliczności i zjawisk oraz podjętych i kontynuowanych działań, o
których mowa w pkt 1 i 4, zostanie zawarty w najbliższej aktualizacji planu
gospodarowania wodami na obszarze dorzecza”.
304
[3] ustalenie dla wybranych wód złagodzonych wymagań o charakterze trwałym /art.
4 ust. 5 RDW - art. 114a ust. 1 ustawy/
305
„Dopuszcza się ustalenie mniej rygorystycznych celów środowiskowych niż określone w
art. 38d i 38e dla wybranych jednolitych części wód, które są w takim stopniu
zmienione działalnością człowieka lub których naturalne warunki są takie, że
osiągnięcie tych celów byłoby niewykonalne lub rodziłoby nieproporcjonalnie wysokie
koszty w stosunku do spodziewanych korzyści i jednocześnie:
306
1) potrzeby w zakresie środowiska, społeczne lub gospodarcze, zaspokajane przez
taką działalność człowieka, nie mogą być zaspokojone za pomocą innych działań,
korzystniejszych z punktu widzenia środowiska i bez ponoszenia nieproporcjonalnie
wysokich kosztów w stosunku do spodziewanych korzyści;
307
2) dla wód powierzchniowych osiąga się najlepszy z możliwych stan ekologiczny i
chemiczny przy danych oddziaływaniach, których nie można było-by w racjonalny
sposób uniknąć z powodu charakteru działalności człowieka lub rodzaju
zanieczyszczenia;
308
3) dla wód podziemnych zachodzą możliwie jak najmniejsze zmiany dobrego stanu
ilościowego i dobrego stanu chemicznego przy danych oddziaływaniach, których nie
można byłoby w racjonalny sposób uniknąć z powodu charakteru działalności
człowieka lub rodzaju zanieczyszczenia;
4) nie zachodzi dalsze pogorszenie stanu jednolitych części wód”.
309
[4] nieosiągnięcie celów z uwagi na nowe zjawiska w przyrodzie lub wynikające z
działalności człowieka /art. 4 ust. 7 RDW – art. 38j ustawy/
310
„1. Dopuszczalne jest nieosiągnięcie dobrego stanu ekologicznego oraz
niezapobieżenie pogorszeniu stanu ekologicznego oraz dobrego potencjału
ekologicznego, jeżeli:
1) jest ono skutkiem nowych zmian właściwości fizycznych tych wód albo
2) niezapobieżenie pogorszenia się stanu tych wód ze stanu bardzo dobrego do
dobrego jest wynikiem nowych działań człowieka, zgodnych z zasadą
zrównoważonego rozwoju i niezbędnych dla rozwoju społeczeństwa.
311
28
działalności człowieka /art. 4 ust. 7 RDW – art. 38j ustawy/
STUDIA
310
PODYPLOMOWE
„1. Dopuszczalne"O
jestCHRONA
nieosiągnięcie
dobrego W
stanu
ekologicznego
oraz
ŚRODOWISKA
PRAWIE
UNII
niezapobieżenie pogorszeniu
stanu
ekologicznego
oraz
dobrego
potencjału
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
ekologicznego, jeżeli:
1) jest ono skutkiem nowych zmian właściwości fizycznych tych wód albo
2) niezapobieżenie pogorszenia się stanu tych wód ze stanu bardzo dobrego do
dobrego jest wynikiem nowych działań człowieka, zgodnych z zasadą
zrównoważonego rozwoju i niezbędnych dla rozwoju społeczeństwa.
311
2. Dopuszczalne jest nieosiągnięcie dobrego stanu oraz niezapobieżenie pogorszeniu
stanu jednolitych części wód podziemnych, o których mowa w art. 38e, jeżeli jest ono
skutkiem:
1) nowych zmian właściwości fizycznych jednolitych części wód powierzchniowych
albo
2) zmian poziomu zwierciadła tych wód.
312
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:
1) podejmowane są wszelkie działania, aby łagodzić skutki negatywnych odziaływań
na stan jednolitych części wód;
2) przyczyny zmian i działań, o których mowa w ust. 1 i 2, są szczegółowo
przedstawione w planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza;
313
3) przyczyny zmian i działań, o których mowa w ust. 1 i 2, są uzasadnione
nadrzędnym interesem publicznym, a pozytywne efekty dla środowiska i
społeczeństwa związane z ochroną zdrowia, utrzymaniem bezpieczeństwa oraz
zrównoważonym rozwojem przeważają nad korzyściami utraconymi w następstwie
tych zmian i działań;
314
4) zakładane korzyści wynikające ze zmian i działań, o których mowa w ust. 1–3, nie
mogą zostać osiągnięte przy zastosowaniu innych działań, korzystniejszych z punktu
widzenia interesów środowiska, ze względu na negatywne uwarunkowania
wykonalności technicznej lub nieproporcjonalnie wysokie koszty w stosunku do
spodziewanych korzyści”.
315
Zasady ochrony wód
316
Zasady ochrony zostały umieszczone na początku działu III ustawy. Wskazać należy w
szczególności na dwie:
317
a) zasadę powszechności ochrony (art. 38 ust. 1:Wody, jako integralna część
środowiska oraz siedliska dla zwierząt i roślin, podlegają ochronie, niezależnie od tego,
czyją stanowią własność).
318
b) zasadę szczególnej ochrony przed zanieczyszczeniem substancjami szczególnie
szkodliwymi dla środowiska wodnego (substancjami priorytetowymi).
319
Zasada ta (nie wyrażona wprost) kładzie nacisk na zagrożenia, jakie powodują
niektóre rodziny i grupy substancji, wybranych na podstawie ich toksyczności,
trwałości i bioakumulacji.
320
W prawie europejskim (w ramowej dyrektywie wodnej) oraz polskim pojawia się także
29
b) zasadę szczególnej ochrony przed zanieczyszczeniem substancjami szczególnie
STUDIA PODYPLOMOWE
szkodliwymi dla środowiska wodnego
(substancjami priorytetowymi).
319
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
Zasada ta (nie wyrażona wprost) kładzie nacisk na zagrożenia, jakie powodują
niektóre rodziny i grupy substancji, wybranych na podstawie ich toksyczności,
trwałości i bioakumulacji.
320
W prawie europejskim (w ramowej dyrektywie wodnej) oraz polskim pojawia się także
pojęcie substancji priorytetowych.
321
Stanowią one koncepcyjne rozwinięcie kategorii substancji szczególnie szkodliwych,
dokonane z myślą o dalszym rozwoju prawa europejskiego (a tym samym i
krajowego).
322
Potwierdza to dyrektywa 2008/105/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16
grudnia 2008 r. w sprawie środowiskowych norm jakości w dziedzinie polityki wodnej.
323
Zarówno z substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego, jak i
substancjami priorytetowymi związane są identyczne cele dalekosiężne:
324
po pierwsze: stopniowe redukowanie zanieczyszczeń powodowanych przez substancje
szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego oraz substancje priorytetowe.
325
Po drugie: zaniechanie bądź stopniowe ograniczanie emisji, zrzutów i strat
powodowanych przez niebezpieczne substancje szczególnie szkodliwe oraz
niebezpieczne substancje priorytetowe.
326
7.2. Dwa kierunki
ochrony wód
327
Dwa podstawowe kierunki ochrony wód: ochrona wód oparta na kontroli emisji
zanieczyszczeń (kontrolę u źródła zanieczyszczeń) oraz ochrona zorientowana na
kontrolę jakości wód.
328
Oba aspekty ochrony środowiska wyraża już art. 82 ustawy – Prawo ochrony
środowiska, przewidujący, że realizowana jest ona w szczególności poprzez:
329
1) określanie standardów jakości środowiska oraz kontrolę ich osiągania, a także
podejmowanie działań służących ich nieprzekraczaniu lub przywracaniu,
330
2) ograniczanie emisji, na zasadach określonych w tytule III tej ustawy.
331
Rozwinięciem i uszczegółowieniem tych wytycznych jest w ustawie – Prawo wodne
art. 38c :
332
Art. 38c.
1. Ochrona wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniem obejmuje łącznie:
333
1) ograniczanie emisji do wód ze źródeł zanieczyszczeń punktowych przy zastosowaniu
30
331
332
STUDIAtych
PODYPLOMOWE
Rozwinięciem i uszczegółowieniem
wytycznych jest w ustawie – Prawo wodne
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
art. 38c :
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM”
Art. 38c.
1. Ochrona wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniem obejmuje łącznie:
333
1) ograniczanie emisji do wód ze źródeł zanieczyszczeń punktowych przy zastosowaniu
dopuszczalnych wartości emisji rozumianych jako masa, stężenie lub poziom emisji
substancji lub energii, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 45 ust. 1,
wynikających z najlepszych dostępnych technik w rozumieniu art. 3 pkt 10 ustawy z
dnia 27.04.2001 r. – Prawo ochrony środowiska, które nie powinny być przekraczane
w określonym w nich czasie;
334
2) ograniczanie emisji do wód ze źródeł zanieczyszczeń obszarowych, przez określenie
jej warunków, z uwzględnieniem najlepszych dostępnych praktyk w zakresie ochrony
środowiska, o których mowa w szczególności w przepisach ustawy, a także w ustawie
z dnia 27.04. 2001 r. – Prawo ochrony środowiska.
335
2. Jeżeli przepisy prawa Unii Europejskiej dotyczące ochrony wód przed
zanieczyszczeniem wymagają zastosowania bardziej rygorystycznych dopuszczalnych
wartości emisji niż te, o których mowa w ust. 1, stosuje się bardziej rygorystyczne
dopuszczalne wartości emisji, wynikające z tych przepisów.
336
Specyfiką ustawy – Prawo wodne jest ochrona ilościowa (nie ma jej np. w ochronie
powietrza). Ochrona ilościowa ogranicza się do wód słodkich.
337
W szerokim rozumieniu polega na: zachowaniu i odtworzeniu zasobów, na
retencjonowaniu wód i ochronie obszarowej (strefy ochronne ujęć).
338
W rozumieniu wąskim to reglamentacja poboru.
339
Ograniczenia w poborze wód podziemnych wynikają z art. 32 ust. 1:
340
Wody podziemne, z zastrzeżeniem art. 33, wykorzystuje się przede wszystkim:
1) do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele
socjalno-bytowe;
2) na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych oraz farmaceutycznych.
341
Z kolei pobór wód powierzchniowych uwzględniać powinien potrzebę ochrony
„przepływu minimalnego”.
342
Art. 128 ust. 1: W pozwoleniu wodnoprawnym ustala się cel i zakres korzystania z
wód, warunki wykonywania uprawnienia oraz obowiązki niezbędne ze względu na
ochronę zasobów środowiska, interesów ludności i gospodarki, a w szczególności:
343
1) „ilość pobieranej lub odprowadzanej wody, w tym maksymalną ilość m3 na godzinę
i średnią ilość m3 na dobę oraz maksymalną ilość m3 na rok”.
344
7.3. Gospodarka wodno-ściekowa
31
342
Art. 128 ust. 1: W pozwoleniu wodnoprawnym ustala się cel i zakres korzystania z
STUDIA PODYPLOMOWE
wód, warunki wykonywania uprawnienia
oraz obowiązki niezbędne ze względu na
CHRONA ŚRODOWISKA
W PRAWIE
UNII a w szczególności:
ochronę zasobów"O
środowiska,
interesów ludności
i gospodarki,
EUROPEJSKIEJ
343
I W PRAWIE POLSKIM”
1) „ilość pobieranej lub odprowadzanej wody, w tym maksymalną ilość m3 na godzinę
i średnią ilość m3 na dobę oraz maksymalną ilość m3 na rok”.
344
7.3. Gospodarka wodno-ściekowa
(A) Definicja ścieków
345
W myśl art. 9 ust. 1 pkt 14 ilekroć mowa o ściekach, rozumie się przez to
wprowadzane do wód lub do ziemi:
346
1)
2)
wody zużyte, w szczególności na cele bytowe lub gospodarcze,
ciekłe odchody zwierzęce, z wyjątkiem gnojówki i gnojowicy przeznaczonych do
rolniczego wykorzystania w sposób i na zasadach określonych w ustawie z dnia
10.07.2007 r. o nawozach i nawożeniu,
347
3) wody opadowe lub roztopowe, ujęte w otwarte lub zamknięte systemy
kanalizacyjne, pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni, w
szczególności z miast, portów, lotnisk, terenów przemysłowych, handlowych,
usługowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów,
348
4) wody pochodzące z odwodnienia zakładów górniczych, z wyjątkiem wód
wprowadzanych do górotworu, jeżeli rodzaje i ilość substancji zawartych w wodzie
wtłaczanej do górotworu są tożsame z rodzajami i ilościami substancji zawartych w
pobranej wodzie,
349
5) wody odciekowe ze składowisk odpadów i miejsc ich magazynowania, wykorzystane
solanki, wody lecznicze oraz termalne,
6) wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb
łososiowatych,
350
7) wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu lub hodowli ryb innych niż
łososiowate albo innych organizmów wodnych, o ile produkcja tych ryb lub
organizmów, rozumiana jako średnioroczny przyrost masy tych ryb albo tych
organizmów w poszczególnych latach cyklu produkcyjnego, przekracza 1.500 kg z 1 ha
powierzchni użytkowej stawów rybnych tego obiektu w jednym roku danego cyklu.
351
W praktyce pojawiają się jednak sytuacje, gdy ta definicja ukazuje swoje braki.
Przykładem może być kondensat, który powstaje ze skroplonej wody, odparowanej w
procesie zagęszczania mleka.
352
Niejasna jest też sytuacja „ścieków”, które krążą w zamkniętym układzie
technologicznym. Ustawa zobowiązuje w art. 42 ust. 1 do powtórnego wykorzystania
oczyszczonych ścieków „tam, gdzie jest to celowe”.
353
Jeśli mamy zamknięty układ technologiczny, z którego w ogóle nie wychodzą emisje,
zatem i o ściekach nie powinno być mowy.
354
Czy odcieki ze zgromadzonych odpadów stałych (żużel) to ściek opadowy czy
32
procesie zagęszczania mleka.
352
STUDIA
PODYPLOMOWE
Niejasna jest też "O
sytuacja
„ścieków”,
które krążą
w zamkniętym
CHRONA
ŚRODOWISKA
W PRAWIE
UNII układzie
technologicznym. Ustawa
zobowiązuje
w
art.
42
ust.
1
do
wykorzystania
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIMpowtórnego
”
oczyszczonych ścieków „tam, gdzie jest to celowe”.
353
Jeśli mamy zamknięty układ technologiczny, z którego w ogóle nie wychodzą emisje,
zatem i o ściekach nie powinno być mowy.
354
Czy odcieki ze zgromadzonych odpadów stałych (żużel) to ściek opadowy czy
odciekowy?
355
W sprawie rozpatrywanej przez WSA i NSA strona twierdziła, że ścieki przez nią
wytwarzane są ściekiem opadowym a nie odciekiem. Odcieki w przypadku odpadów
stałych, takich jak żużel, powstają bowiem głównie w wyniku ługowania substancji
rozpuszczalnych przez wody opadowe infiltrujące do bryły składowiska.
356
W rezultacie – wywodziła - „mając na uwadze znaczenie pojęcia "ługowanie" i
"ekstrakcja" skonstatowano, iż odcieki powstają w procesie wymywania określonych
składników z ciała stałego poprzez rozpuszczenie ich z wykorzystaniem
rozpuszczalników, natomiast żużel ani żaden z jego składników nie rozpuszcza się w
wodzie”.
357
Wykładnię taką oparto zresztą na materiałach znajdujących się na stronach
internetowych KZGW. Okazało się jednak, że KZGW zmienił pogląd i tę interpretację
usunął, o czym skarżąca dowiedziała się zbyt późno, aby się do tego ustosunkować.
358
WSA oraz NSA potwierdziły jednak stanowisko organów, że ścieki takie są odrębną od
wód opadowych kategorią ścieków przemysłowych (zob. wyrok NSA z dnia 29
listopada 2012 r., sygn. akt II OSK 1361/11).
359
Sądy obu instancji odrzuciły ponadto koncepcję, jakoby istotne znaczenie przy
klasyfikacji zanieczyszczonych wód pochodzących z działalności przesyłowej o
charakterze składowym mogła mieć okoliczność, czy czynności z tym związane
stanowią podstawowy przedmiot działalności przedsiębiorcy, czy nie.
360
„Kwestia bowiem, co formalnie jest przedmiotem działalności przedsiębiorcy (nie zaś,
jakie operacje są dokonywane faktycznie z punktu widzenia potencjalnych zagrożeń,
które mogą powodować ścieki) nie może mieć żadnego znaczenia”.
361
(B) Wymagania stawiane ściekom
362
Podstawowy akt: rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w
sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do
ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego
363
(Dz.U. Nr 137, poz. 984, zm. Dz. U. z 2009 r., Nr 27, poz. 169).
364
Liczy 25 paragrafów i 11 załączników. Dokonuje transpozycji do polskiego porządku
prawnego najważniejszych dyrektyw regulujących wprowadzanie ścieków.
365
33
Podstawowy akt: rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w
sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do
STUDIA
PODYPLOMOWE
ziemi, oraz w sprawie substancji
szczególnie
szkodliwych dla środowiska wodnego
363
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
(Dz.U. Nr 137, poz. 984, zm. Dz. U. z 2009 r., Nr 27, poz. 169).
364
Liczy 25 paragrafów i 11 załączników. Dokonuje transpozycji do polskiego porządku
prawnego najważniejszych dyrektyw regulujących wprowadzanie ścieków.
365
Oprócz wymagań jakościowych, jakim powinny odpowiadać ścieki, określa także
miejsce i częstotliwość pobierania próbek ścieków, metodyki referencyjne analizy i
sposób oceny, czy ścieki odpowiadają wymaganym warunkom.
366
Ogólna charakterystyka ścieków opiera się na trzech elementach: ilości, stanie i
składzie ścieków.
367
Rozporządzenie dotyczy zasadniczo tylko stanu i składu (kwestia ilości – jako jednego
z normatywów - ma znaczenie tylko w przypadku ścieków powstających z wód
opadowych lub roztopowych).
368
Wymagania prawne stawiane konkretnym ściekom zależą także od:
• ich rodzaju (pochodzenia)
• sposobu wprowadzania ścieków,
• rodzaju odbiornika.
369
Przez stan ścieków rozumie się temperaturę, odczyn, poziom sztucznych substancji
promieniotwórczych i stopień rozcieńczenia ścieków eliminujący ich toksyczne
oddziaływanie na ryby (art. 274 ust. 8 ustawy – Prawo ochrony środowiska).
370
Temperatura ścieków jest istotna, gdyż ma wpływ na szybkość przebiegu procesów
biologicznych zachodzących w czasie ich oczyszczania, jak też odprowadzania do
odbiornika.
371
Odczyn (pH) określa stężenie jonów wodorowych w ściekach. Jeżeli pH < 7 odczyn
jest kwaśny, przy pH > 7 odczyn jest zasadowy, a przy pH = 7 jest obojętny.
372
Przez skład ścieków rozumie się natomiast stężenie zawartych w nich substancji (art.
274 ust. 7 ustawy – Prawo ochrony środowiska).
373
W przepisach określa się także obecność drobnoustrojów w niektórych typach ścieków
(głównie bakterii chorobotwórczych, pierwotniaków i robaków), mimo że nie należą
one do pojęcia substancji.
374
Parametry (tj. najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń) przejęte
do rozporządzenia z dyrektyw ograniczają się do stężeń substancji
zanieczyszczających 375
34
STUDIA
373
PODYPLOMOWE
W przepisach określa
się takżeŚRODOWISKA
obecność drobnoustrojów
wNII
niektórych typach ścieków
"OCHRONA
W PRAWIE U
(głównie bakterii chorobotwórczych,
pierwotniaków
i
robaków),
mimo że nie należą
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
one do pojęcia substancji.
374
Parametry (tj. najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń) przejęte
do rozporządzenia z dyrektyw ograniczają się do stężeń substancji
zanieczyszczających 375
a w przypadku ścieków komunalnych obejmują także (alternatywnie) procent redukcji.
376
Uwaga ! Dla niektórych substancji szczególnie niebezpiecznych dla środowiska
wodnego ustalono najwyższe dopuszczalne wartości dla wskaźników zanieczyszczeń na
poziomie zerowym, ….
377
czyli zakazano ich wprowadzania, mimo że dyrektywy tego nie wymagały. Dotyczy to:
heksachlorocyklohekasu (HCH), aldryny, dieldryny, endryny i izodryny.
378
Problem interpretacji przepisów tego rozporządzenia pojawia się w orzecznictwie, np.
w wyroku WSA w Bydgoszczy z dnia 2 grudnia 2008 r. (sygn. akt II SA/Bd 585/08). W
sprawie chodziło min. o wybór parametrów dla charakterystyki ścieków przemysłowych
zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska wodnego oraz wody
opadowe i roztopowe, wprowadzane do rzeki S.
379
Wnioskowano o ustalenie wartości dopuszczalnych stężeń dla poszczególnych
wskaźników chloroorganicznych z tabeli I, z pominięciem wskaźnika AOX”, co
pozwalało respektować wymóg dbałości o zapewnienie należytej ochrony środowiska
wodnego, a jednocześnie uniknąć „nadmiernych kosztów oznaczeń wskaźników
poprzez ich bezzasadną multiplikację”.
380
Wojewoda udzielił pozwolenie wodnoprawne Zarządowi [...] S.A. we W. multiplikując
parametry. Samorządowe Kolegium Odwoławcze po rozpatrzeniu odwołania utrzymało
w mocy zaskarżoną decyzję, uznając multiplikację wskaźników za poprawną. WSA był
innego zdania – uchylił decyzje organów obu instancji.
381
(C) Ochrona przed
emisjami ze źródeł
punktowych
382
Podstawowe kryterium zróżnicowania parametrów emisyjnych to pochodzenie ścieków.
Chodzi o emisje:
383
a)
b)
przemysłowe i
komunalne.
384
Wymagania związane ze ściekami przemysłowymi zależą przede wszystkim od ich
rodzaju.
385
Wyróżnić możemy:
1) ścieki przemysłowe (bazowe - „bez nazwy”),
2) ścieki przemysłowe biologicznie rozkładalne (par. 6 ust. 2),
35
a)
b)
384
przemysłowe i
komunalne.
STUDIA
"OCHRONA
PODYPLOMOWE
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
Wymagania związane
ze ściekami przemysłowymi
zależą przede
wszystkim od ich
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM
”
rodzaju.
385
Wyróżnić możemy:
1) ścieki przemysłowe (bazowe - „bez nazwy”),
2) ścieki przemysłowe biologicznie rozkładalne (par. 6 ust. 2),
386
3) ścieki przemysłowe z oczyszczania gazów odlotowych z procesu termicznego
przekształcania odpadów (par. 6 ust. 4),
387
4) ścieki przemysłowe z wybranych sektorów uciążliwych /par. 6 ust. 3 - wymagania
przeniesione z dyrektyw UE/,
388
5) ścieki zasolone (par. 17),
6) ścieki chłodnicze (par. 18).
389
Ścieki komunalne dzielą się na:
1) ścieki będące ściekami bytowymi, w tym z przydomowych oczyszczalni oraz
2) ścieki komunalne inne niż bytowe, w tym wody opadowe i roztopowe.
390
W pierwszym przypadku parametry, jakim powinny odpowiadać, są nieliczne.
391
Załącznik nr 1 do rozporządzenia wymienia tylko 5: BZT5, ChZT, zawiesiny ogólne i
fosfor ogólny.
392
W drugim przypadku (obecna domieszka ścieków przemysłowych) należy sięgnąć
także do załącznika nr 3 i liczba możliwych parametrów znacznie się powiększa.
393
Odrębnie zostały potraktowane w rozporządzeniu wody opadowe i deszczowe (w tym
ścieki z przelewów burzowych).
394
Wymagania im stawiane są dość skromne: zawartość zawiesin ogólnych nie powinna
przekraczać 100 mg/l, a substancji ropopochodnych 15 mg/l.
395
Bez oczyszczania mogą być odprowadzane wody opadowe lub roztopowe pochodzące
z powierzchni niezanieczyszczonych (par. 19 ust. 2).
396
Ścieki z przelewów burzowych komunalnej kanalizacji ogólnospławnej mogą być
wprowadzane do wód, jeżeli średnia roczna liczba zrzutów nie jest większa niż 10 (par.
20 ust. 1).
397
Wymagania, jakim powinny odpowiadać ścieki, zależą także od rodzaju odbiornika.
398
Odbiornikiem ścieków mogą być:
aa) wody powierzchniowe 399
36
Ścieki z przelewów burzowych komunalnej kanalizacji ogólnospławnej mogą być
wprowadzane do wód, jeżeli średnia roczna liczba zrzutów nie jest większa niż 10 (par.
STUDIA PODYPLOMOWE
20 ust. 1).
397
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
Wymagania, jakim powinny odpowiadać ścieki, zależą także od rodzaju odbiornika.
398
Odbiornikiem ścieków mogą być:
aa) wody powierzchniowe 399
tj. wody śródlądowe lub morskie, ale z wyłączeniem wód stojących, do których
ścieków wprowadzać nie wolno,
400
bb) wody podziemne jako odbiornik objęte są zakazem bezpośredniego wprowadzania
ścieków,
401
cc) ziemia – można wprowadzać tylko niektóre ścieki, z szeregiem dodatkowych
ograniczeń (par. 11),
402
Uwaga ! Tak jak ziemia traktowane są rowy melioracyjne z funkcją odbiornika
ścieków.
403
dd) także urządzenia kanalizacyjne mogą być odbiornikiem ścieków.
404
Regulują to przepisy ustawy – Prawo wodne (art. 31 ust. 4 pkt 5 i art. 122 ust. 1 pkt
10) oraz ….
405
przepisy ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu
ścieków i jeden akt wykonawczy.
406
Rozporządzenie Ministra Budownictwa z dnia 14 lipca 2006 r. w sprawie sposobu
realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków
wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych.
407
Art. 31 ust. 4: Przepisy ustawy dotyczące korzystania z wód stosuje się odpowiednio
do:
408
5) wprowadzania, do urządzeń kanalizacyjnych będących we władaniu innych
podmiotów, ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe
dla środowiska wodnego określone w przepisach wydanych na podstawie art. 45a ust.
1;
409
Art. 122
1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pozwolenie wodnoprawne jest wymagane na: /…/
410
10) wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych, będących własnością innych
podmiotów, ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe
dla środowiska wodnego określone w przepisach wydanych na podstawie art. 45a ust.
1.
411
37
409
410
STUDIA PODYPLOMOWE
Art. 122
"Ostanowi
CHRONAinaczej,
ŚRODOWISKA
W PRAWIE
UNII jest wymagane na: /…/
1. Jeżeli ustawa nie
pozwolenie
wodnoprawne
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM”
10) wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych, będących własnością innych
podmiotów, ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe
dla środowiska wodnego określone w przepisach wydanych na podstawie art. 45a ust.
1.
411
Istnieje także rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie
dopuszczalnych mas substancji, które mogą być odprowadzane w ściekach
przemysłowych.
412
Dotyczy wyłącznie ścieków przemysłowych zawierających substancje z wykazu I (liczy
tylko 4 paragrafy i jeden załącznik).
413
Wprowadza wcześniej nieznaną możliwość ustalenia dopuszczalnej emisji poprzez
określenie jednostki masy zanieczyszczenia na jednostkę charakterystyczną dla danego
działania powodującego zanieczyszczenie.
414
Np. dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń dla rtęci tradycyjnie wyrażane
są jednostką miary „mg Hg/l ścieków”,
415
natomiast w rozporządzeniu z dnia 27 lipca 2004 r. wskaźnikiem jest „g Hg/t
zainstalowanej zdolności produkcyjnej chloru” – czyli gram rtęci na 1 tonę
zainstalowanej zdolności produkcyjnej.
416
(D) Problem emisji rozproszonych
417
Nowym elementem w polskim prawie są przepisy ustawy – Prawo wodne poświęcone
problematyce ograniczania emisji ze źródeł rozproszonych.
418
Ustawa nawiązuje do dyrektywy 91/676/EWG w sprawie ochrony wód przed
zanieczyszczeniem powodowanym przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych.
419
Przewiduje dwie grupy instrumentów:
a) prawnie niewiążące,
b) oraz imperatywne.
420
Ustawa zobowiązuje ministra właściwego do spraw rolnictwa (działającego w
porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska) do opracowania zbioru
zasad dobrej praktyki rolniczej oraz ich upowszechnienia w drodze szkoleń dla rolników
(art. 47 ust. 2).
421
Ustawa przewiduje wyznaczanie wód powierzchniowych i podziemnych wrażliwych na
zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie
narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych należy ograniczyć.
422
Dokonuje tego dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej w drodze
38
porozumieniu z ministrem właściwym do spraw środowiska) do opracowania zbioru
zasad dobrej praktyki rolniczej oraz ich upowszechnienia w drodze szkoleń dla rolników
STUDIA PODYPLOMOWE
(art. 47 ust. 2).
421
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
Ustawa przewiduje wyznaczanie wód powierzchniowych i podziemnych wrażliwych na
zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów szczególnie
narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych należy ograniczyć.
422
Dokonuje tego dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej w drodze
rozporządzenia (art. 47 ust. 3). Szczegółowe kryteria wyznaczania takich wód określa
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r.
423
Dla każdego z obszarów narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych
należy ograniczyć, opracowywany jest specjalny program działania.
424
Jest to zadanie dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej, który posługuje się
w tym celu formą rozporządzenia.
425
Treścią programu są środki zaradcze do obowiązkowego stosowania, określone w
załączniku nr 1 do rozporządzenia. Np. środkami takimi są:
426
– okresy, w których stosowanie nawozów nie jest wskazane,
– zasady nawożenia pól na zboczach (ograniczenie tzw. zmywów
powierzchniowych),
427
– zasady nawożenia pól w pobliżu cieków wodnych i stref ochrony wód (np.
tworzenie stref buforowych wzdłuż cieków o szerokości co najmniej 20 m, na
których nie można stosować nawozów naturalnych.
428
- określone pojemności zbiorników lub płyt do składowania i przechowywania
nawozów naturalnych oraz pasz soczystych.
429
Nowe akcenty w art. 38c
1. Ochrona wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniem obejmuje łącznie:
1) ograniczanie emisji do wód ze źródeł zanieczyszczeń punktowych /…/,
430
2) ograniczanie emisji do wód ze źródeł zanieczyszczeń obszarowych, przez określenie
jej warunków, z uwzględnieniem najlepszych dostępnych praktyk w zakresie ochrony
środowiska, o których mowa w szczególności w przepisach ustawy, a także w ustawie
z 27.04.2001 r. – Prawo ochrony środowiska.
431
Część 8. Pozwolenia wodnoprawne
432
8.1. Ogólna charakterystyka
Pozwolenia wodnoprawne: /a/ decyzje związane,
/b/ wydawane na wniosek, /c/ na czas oznaczony.
433
Pozwolenia wodnoprawne jako decyzje związane:
- dwie ogólne przesłanki z ustawy Poś, tj.
434
39
432
STUDIA
PODYPLOMOWE
8.1. Ogólna charakterystyka
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
Pozwolenia wodnoprawne:
/a/ decyzje
związane,
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM”
/b/ wydawane na wniosek, /c/ na czas oznaczony.
433
Pozwolenia wodnoprawne jako decyzje związane:
- dwie ogólne przesłanki z ustawy Poś, tj.
434
/1/ nieprzekraczanie standardów jakości środowiska – art. 144 ust. 1,
/2/ nieprzekraczanie standardów emisyjnych – art. 141 ust. 1.
435
Przesłanki z ustawy Prawo wodne: art. 125 i 126
436
Art. 125
Pozwolenie wodnoprawne nie może naruszać:
1) ustaleń planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, z wyjątkiem
okoliczności, o których mowa w art. 38j, lub ustaleń warunków korzystania z wód
regionu wodnego lub warunków korzystania z wód zlewni;
437
1a) ustaleń planu zarządzania ryzykiem powodziowym;
1b) ustaleń planu przeciwdziałania skutkom suszy;
1c) ustaleń krajowego programu ochrony wód morskich;
1d) ustaleń krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych;
438
2) ustaleń miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, decyzji o ustaleniu
lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy;
3) wymagań ochrony zdrowia ludzi, środowiska i dóbr kultury wpisanych do rejestru
zabytków oraz wynikających z odrębnych przepisów.
439
A kiedyś było tak:
3) wymagań ochrony zdrowia ludzi, środowiska i dóbr kultury wpisanych do rejestru
zabytków, wynikających z odrębnych przepisów.
440
Na wymagania wynikające z odrębnych przepisów wskazuje np. NSA w wyroku z
29.06.2012r. (sygn. akt. II OSK 608/11):
441
„Pojęć „wymagania ochrony zdrowia ludzi" i „oddziaływania na środowisko" nie można
bowiem interpretować wyłącznie w aspekcie przepisów ustawy – Prawo wodne, lecz
należy mieć także na uwadze przepisy innych ustaw, jak również przepisy aktów
wykonawczych wydanych na podstawie delegacji ustawowej oraz przepisy prawa
miejscowego obowiązujące na danym terenie. Stanowisko takie znajduje
potwierdzenie w użyciu przez ustawodawcę sformułowania "wynikających z odrębnych
przepisów".
442
Art. 126.
Wydania pozwolenia wodnoprawnego odmawia się, jeżeli:
1) projektowany sposób korzystania z wody narusza ustalenia dokumentów, o których
mowa w art. 125 pkt 1–2, lub nie spełnia wymagań, o których mowa w art. 125 pkt 3;
443
40
miejscowego obowiązujące na danym terenie. Stanowisko takie znajduje
potwierdzenie w użyciu przez ustawodawcę sformułowania "wynikających z odrębnych
STUDIA PODYPLOMOWE
przepisów".
442
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
Art. 126.
Wydania pozwolenia wodnoprawnego odmawia się, jeżeli:
1) projektowany sposób korzystania z wody narusza ustalenia dokumentów, o których
mowa w art. 125 pkt 1–2, lub nie spełnia wymagań, o których mowa w art. 125 pkt 3;
443
2) projektowany sposób korzystania z wody dla celów energetyki wodnej nie zapewni
wykorzystania potencjału hydroenergetycznego w sposób technicznie i ekonomicznie
uzasadniony.
444
Zgodność z w/w planami - jako przesłanka udzielenia pozwolenia – wymagała nadania
planom charakteru prawnie obowiązującego:
445
[1] plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza – rozporządzenie RM (art. 114
ust. 5)
446
Art. 114 ust. 5: Rada Ministrów przyjmuje i aktualizuje plan gospodarowania wodami
na obszarze dorzecza, w drodze rozporządzenia, kierując się koniecznością
zapewnienia osiągnięcia celów środowiskowych oraz powszechnym charakterem tego
planu.
447
Co to znaczy: „powszechny charakterem tego planu” ?
Czy rozporządzenie RM ma charakter powszechny, czy plan „sam w sobie” ?
448
Aspekt związania planem gospodarowania wodami pojawia się min. w wyroku WSA we
Wrocławiu z dnia 24.10.2013 r. (sygn. akt II SA/Wr 466/13), choć szczegółowa ocena
jego przesłanek nie zostaje podjęta.
449
Organ II instancji twierdził, że przesłanka niesprzeczności była spełniona, ale z akt
sprawy nie wynikało, w jaki sposób doszedł do takiego wniosku. Także kontekstu
zgodności z planem nie podniósł. Organy obu instancji, jak i WSA, powinny na wstępie
odpowiedzieć na podstawowe pytanie, jakie sytuacje powinny być kwalifikowane jako
naruszenie ustaleń planu.
450
Nie jest to wcale oczywiste. Naruszeniem może być jakakolwiek niekorzystana zmiana
stanu wód lub dopiero taka zmiana, gdy wskutek przyjęcia ładunku zanieczyszczeń
konieczne okazuje się obniżenie istniejącej klasy jakości wód.
451
[2] Plan zarządzania ryzykiem powodziowym – rozporządzenie RM (art. 88h ust. 13)
452
art. 88h ust. 13: Rada Ministrów przyjmuje i aktualizuje plany zarządzania ryzykiem
powodziowym dla obszarów dorzeczy, w drodze rozporządzenia, kierując się
koniecznością zapewnienia skutecznej ochrony przed powodzią oraz powszechnym
charakterem tych planów.
453
[3] plan przeciwdziałania skutkom suszy (art. 88s ust. 8)
454
art. 88s ust. 8: Rada Ministrów przyjmuje i aktualizuje plany przeciwdziałania skutkom
41
452
art. 88h ust. 13: Rada Ministrów
przyjmuje
i aktualizuje plany zarządzania ryzykiem
STUDIA
PODYPLOMOWE
powodziowym dla"O
obszarów
dorzeczy,
w
drodze
rozporządzenia,
CHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII kierując się
koniecznością zapewnienia
skutecznej
ochrony
przed
powodzią
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM” oraz powszechnym
charakterem tych planów.
453
[3] plan przeciwdziałania skutkom suszy (art. 88s ust. 8)
454
art. 88s ust. 8: Rada Ministrów przyjmuje i aktualizuje plany przeciwdziałania skutkom
suszy na obszarach dorzeczy, w drodze rozporządzenia, kierując się koniecznością
zapewnienia skutecznej ochrony przed suszą oraz powszechnym charakterem tych
planów.
455
[4] krajowy program ochrony wód morskich (art. 61s ust. 11)
456
art. 61s ust. 11: Rada Ministrów przyjmuje krajowy program ochrony wód morskich, w
drodze rozporządzenia, kierując się potrzebą uwzględnienia stanowiska Komisji
Europejskiej oraz powszechnym charakterem programu.
457
[5] krajowy program oczyszczani ścieków komunalnych – bez formy (art. 43 ust. 3)
458
art. 43 ust. 3: Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych, którego
integralną część stanowi wykaz aglomeracji, o których mowa w ust. 1, oraz wykaz
niezbędnych przedsięwzięć w zakresie budowy i modernizacji urządzeń
kanalizacyjnych, sporządza Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, a
zatwierdza Rada Ministrów.
459
W kontekście tego programu chodzić może np. o zamiar wybudowania przez gminę
własnej oczyszczalni, podczas gdy z KPOŚK wynika, że pozostając w ramach
wyznaczonej aglomeracji, powinna ona korzystać z już istniejącej w gminie sąsiedniej
(w ramach tej samej aglomeracji).
460
Zob. wyrok NSA z 11.10.2011 r. (sygn. akt II OSK 1590/10) – chodziło w nim o
problem związania nieaktualnym wykazem aglomeracji (utracił moc po zmianie
ustawy).
461
[6] warunki korzystania z wód regionu wodnego – akt prawa miejscowego dyrektora
rzgw (art. 120 ust. 1)
462
art. 120 ust. 1: Warunki korzystania z wód regionu wodnego oraz warunki korzystania
z wód zlewni ustala, w drodze aktu prawa miejscowego, dyrektor regionalnego
zarządu, po ich uzgodnieniu z Prezesem Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej,
kierując się ustaleniami planu, o którym mowa w art. 113 ust. 1 pkt 1a.
463
[7] plan utrzymania wód - akt prawa miejscowego dyrektora rzgw (art. 114b ust. 5)
464
art. 114b ust. 5: Plan utrzymania wód przyjmuje w drodze aktu prawa miejscowego
dyrektor regionalnego zarządu.
465
8.2. Typy pozwoleń wodnoprawnych
42
kierując się ustaleniami planu, o którym mowa w art. 113 ust. 1 pkt 1a.
463
464
STUDIA
PODYPLOMOWE
"OCHRONA
W PRAWIE
UNIIrzgw (art. 114b ust. 5)
[7] plan utrzymania
wód - aktŚRODOWISKA
prawa miejscowego
dyrektora
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM”
art. 114b ust. 5: Plan utrzymania wód przyjmuje w drodze aktu prawa miejscowego
dyrektor regionalnego zarządu.
465
8.2. Typy pozwoleń wodnoprawnych
466
Art. 122.
1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pozwolenie wodnoprawne jest wymagane na:
1) szczególne korzystanie z wód;
467
2) regulację wód oraz zmianę ukształtowania terenu na gruntach przylegających do
wód, mającą wpływ na warunki przepływu wody;
3) wykonanie urządzeń wodnych;
4) rolnicze wykorzystanie ścieków, w zakresie nieobjętym zwykłym korzystaniem z
wód;
468
5) długotrwałe obniżenie poziomu zwierciadła wody podziemnej;
6) piętrzenie wody podziemnej;
7) gromadzenie ścieków oraz odpadów w obrębie obszarów górniczych utworzonych
dla wód leczniczych;
469
8) odwodnienie obiektów lub wykopów budowlanych oraz zakładów górniczych;
9) wprowadzanie do wód powierzchniowych substancji hamujących rozwój glonów;
470
10) wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych, będących własnością innych
podmiotów, ścieków przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe
dla środowiska wodnego określone w przepisach wydanych na podstawie art. 45a ust.
1.
471
Art. 124.
Pozwolenie wodnoprawne nie jest wymagane na:
1) uprawianie żeglugi na śródlądowych drogach wodnych;
2) holowanie oraz spław drewna;
472
3) wydobywanie kamienia, żwiru, piasku, innych materiałów oraz wycinanie roślin w
związku z utrzymywaniem wód, szlaków żeglownych oraz remontem urządzeń
wodnych;
473
4) wykonanie pilnych prac zabezpieczających w okresie powodzi,
5) wykonywanie urządzeń wodnych do poboru wód podziemnych na potrzeby
zwykłego korzystania z wód z ujęć o głębokości do 30 m;
474
6) odwadnianie obiektów lub wykopów budowlanych, jeżeli zasięg leja depresji nie
wykracza poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem;
7) rybackie korzystanie ze śródlądowych wód powierzchniowych;
8) pobór wód powierzchniowych lub podziemnych w ilości nieprzekraczającej 5 m3 na
dobę;
43
4) wykonanie pilnych prac zabezpieczających w okresie powodzi,
5) wykonywanie urządzeń wodnych do poboru wód podziemnych na potrzeby
zwykłego korzystania z wód zSTUDIA
ujęć o PODYPLOMOWE
głębokości do 30 m;
474
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
6) odwadnianie obiektów lub wykopów budowlanych, jeżeli zasięg leja depresji nie
wykracza poza granice terenu, którego zakład jest właścicielem;
7) rybackie korzystanie ze śródlądowych wód powierzchniowych;
8) pobór wód powierzchniowych lub podziemnych w ilości nieprzekraczającej 5 m3 na
dobę;
475
9) odprowadzanie wód z wykopów budowlanych lub z próbnych pompowań otworów
hydrogeologicznych;
10) pobór i odprowadzanie wód w związku z wykonywaniem odwiertów lub otworów
strzałowych przy użyciu płuczki wodnej na cele badań sejsmicznych;
476
11) odbudowę, rozbudowę, przebudowę lub rozbiórkę urządzeń pomiarowych służb
państwowych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią, jeżeli wydano decyzję,
o której mowa w art. 88l ust. 2;
12) wyznaczanie szlaku turystycznego pieszego lub rowerowego oraz budowę,
przebudowę lub remont drogi rowerowej.
477
8.3. Problem następstwa prawnego /art. 134/
478
Art. 134.
1. Następca prawny zakładu, który uzyskał pozwolenie wodnoprawne, przejmuje
prawa i obowiązki wynikające z tego pozwolenia, z zastrzeżeniem ust. 2.
479
2. Jeżeli pozwolenie wodnoprawne dotyczy eksploatacji instalacji, przejęcie praw i
obowiązków wynikających z pozwolenia następuje na zasadach określonych w ustawie
– Prawo ochrony środowiska.
480
3. Do przejęcia praw i obowiązków, wynikających z pozwolenia na wprowadzanie do
urządzeń kanalizacyjnych, będących własnością innych podmiotów, ścieków
przemysłowych zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska
wodnego, przepisy ust. 2 stosuje się odpowiednio.
481
Art. 189 Poś
1. Podmiot, który staje się prowadzącym instalacje lub jej oznaczoną część, przejmuje
prawa i obowiązki wynikające z pozwoleń dotyczących tej instalacji lub jej oznaczonej
części.
482
Art. 189 Poś
2. Podmiot, o którym mowa w ust. 1, występuje niezwłocznie z wnioskiem o zmianę
pozwoleń w zakresie oznaczenia prowadzącego instalację.
483
8.4. Właściwość organów
/1/ starosta
/2/ marszałek województwa
/3/dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej
484
Art. 140.
1. Organem właściwym do wydawania pozwoleń wodnoprawnych, z zastrzeżeniem ust.
44
483
STUDIA
PODYPLOMOWE
8.4. Właściwość organów
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
/1/ starosta
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
/2/ marszałek województwa
/3/dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej
484
Art. 140.
1. Organem właściwym do wydawania pozwoleń wodnoprawnych, z zastrzeżeniem ust.
2 i 2a, jest starosta, wykonujący to zadanie jako zadanie z zakresu administracji
rządowej.
485
2. Marszałek województwa wydaje pozwolenie wodnoprawne [10 przypadków]:
1) jeżeli szczególne korzystanie z wód, wykonywanie urządzeń wodnych lub
eksploatacja instalacji bądź urządzeń wodnych są związane z przedsięwzięciami lub
instalacjami, o których mowa w art. 378 ust. 2a ustawy z 27.04. 2001 r. – Poś;
486
1a) o których mowa w art. 122 ust. 1, jeżeli dotyczą korzystania z wód i wykonywania
urządzeń wodnych w sztucznych zbiornikach wodnych usytuowanych na wodach
płynących, będących przedsięwzięciem mogącym zawsze znacząco oddziaływać na
środowisko;
487
2) na wykonanie budowli przeciwpowodziowych;
3) na przerzuty wody i wykonanie niezbędnych do tego urządzeń wodnych;
4) na wprowadzanie do wód powierzchniowych substancji hamujących rozwój glonów;
488
5) o których mowa w art. 122 ust. 2 /chodzi o obszary szczególnego zagrożenia
powodzią, jeżeli wydano decyzje, o których mowa w art. 40 ust. 3 i art. 88l ust. 2./;
5a) na wydobywanie z wód powierzchniowych kamienia, żwiru, piasku oraz innych
materiałów;
489
5b) na wprowadzanie do urządzeń kanalizacyjnych ścieków przemysłowych
zawierających substancje szczególnie szkodliwe dla środowiska określone w przepisach
wydanych na podstawie art. 45a ust. 1 pochodzących z eksploatacji instalacji
związanej z przedsięwzięciami, o których mowa w pkt 1;
490
5c) wszystkie, o których mowa w art. 122, wymagane dla przedsięwzięcia, jeżeli jest
organem właściwym do wydania jednego z tych pozwoleń;
5d) na wspólne korzystanie z wód, o którym mowa w art. 130, jeżeli jest organem
właściwym do wydania pozwolenia wodnoprawnego dla jednego z zakładów.
491
2a. Dyrektor regionalnego zarządu wydaje pozwolenia wodnoprawne, w przypadku
gdy szczególne korzystanie z wód lub wykonywanie urządzeń wodnych, w całości lub
w części, odbywa się na terenach zamkniętych w rozumieniu przepisów ustawy z
27.04.2001r. – Poś, a odrębne przepisy nie stanowią inaczej.
492
Część 9. Pozostałe instrumenty prawne ochrony wód
493
9.1. Instrumenty planistyczne
494
Art. 113 różnicuje:
45
gdy szczególne korzystanie z wód lub wykonywanie urządzeń wodnych, w całości lub
w części, odbywa się na terenach zamkniętych w rozumieniu przepisów ustawy z
STUDIA
PODYPLOMOWE
27.04.2001r. – Poś, a odrębne
przepisy
nie stanowią inaczej.
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
492
Część 9. Pozostałe instrumenty prawne ochrony wód
493
9.1. Instrumenty planistyczne
494
Art. 113 różnicuje:
a) dokumenty planistyczne,
b) dokumentacje planistyczne.
495
Dokumenty planistyczne to plany, natomiast dokumentacje planistyczne to wykazy
jednolitych części wód, charakterystyki wód, identyfikację znaczących oddziaływań
antropogenicznych, oceny ich wpływu na stan wód powierzchniowych i podziemnych,
rejestr wykazów obszarów chronionych, analizy ekonomiczne związane z korzystaniem
z wód oraz programy monitoringu wód.
496
/art. 113 ust. 1/
Planowanie w gospodarowaniu wodami obejmuje następujące dokumenty
planistyczne:
497
1) program wodno-środowiskowy kraju, z uwzględnieniem podziału na obszary
dorzeczy, zwany dalej „programem wodno-środowiskowym kraju”;
2) plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza;
3) plan zarządzania ryzykiem powodziowym;
498
4)
5)
6)
7)
plan przeciwdziałania skutkom suszy na obszarze dorzecza;
plan utrzymania wód;
warunki korzystania z wód regionu wodnego;
sporządzane w miarę potrzeby warunki korzystania z wód zlewni.
499
Program wodno-środowiskowy kraju /art. 113b. ust. 1/
500
Program wodno-środowiskowy kraju określa podstawowe i uzupełniające działania
zmierzające do poprawy lub utrzymania dobrego stanu wód w poszczególnych
obszarach dorzeczy.
501
Działania podstawowe - są ukierunkowane na spełnienie minimalnych wymogów i
obejmują /łącznie 13 punktów):
1) działania umożliwiające wdrożenie przepisów dotyczących ochrony wód, w
szczególności działania /…/,
502
2) działania służące wdrożeniu zasady zwrotu kosztów usług wodnych,
uwzględniającej wkład wniesiony przez użytkowników wód oraz koszty środowiskowe i
koszty zasobowe;
503
3) działania służące propagowaniu skutecznego i zrównoważonego korzystania z wody
w celu niedopuszczenia do zagrożenia realizacji celów środowiskowych;
4) działania prewencyjne, ochronne i kontrolne, związane z ochroną wód przed
zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł punktowych i obszarowych /…/.
46
szczególności działania /…/,
502
STUDIA
PODYPLOMOWE
2) działania służące
zasady zwrotuWkosztów
usług
wodnych,
"Owdrożeniu
CHRONA ŚRODOWISKA
PRAWIE
UNII
uwzględniającej wkład
wniesiony
przez
użytkowników
wód
oraz
koszty środowiskowe i
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
koszty zasobowe;
503
3) działania służące propagowaniu skutecznego i zrównoważonego korzystania z wody
w celu niedopuszczenia do zagrożenia realizacji celów środowiskowych;
4) działania prewencyjne, ochronne i kontrolne, związane z ochroną wód przed
zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł punktowych i obszarowych /…/.
504
Działania uzupełniające są ukierunkowane w szczególności na osiągnięcie celów
środowiskowych i mogą wskazywać (6 punktów), np. :
505
1) środki prawne, administracyjne i ekonomiczne niezbędne do zapewnienia
optymalnego wdrożenia przyjętych działań;
2) wynegocjowane porozumienia dotyczące korzystania ze środowiska;
3) działania na rzecz ograniczenia emisji;
4) zasady dobrej praktyki.
506
Art. 119.
1. Program wodno-środowiskowy kraju Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej
opracowuje w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej oraz
ministrem właściwym do spraw środowiska.
507
Charakter prawny programu wodno-środowiskowego kraju: ustawa nie przewiduje
żadnej konkretnej formy zatwierdzenia programu wodno-środowiskowego kraju,
choćby aktu prawa wewnętrznego wg art. 93 Konstytucji. Jest to zwykły, choć oficjalny
dokument rządowy.
508
Jest to w istocie urzędowy „spis” różnych przedsięwzięć służących osiągnięciu celów
środowiskowych na obszarze dorzecza.
509
Z uwagi na tę potencjalną wielość i merytoryczną różnorodność programów nie można
zbiorczo „zadekretować” ich prawnego charakteru a przede wszystkim nie można objąć
ich jedną wspólną formą prawną.
510
ALE: W prawie niemieckim programy wodno-środowiskowe przygotowywane są przez
wyższe organy wodne i po opublikowaniu są wiążące w stosunku do wszystkich
planów i działań podejmowanych przez publiczne organy planistyczne.
511
Ustawa nie formułuje również przesłanki zgodności z ustaleniami programu jako
warunku udzielania pozwoleń wodnoprawnych i jest to w obecnym kształcie prawnym
programu także właściwe.
512
Program wodno-środowiskowy kraju z 2010 r. (PWŚK) dostępny jest na stronach
internetowych Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
513
Odstępstwa od osiągnięcia celów środowiskowych ujęto w KPWŚ syntetycznie, podając
liczbowo i procentowo jednolite części wód na obszarach poszczególnych dorzeczy
zagrożone nieosiągnięciem celów oraz (odrębnie) przewidziane do odstępstw.
47
warunku udzielania pozwoleń wodnoprawnych i jest to w obecnym kształcie prawnym
programu także właściwe.
512
STUDIA
"OCHRONA
PODYPLOMOWE
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
Program wodno-środowiskowy
krajuI zW2010
r. (PWŚK)
dostępny
jest na stronach
EUROPEJSKIEJ
PRAWIE
POLSKIM
”
internetowych Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
513
Odstępstwa od osiągnięcia celów środowiskowych ujęto w KPWŚ syntetycznie, podając
liczbowo i procentowo jednolite części wód na obszarach poszczególnych dorzeczy
zagrożone nieosiągnięciem celów oraz (odrębnie) przewidziane do odstępstw.
514
Łącznie przewidziano zastosowanie odstępstw w odniesieniu do 2218 jednolitych części
wód.
515
Art. 114 ust. 1
Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza zawiera:
516
1) ogólny opis cech charakterystycznych obszaru dorzecza, obejmujący w
szczególności:
a) wykaz jednolitych części wód powierzchniowych, wraz z podaniem ich typów i
ustalonych warunków referencyjnych,
b) wykaz jednolitych części wód podziemnych;
517
2) podsumowanie identyfikacji znaczących oddziaływań antropogenicznych i oceny ich
wpływu na stan wód powierzchniowych i podziemnych;
3) wykazy obszarów chronionych, o których mowa w art. 113 ust. 4, wraz z graficznym
przedstawieniem przebiegu ich granic oraz określeniem podstaw prawnych ich
utworzenia;
518
5) ustalenie celów środowiskowych dla jednolitych części wód i obszarów chronionych;
6) podsumowanie wyników analizy ekonomicznej związanej z korzystaniem z wód;
519
7) podsumowanie działań zawartych w programie wodno-środowiskowym kraju, z
uwzględnieniem sposobów osiągania ustanawianych celów środowiskowych;
520
8) wykaz innych szczegółowych programów i planów gospodarowania dla obszaru
dorzecza dotyczących zlewni, sektorów gospodarki, problemów lub typów wód, wraz z
omówieniem zawartości tych programów i planów; /…/.
521
3. Aktualizacji planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza dokonuje się co 6
lat.
5. Rada Ministrów przyjmuje i aktualizuje plan gospodarowania wodami na obszarze
dorzecza, w drodze rozporządzenia, kierując się koniecznością zapewnienia osiągnięcia
celów środowiskowych oraz powszechnym charakterem tego planu.
522
Plany gospodarowania wodami, które w myśl dyrektywy ramowej powinny były zostać
opracowane do końca 2009 roku, w Polsce zostały zatwierdzone w dniu 22 lutego
2011 r. i następnie opublikowane /przed nowelizacja forma prawna planu nie była
określona/.
523
Np. „Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry”, został opublikowany
w Monitorze Polskim, ale przy nazwie planu nie ma wskazania na żadną ze znanych
praktyce administracyjnej form aktu normatywnego, choćby aktu wewnętrznego
48
celów środowiskowych oraz powszechnym charakterem tego planu.
522
STUDIA
PODYPLOMOWE
Plany gospodarowania
wodami,
które w myślW
dyrektywy
"OCHRONA
ŚRODOWISKA
PRAWIE ramowej
UNII powinny były zostać
opracowane do końca
2009
roku,
w
Polsce
zostały
zatwierdzone
w dniu 22 lutego
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
2011 r. i następnie opublikowane /przed nowelizacja forma prawna planu nie była
określona/.
523
Np. „Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry”, został opublikowany
w Monitorze Polskim, ale przy nazwie planu nie ma wskazania na żadną ze znanych
praktyce administracyjnej form aktu normatywnego, choćby aktu wewnętrznego
(uchwały, zarządzenia, instrukcji czy okólnika).
524
Z informacji zamieszczonej na okładce wynika tylko, że plan zatwierdzono na
posiedzeniu Rady Ministrów. Jest także wskazanie potwierdzające parafowanie
dokumentu przez Prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska, mające zapewne
potwierdzać, że Rada Ministrów jako organ kolegialny działa pod jego kierunkiem na
posiedzeniach, którym on przewodniczy.
525
Z samego faktu publikacji planu w Dzienniku Urzędowym „Monitor Polski” nie wynika,
czy mamy do czynienia z nienazwanym aktem prawnym (w zasadzie o charakterze
wewnętrznym), czy tylko ze zwykłym ogłoszeniem urzędowego dokumentu.
526
Tezę o swoistej mocy obowiązującej planu gospodarowania wodami na obszarze
dorzeczy wspiera przypisanie im klasycznych funkcji normatywnych. Pojawiają się one
w ustawie – Prawo wodne dwukrotnie.
527
Po pierwsze: w art. 125 i 126 wskazujących na ustalenia planu jako przesłankę
udzielenia pozwolenia.
528
Plany mimo braku jasno określonej formy mogą być podstawą decyzji
administracyjnych. Wynika to pośrednio z ocen sformułowanych przez NSA w wyroku z
25.05.2006 r. /sygn. II GSK 43/06/, który dotyczył
529
planu zagospodarowania częstotliwości, zatwierdzonego w drodze zarządzenia Prezesa
Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty. Ustalenia tego planu stały się następnie
jedną z przesłanek odmowy wydania pozwolenia radiowego.
530
NSA uznał, że plany zagospodarowania częstotliwości (jego ustalenia stały się jedną z
przesłanek odmowy wydania pozwolenia radiowego) są instrumentem realizacji polityki
państwa w zakresie gospodarki częstotliwościami, służąc uporządkowanemu i
efektywnemu wykorzystania dobra (jakim są częstotliwości), którego zasoby są
ograniczone.
531
Tak więc plan zagospodarowania częstotliwości można zaliczyć do grupy swoistych
źródeł prawa administracyjnego, którą tworzą akty planowania, wyznaczające …
532
zamierzenia administracji publicznej i stanowiące jedną z materialnych (treściowych)
przesłanek aktów wydawanych przez organy administracyjne.
533
Kierując się tymi ocenami NSA można dojść do wniosku, że funkcje i charakter planu
gospodarowania wodami na obszarze dorzecza są zbliżone do planu
zagospodarowania częstotliwości /także służą uporządkowanemu wykorzystaniu
49
Tak więc plan zagospodarowania częstotliwości można zaliczyć do grupy swoistych
źródeł prawa administracyjnego, którą tworzą akty planowania, wyznaczające …
532
STUDIA
"OCHRONA
PODYPLOMOWE
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
zamierzenia administracji
publicznejIi W
stanowiące
jedną z materialnych
(treściowych)
EUROPEJSKIEJ
PRAWIE POLSKIM
”
przesłanek aktów wydawanych przez organy administracyjne.
533
Kierując się tymi ocenami NSA można dojść do wniosku, że funkcje i charakter planu
gospodarowania wodami na obszarze dorzecza są zbliżone do planu
zagospodarowania częstotliwości /także służą uporządkowanemu wykorzystaniu
ograniczonych zasobów/.
534
Obecnie problem charakteru prawnego planu znika – jest zatwierdzany jako
rozporządzenie RM.
535
Drugie wskazanie na funkcje normatywne planu gospodarowania wodami znajduje się
w art. 118.
536
W myśl art. 118, ustalenia planów gospodarowania wodami uwzględnia się w
koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województwa,
planach zagospodarowania przestrzennego województwa, studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego.
537
Wydaje się, że zależności między planem gospodarowania wodami a planami
zagospodarowania przestrzennego są bardziej czytelne w jego części dokumentacyjnoinformacyjnej niż części normatywnej.
538
Z części dokumentacyjnej największe znaczenie przypadnie różnym opracowaniom
kartograficznym.
539
PRAKTYKA PLANISTYCZNA
540
Np. „Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły” - bardzo obszerny
dokument, liczący 468 stron. Część opisowa ma 250 stron, resztę planu stanowią
załączniki, w większości mapy, w tym załącznik nr 3 o wymownym tytule „Mapy do
celów planistycznych”.
541
Cele środowiskowe oraz odstępstwa od osiągnięcia celów środowiskowych opisane
zostały w dwóch miejscach planu.
542
Najpierw w pkt 8 „Cele środowiskowe oraz odstępstwa od osiągnięcia celów
środowiskowych”, następnie w bardzo obszernym, ujętym tabelarycznie wykazie, który
stanowi załącznik nr 2 zatytułowany „Charakterystyka jednolitych części wód”103.
543
W pkt 8 na stronach 3305–3335 zamieszczono część opisową, z podaniem wartości
granicznych wybranych wskaźników wód (tabele 14–20).
544
Ważnym elementem tej części planu są opisane odstępstwa od osiągnięcia celów
środowiskowych, włącznie z wykazem inwestycji, które powodują zmiany w stanie wód
i uzasadniają derogacje.
50
środowiskowych”, następnie w bardzo obszernym, ujętym tabelarycznie wykazie, który
stanowi załącznik nr 2 zatytułowany „Charakterystyka jednolitych części wód”103.
543
STUDIA
"OCHRONA
PODYPLOMOWE
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
W pkt 8 na stronachE3305–3335
zamieszczono
część
opisową,
UROPEJSKIEJ
I W PRAWIE
POLSKIM
” z podaniem wartości
granicznych wybranych wskaźników wód (tabele 14–20).
544
Ważnym elementem tej części planu są opisane odstępstwa od osiągnięcia celów
środowiskowych, włącznie z wykazem inwestycji, które powodują zmiany w stanie wód
i uzasadniają derogacje.
545
Brakuje jednak szczegółowego uzasadnienia dla tych derogacji, koniecznego w świetle
art. 4 ust. 4, 6 i 7 dyrektywy ramowej. Sporządzenie takiego uzasadnienia powinno
bazować na rzetelnych ustaleniach.
546
Warunki korzystania z wód regionu wodnego /zlewni/ to uszczegółowione plany
ochrony, sporządzane z uwagi na potrzebę określenia szczególnych zasad ochrony
zasobów wodnych, a zwłaszcza ich ilości i jakości, w celu osiągnięcia dobrego stanu
wód (art. 115, 116).
547
Nowy element w systemie ustawowych planów to „plan utrzymania wód” (art. 114b.).
Zawiera on:
548
1) określenie odcinków śródlądowych wód powierzchniowych, w obrębie których
występują zagrożenia dla swobodnego przepływu wód oraz spływu lodów, wraz z
identyfikacją tych zagrożeń;
549
2) wykaz będących własnością Skarbu Państwa budowli regulacyjnych i urządzeń
wodnych o istotnym znaczeniu dla zarządzania wodami;
3) wykaz planowanych działań /…/.
550
4. Projekt planu utrzymania wód podlega uzgodnieniu z Prezesem Krajowego Zarządu
oraz właściwymi marszałkami województw.
5. Plan utrzymania wód przyjmuje w drodze aktu prawa miejscowego dyrektor
regionalnego zarządu.
551
Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (art. 43 ust. 3) – plan rzeczowofinansowy.
552
Jego integralną część stanowi wykaz aglomeracji oraz wykaz niezbędnych
przedsięwzięć w zakresie budowy i modernizacji urządzeń kanalizacyjnych.
553
Program sporządza Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, a zatwierdza Rada
Ministrów /bez wskazania formy/.
554
9.2. Instrumenty obszarowe
555
Instrumenty ochrony obszarowej: strefy ochronne ujęć wody oraz obszary ochronne
zbiorników wód śródlądowych.
556
Strefy ochronne ujęć wody (powierzchniowej i podziemnej) ustanawia /z reguły/
51
Program sporządza Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, a zatwierdza Rada
STUDIA PODYPLOMOWE
Ministrów /bez wskazania formy/.
554
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
9.2. Instrumenty obszarowe
555
Instrumenty ochrony obszarowej: strefy ochronne ujęć wody oraz obszary ochronne
zbiorników wód śródlądowych.
556
Strefy ochronne ujęć wody (powierzchniowej i podziemnej) ustanawia /z reguły/
dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej (art. 58 ust. 1).
557
Forma prawna: akt prawa miejscowego (art. 58 ust. 1).
Treść: zakazy, nakazy i ograniczenia niezbędne dla zapewnienia odpowiedniej jakości
wody ujmowanej do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, a także
ze względu na ochronę zasobów wodnych.
558
Strefy ochronne dzieli się na teren ochrony bezpośredniej oraz pośredniej.
559
Jeśli jest to uzasadnione lokalnymi warunkami hydrogeologicznymi, hydrologicznymi i
geomorfologicznymi oraz zapewnia konieczną ochronę, …
560
dopuszczalne jest ustanowienie strefy ochronnej obejmującej wyłącznie teren ochrony
bezpośredniej (art. 52 ust. 3).
561
W takim przypadku strefę ochronną ustanawia w drodze decyzji organ właściwy do
wydania pozwolenia wodnoprawnego na pobór wody (art. 58 ust. 5).
562
Strefy obu rodzajów ustanawiane są na wniosek i koszt właściciela ujęcia wody. Ich
istotą są zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów oraz
korzystania z wody.
563
Tereny ochrony bezpośredniej są z reguły niewielkie (obszar o promieniu kilkunastu
metrów wokół ujęcia) i charakteryzuje je surowość zakazów, nakazów i ograniczeń,
ujętych w art. 53 ustawy.
564
Strefy ochrony pośredniej mogą być przestrzennie bardzo rozległe. Przykładowo:
strefa ochronna dla ujęcia z górnego biegu rzeki może objąć całą zlewnię powyżej
ujęcia wody.
565
Na terenach ochrony pośredniej może być zabronione lub ograniczone wykonywanie
robót oraz innych czynności powodujących zmniejszenie przydatności ujmowanej wody
lub wydajności ujęcia (art. 55 i 56).
566
Drugim instrumentem obszarowym chroniącym wody powierzchniowe i podziemne są
obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych (art. 59).
567
Obowiązują na nich zakazy, nakazy i ograniczenia związane z użytkowaniem gruntów
52
565
Na terenach ochrony pośredniej może być zabronione lub ograniczone wykonywanie
STUDIA PODYPLOMOWE
robót oraz innych czynności powodujących
zmniejszenie przydatności ujmowanej wody
"OCHRONA
W PRAWIE UNII
lub wydajności ujęcia
(art. 55 ŚRODOWISKA
i 56).
566
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM”
Drugim instrumentem obszarowym chroniącym wody powierzchniowe i podziemne są
obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych (art. 59).
567
Obowiązują na nich zakazy, nakazy i ograniczenia związane z użytkowaniem gruntów
lub korzystaniem z wody mające na celu ochronę tych zasobów przed degradacją.
568
Obszar ochronny ustanawia dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej w
drodze aktu prawa miejscowego na podstawie planu gospodarowania wodami na
obszarze dorzecza (art. 60).
569
Zalecana literatura:
1) Wybrane problemy prawa wodnego /red. Bartosz Rakoczy/, Warszawa 2013,
2) Prawo wodne. Komentarz /red. Bartosz Rakoczy/, Warszawa 2013,
3) J. Rotko, Ramowa dyrektywa wodna – analiza prawna, Poznań 2013,
4) J. Rotko, Pozwolenia wodnoprawne na wprowadzanie ścieków przemysłowych do
urządzeń kanalizacyjnych, PUG 2013, nr 10,
5) J. Rotko, Funkcje i charakter prawny instrumentów planowych w gospodarce
wodnej, PUG 2014, nr 6.
53