przykładowe pytania i odpowiedzi – „polityka pieniężna”

PRZYKŁADOWE PYTANIA I ODPOWIEDZI – „POLITYKA PIENIĘŻNA”
Skutki inflacji - przykład
Jak z upływem czasu będzie zmieniać się cena towaru wartego obecnie 10 euro.
Do obliczeń przyjęto następujący wzór:
Cena po n latach = 10 Euro × (1 + π)n
gdzie π oznacza zakładaną stopę inflacji (przedstawioną jako ułamek dziesiętny), a n liczbę lat.
Załóżmy na przykład, że stopa inflacji wynosi 30%, a liczba lat 10 (pole w prawym dolnym rogu
tabeli). Wynik obliczenia będzie następujący:
Cena po 10 latach = 10 Euro × (1 + 0,30)10 = 137,86 Euro
Zadania część 2:
1. Wymień główne funkcje pieniądza.
2. Wymień znane ci formy pieniądza.
Rozwiązania zadań do części 2:
1. Pieniądz pełni funkcje środka wymiany, jednostki rozliczeniowej i środka przechowywania
wartości (tezauryzacji).
2. Do form pieniądza należą pieniądz towarowy (płacidła), pieniądz metalowy, pieniądz
papierowy, płynne depozyty (zobowiązania banków), płynne krótkoterminowe papiery
wartościowe i pieniądz elektroniczny.
Zadania część 3:
1. Jak zdefiniujesz termin „inflacja”? Jaki jest związek między inflacją a siłą nabywczą
pieniądza?
2. Co oznacza termin „deflacja”?
3. Jak można mierzyć inflację?
4. Przyjmijmy dla uproszczenia, że na reprezentatywny koszyk składa się 50 kanapek i dwie
pary butów sportowych. W 2003 r. cena kanapki wynosiła 1 EUR, a pary butów sportowych
80 EUR. W 2004 r. cena kanapki wynosiła 1,20 EUR, a pary butów sportowych 85 EUR. O
ile wzrosła cena tego koszyka dóbr?
5. Omów na przykładzie problemy pomiaru zmian ogólnego poziomu cen.
6. Wymień kilka korzyści płynących z trwałej stabilności cen.
Rozwiązania zadań do części 3:
1. Zasadniczo inflację definiuje się jako stały (powszechny) wzrost cen towarów i usług przez
dłuższy okres, prowadzący w konsekwencji do spadku wartości pieniądza i jego siły nabywczej.
2. Deflację definiuje się często jako zjawisko przeciwne inflacji, czyli sytuację, gdy ogólny
poziom cen spada przez dłuższy okres.
3. Inflację mierzy się na ogół na podstawie wskaźnika cen konsumpcyjnych. W tym celu
analizuje się strukturę zakupów konsumentów i na tej podstawie określa, które z
kupowanych towarów i usług mogą być uważane za reprezentatywne dla konsumentów w
całej gospodarce. Zestawienie takiej „listy zakupów” i przypisanie im wag odpowiadających
udziałowi poszczególnych pozycji w łącznej kwocie wydatków konsumpcyjnych pozwala
stworzyć tzw. „koszyk rynkowy”. Co miesiąc grupa ankieterów sprawdza ceny tych pozycji w
różnych placówkach handlowych. Następnie porównuje się zmiany wartości takiego koszyka
w czasie, uzyskując szereg czasowy dla wskaźnika cen. Roczną stopę inflacji oblicza się
wyrażając zmianę kosztu koszyka rynkowego dziś jako procent kosztu identycznego
koszyka w ubiegłym roku.
4. W 2003 r.: 50 × 1,00 + 2 × 80 = 210 EUR. W 2004 r.: 50 × 1,20 + 2 × 85,00 = 230 EUR.
W ujęciu bezwzględnym cena koszyka rynkowego wzrosła o 20 EUR.
W ujęciu względnym cena koszyka wzrosła o (230 - 210)/210 × 100 = ok. 9,5%.
5. Czasami trudno jest uwzględnić we wskaźniku CPI zmiany jakości. Jeśli jakość produktu
poprawia się z czasem, a jego cena rośnie, część podwyżki wynika z poprawy jakości.
Wzrost cen wynikający z poprawy jakości nie jest uważany za inflacjogenny, ponieważ nie
powoduje spadku siły nabywczej pieniądza. Z tego powodu urzędy statystyczne starają się
nie uwzględnić w swoich wyliczeniach zmiany jakości. Jeśli na przykład mierzony wzrost cen
wynosi około 3%, ale szacuje się, że około 2% przypada na zmiany jakości, wówczas
wartość ta zostanie odjęta od ogólnego wzrostu cen, dając w wyniku „skorygowany” ogólny
wzrost cen na poziomie około 1%. Zmiany jakości są zjawiskiem dość powszechnym w
długim okresie.
6. Stabilność cen sprzyja podniesieniu standardu życia dzięki temu, że: zmniejsza niepewność
co do ogólnego poziomu cen w przyszłości, zwiększając tym samym przejrzystość cen
relatywnych, zmniejsza premię za ryzyko inflacji uwzględnioną w stopach procentowych,
pozwala uniknąć niepotrzebnych działań zabezpieczających, zmniejsza zniekształcenia
zachowań powodowane przez systemy podatkowe i świadczeń społecznych, zwiększa
korzyści z utrzymywania zapasów gotówki oraz zapobiega arbitralnej (przypadkowej)
dystrybucji majątku i dochodów. Innymi słowy, utrzymując stabilność cen banki centralne
przyczyniają się do realizacji szerszych celów gospodarczych.
Zadania część 4:
1. Co oznacza termin „proces transmisji” w kontekście polityki pieniężnej?
2. W jaki sposób banki centralne wpływają na poziom stóp procentowych?
3. Co to jest realna stopa procentowa? Jaka jest różnica między realną stopą procentową ex
ante i ex post?
4. Przyjmijmy, że inwestor kupuje obligację o 10-letnim terminie wykupu i stałym oprocentowaniu
nominalnym w wysokości 4%. Ponadto inwestor oczekuje, że inflacja za okres najbliższych
dziesięciu lat wyniesie przeciętnie 1,8%. Jaka będzie średnio realna oczekiwana stopa
zwrotu (ex ante) z tej inwestycji?
5. Jaka będzie realna stopa zwrotu ex post, jeśli po zakupie obligacji przez inwestora władze
postanowią prowadzić politykę inflacyjną, w wyniku której inflacja w okresie do terminu
wykupu obligacji wyniesie 5%?
6. Jaka będzie realna stopa zwrotu ex ante i ex post po opodatkowaniu, jeśli stopa podatku od
dochodów nominalnych wynosi 25%?
7. Jaki wpływ na wydatki konsumentów i przedsiębiorstw mają zmiany stóp procentowych? Jak
długo trwa ten wpływ?
8. Jakie czynniki kształtują inflację w krótkim okresie?
9. Jakie czynniki kształtują inflację w długim okresie?
Rozwiązania zadań do części 4:
1. Terminem „proces transmisji” nazywa się zwykle proces przenoszenia się skutków działań
banku centralnego na całą gospodarkę, a w konsekwencji na ceny.
2. Ponieważ bank centralny jest jedyną instytucją, która może emitować banknoty (i rezerwy
bankowe) – innymi słowy jest jedynym dostawcą bazy monetarnej – ustala nominalną stopę
procentową krótkoterminowych kredytów udzielanych bankom. Aktualne i oczekiwane
oprocentowanie, które banki muszą zapłacić bankowi centralnemu wpływa z kolei na szereg
innych bankowych i rynkowych stóp procentowych.
3. Stopę procentową, według której banki wypłacają odsetki (lub według której oprocentowane
są obligacje) ekonomiści nazywają nominalną stopą procentową. Realna stopa procentowa
jest definiowana jako wzrost siły nabywczej osiągnięty z danej inwestycji, czyli różnica
nominalnej stopy procentowej i stopy inflacji.
Należy również pamiętać o rozróżnieniu pomiędzy dwiema koncepcjami realnej stopy
procentowej: realna stopa procentowa, której pożyczkodawca (wierzyciel) i pożyczkobiorca
(dłużnik) oczekują w momencie udzielania pożyczki nazywana jest realną stopą procentową
ex ante, natomiast faktycznie zrealizowana − realną stopą procentową ex post.
4. Średnia realna stopa oczekiwanego zwrotu ex ante wyniesie w przybliżeniu
4,0% - 1,8% = 2,2%.
5. Przy podanych założeniach realna stopa zwrotu ex post zmieni się w przybliżeniu
następująco: 4,0% - 5,0% = -1,0%. Innymi słowy, zwrot ex post będzie ujemny.
6. Podatek dochodowy w wysokości 25% zmieni wysokość realnego zwrotu ex ante (po
opodatkowaniu) w następujący sposób: 4,0 - 1,0% - 1,8% = 1,2%. W przypadku
wprowadzenia polityki inflacyjnej realny zwrot ex post (po opodatkowaniu) wyniesie
4,0% - 1,0% - 5,0% = -2,0%.
7. Z perspektywy pojedynczego gospodarstwa domowego podwyżka realnej stopy procentowej
zwiększa atrakcyjność oszczędzania, bo zwrot z oszczędności umożliwi wyższą konsumpcję
w przyszłości. Podwyżka realnych stóp procentowych powoduje zwykle spadek bieżącego
spożycia (konsumpcji) i wzrost oszczędności. Z perspektywy pojedynczego przedsiębiorstwa
podwyżka stopy procentowej – przy zachowaniu pozostałych zmiennych na tym samym
poziomie − zniechęca do inwestycji, bo zmniejsza liczbę dostępnych projektów
inwestycyjnych, które zagwarantowałyby zwrot dostatecznie wysoki, by pokryć wyższe
koszty kapitału.
Należy przy tym pamiętać, że w procesie tym występują pewne opóźnienia. Realizacja
nowego planu inwestycyjnego może potrwać miesiące, a inwestycji zakładającej budowę
nowej fabryki lub zamówienie specjalistycznego sprzętu – nawet kilka lat. Również
inwestycje mieszkaniowe reagują na zmiany stóp procentowych z opóźnieniem. Ponadto
konsumenci nie zawsze zmieniają swoje plany konsumpcyjne od razu. Podsumowując,
wyższe stopy procentowe zwykle powodują spadek bieżących wydatków przedsiębiorstw i
gospodarstw domowych, ale następuje to zwykle z pewnym opóźnieniem.
8. W krótkim okresie na poziom cen może wpływać szereg różnych czynników i tzw. szoków.
Należą do nich zmiany zagregowanego popytu i jego składników, a także zmiany polityki
fiskalnej. Zmiany mogą też dotyczyć cen dóbr wykorzystywanych w produkcji, kosztów i
produktywności, kursów wymiany oraz sytuacji gospodarki światowej. W perspektywie
krótkoterminowej wszystkie te czynniki mogą wpływać na poziom cen i aktywności realnej.
9. Stały wzrost ogólnego poziomu cen w długim okresie może być spowodowany jedynie stałą,
ekspansywną polityką pieniężną. Przekonanie to najlepiej ujmuje stwierdzenie, że „inflacja
jest zawsze i wszędzie zjawiskiem pieniężnym”.
Zadania cześć 5:
1. Znajdź nazwisko prezesa EBC na stronie internetowej Banku.
2. Wejdź na stronę internetową swojego banku centralnego i sprawdź, kto jest obecnie jego
prezesem.
3. Podaj skład Rady Prezesów EBC. Wymień jej główne zadania.
4. Podaj skład zarządu EBC. Wymień jego główne zadania.
5. Podaj skład Rady Ogólnej EBC. Wymień jej główne zadania.
6. Streść sformułowaną przez EBC definicję stabilności cen.
7. Z jakich powodów Rada Prezesów ogłosiła liczbową definicję stabilności cen?
8. Opisz krótko, z jakich dwóch perspektyw EBC omawia zagrożenia dla stabilności cen. Jakie
przyjmuje przy tym ramy czasowe?
9. Opisz krótko główne elementy ram operacyjnych Eurosystemu. Czym się one charakteryzują?
Rozwiązania zadań cześć 5:
1Jean-Claude Trichet.
2. Odpowiedź zależy od kraju.
3. Rada Prezesów jest najwyższym organem decyzyjnym EBC. W jej skład wchodzi sześciu
członków Zarządu oraz prezesi krajowych banków centralnych obszaru euro (obecnie
dwunastu). Na czele Rady stoi prezes EBC. Głównym zadaniem Rady Prezesów jest
wyznaczanie polityki pieniężnej dla obszaru euro. Ściśle mówiąc, Rada jest władna
wyznaczać stopy procentowe, po których banki komercyjne mogą uzyskiwać płynność (czyli
środki pieniężne) od swoich banków centralnych. W ten sposób Rada Prezesów wpływa
pośrednio na poziom stóp procentowych w gospodarce obszaru euro, w tym stóp, po jakich
banki centralne udzielają kredytów i po jakich przyjmują depozyty od swoich klientów.
4. W skład Zarządu EBC wchodzą prezes, wiceprezes i czterech innych członków. Wszyscy
członkowie są mianowani za wspólnym porozumieniem szefów państw lub rządów dwunastu
krajów tworzących obszar euro. Zarząd odpowiada za realizację polityki pieniężnej
formułowanej przez Radę Prezesów i przekazuje odpowiednie wytyczne krajowym bankom
centralnym. Ponadto Zarząd organizuje posiedzenia Rady Prezesów i zarządza bieżącą
działalnością EBC.
5. Rada Ogólna jest trzecim organem decyzyjnym EBC. W jej skład wchodzą prezes i
wiceprezes EBC oraz prezesi krajowych banków centralnych wszystkich 25 państw
członkowskich UE. Rada Ogólna nie podejmuje decyzji w sprawie polityki pieniężnej obszaru
euro, ale uczestniczy w koordynacji polityki pieniężnej państw członkowskich, które nie
przyjęły jeszcze wspólnej waluty, a także w przygotowaniach do ewentualnego rozszerzenia
obszaru euro.
6. Wprawdzie Traktat jasno wskazuje utrzymanie stabilności cen jako podstawowy cel EBC, ale
nie definiuje precyzyjnie tego pojęcia. Dlatego Rada Prezesów ogłosiła w 1988 r.
następującą definicję liczbową: „stabilność cen zdefiniowana jest jako roczny wzrost
zharmonizowanego wskaźnika cen konsumpcyjnych (HICP – Harmonised Index of
Consumer Prices) dla strefy euro o mniej niż 2%. Stabilność cen należy utrzymać w średnim
okresie”. Po starannej ocenie przyjętej strategii polityki pieniężnej przeprowadzonej w 2003
r. Rada Prezesów potwierdziła tę definicję i przedstawiła dodatkowe wyjaśnienie, że w
ramach ustalonej definicji dąży do utrzymania inflacji „poniżej 2%, ale blisko tego poziomu w
średnim okresie”.
7. Rada Prezesów postanowiła publicznie ogłosić liczbową definicję stabilności cen z kilku
powodów. Po pierwsze, dzięki wyjaśnieniu, jak Rada Prezesów interpretuje cel wyznaczony
przez Traktat, łatwiej jest zrozumieć podstawy prowadzonej polityki pieniężnej (a zatem jest
ona bardziej przejrzysta). Pozwala to także społeczeństwu lepiej formułować swoje
oczekiwania co do rozwoju sytuacji cenowej. Po drugie, definicja stabilności cen stanowi
jasny i wymierny punkt odniesienia dla społecznej oceny realizacji zadań EBC. Jeżeli
sytuacja cenowa będzie rozwijać się niezgodnie z tą definicją, EBC powinien przedstawić
wyjaśnienie rozbieżności i określić, jak zamierza przywrócić stabilność cen w zadowalającym
terminie.
8. W ramach strategii EBC decyzje dotyczące polityki pieniężnej opierają się na kompleksowej
analizie zagrożeń dla stabilności cen. Analizę prowadzi się dwutorowo, przyjmując różne
podejścia do oceny sytuacji cenowej. W pierwszym podejściu ocenia się czynniki
wpływające na sytuację cenową w perspektywie krótko- do średniookresowej, skupiając się
na aktywności realnej i kondycji finansowej gospodarki. Uwzględnia się przy tym fakt, że w
takiej perspektywie na zmiany poziomu cen wpływa przede wszystkim wzajemna relacja
podaży i popytu na rynkach towarów, usług i czynników produkcji. Działania te EBC określa
jako analizę makroekonomiczną. Druga płaszczyzna, określana jako analiza monetarna,
obejmuje powiązania między podażą pieniądza a cenami w długim okresie. Analiza
monetarna służy przede wszystkim do weryfikacji – w perspektywie średnio- do
długookresowej – wynikających z analizy makroekonomicznej przesłanek dla prowadzenia
polityki pieniężnej w krótkim i średnim okresie
9. Ramy operacyjne Eurosystemu składają się z trzech głównych elementów. Pierwszym są
rezerwy obowiązkowe, określane na podstawie średniej z tzw. okresu utrzymywania rezerw
wynoszącego około miesiąca. Wynikają one ze spoczywającego na instytucjach
kredytowych obowiązku utrzymywania określonego minimalnego poziomu środków
rezerwowych na rachunku bieżącym w krajowym banku centralnym. Ważną funkcją tego
instrumentu jest stworzenie w systemie bankowym dodatkowego popytu na płynność
uzyskiwaną od banku centralnego oraz amortyzacja przejściowych szoków płynności na
rynku pieniężnym w celu ograniczenia zmienności krótkoterminowych stóp procentowych.
Ułatwia to realizację polityki pieniężnej przez EBC. Po drugie, Eurosystem może zarządzać
poziomem rezerw na rynku pieniężnym i kontrolować rynkowe stopy procentowe przez
regularne refinansowanie banków w ramach operacji otwartego rynku, pomagając w ten
sposób bankom zaspokoić zapotrzebowanie na płynność. Cotygodniowe podstawowe
operacje refinansujące, z tygodniowym terminem zapadalności, stanowią kluczowy element
realizacji polityki pieniężnej EBC. Przyjęta w tych operacjach stopa procentowa sygnalizuje
nastawienie polityki pieniężnej ustalane przez Radę Prezesów EBC. Za pośrednictwem
podstawowych operacji refinansujących zaspokaja się większość potrzeb refinansowych
systemu bankowego. Dłuższe operacje refinansujące także służą zapewnieniu płynności, ale
prowadzone są raz w miesiącu, a ich zapadalność wynosi trzy miesiące. Operacje
dostrajające przeprowadza się doraźnie w celu złagodzenia wpływu niespodziewanych
wahań płynności i innych nieprzewidzialnych zdarzeń na stopy procentowe. Po trzecie
bankom oferuje się dwa rodzaje operacji banku centralnego na koniec dnia – kredyt i
depozyt. W ramach zarządzania płynnością banki mogą uzyskać kredyt overnight lub złożyć
depozyt overnight w banku centralnym. Banki mogą korzystać z tych instrumentów bez
ograniczeń.
Zadania dodatkowe
1. Załóżmy, że bank centralny postanowił zwiększyć ilość pieniędzy w obiegu w gospodarce i w
tym celu rozdzieli pewną kwotę równo pomiędzy wszystkich mieszkańców. Jakie byłyby
skutki takiego posunięcia w krótkim, a jakie w długim okresie?
2. Jeżeli wskaźnik cen konsumpcyjnych wzrośnie, siła nabywcza pieniądza spadnie, nie zmieni
się, także wzrośnie
3. Przyczyną przesunięcia krzywej zagregowanego popytu w lewo może być wzrost płac
realnych (przy niezmienionej produktywności), spadek produktywności ,wzrost popytu na
pieniądz
Rozwiązania:
1. W krótkim okresie ludzie mogą poczuć się bogatsi i zacząć więcej wydawać. Zatem nastąpi
krótkotrwałe przyspieszenie wzrostu realnego, który jednak po jakimś czasie powróci do
pierwotnego poziomu. W dłuższej perspektywie nastąpi proporcjonalny wzrost poziomu cen.
2. Jeżeli wskaźnik cen konsumpcyjnych wzrośnie, siła nabywcza pieniądza spadnie.
3. Przesunięcie krzywej zagregowanego popytu w lewo może wynikać ze wzrostu płac realnych
lub spadku produktywności.
.