1 - Zgapa.pl

1) CHARAKTERYSTYKA POJĘCIA NAUKI:
Nauka potocznie to ludzka wiedza o przyrodzie, człowieku, społeczeństwie, społeczeństwie
zjawiskach i prawidłowościach rozwoju rzeczywistości, o sposobach badania i
przekształcania otaczającego nas świata, ujęta w systemie należycie uzasadnionych twierdzeń
i hipotez.Nauka to usystematyzowana wiedza przedstawiona w formie twierdzeń. Jest ona
dziedziną społecznej aktywności człowieka, która zmierza do obiektywnego poznania
rzeczywistości. Jest procesem społecznym w wyniku którego powstają konstrukcje naukowe
czyli twierdzenia, teorie, prawa.
2) ETAPY PROCESU NAUKOWEGO POZNANIA:
1. Gromadzenie spostrzeżeń (obserwacja)
2. Rejestracja wyników obserwacji
3. Uogólnienie rezultatów obserwacji (ustalenie związków i zależności między faktami
bądź zjawiskami oraz ich wyjaśnianie w postaci hipotez badawczych)
4. Weryfikacja hipotez czyli ich sprawdzenie i sformułowanie twierdzeń o charakterze
empirycznych praw.
3) PODZIAŁ NAUK:
Podział nauk ze względu na:
I. Rodzaj badań:
a) nauki empiryczne – doświadczalnie poznają rzeczywistość, a swoje prawa i
prawidłowości weryfikują w praktyce.
b) nauki formalne (matematyka, logika, informatyka, hibernetyka) to nauki, które nie
opierają się na doświadczeniu ale na tzw. aksjomatach czyli twierdzeniach pierwotnych,
które nie wymagają uzasadnienia,
II. Przedmiot badań:
a) nauki przyrodnicze – przedmiotem ich badań jest medycyna oraz wszelkie nauki
związane z poznaniem biologicznej struktury człowieka.
b) nauki społeczne – przedmiotem ich badań jest człowiek z punktu widzenia własnego
wnętrza, którym zajmują się filozofia, etyka. Celem badań społecznych jest poznanie
rzeczywistości społecznej i wszelkich procesów nią rządzących.
4) W OPARCIU O PYTANIA A. COMTE`A UDOWODNIĆ, ŻE PEDAGOGIKA JEST
NAUKĄ.
Angielski filozof August Comte w XIX w. w swoim dziele pt. „Kurs filozofii pozytywnej”
wprowadził po raz pierwszy pojęcie „socjologia” dla określenia nauki o społeczeństwie.
Comte`a nazywa się ojcem socjologii. Stworzył przy tym po raz pierwszy kryteria
naukowości. Jego zdaniem, by odpowiedzieć na pytanie czy dana dziedzina wiedzy jest
nauką, trzeba znaleźć odpowiedzi na 4 pytania:
1) Czy dana dyscyplina posiada własny przedmiot badań?
2) Jakie miejsce zajmuje w systemie nauk?
3) Czy posiada własny swoisty przedmiot badań?
4) Czy posiada swój warsztat metodologiczny?
Ad. 1. Posiada przedmiot badań. Pedagogika zajmuje się człowiekiem na różnych etapach
jego życia i rozwoju – od urodzenia aż do śmierci; zajmuje się procesami edukacyjnymi
czyli nauczaniem i wychowaniem.
Ad. 2. Jest nauką empiryczną i społeczną.
Ad. 3. Tak, posiada. Bada człowieka w aspekcie społecznym tj. bada jak jeden człowiek
zmienia się pod wpływem drugiego człowieka.
Ad. 4. Tak, posiada. Do metod badań pedagogiki należą następujące metody: obserwacja
pedagogiczna, eksperyment pedagogiczny, monografia pedagogiczna, analiza
dokumentów i tworów ucznia.
Następcy Comte`a dodali jeszcze jedno pytanie: Czy dana dyscyplina ma swój własny
system pojęć?
Odp. Tak, ma. Są to pojęcia: wychowanie, uczenie się, nauczanie, wykształcenie,
osobowość, środowisko wychowawcze, kultura, czas wolny.
5) SPOŁECZNE FUNKCJE PEDAGOGIKI:
I) DIAGNOSTYCZNA (rozpoznawanie) – polega na gromadzeniu wiedzy o tym, co było
lub co jest w obiektywnej rzeczywistości, polega na stwierdzeniu jej obiektywnego stanu.
II) PROGNOSTYCZNA – polega na określeniu na podstawie poznanych zjawisk
przyszłego kierunku ich rozwoju.
III) INSTRUMENTALNO-TECHNICZNA – polega na dostarczaniu wiedzy o tym jak
realizować zamierzone cele.
IV) HUMANISTYCZNA – umożliwia zaspokojenie potrzeb człowieka w dziedzinie jego
dążeń do poznania obiektywnej rzeczywistości.
6) SCHARAKTERYZUJ PRZEDMIOT BADAŃ PEDAGOGIKI
Przedmiotem badań pedagogiki jest proces wychowania w różnych jego postaciach i
formach. Proces celowo organizowanego wychowania dotyczy przede wszystkim dzieci i
młodzieży, stąd wychowanie ich jest głównym zadaniem pedagogiki. Celowo
organizowane wychowanie obejmuje także niektóre grupy ludzi dorosłych, tj.
ANDRAGOGIKA – pedagogika ludzi dorosłych lub ich oświata i GERONTOLOGIA –
pedagogika ludzi starszych. Współczesny rozwój sił twórczych nauki, techniki,
organizacji pracy wymaga od pedagogiki objęcia swoim zakresem całokształtu spraw
związanych z wychowaniem człowieka. Przedmiotem badań pedagogiki są nie tylko
wpływy wychowawcze organizowane świadomie i celowo ale również wpływy
niezamierzone i żywiołowe. Mówimy wtedy o procesie socjalizacji. Do zadań i
zainteresowań pedagogiki należy także zjawisko funkcjonowania systemu szkolno –
oświatowego.
Pedagogika nie tylko opisuje fakty ale także je wyjaśnia i poszukuje odpowiedzi na
pytania:
1. Jak i dlaczego przebiegają określone procesy wychowawcze?
2. Jak te procesy powinny być organizowane by były maksymalnie skuteczne?
7) OMÓWIĆ SUBDYSCYPLINY PEDAGOGIKI
1. PEDAGOGIKA OGÓLNA – zajmuje się charakterystyką pedagogiki jako nauki,
analizuje podstawowe pojęcia pedagog., historyczne uwarunkowania rozwoju tej
dyscypliny, bada czynniki wychowania (role i znaczenie środowiska w wychowaniu,
znaczenie dziedziczności w tym procesie, odnosi się także do celów i zadań stawianych
przed wychowaniem) zajmuje się również problematyką edukacji permanentnej inaczej
kształceniem ustawicznym.
2. DYDAKTYKA – teoria kształcenia, zajmuje się istotą i przebiegiem procesów
nauczania, analizuje także cele, treści, formy organizacyjne, zasady i metody nauczania;
dzieli się na dydaktykę ogólną i dydaktyki szczegółowe, inaczej szczegółowe teorie
nauczania – odnoszą się one tak do przedmiotów ogólnokształcących jak i zawodowych
na poszczególnych etapach kształcenia.
3. TEORIA WYCHOWANIA – wyjaśnia zadania, treści, formy organizacyjne, zasady i
metody wychowania moralnego. Wiele miejsca poświęca tą teorią wychowaniu w
rodzinie w obszarze zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych oraz pracy wychowawczej w
dziecięcych i młodzieżowych organizacjach, np. metodyka w ZHP (analizuje pracę i
metody ZHP – organizacji pozaszkolnej)
4. HISTORIA WYCHOWANIA – to nauka o metodach i formach, organizacji procesu
wychowania, o ustrojach i systemach oświatowych w kontekście historycznym. Jest nauką
o systemach oświatowych, o genezie i historii myśli pedagogicznej.
8) NAUKI WSPÓŁPRACUJĄCE Z PEDAGOGIKĄ:
1. NAUKI PRZYRODNICZE – dyscypliny zajmujące się badaniem biologicznego
aspektu rozwoju człowieka i badaniem biologicznych uwarunkowań procesów
wychowania; do tej grupy nauk należą nauki medyczne tj. biomedyczne podstawy
rozwoju i wychowania.
2. NAUKI PSYCHOLOGICZNE - psychologia ogólna i rozwojowa, zajmująca się
badaniem funkcjonowania psychiki a zwłaszcza jej indywidualnego rozwoju.
3. NAUKI WYCHOWAWCZE – bada psychiczne uwarunkowania i skutki oddziaływań
wychowawczych.
4. NAUKI SOCJOLOGICZNE - socjologia wychowania, pracy, zawodowa, kultury.
5. NAUKI EKONOMICZNE
6. NAUKI FILOZOFICZNE – etyka jako podstawowa nauka do podejmowania zagadnień
z zakresu wychowania moralnego; estetyka – analizuje oddziaływanie sztuki na
człowieka.
9) PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGIKI:
WYCHOWANIE – jest definiowane w znaczeniu szerokim i wąskim.
Znaczenie szerokie – to przygotowanie człowieka do zadań jakie stawia przed nim
cywilizacja. Inne definicje określają wychowanie jako proces osiągania optymalnego rozwoju
osobowości. Inne koncepcje określają wychowanie jako rodzaj ludzkiej działalności, która
polega na wywoływaniu zmian osobowości. Ostatnie koncepcje uznają, iż wychowanie
zawiera kształcenie i nauczanie.
Znaczenie wąskie – ogranicza się do wychowania moralnego i oznacza kształcenie
uczuciowo emocjonalnej strony osobowości człowieka. Ogólnie ujmują wychowanie jako
przygotowanie człowieka do życia w społeczeństwie i tak rozumiane wychowanie pełni dwie
funkcje:
- funkcja zachowawcza, która polega na przekazywaniu tradycji, obyczajowości, wzorców
określonych zachowań, charakterystycznej dla danej społeczności.
- funkcja twórcza – polega na kształtowaniu kreatywności jednostki we wszystkich
sferach jej życia.
KSZTAŁCENIE to ogół czynności i procesów umożliwiających uzyskanie orientacji w
otaczającej rzeczywistości przyrodniczej, społecznej, kulturowej; dzięki nim człowiek
nabywa określony zasób wiedzy i umiejętności, nawyków, nawyków rezultatem kształcenia
jest wykształcenie.
SAMOKSZTAŁCENIE jest to organizowanie wiedzy i sprawności bez pomocy nauczycieli.
Instytucje powołane do organizowania kształcenia nazywamy systemem kształcenia. Z
punktu widzenia przyswajanej wiedzy wyróżniamy:
· kształcenie ogólne
· kształcenie specjalistyczne tzw. zawodowe
Kształcenie pełni 2 funkcje:
1. poznawcza – dostarczanie wiedzy o świecie
2. praktyczna – zdobywanie umiejętności i nawyków, bowiem nawyk to efekt
ostatecznego stadium kształcenia lub samokształcenia.
UCZENIE SIĘ to zamierzone zdobywanie i utrwalanie w pamięci wiadomości, sprawności i
nawyków. Kierowanie tym procesem, planowa praca nauczyciela i ucznia nazywa się
nauczaniem. Nieodzownym warunkiem procesu nauczania jest swiadome i aktywne
współdziałanie nauczyciela i ucznia.
OSOBOWOŚĆ – punktu widzenia pedagogiki istnieją trzy koncepcje osobowości:
1. Koncepcja natywistyczna (natywizm to skrajna postać naturalizmu) – głosi, że czynniki
wrodzone, instynkty, popędy warunkują osobowość człowieka. Zwolennicy tego kierunku
twierdzą, że człowiek posiada osobowość zakodowaną w genach, a więc nikt ani nic nie
jest w stanie jej zmienić.
2. Determinizm socjologiczny – zakłada, że o osobowości człowieka decyduje
środowisko, w którym on żyje. A więc wpływy środowiskowe są głównym czynnikiem
kształtowania osobowości.
3. Koncepcja konwergencji – łączy dwie poprzednie koncepcje. Uznaje, że o osobowości
człowieka decydują zarówno czynniki wrodzone (wewnętrzne) jak i środowiskowe
(zewnętrzne)
Literatura pedagogiczna wyróżnia dwa rodzaje definicji osobowości:
1. definicja typu szerokiego – określa osobowość jako zespół względnie stałych cech
wzajemnie odróżniających jednostki. Takimi cechami są: budowa ciała, kolor oczu,
charakter, zainteresowania, potrzeby, motywacje, poglądy, postawy, temperament,
zdolności, inteligencja.
2. definicja typu wąskiego – określa osobowość jako złożoną strukturę cech fizycznych i
psychicznych warunkujących względną całość i odmienność danej jednostki. Zespół tych
cech reguluje jej zachowanie i przebieg procesów psychicznych.Na rozwój osobowości
decydujący wpływ ma okres dzieciństwa, ponieważ jest to czas największej podatności
człowieka na wpływy wychowawcze.
10) METODY BADAŃ PEDAGOGICZNYCH:
EKSPERYMENT PEDAGOGICZNY „experimentum” – rozpoznawanie, doświadczanie.
To metoda, której podstawową częścią jest wywołanie jakiegoś procesu lub regulowanie
warunków na tenm proces, wpływających tak, by umożliwić jego dokładniejsze zbadanie
(Wincenty Okoń) Mieczysław Łobocki definiując eksperyment uważa, iż jest to obserwacja
prowadzona w specjalnie zorganizowanych warunkach. Postawa eksperymentatora ma
charakter interweniujący w badane zjawiska zaś postawa obserwatora jest bierna w stosunku
do badanej rzeczywistości. Władysław Zaczyński uważa, iż eksperyment jest metodą
naukowego badania określonego wycinka rzeczywistości wychowawczej, polegającą na
wywoływaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich nowego
czynnika i obserwowanie zmian powstałych pod jego wpływem.
Literatura przedmiotu wyróżnia najczęściej następujące rodzaje techniki:
1. Technika grup równoległych, która zakłada uwzględnienie dwojakiego rodzaju klas
(równoległych i kontrolnych) określeniu czynników eksperymentu, uwzględnienie badań
początkowych i końcowych.
2. Technika rotacji różni się od pierwszej tym, że wprowadza się rotację grup, czyli
wymianę ich funkcji.
3. Technika jednej grupy – przy stosowaniu tej techniki nie przewiduje się grupy
kontrolnej. Uznaje się ją za najmniej skuteczną w prowadzeniu badań eksperymentalnych.
Metoda eksperymentu powszechnie stosowana była w latach 70 i 80. Dziś mało aktywna z
uwagi na zbyt duże możliwości manipulowania badanymi.
METODA MONOGRAFII PEDAGOGICZNEJ – służy ona opisowi różnego rodzaju
instytucji edukacyjnych: np. szkoła, dom dziecka, pogotowie opiekuńcze. Charakteryzuje ją
specyficzny przedmiot badań, konkretna placówka oraz sposób rozpoznawania struktury i
działalności tej jednostki. Opracowanie monografii pedagogicznej daje się scharakteryzować
w kilku punktach:
1. opis (zamieszczamy w nim rys historyczny placówki – od powstania do dnia
dzisiejszego)
2. opisujemy warunki materialne i lokalowe placówki – obecnie, na dzień dzisiejszy (np.
instytucje i firmy, które są ewentualnymi sponsorami)
3. dokładna charakterystyka personelu placówki (wszystkich, którzy pracują w placówce,
czyli: kadrę pedagogiczną i kadrę obsługową), ich kompetencje, wykształcenie, staż pracy
(zawsze zaczynamy od stanowiska najwyższego czyli dyrektora). Analizy w formie
opisowej i w formie tabeli.
4. charakterystyka wychowanków, podopiecznych, klientów, tzn. środowisko
wychowanków, liczbę dzieci z podziałem na płeć, typy zaburzeń, rotację czyli jak
przedstawia się statystyka naboru wychowanków.
5. omawiamy specyfikę pracy, czyli formy i metody pracy w placówce.
6. mówimy o efektach pracy: współpraca z najbliższym środowiskiem czyli z rodziną,
kuratorami, z poradniami psychologicznymi, ze sponsorami.
METODA INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW pojawiła się na początku XX wieku w
USA. Za jej twórcę uznaje się Mary Richmond. W 1917 r. ukazała się książka pt. „Diagnoza
społeczna”, w której po raz pierwszy ogłoszono tą metodę. Jej klasyfikację Mary Richmond
oparła na pojęciach medycznych.
1. przyczyny typu charakterologicznego tkwiące w samym człowieku
2. przyczyny typu społecznego, od człowieka niezależne
CASE WORK – metoda indywidualnych przypadków
CASE STADY – metoda dobrej diagnozy
Wyodrębniła w procesie tej metody kilka etapów:
1. polega na przeprowadzeniu dokładnego rozpoznania, znalezienie powodów i przyczyn
trudnej sytuacji człowieka
2. polega na próbie znalezienia dróg wyjścia z tej sytuacji akceptowanego przez obydwie
strony
3. konkretna praca z przypadkiem, polegająca głównie na czuwaniu nad realizacją ustalonego
wspólnie planu działania.
Do rozwiązania problemu M.R. opracowała wykorzystanie trzech technik:
1. wywiad środowiskowy – polegał na dokładnym zabraniu informacji o podopiecznym i
jego najbliższym środowisku
2. obserwacja – obejmuje nie tylko samego podopiecznego, ale również jego otoczenie
3. analiza dokumentów
Zasady praktycznego zastosowania tej metody:
1. zasada akceptacji
2. z. Komunikacji
3. z. Indywidualizacji
4. z. Uczestnictwa
5. z. zaufania i poszanowania prywatności
6. z. Samoświadomości
SONDAŻ DIAGNOSTYCZNY – to metoda charakterystyczna dla grupy nauk społecznych
(psychologii, socjologii), w pedagogice obejmuje wszelkiego rodzaju zjawiska społeczne o
znaczeniu istotnym dla procesu wychowania. Ponadto bada stan świadomości społecznej,
opinii i poglądów określonych zbiorowości na problemy dotyczące przede wszystkim zjawisk
edukacyjnych. Często nazywamy tę metodę SONDAŻEM ANKIETOWYM – badanie
prowadzi się za pomocą ankiety. Badania sondażowe sprowadzają się najczęściej do badania
specjalnie dobranej grupy tzw. próby reprezentatywnej z populacji generalnej od której
doboru w dużym stopniu zależą wyniki naszych badań. Od rzetelności doboru próby zależy
prawo rozciągania uogólnień na całą populację.
11) STRUKTURA WSPÓŁCZESNEJ PEDAGOGIKI
W nauce w ogóle i każdej dyscyplinie naukowej zachodzą przeciwstawne sobie procesy –
to dezintegracja i integracja nauki. Zjawisko to występuje również w pedagogice i w
sposób decydujący wpływa na jej strukturę. Za Janem Szczepańskim przyjmujemy, ze
przez strukturę rozumieć będziemy układ elementów jakiejś rzeczy lub zjawiska i zasady
ich wzajemnego przyporządkowania. Elementami, które wymagają uporządkowania
określonej dyscypliny naukowej są teorie naukowe, wraz z tworzącymi je pojęciami,
hipotezami i twierdzeniami, różne są jednak kryteria porządkujące elementy tworzące
strukturę danej dyscypliny.
Karol Kotłowski proponuje tworzenie struktury pedagogiki wg kryterium
metodologicznego odpowiadającego kolejnym etapom nauki rozwoju tej dyscypliny i
wyznaczonego gromadzonym dorobkiem naukowym jej twórców. Stosując to kryterium
pedagogikę podzielić można na:
I) Pedagogika praktyczna – tworzy ją opis pojedynczych doświadczeń i sprowadzania z
bezpośredniej działalności dydaktyczno – wychowawczej. Z punktu widzenia nauki jej
wartość jest kwestionowana, np. Bogdan Suchodolski odmawia w pedagogice praktycznej
statusu pedagogiki naukowej. Jego zdaniem może ona być jedynie potoczną refleksją nad
wychowaniem
II) Pedagogika opisowa (zwana eksperymentalną) – zajmuje się ona uogólnieniem
(pojęć) doświadczenia dydaktyczno – edukacyjnego bądź też formułuje swoje twierdzenia
na podstawie badań eksperymentalnych. Posługuje się więc ona dwoma procedurami
badawczymi:
- eksperymentalna
- expost facto
Badania prowadzone w ramach tak pojmowanej pedagogiki zmierzają do formułowania
hipotez, twierdzeń i teorii, które odzwierciedlałyby złożone relacje wychowania z
określonymi zjawiskami biologicznymi, psychologicznymi, socjologicznymi,
kulturalnymi.
III) Pedagogika normatywna – to pedagogika, która w oparciu o różne źródła ustanawia
ideały, cele i normy wychowania.
IV) Pedagogika ogólna – inaczej teoretyczna, która w oparciu o dorobek trzech w/w
tworzy spójną teorię rozwoju człowieka i uwarunkowań tego rozwoju poprzez
uogólnianie zjawisk wychowawczych i poszukiwanie najogólniejszych pojęć tzw. siatki
pojęć, które określałyby całościowe procesy rozwoju człowieka.
12) SCHARAKTERYZUJ WSPÓŁCZESNE PRĄDY I KIERUNKI W PEDAGOGICE
XX WIEKU
PRĄDY:
REKONSTRUKCJONIZM – powstał w USA. W Polsce uprawiany jako odmiana
postmodernizmu. Zakłada iż zmiana społeczeństwa jest nieunikniona. Przyszłość ludzkości
toczy się poprzez naprzemienność kolektywizmu i autokracji. Wiele grup społecznych
posiada własne upodobania, jedne kierują się w stronę autokracji, inne w stronę demokracjo
kolektywnej. Subkulturą zawodową, która może połączyć interesy obydwu tendencji są
zdaniem rekonstrukcjonistów nauczyciele. Są oni architektami nowego porządku.
Nauczyciele mają najszersze kompetencje do neutralizowania potrzeb obydwu tendencji.
Kompetencje nauczycieli oparte są na świadomości społecznej, na świadomości rozwoju
społeczeństwa, na rozwoju myśli pedagogicznej. Polscy przedstawiciele rekonstrukcjonizmu:
Kazimierz Sośnicki i Zbigniew Kwieciński, a na świecie Otto Rugg.
POSTMODERNIZM – nurt kulturalny, znalazł swoje odbicie także w pedagogice. Zdaniem
postmodernistów, zaciera się różnica między kulturą popularną a kulturą wysoką, między
awangardą a kiczem. W kulturze dominuje swoboda, dopuszczalne jest wszystko:
wieloznaczność, przeplatanie się, dowolne wybieranie i manipulowanie cytatami. Jeśli chodzi
o pedagogikę, zgadza się ona na różnorodność, wieloznaczność, niejednorodność. Odrzuca się
wszystkie autorytety, wzorce, fundamentalne idee. Zdaniem postmodernistów jest
nauczaniem postaw (nauczyciel – uczeń, rodzic – dziecko), również odgórnym
kształtowaniem osobowości młodego człowieka. Postmoderniści odrzucają urabianie,
odwołują się do źródeł i tekstów popularnych, popularnych min. Bazują na symptomach
subkultur, odwołują się do symboliki młodzieżowej. Postmoderniści uważają, ze pedagogika
nie może rościć sobie prawa do nieomylnej wiedzy, nie ma także pewności co do
jednoznaczności aktu naukowego poznania. Postmoderniści mocno akceptują probabistyczny
(prawdopodobny) charakter pedagogiki) Przedstawiciele na świecie: R. Rottary, w Polsce: T.
Szkudlarek.
GLOBALIZM – nurt przyszedł ze Stanów Zjednoczonych. U podstaw tego nurtu leży
przekonanie, że ludzkość żyje w ramach globalnych systemu: ekonomicznego, politycznego,
kulturalnego, technicznego. Globalizmowi ulega także kultura w postaci rewolucji mikro –
elektronicznej bądź też globalizmu lingwistycznego – objawia się uznaniem języka
angielskiego za język międzynarodowy. Głównym celem pedagogiki jest wyposażenie
młodzieży w wiedzę i globalną świadomość łączącej nas wspólnoty tzn. łączy nas wspólny
system biologiczny, wspólna historia, wspólne potrzeby i problemy egzystencjalne. Globaliści
uznają iż siebie samego należy postrzegać jako część ekosystemu ziemskiego. Cywilizacja
jest globalnym bankiem kultury, z którego pokolenia czerpią kapitał ale nie można nie
dostrzegać też problemów tej cywilizacji tj. bezrobocie, głód, wojny, przeludnienie na
świecie. Do tych treści należy odwoływać się także w pedagogice. Przedstawiciele na
świecie: J. Becker, w Polsce: I.Wojnar, Z.Melosik.
KIERUNKI:
PEDAGOGIKA FUNKCJONALNA zwana pajdocentryzmem, natywizmem albo
pedagogiką swobodnego wychowania. Funkcjonalizm był kontynuacją pedagogiki
eksperymentalnej. Odzwierciedlał ruch tzw. Nowego Wychowania (który wyrósł na gruncie
rozwoju nauk biologicznych i psychologicznych. Funkcjonalizm w centrum zainteresowania
stawiał dziecko i utożsamiał proces wychowania z tokiem jego naturalnego, swobodnego
rozwoju. Dziecko z natury jest dobre i zdaniem funkcjonalistów jest białą kartą (tabula rasa),
którą zapisuje się przez całe życie. Jest wiele odmian funkcjonalizmu. Najbardziej znane to:
Ruch Szkół Aktywnych, Pedagogika Pracy, Koncepcje Planu Daltońskiego. Przedstawiciele
to Geogr. Kerschenstainer, G. Dewey, Edward Claparede, August Ferriere, M. Montessouri, a
w Polsce to kontynuatorzy Janusz Korczak I henryk Rowid, Kazimierz Jeżewski, Józef
Czesław Babicki.
PEDAGOGIKA SOCJOLOGICZNA zwana pedagogiką społeczną, socjologizmem
pedagogicznym
bądź
pedagogiką
środowisk
wychowawczych.
Wg
pedagogów
socjologicznych wychowanie jest aktem społecznym, każde społeczeństwo tworzy sobie
właściwy ideał człowieka i ideał wychowania. Socjologizm traktuje zjawiska wychowania
jako skutek oddziaływań na jednostki oraz grupy społeczne. Zakładał także urabianie osoby
wychowanka do uczestnictwa w grupie. Do własnych badań procesu wychowania
socjologizm opierał się głównie na metodach stosowanych socjologii. Przedstawiciele: Emil
Durkheim, a w Polsce: H.Radlińska, St.Karpowicz, L.Krzywicki, Florian Znaniecki, Józef
Chałasiński.
PEDAGOGIKA KULTURY zwana personalizmem pedagogicznym lub pedagogiką
humanistyczną. Kierunek ten powstał jako próba pogodzenia się, a jednocześnie
przeciwstawienia jednostronności tych dwóch poprzednich. Wg pedagogów kultury proces
wychowania jest określony jako spotkanie jednostki ludzkiej (personalnej osoby) z dobrami
kultury i określonymi warunkami, warunkami których się znajdują te trzy przedmioty
(jednostka, otoczenie i dobra kultury). Człowiek bierze udział w tworzeniu dóbr kultury
wzbogacając tym samym swoje siły duchowe i tworząc nowe wartości. Przedstawiciele to:
Wilhelm Dilthey, a w Polsce: Zygmunt Mysłakowski, Bogdan Nawroczyński, Sergiusz
Hessen, Bogdan Suchodolski.
PEDAGOGIKA MARKSISTOWSKA – nurt aktywny do końca lat 80 w Polsce. Inaczej
zwana pedagogiką materialistyczną, oparta na filozofii marksistowskiej. Człowiek wprawdzie
jest najwyższą wartością ale jego istota i rodzaj są całkowicie zdeterminowane przez warunki
bytu społecznego i prawa rządzące ładem społecznym. Wychowanie służy zatem
przekształceniu stosunków społecznych w imię sprawiedliwości społecznych. Pedagogika ta
nazywana jest pedagogiką dyrektywną, inaczej narzuconą. Przedstawiciele: Karol Marks,
F.Engels, Włodzimierz Lenin i jego żona Nadjeżda Krupska i pisarz rosyjski Lew Tołstoj. W
Polsce to Aleksander Lewin, Wł. Spassowski, Stefania Sempołowska, ST. Rudniański i
Heliodor Muszyński.
PEDAGOGIKA CHRZEŚCIJAŃSKA – dzisiaj humanizm chrześcijański; pedagogika
oparta
na
chrześcijańskich
podstawach
filozoficznych
i
światopoglądowych,
światopoglądowych także na wychowawczej doktrynie kościoła. Koncepcja zakłada pełne
rozwijanie osobowości wychowanka jako człowieka by mógł on się rozwijać wszechstronnie
pod względem umysłowym, fizycznym i duchowym, musi przejść przez cztery społeczności
wychowania:
- rodzina
- kościół
- szkoła
- państwo
Wszystkie one wychowują jednostkę do pokoju z Bogiem i ludźmi. Przedstawiciele: Kardynał
Wyszyński, Paweł Woroniecki, ks Jan Basko, Karol Wojtyła, w Polsce Stefan Kunowski, ks
Józef Tarnowski, Leon Dyczewski.
Chrześcijańska pedagogika otwarta powstała jako antyteza do ortodoksyjnej pedagogiki
chrześcijańskiej bowiem w odróżnieniu od niej jest zdecydowanie bardziej dynamiczna, a w
koncepcjach
filozoficznych
oparta
na
antropologii
filozoficznej
inspirowanej
chrześcijaństwem.
13) DIAGNOZA PEDAGOGICZNA
Diagnoza w jęz. geckim diagnizis – oznacza rozpoznawanie, rozróżnianie, osądzanie. W
ujęciu Stefana Ziemskiego diagnoza jest rozpoznawaniem badanego stanu rzeczy przez
zaliczanie go do znanego typu lub gatunku, przez przyczynowe i celowościowe wyjaśnienie
tego stanu, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego dalszego rozwoju.
Przedmiotem diagnozy są trudności i niepowodzenia ucznia w procesie nabywania i
rozwijania umiejętności szkolnych, ich przyczyny i konsekwencje dla rozwoju. Cechy dobrej
diagnozy to: rzetelność i trafność, trafność także nieodłączność prognozy. Dobra diagnoza
wymaga zebrania wielu danych oraz intelektualnego opracowania ich przez zespół
specjalistów.
Diagnoza interdyscyplinarna tj. wieloaspektowa, uwzględnia zebranie informacji w
następujących zakresach:
1. w zakresie społecznym – badamy środow3isko rodzinne ucznia, jego sytuację, warunki w
jakich żyje, środowisko szkolne – funkcjonowanie dziecka w roli ucznia i członka
zbiorowości klasowej.
2. w zakresie medycznym - badamy rozwój fizyczny dziecka, jego ogólny stan zdrowia (b.
słuchu,
wzroku)
3. z zakresie psychologicznym – dokonujemy oceny poziomu rozwoju funkcji
intelektualnych, orientacyjnych, wychowawczych (badamy iloraz inteligencji)
4. w zakresie pedagogicznym – dokonujemy analizy poziomu wiadomości i umiejętności
szkolnych dziecka oraz specyfiki trudności w uczeniu się.
Stefan Ziemski sklasyfikował diagnozę w obszarze pięciu faz:
1. Diagnoza typologiczna – inaczej klasyfikacyjna lub nozologiczna (nozologia – to
określenie nazewnictwa chorób) polega na przyporządkowaniu pewnego zespołu objawów
jakiejś znanej jednostce klasyfikacyjnej.
2. Diagnoza genetyczna – to taki typ rozpoznania i oceny sytuacji, gdzie w postępowaniu
diagnostycznym i ostatecznie sformułowanej diagnozie kładziemy nacisk na genezę zjawiska,
jego źródło.
3. Diagnoza znaczenia – jej zadaniem jest wyjaśnienie znaczenia deficytu dla jego układu, dla
całości organizmu.
4. Diagnoza fazy – to typ diagnozy polegający na określeniu stadium choroby lub zaburzenia
bądź też etapu rozwoju badanego zjawiska.
5. Diagnoza prognostyczna – inaczej rozwojowa, to typ diagnozy, w którym nacisk kładziemy
na przypuszczalny rozwój danego zjawiska.
Klasyfikacja wg Lesława Pytki:
1. Diagnoza opisowa – jej celem jest dokładny i szczegółowy opis cech i mechanizmów
regulujących dany typ zachowania z punktu widzenia przyjętych norm społecznych.
2. Diagnoza projektująca – jest programem ewentualnych zmian, których należy dokonać w
celu przywrócenia funkcjonalnej równowagi jednostki z otoczeniem.
3. Diagnoza sprawdzająca – inaczej weryfikująca; ma na celu wdrażenie oraz sprawdzenie
wdrożonych do realizacji programów interwencyjnych: wychowawczych, edukacyjnych,
terapeutycznych, resocjalizacyjnych.
Szkoła jest jedną z instytucji kształcenia i wychowania. O wynikach szkoły decyduje nie
tylko to jaka szkoła jest, ale i to czy potrafi i zechce odpowiednio wykorzystać
uwarunkowania takie jak: uczniowie nauczyciele, rodzice, program pracy szkoły i
społeczność lokalna. Ważne jest by umiała łączyć poczynania edukacyjne z wszelkimi
poczynaniami pozaszkolnych placówek wychowawczych, zaszczepić wychowankom
umiejętność samodzielnego uczenia się oraz czy umie wiedzę pozaszkolną np. pochodząca ze
środowiska lokalnego wykorzystać w realizacji programu nauczania szkolnego. Te nowe
oczekiwania z zakresu współpracy szkoły szczególnie ze środowiskiem lokalnym uspołeczni
szkołę i wpłynie na tworzenie społeczeństwa edukacyjnego.
4 typy szkół: Szkoła nauczająca: nastawiona na przekaz informacji, wiadomości, Szkoła
wychowująca: łączy nauczanie z wychowaniem, stwarza wiele sytuacji umozliwiających
kształtowanie systemu wartości, wrażliwości emocjonalnej, odpowiedzialności. Szkoła
opiekuńcza :zmierza do pokonania trudności szkolnych przez kompensację i profilaktykę w
odniesieniu do uczniów, którzy nie mogą się prawidłowo rozwijać w warunkach szkolnych z
powodu warunków psychicznych, zdrowotnych. Szkoła środowiskowa: rozszerza funkcję
dydaktyczną, wychowawczą, opiekuńczą szkoły o współpracę ze środowiskiem lokalnym..
kładzie akcent na aktywność, zespołowość młodzieży, wykorzystuje treści środowiskowe i
zasób doświadczeń pozaszkolnych dzieci i młodzieży, włącza siły społeczne środowiska do
realizacji swoich zadań, działalność pedagogiczną na zajęcia pozalekcyjne, rozwijanie
planowych kontaktów za środowiskiem lokalnym. Szkoła nauczająca, wychowująca,
opiekuńcza i środowiskowa funkcjonuje w praktyce oświatowe. Przeważa jednak typ szkoły
nauczającej, a w mniejszym stopniu nauczająco – wychowującej.