Wykłady 2
advertisement
Bezrobocie- odsetek osób, w wieku produkcyjnym niepracujących, wykazujących się aktywnością w poszukiwaniu pracy w stosunku do zarobków siły roboczej. STOPA BEZROBOCIA Rodzaje i przyczyny bezrobocia: *B. Frykcyjne- związane jest ze zmianami miejsca zamieszkania, zatrudnienia, przejściowymi ułomnościami psychofizycznymi popyt na pracę oferują przedsiębiorstwa. *B. Strukturalne- wynika ze zmian struktury gospodarki np. zanikanie pewnej gałęzi przemysłu. *B. Klasyczne- tłumaczenie przez ekonomię klasyczną i neoklasyczną. Za bezrobocie odpowiedzialne są związki zawodowe, które są w stanie wywalczyć płacę minimalną, która jest wyższa od płacy równowagi rynkowej. Powstaje nadwyżka podaży pracy nad popytem pracy. *B. Przymusowe Keynsowskiego – zw. bezrobociem Koniunkturalnym, przyczyną jest niesprzyjająca koniunktura, niedostateczny popyt globalny. *B. Naturalne- gdyby wszyscy, co chcą pracować znaleźli pracę to byłby to stan równowagi idealnej na rynku pracy, który w rzeczywistości nie występuje. W rzeczywistości rynek pracy jest w równowadze, jeżeli występuje tylko bezrobocie naturalne. Bezrobocie naturalne ma charakter bezrobocia dobrowolnego. Do bezrobocia naturalnego zaliczamy: - b. Frykcyjne (ze względu na dobrowolny charakter np.: chcą zmienić miejsce zamieszkania) .-b. Strukturalne (os. Może podjąć pracę ale w innym charakterze ale dobrowolnie tego nie czyni) Gdyby związki zawodowe zgodziły się na obniżenie płac to być może gałąź byłaby bardziej rentowna i niebyłyby konieczne redukcje zatrudnienia. *B. Klasyczne- z punktu widzenia pojedynczych pracowników, którzy chcieliby pracować za niższe wynagrodzenie ale nie mogą, to bezrobocie ma charakter przymusowy. Z punktu widzenia związków zawodowych ma charakter bezrobocia dobrowolnego. PRAWO OKUNANa każdy procent o jakim rzeczywista stopa bezrobocia przekracza maturalną, rzeczywisty PNB jest o 3%(2,5%) niższy od potencjalnego np.: jeżeli: naturalna stopa bezrobocia= 3%, rzeczywista= 5% 5%-3%=2% 2%*3%=6% Rzeczywisty PNB jest o 6% niższy od potencjalnego. (czyli takiego, który byłby wytworzony, gdyby było tylko bezrobocie naturalne). Walka z bezrobociem 1)Ekonomia klasyczna -oddziaływanie na podaż pracy *obniżenie podatku dochodowego*osłabienie roli związków zawodowych (poprzez odpowiednie ustawodawstwo)*doskonalenie zawodowe, w tym: pomoc dla absolwentów-oddziaływanie na popyt na pracę:(zgłaszają przedsiębiorstwa)*obniżenie kosztów pracy*stwarzanie zachęt dla pracowników 2)zwalczanie bezrobocia typu Keynsowskiego*narzędzia powodujące zwiększenie popytu globalnego Wzrost produkcji o 1% nie oznacza takiego samego wzrostu zatrudnienia, ponieważ w pierwszej kolejności wykorzystuje się dotychczasowych pracowników. Wzrost zatrudnienia o 1%nie oznacza spadku bezrobocia o 1% ponieważ może wystąpić efekt zniechęconego pracownika. ( osoba zniechęcona poszukiwaniem pracy, zaprzestaje poszukiwań i wyrejestruje się z rejestru bezrobotnych BUDŻET PAŃSTWA I POLITYKA BUDZETOWA Budżet państwa- to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacja polityki społecznej, gospodarczej i obronnej. Najważniejsze funkcje budżetu państwa:*fiskalna-polega na gromadzeniu dochodów budżetowych umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego i realizację zadań państwa.*redystrybucyjnaumożliwia dokonanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego np. zmniejszenie dysproporcji rozwojowych różnych regionów, niwelowanie nadmiernego zróżnicowania dochodów ludności oraz tworzenie bezpieczeństwa socjalnego dla najuboższych.*stymulacyjna- polega na oddziaływaniu na życie gospodarcze i społeczne np. na poziom dochodu narodowego, wzrostu gospodarczego, poziom akumulacji(oszczędzania), konsumpcji*system podatkowy- funkcje realizowane za jego pośrednictwem- określenie podmiotów polegających opodatkowaniu, rodzajów podatków, wysokość stawek podatkowych, ulg i zwolnień podatkowych oraz kształtowanie wydatków zgodnie z potrzebami państwa. Zasady na których powinien opierać się dobry system podatkowy wyróżnione przez ADADA SMITHA:*podatki powinny być sprawiedliwe i nie powinny przekraczać możliwości podatnika*wysokość podatków powinna być z góry określona*sposób i warunki płatności powinny być wygodne dla płatnika *koszty poboru podatku powinny być niskie, a podatki nie powinny wpływać hamująco na aktywność i przedsiębiorczość podatników ZASADY POLITYKI BUDŻETOWEJ:*zasada rocznego budżetowania *zasada zupełności- budżet obejmuje wszystkie dochody i wydatki państwa.*zasada jedności- budżet państwa powinien tworzyć jedną całość, poszczególne pozycje budżetu mogą być sporządzone jako odrębne dokumenty, ale muszą tworzyć zwartą całość*zasada jawności- budżet powinien być podany do publicznej wiadomości.*zasada równowagi budżetowej- polega na dążeniu do tego, aby bieżące dochody pokrywały wydatki państwa. Źródłami dochodów budżetowych państwa są:*podatki*cła*dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw PODATKI- to przymusowe, bezzwrotne nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa na pokrycie wydatków państwowych. Rodzaje podatków:*ze względu na przedmiot opodatkowania -dochodowe- dochody osobiste i osób prawnych-konsumpcyjne(od wydatków)-nakładane na towary będące przedmiotem obrotu: VAT, akcyza, podatek obrotowy-majątkowe- płacone od posiadanego majątku oraz przenoszenia praw do majątku czyli spadkowe *ze względu na zmniejszającą się stopę podatkową:proporcjonalny- wszyscy płacą ten sam procent podatku-progresywny- wyższe dochody są wyżej opodatkowane-degresywny- wraz ze wzrostem dochodu nakładane mniejsze stawki podatkowe RODZAJE POLITYKI BUDŻETOWEJ: *AKTYWNA- polega na podejmowaniu konkretnych decyzji *PASYWNA- związana z występowaniem automatycznych stabilizatorów koniunktury- to parametry ekonomiczne, które samoczynnie dostosowują się do zmian koniunktury. Rodzaje inflacji: 1)Ze względu na tempo inflacji.*inflacja umiarkowana do 10% *inflacja galopująca to inflacja dwu i trzy cyfrowa *hiper inflacja stale przybierający na sile wzrost cen uniemożliwiający sterowanie procesami gospodarczymi 2)ze względu na sposób przejawiania się *inflacja ukryta lub tłumiona- polega na zamrożeniu cen i płac *inflacja otwarta lub jawna- objawia się poprzez wzrost cen 3)ze względu na oczekiwanie inflacji*inflacja oczekiwana- podmioty gospodarcze się jej spodziewają *inflacja nieoczekiwana- podmioty gospodarcze nie spodziewają się(oczekiwane 3% a jest 5%) *inflacja rzeczywista czyli ta która faktycznie wystąpi 4)z punktu widzenia przyczyn PRZYCZYNY INFLACJI 1)monetarystyczna teoria inflacji wg. monetarystów inflacja jest zjawiskiem czysto pieniężnym jej przyczyną jest pojawienie się nadmiernej ilości pieniądza w gospodarce. Ekonomiści, którzy nie są zwolennikami monetaryzmu wskazują że przyczyny inflacji są znacznie głębsze i dzielą je na dwie grupy: popytowe i podażowe #popytowe do nadmiernego popytu w gospodarce przyczyniają się: a)gospodarstwa domowe b)przedsiębiorstwa (kredyt) c)państwo Nie stwierdzono jednoznacznych związków pomiędzy wysokością inflacji i deficytu budżetowego: zależy to od sposobu finansowania deficytu budżetowego. Jeżeli tym sposobem jest emisja dodatkowego pieniądza to jest inflacjogenne, a jeżeli obligacji to jest to sposób nieinflacjogenny, ale może pojawić się zjawisko permanentnego zadłużenia ponieważ w celu wykupienia obligacji emituje się kolejne a ponadto, aby zachęcić do zakupu kolejnych obligacji podnosi się ich oprocentowanie d)zagranica- jeżeli ceny w danej gospodarce narodowej są dla nich korzystne(to będzie zgłaszała na nie popyt) Inflacja popytowa- inaczej ciągniona przez popyt #podażowe Inflacja podażowa 1)wzrost kosztów produkcji (pchana przez koszty, wzrost narzutów na płace inflacja kosztowa odmianą inflacji kosztowej jest inflacja płacowa rządaniowa roszczeniowa . Pojawiają się tutaj spirale inflacyjne *wzrost cen-wzrost płac *wzrost płac-wzrost cen *wzrost płac w jednych branżach-wzrost płac winnych branżach *wzrost cen jednych dóbr-wzrost cen innych dóbr Dobra potrzebne do produkcji mogą pochodzić z zagranicy gdzie występuje inflacja to jest tzw. Inflacja importowana. 2)Chęć wzrostu zysków Inflacja pchana przez zyski 3)Wzrost podatków Wymieniane przyczyny popytowe i podażowe można podzielić inaczej na: -wewnętrzne- te które są w danej gospodarce krajowej-zewnętrzne a)związane z otoczeniem zagranicznym b)przyczyny zewnętrzne *eksport po korzystnych cenach *eksport po niekorzystnych cenach *spłata zadłużenia w naturze(czyli towarach; działa jak eksport po korzystnych cenach) SKUTKI INFLACJI -spadek siły nabywczej pieniądza siła nabywcza pieniądza- ilość dóbr, które można nabyć za daną sumę pieniądza przy danych ich cenach -wierzyciele i dłużnicy- jeżeli stosowana jest zasada nominalizmu tzn. nie jest uregulowana stopa procentowa tracą wierzyciele a zyskują dłużnicy Realna stopa procentowa- to nominalna stopa procentowa minus stopa inflacji -dostawcy i odbiorcy- jeżeli spłata za towar przedłuża się w czasie a wzrasta inflacja to tracą dostawcy a zyskują odbiorcy, ponieważ maleje realna wartość zadłużenia. Umowa między dostawcami a odbiorcami może zawierać klauzule o możliwości podwyższenia ceny na wypadek wyższej inflacji, ale stawia to w niekorzystnej sytuacji odbiorców ponieważ utrudnia sporządzenie rachunku ekonomicznego. -podatnicy i budżet państwa- przy progresywnym opodatkowaniu i wzroście dochodów podatnicy szybciej przekraczają progi podatkowe co oznacza wzrost nominalnych dochodów państw to nazywamy drenażem podatkowym. Agregaty – wielkości makroekonomiczne powstałe w wyniku agregacji, czyli sumowania wielkości mikroekonomicznych Wielkości ekonomiczne (mikro i makro) występują pod dwoma głównymi postaciami: 1)Zasoby – to wielkości ekonomiczne rozpatrywane w danym momencie bez uwzględnienia czasu w którym ukształtowały się *np. ilość maszyn przedsiębiorstwa w dniu 31 grudnia 2005r (mikro)* np. wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce w dn 30.09.05r (makro) 2)Strumienie – wielkości ekonomiczne rozpatrywanie w konkretnym przedziale czasu *np. produkcja przedsiębiorstwa w 2 półroczu 2005r(mikro) * np. PKB w Polsce za 2005r(makro) Zasady Agregacji:1.sumujemy wielkości dotyczące tego samego momentu 2.sumujemy strumienie dotyczące tego samego przedziału czasu 3.sumujemy wielkości jednorodne (czyli strumienie do strumieni zasoby do zasobów) Sposoby ujęcia wielkości ekonomicznej(ujmowania)1.ujecie rzeczowe – oznacza że jest to ujecie w jednostkach naturalnych (fizycznych)(kg, osobach itp.) 2.ujęcie wartościowe – ujęcie w jednostkach pieniężnych ( pieniężnych pieniądzu) zakres tutaj jest nieograniczony Dzielimy ujęcie wartości na: - nominalnew celach bieżących – realnew celach stałych(porównywalnych) Dwa podejścia metodologiczne do liczenia dochodu narodowego: 1)NPSmetoda produkcji materialnej nie każdy kto pracuje przyczynia się do wytworzenia dochodu narodowego dochód narodowy wytwarzają tylko pracownicy wykonujący pracę produkcyjną czyli polegającą na wytwarzaniu dóbr materialnych stąd do rachunku dochodu narodowego uwzględniono tylko efekty pracy produkcyjnej w praktyce stosowano tzw kryterium zakładowe polegające na sumowaniu produkcji gospodarczych zaliczanych do sfery produkcji materialnej 2)SNAsystem rachunkowości społecznej każdy kto pracuje wytwarza dochód narodowy PKBProdukt Krajowy Bruttoto miara produkcji wytworzonej w danym kraju w danym roku przez wszystkie czynniki produkcji zlokalizowane w tym kraju bez względu na to kto jest ich właścicielem Trzy sposoby obliczania PKB 1)metoda produkcyjna – polega na sumowaniu wartości dodanych Wartość dodana – jest to przyrost wartości dobra w wyniku procesu produkcyjnego w przedsiębiorstwie obliczamy ją odejmując od wartości wytworzonego dobra koszty nabytych rzeczowych czynników produkcji (wartość przeniesiona)na wartość dodaną składają się płace i zyski Dobra Pośrednie – to dobra częściowo przetworzone, które podlegają dalszemu przetworzeniu służąc do produkcji innych dóbr Dobra Finalne (końcowe) – to dobra nabywane przez ostatecznego użytkownika mogą być to zarówno konsumpcyjne jak i inwestycyjne (kapitałowe) ta metoda od strony produkcji może polegać na sumowaniu dóbr finalnych2)metoda dochodowa – polega na sumowaniu dochodów otrzymywanych przez czynniki produkcji 3)metoda wydatkowa – polega na sumowaniu wydatków na krajowe dobra finalne Y=C+I+G+NX(X-Z) C-konsumpcja, I-inwestycje, G-wydatki państwa na dobra, NX-eksport netto, =jest tożsamy na moc definicji, NX-różnica między eksportem i importem Są dwie grupy wydatków państwa: 1) G – wydatki państwa na dobra (służba zdrowia, szkolnictwo, policja) 2)B – wydatki transferowe Transferyjednostronne przepływy, które nie ważą się z wzajemnym świadczeniem Opisane sposoby liczenia PKB dają nam PKB w cenach czynników produkcji Ujęcie w cenach rynkowych i w cenach czynników produkcji na przykładzie PKB: PKBcczp=PKBcr-Te nettoPKB w cenach czynników produkcjiw cenach rynkowychpodatki pośrednie netto PKBcczp=PKBcr-(Te-subsydia)różnica pomiędzy podatkami pośrednimi a subsydiami PKBcczp=PKBcr-Te+subsydiadopłaty Podatki Pośrednie – to takie, które są zawarte w cenach inaczej podatki do wydatków Podatki Bezpośrednie – podatki od dochodu Ujęcie w cenach rynkowych zawiera w sobie podatki pośrednie netto co oznacza że zawiera podatki pośrednie a pomija subsydia Ujęcie w cenach czynników produkcji pomija podatki pośrednie netto co oznacza że pomija podatki pośrednie a uwzględnia subsydia Nominalne i realne ujęcie wielkości ekonomicznych na przykładzie PKB 1)10l*100zł=1000zł}ujęcie w cenach 2)10l*200zł=2000zł} bieżących wzrasta dwukrotnie cena 3)15l*100zł=1500zł}cena stała produkcja wzrasta Ujęcie w cenach bieżących nieodzwierciedla faktycznych(realnych)zmian w gospodarce, ponieważ obciążona jest zmianami cena, aby uchwycić faktycznie zmiany stosujemy ceny stałe Cena Stała – to cena niezmienna przyjmowana z jednego okresu, który nazywamy bazowym PNB – Produkt Narodowy Brutto – to jest PKB+dochody netto z własności za granicą Dochody Netto z Własności Za Granicą – to różnica pomiędzy dochodami otrzymywanymi przez krajowe czynniki produkcji zlokalizowane zagranicą i transferowanymi do kraju a dochodami otrzymywanymi przez zagraniczne czynniki produkcji w danym kraju i transferowanymi za granicę PNN – Produkt Narodowy Netto PNN=PNB-Amortyzacja Amortyzacja – to zużycie kapitału trwałego Kapitał Trwały – to taki który zużywa się stopniowo nie zużywa się w całości w jednym cyklu produkcyjnym Kapitał obrotowy – to taki który w całości zużywa się w jednym cyklu produkcji PNN w cenach czynników produkcji=Dochód Narodowy(DN) Dochody Rozporządzanie Ludności – to wielkość dochodów które ludność może wydać na konsumpcje i oszczędności obliczamy je sumując dochody z różnych źródeł w tym dochody transferowe i obejmując wartość płaconych podatków dochodowych składek na fundusze ubezpieczeń społecznych itp. PER CAPITA – przeliczenia na jednego mieszkańca DEN – dobrobyt ekonomiczny netto społeczeństwa miernik syntetyczny DEN=PNB – uciążliwości związane z jego wytworzeniem+zadowolenie z czasu wolnego+produkcja nierynkowa Wartość i Rozwój Gospodarczy Wzrost gospodarczy – to zmiany ilościowe a więc zmiany z roku na rok podstawowych wielkości ekonomicznych np. PKB konsumpcja akumulacja inwestycje Rozwój Gospodarczy – to zmiany jakościowe Wzrost – zmiany ilościowe i jakościowe Rozwój – zmiany strukturalne Rozwój społeczno gospodarczy – są to zmiany ilościowe jakościowe strukturalne w szeroko rozumianej sferze społecznej Mierzenie rozwoju społeczno gospodarczego 1)mierniki syntetycznePKB –PNB –DN w ujęciu absolutnym i w przeliczeniu na jednego mieszkańca *wskaźniki i ich dynamiki i struktury produkcji oraz podziału w układzie działowym w układzie regionalnym i w skali całej gospodarki 2)Mierniki szczegółowecharakterystyka: wybrane dziedziny rozwoju społeczno gospodarczego np. działalność inwestycyjną:*stopa inwestycji – udział inwestycji w dochodzie narodowym *dynamika inwestycji *struktura inwestycji *efekty inwestycjicharakteryzują działalność inwestycyjną: *liczba wynalazków w tym wdrożonych *zakup licencji w tym wdrożonych *efektywność produkcji licencyjnej 3)Pozostałe Mierniki *liczba izb na 1 mieszkanie *liczba lekarzy na 10000 mieszkańców *wskaźniki skalaryzacji dzieci i młodzieży na różnych poziomach kształcenia *wskaźniki czytelnictwa wydawnictw i gazet *liczba abonentów radia i telewizji na 100 gospodarstw domowych 4)Mierniki Symptomatycznecharakterystyka: wybrane dziedziny działalności mają zdolność diagnozowania pozwalającą wnioskować o ogólnym poziomie i dynamice rozwoju społeczno gospodarczego np.*liczba komputerów osobistych na 100 gospodarstw domowych podłączonych do nowoczesnej sieci informacji *udział w produkcji światowej układ scalonych i komputerów nowoczesnej mocy *udział w światowej wymianie wiedzy naukowo technicznej. Rodzaje wzrostu: - ze względu na tempo wzrostu - 81=82=83=…8n w kolejnych latach tempo wzrostu jest jednakowej wzrost równomierny - 81>82>83>…8n tempo wzrostu w kolejnych latach jest mniejsze niż w poprzednich wzrost malejący – 81<82<83<…8n tempo wzrostu w kolejnych latach jest większe niż w poprzednich wzrost rosnący *ze względu na spełnienie warunków równowagi makroekonomicznej Wzrost Zrównoważony – przebiegający w warunków równowagi makroekonomicznej Wzrost Niezrównoważony – przy przewadze popytu globalnego – przy przewadze podazy globalnej *ze względu na dominujące czynniki wzrostu: Wzrost Intensywny – dominują intensywne czynniki wzrostu Wzrost Ekstensywny – dominują ekstensywne czynniki wzrostu Czynniki Rozwoju Społeczno gospodarczego: - ujecie historycznekapitał praca ziemia – ujecie modelowebezpośrednie :zatrudnienie i wydajność pracy: pośrednie majątek produkcyjny i jego efektywność oraz inwestycje i ich efektywność Wymienione czynniki można podzielić inaczej na: * intensywne(jakościowe)mają charakter wydajnościowy jakościowy efektywnościowy – wydajność pracy – efektywność majątku produkcyjnego – efektywność inwestycji *Ekstensywnemający charakter ilościowy – zatrudnienie – majątek produkcyjny – inwestycje (wielkość nakładów inwestycyjnych) Indywidualna wydajność pracyilość (wartość)produkcji wytwarzana przez 1 konkretnego pracownika w ciągu godziny inaczej technologiczna wydajność pracy Wydajność Społeczna (Zbiorowa) to ilość (wartość) produkcji przypadająca średnio na 1 go zatrudnionego w ciągu roku w określonej gałęzi (dziale sektorze) w całej gospodarce narodowej ugrupowaniu gospodarek bądź w gospodarce światowej Efektywność Majątku Produkcyjnegostosunek dochodu narodowego do majątku produkcyjnego informuje ona, jaki dochód narodowy można wytworzyć z jednej jednostki majątku produkcyjnego Efektywność inwestycjistosunek przyrostu dochodu narodowego do inwestycji informuje nas, jaki przyrost dochodu narodowego można uzyskać z jednej jednostki nakładów inwestycyjnych Oprócz wymienionych czynników ekonomicznych są jeszcze czynniki pozaekonomiczne: kulturowe – filozofia państwa – religijne Coraz częściej wysuwa się tezę, że czynniki pozaekonomiczne maja większy wpływ na gospodarkę niż czynniki ekonomiczne Koncepcja Wzrostu zerowegopojawiła się w krajach wysokorozwiniętych w związku z nadmiernymi ujemnymi skutkami procesów wzrostowo rozwojowych zwłaszcza w związku z degradacja środowiska sugerowano zatrzymanie procesów wzrostowo rozwojowych. Bariery rozwoju społeczno gospodarczego *bariera instytucjonalno prawno organizacyjna – instytucyjność – niedorozwój instytucji nieskuteczna – prawo nieskuteczność przepisów prawnych – organizacyjna zbyt niski poziom rozwoju gospodarczego *bariera kapitałowa - niedobór kapitału pieniężnego – niedobór kapitału rzeczowego(maszyny urządzeń itp. *bariera siły roboczej – niedobór ludzi o określonych kwalifikacjach *bariera surowcowo energetyczna *bariera żywnościowa in. Konsumpcjicharakterystyczna dla krajów 3-go świata kraje te wymagają znacznych nakładów inwestycyjnych aby zwiększyć inwestycje przy danym dochodzie narodowym trzeba zwiększyć oszczędności które są źródłem finansowania inwestycji a tym samym ograniczyć konsumpcje *bariera strukturalnanieprorozwojowa struktura gospodarki *bariera ekologiczna – degradacja środowiska – rabunkowa gospodarka zasobami prowadzi do przedwczesnego wyczerpywania co utrudnia dalszy wzrost i rozwój – konieczność ponoszenia kosztów ochrony środowiska przez podmioty prywatne może hamować produkcję *bariera handlu zagranicznego import potrzebnych dóbr może być utrudniony ze względu na niski eksport ponieważ w gospodarce wystepuje niedorozwój produkcji eksportowej.
