Accountica Nr 22 Grudzień
advertisement
ACCOUNTICA Miesięcznik Nr 22/Grudzień 2010/www.gierusz.com.pl Spis treści: 1. Rozwiązywanie krótkookresowych problemów decyzyjnych za pomocą rachunku kosztów zmiennych cz II- mgr Katarzyna Gierusz Artykuł prezentuje podstawowe metody rozwiązywania krótkookresowych problemów decyzyjnych. W drugiej części omówiono między innymi zagadnienie dźwigni finansowej, problem rzadkości w przedsiębiorstwie oraz warunki przyjęcia dodatkowego zamówienia. 1 Rozwiązywanie krótkookresowych problemów decyzyjnych za pomocą rachunku kosztów zmiennych cz II 5. Dźwignia operacyjna Koszty stałe przedsiębiorstwa mają nie Otrzymany wynik i procentowym margines bezpieczeństwa działania. Od operacyjnego struktury jednoprocentową tylko wpływ na próg kosztów rentowności całkowitych będzie informuje przyroście o zysku wywołanym zmianą wielkości równieŜ zaleŜeć zdolność jednostki do sprzedaŜy. generowania wraŜliwość Na tym etapie rozwaŜań moŜna pokusić się osiąganego wyniku na zmianę wielkości o sformułowanie twierdzeń opisujących sprzedaŜy. Dostrzec moŜna następującą powiązania zaleŜność: przy duŜym udziale kosztów kategorii. „ Firma, która ma wysoki udział stałych kosztów zysku nieznaczny oraz wzrost produkcji omówionych zmiennych, a wcześniej niski- kosztów powoduje istotny spadek jednostkowych stałych, ma niską dźwignię operacyjną i kosztów całkowitych oraz znaczny wzrost odwrotnie” zysku operacyjnego. Taka sytuacja będzie struktura kosztów informuje równieŜ o się charakteryzować wysokim stopniem niskiej marŜy brutto i progu rentowności. dźwigni of Idąc tą moŜna Operating operacyjnej (DOL- Leverage). Degree Wielkość wyznaczymy ze wzoru: (4) DOL = DOL- stopień dźwigni operacyjnej, K z- całkowite koszty zmienne, tym S. str. tokiem zauwaŜyć, „...Ŝe 303). Taka rozumowania, gdy margines bezpieczeństwa jest wysoki, czyli sprzedaŜ gdzie: P- przychody ze sprzedaŜy, dalej (Sojak P − Kz Zo firmy jest daleka od progu rentowności, stopień dźwigni operacyjnej jest niski. Zwiększenie sprzedaŜy będzie powodowało coraz mniejsze operacyjnego” przyrosty (Dyngus, zysku Kłosowska, Prewysz- Kwinto, 2004, s. 136). Zo- zysk operacyjny. 2 7. Problem rzadkości w przedsiębiorstwie struktura wytwarzanych produktów jest stała. Dla potrzeb kolejnych rozwaŜań zmuszeni przedsiębiorstwo kształtować przyjąć, moŜe strukturę Ŝe dowolnie asortymentu produkcji, ale w ramach swoich zdolności wytwórczych. będzie Celem ustalenie poszczególnych charakteryzuje się innym zuŜyciem limitowanego zasobu. Oznacza Jak dotąd trwaliśmy przy załoŜeniu, Ŝe jesteśmy produktów przedsiębiorstwa takiego wyrobów udziału w ogólnym to, Ŝe na wyprodukowanie wyrobu A potrzebne jest np. 1,5kg surowca, a na wyrób B tylko 0,7kg . By doprowadzić nadwyŜki cenowe do porównywalności, naleŜy wyliczyć nadwyŜkę na jednostkę ograniczającego czynnika produkcyjnego. Najbardziej rentowny będzie produkt posiadający w tych warunkach największą marŜe pokrycia. maksymalizacją Kierując nadwyŜki się cenowej aby moŜemy mieć pewność, Ŝe równocześnie maksymalizować swój zysk. Niestety nie maksymalizujemy nasze zyski. Ostatnim wolumenie produktów, jest to zadanie łatwe, jednym z problemów jest limitowana ilość posiadanych etapem jest ustalenie struktury produkcji według efektywności produktów. zasobów. RozwaŜania zostaną zawęŜone do wariantu z jednym czynnikiem 8. Kiedy zrezygnować z produktu? ograniczającym. Decyzja o rezygnacji z produktu, rynku, Proces optymalizacji struktury produkcji naleŜy rozpocząć od identyfikacji wąskiego gardła. Takim elementem wiąŜącym moŜe być czas pracy pracowników, maszyn lub zapas posiadanego surowca. Następnym krokiem jest wyliczenie marŜy pokrycia dla kaŜdego z wyrobów osobno. NaleŜy pamiętać, Ŝe wyznaczona na tym etapie nadwyŜka cenowa nie moŜe stanowić podstawy naszej decyzji bowiem kaŜdy z oddziału itp. powinna być przemyślana i powinna opierać się na dokładnej analizie bazującej na rachunku kosztów zmiennych. Sam fakt, Ŝe dany wyrób w tradycyjnym rachunku wyników wykazuje stratę nie jest wystarczająco mocnym argumentem do poparcia tezy o jego eliminacji. „ produktu powinna porównaniu Decyzja o rezygnacji się dotychczasowej opierać straty z na na 3 produkcie produkt z kosztami ten jest stałymi, obciąŜony” jakimi (Wermut, pomimo ponoszonej straty warto jest kontynuować produkcję. 1997,s. 87). W przypadku, gdy koszty stałe przypisane danemu produktowi są mniejsze niŜ strata, naleŜy zaprzestać 9. Specjalne zamówienie produkcji tego wyrobu, a w sytuacji gdy są O większe powinno kontynuować się jego moŜemy mówić wyłącznie w sytuacji, gdy wytworzenie. Innymi słowy mówiąc, w przedsiębiorstwo warunkach gdy strata jest mniejsza od produkcyjne oraz znajduje się powyŜej kosztów progu stałych mamy pewność, Ŝe problemie dodatkowego posiada rentowności. zamówienia wolne moce RozwaŜając to produkt ten generuje nadwyŜkę cenową. zagadnienie naleŜy równieŜ pamiętać, Ŝe Wystąpienie jest dodatkowe zlecenie wiąŜe się najczęściej z dla koniecznością pokrycia wystarczającym finansowego warunkiem sprzedaŜy produktu po pozostawienia danego wyrobu w programie niŜszej niŜ dotychczasowa cenie. Fakt ten produkcyjnym. pociąga za sobą konsekwencję dwojakiego Równie pewnym sposobem, ułatwiającym podjęcie decyzji o zaprzestaniu produkcji, jest przeprowadzenie analizy bazującej na rachunku kosztów zmiennych, przy uwzględnieniu rezygnacji z wyrobu. Dla ułatwienie tego zadania moŜna załoŜyć, Ŝe koszty stałe przypisywane dotychczas temu produktowi rozłoŜą się po równo na pozostałe wyroby. Metoda ta wykazuje jak rezygnacja z jednego produktu wpływa na sytuację całej firmy. JeŜeli wynik na sprzedaŜy od okaŜe poprzedniego, się oznaczać mniejszy to będzie, Ŝe rodzaju. Po pierwsze, moŜe okazać się, Ŝe nowa cena nie pokrywa jednostkowego koszty związanego z realizacją zamówienia, a po drugie dotychczasowi klienci mogą zaŜądać obniŜenia ceny. Akceptacja warunków stawianych przez nabywców spowoduje spadek przychodów, a ich odrzucenie wiązać się będzie ze spadkiem popytu na wyroby jednostki. Ze względu na tak duŜą liczbę dodatkowych trudności, problem ten uwaŜany jest za jeden z najtrudniejszych do rozwiązania. Do kwestii specjalnego zamówienia moŜna podejść od róŜnych stron. Jedna opcja 4 zakłada porównanie ze sobą dwóch rachunków kosztów zmiennych. Jeden, przychody te przewyŜszają koszty naleŜy przyjąć dodatkowe zamówienie. przestawia dotychczasową sytuację firmy (wariant A- firma zamówienia), nie drugi przyjmuje natomiast 10. Outsourcing odzwierciedla przyszłe kształtowanie się KaŜda jednostka powinna opierać swoją wyniku na sprzedaŜy (wariant B- firma działalność na zasadzie gospodarności. przyjmuję Decyzję Jeśli istnieje zatem podmiot, który potrafi podejmiemy na podstawie tych samych wytworzyć dany produkt czy materiał o tej przesłanek co w samej zamówienie). decyzyjnym. poprzednim problemie Większy zysk realizowany jakości przedsiębiorstwo ale taniej, nie to powinno nasze się tą przy wariancie B będzie przemawiał na działalnością zajmować. korzyść specjalnego zamówienia- mniejszy gdy będzie świadczył o jego nieopłacalności. komponentów, które do tej pory sami Drugi sposób zakłada wyznaczenie tzw. „dolnej granicy ceny”. Jest to wielkość, po której opłaca się przyjąć dodatkowe zamówienie. Wysokość tej ceny wyznacza suma kosztu jednostkowego zmiennego wytwarzanego produktu i dodatkowego jednostkowego kosztu stałego związanego z realizacją tego zamówienia. Znając tę wielkość przedsiębiorstwo jest w stanie pojawia wytwarzaliśmy, która opcja „Rozstrzygnięcie się W związku tym, moŜliwość naleŜy się jest tej zakupu zastanowić, korzystniejsza. kwestii wymaga porównania ceny jaką naleŜy zapłacić za element dostarczany z zewnątrz z kosztami, których moŜna uniknąć nie produkując go u siebie” (Wermut, 1997, s. 90). NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe jedynie koszty zmienny da się zredukować w krótkim okresie. Tak więc tylko te koszty renegocjować cenę z zleceniodawcą. będą istotne, czyli „... ulegające zmianie Ogólnie rzecz ujmując, decyzję o przyjęciu pod wpływem przyjętych rozstrzygnięć, ale nowej oferty powinniśmy oprzeć o relację takŜe pomiędzy i decyzyjnego” (Gierusz, 2006,. s. 88). Do dodatkowymi kosztami. W sytuacji gdy kosztów tych moŜna zatem zaliczyć między dodatkowymi przychodami innymi będące koszty parametrami surowca, rachunku materiałów, 5 robocizny bezpośredniej, energii zuŜytej prosty i szybki sposób ustalić rozmiary przez maszyny. Pozostałe, stałe koszty sprzedaŜy produkcji oczekiwanego zysku. Ponadto, parametry są niezmienne w krótkim gwarantujące osiągnięcie okresie dlatego pozostają one obojętne na te przyjęte rozwiązanie. kosztów na generowany wynik finansowy. odzwierciedlają wpływ struktury Pozostałe obszary decyzyjne mogą być 11. Podsumowanie obsługiwane rachunek Krótkookresowe problemy decyzyjne przedsiębiorstw mogą być rozwiązywane między innymi za pomocą analizy kosztyrozmiary produkcji- najwaŜniejszych zysk. czynników Ocena działalności przedsiębiorstwa opiera się tu na takich pojęciach jak: próg rentowności, margines bezpieczeństwa czy stopień dźwigni operacyjnej. Wielkości te nawzajem się uzupełniają, dzięki czemu na kosztów umoŜliwiając alternatywy. informacyjnie zmiennych wybór Jedyną przez korzystniejszej wadą opisanych metod podejmowania decyzji jest fakt, Ŝe mogą być wyłącznie one wykorzystane w krótkim tylko i horyzoncie czasowym. Oznacza to, Ŝe wspomagają jedynie taktyczne i operacyjne zarządzanie przedsiębiorstwem, a mają mniejsze znaczenie w zarządzaniu strategicznym. ich podstawie menedŜerowie są w stanie w 6 Literatura: 1) Dyngus M., Kłosowska B., Prewysz- Kwinto P., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, TNOIK, Toruń, 2004. 2) Gierusz J., Koszty i przychody w świetle nadrzędnych zasad rachunkowości, ODDK, Gdańsk, 2006. 3) Ossowski M., Rachunkowość zarządcza, WSFiR, Sopot, 2004. 4) Sojak S., Rachunkowość zarządcza, Dom Organizatora, Toruń, 2003. 5) Świderska G. K., Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów Tom I, pod red. G. K. Świderskiej, Difin, 2002. 6) Wermut J., Rachunkowość zarządcza. Rachunek kosztów i wyników w podejmowaniu decyzji, ODDK, Gdańsk, 1997. 7
