Document

Program koła ,, Młodego Ekologa”.
Wstęp.
Ekologia jest nauką zajmującą się zależnościami między organizmami oraz między organizmami a
środowiskiem. Pochodzi od greckich słów oikos – dom, logos – nauka.
Niszczenie środowiska naturalnego następuje w wyniku działań spowodowanych przez
człowieka. Początki ingerencji człowieka w środowisko wiążą się głównie z rozwojem rolnictwa.
Powiększenie powierzchni upraw wymagało karczowania lasów, osuszania bagien, a wędrówki
ludów przyczyniały się do rozprzestrzeniania roślin uprawnych. Podróże i badania pozwoliły
odkryć tkwiące w ziemi bogactwa, które dzięki zdobyczom nauki i techniki umożliwiły rozwój
przede wszystkim przemysłu, zapewniając człowiekowi dostęp do coraz liczniejszych dóbr
i udogodnień. Największy wpływ intensywnej działalności gospodarczej , zaznaczył się w dobie
rewolucji przemysłowo – technicznej zapoczątkowanej w końcu XVIII wieku i doprowadził
do znacznego wpływu człowieka na otoczenie. Postępujący od XIX wieku dynamiczny wzrost
produkcji, oparty na nieograniczonym eksploatowaniu zasobów przyrody przyczynił się
do ogromnych zmian w środowisku. Wyraża się to poprzez zanieczyszczenie poszczególnych jego
elementów, a także wyczerpywanie się zasobów naturalnych.
Niewłaściwe zachowanie ludzi wobec przyrody i brak jej zrozumienia doprowadziło
do zanieczyszczenia wody powietrza i gleby oraz do zniszczenia roślinności i wyginięcia zwierząt.
W XX wieku bezpowrotnie wyginęło wiele gatunków roślin zwierząt i wciąż wiele jest
zagrożonych. Jeśli nie zrozumiemy potrzeby ochrony środowiska naturalnego, czyli tego, co nam
jeszcze zostało i nie zaczniemy w tym kierunku podejmować działań, nasze dzieci nie będą miały
czym się zachwycać, czego kochać i gdzie żyć. Aby ratować nasze środowisko przyrodnicze
musimy być wrażliwi na jego potrzeby i uwrażliwić następne pokolenia.
Największe spustoszenie w środowisku czyni przemysł i górnictwo a wyraża się to przez:
- zanieczyszczanie powietrza atmosferycznego pyłami i gazami,
- zanieczyszczenie wód powierzchniowych i gruntowych oraz gleb, uniemożliwiając wykorzystanie
ich do produkcji żywności;
- ubytek ogólnego areału przestrzeni rolniczej w wyniku zmian w rzeźbie terenu, a więc powstanie
hałd i wysypisk.
Większość strat wywoływanych zanieczyszczeniami nie da się zmienić w krótkim okresie
czasu. Wymagane jest zatem przeciwdziałanie, polegające na ochronie oraz kształtowaniu
1
środowiska w kierunku najbardziej korzystnym dla człowieka. Dlatego też, należy podejmować
konkretne i zdecydowane działania w kierunku przeciwstawienia się dewastacji, a chronić
jednocześnie obszary jeszcze nie przekształcone przez cywilizację. Należy szukać sposobów aby
zapobiegać niekorzystnym wpływom działalności ludzkiej na środowisko. Na nas wszystkich,
ale przede wszystkim na nauczycielach spoczywa bardzo duża odpowiedzialność za to, żeby dzieci
nauczyły się kochać przyrodę i chciały ją ratować.
Dzieci bardzo dobrze potrafią obserwować i widzą dokładnie co się wokół nich dzieje,
dlatego łatwo można je włączyć do działań na rzecz ochrony środowiska.
Ogólna charakterystyka programu i warunki realizacji.
Program koła Młodego Ekologa adresuję
do uczniów klasy IV szkoły podstawowej
w wymiarze 30 godzin lekcyjnych (z czego zajęcia terenowe stanowią 16 godzin lekcyjnych).
Program jest zgodny z podstawą programową MENiS.
Głównym założeniem i celem programu jest kształcenie postaw proekologicznych,
rozbudzanie potrzeby kontaktu z przyrodą, wyrabianie szacunku dla przyrody i jej piękna, a więc
kształtowanie pozytywnego i odpowiedzialnego stosunku do przyrody jako trwałego elementu
systemu wartości, aby moc żyć w czystym i pięknym świecie. Program zakłada obserwacje
przyrody. Będzie zatem realizowany podczas spacerów, wycieczek do lasu, prac na rzecz szkoły ,
w ,,kąciku przyrody”, podczas akcji ,,Sprzątania świata ”i ,,Dnia Ziemi”.
Program jest skorelowany z treściami omawianymi na przyrodzie i godzinie do dyspozycji
wychowawcy oraz edukacji ekologicznej. W realizacji programu obowiązują metody aktywizujące,
uwzględniające
emocjonalny aspekt uczenia się pozwalając dzieciom aktywnie uczestniczyć
w pracach na rzecz ochrony przyrody i środowiska. Obserwacje oraz metody badawcze pozwolą
zapewnić uczniom wszechstronny rozwój ich osobowości i pomogą w kształtowaniu poprawnych
relacji między uczniami w klasie.
Cele ogólne:
- dostrzeganie zmian zachodzących w otaczającym środowisku oraz ich wartościowanie:
- rozwijanie wrażliwości na problemy środowiska.
- prowadzenie obserwacji środowiska w najbliższej okolicy
- wskazanie przyczyn, skutków i mechanizmów niepożądanych zmian w środowisku;
- budowanie postawy szacunku dla przyrody.
2
Zadania szkoły:
- ukazanie zależności stanu środowiska od działalności człowieka;
- ukazywanie mechanizmów i skutków niepożądanych zmian.
Treści nauczania:
- wpływ codziennych czynności i zachowań w domu , szkole, miejscu zabaw i pracy na stan
środowiska naturalnego;
- style życia i ich związek z wyczerpywaniem się zasobów naturalnych;
- przykłady miejsc (w najbliższym otoczeniu), w których obserwuje się korzystne i niekorzystne
zmiany zachodzące w środowisku przyrodniczym;
- degradacja środowiska – przyczyny, wpływ na zdrowie człowieka oraz jej związek z formami
działalności ludzi;
- obszary chronione oraz ich znaczenie w zachowaniu różnorodności biologicznej; zasady
zachowania się na obszarach chronionych.
Osiągnięcia:
-prowadzenie obserwacji w najbliższej okolicy;
- wskazywanie pozytywnych i negatywnych aspektów ingerencji człowieka w środowisko.
Ewaluacja programu.
Zadaniem ewaluacji jest zbieranie i analiza danych w celu oceny programu pod względem
atrakcyjności i skuteczności w zdobywaniu wiedzy przez uczniów i kształtowaniu ich umiejętności
i postaw.
Rodzaje ewaluacji: monitoring, ewaluacja cząstkowa i końcowa.
Techniki i metody badawcze: obserwacja, analiza dokumentów, ankiety.
3
Literatura:
1.
Bruno T.; ,,Leksykon przyrodniczy”, Świat Książki, Warszawa 1996 r
2. Cichy D.; ,,Problemy ochrony środowiska i kształtowania środowiska w pracy szkoły”
WSiP, Warszawa 1995 r.
3. Chrzanowska- SzwarcW; ,,Edukacja ekologiczna w szkole”; Warmińsko – Mazurski Ośrodek
Doskonalenia Nauczycieli, Elbląg 1999 r.
4. Domka G., Bednarczyk W. ,,Ekologia w szkole – Ekoraj” 1995 r.
5. Górska A. Wychowywać nowe społeczeństwo, ,,Przyroda Polska”1995 r.
6. Frączak J; ,,Świadomość ekologiczna dzieci, młodzieży i dorosłych w aspekcie edukacji
szkolnej i mieszkalnej” WSP Bydgoszcz 1995 r.
7. Maciak F.; ,,Ochrona i rekultywacja środowiska”, SGGW, Warszawa 1996 r.
4
Lp.
Temat
Cele edukacyjne
Wiadomości
Uczeń zna
Umiejętności
Uczeń potrafi
Postawy
uczeń powinien
Procedury
osiągania celów
Metody,
formy
Środki
dydaktyczne
1.
Witamy w
świecie
ekologii.
Pojęcie
ekologia,
program koła.
Ocenić wpływ
naszego
zachowania i
postępowania
na stan
środowiska i
przyrody,
przewidywać
skutki
działalności
człowieka.
Nabywać
przekonania o
konieczności
celowości
ochrony
środowiska, brać
aktywny udział w
zajęciach.
Praca z tekstem
wykorzystanie
słownika, praca
w grupie
Ankieta,
praca
Ankiety,
z
praca z tekstem programy,
pogadanka
Słowniki,
encyklopedie
2.
Co to jest
środowisko?
Pojęcie
środowisko,
rodzaje
środowiska
czynniki
ożywione i
nieożywione
środowiska
przyrodniczeg
o, jakie
elementy
składające się
na to
środowisko i
jakie są
zależności
między nimi.
Korzystać ze
słownika,
wskazać
zależności
między
elementami
środowiska
przyrod.
Rozwijać
samodzielne
myślenie,
współpracować w
zespole.
Analiza tekstu
źródłowego,
praca w grupie,
gra dydaktyczna.
Pogadanka,
gra
dydaktyczna,
praca z
tekstem.
Słownik,
gra
dydaktyczna,
arkusze
papieru,
mazaki.
3.4.
Jak chronić
środowisko?
Jak nazywają
się składniki
krajobrazu,
główne źródła
zanieczyszcze
nia, sposoby
jakimi dzieci i
dorośli mogą
chronić
środowisko.
Wnioskować
na podstawie
przeźroczy i
innych źródeł
informacji,
dokonywać
analizy map
dotyczących
zanieczyszcze
nia
środowiska,
oceniać stan
środowiska i
dostrzegać
konieczność
jego ochrony.
Kształtować
swoje przekonanie
o konieczności
ochrony
środowiska.
Przeźrocza,
analiza danych
komputerowych
Pokaz,
pogadanka,
dyskusja.
Przeźrocza,
przetworzone
dane
komputerowe,
fotografie,
plansze,
flamastry,
karty
pracy.
5.6.
Źródła i
skutki
zanieczyszcze
nia powietrza.
zanieczyszcze
nia powietrza,
pojęcie
atmosfera,
smog, efekt
cieplarniany,
dziura
ozonowa,
kwaśne
deszcze.
Wyjaśnić, na
czym polega
efekt
cieplarniany,
kwaśne
deszcze, dziura
ozonowa,
smog,
zanalizować
stan powietrza
i
zaproponować
Kształtować
swoje przekonania
o konieczności
ochrony
powietrza,
kształtować
poczucie
odpowiedzialnośc
i za stan
środowiska
naturalnego.
Praca z tekstem
w grupie
Pogadanka,
referat,
elementy
dyskusji,
obserwacja
Fazogramy,
tablica,
zdjęcia i
rysunki
przedstawiają
ce
zanieczyszcze
nie powietrza
5
sposoby jego
ochrony.
7.
Rola wody w
naszym życiu.
Różne
postacie wody
w przyrodzie,
jak ważną
rolę odgrywa
woda w życiu
organizmów
żywych
Rozwiązać
krzyżówkę i
grę
dydaktyczną o
wodzie ,
wykorzystać
wiadomości
zdobyte o
wodzie na
innych
przedmiotach
Kształtować w
sobie przekonanie
o ważnej roli
wody w
przyrodzie i życiu
człowieka,
wyzwalać w sobie
motywację do
oszczędzania
wody,
współpracować w
zespole
Praca z tekstem,
Gra dydaktyczna
Burza
mózgów,
elementy
dyskusji
Diagram
obiegu wody,
tekst
foliogramy
8.9.10.
Kropelka do
kropelki.
Wycieczka do
Stacji Pomp i
Uzdatniania
Wody.
Do czego
wykorzystyw
ana jest woda
w
gospodarstwie
domowym,
nieodzowność
czystej wody
dla życia
Podać kilka
sposobów
oszczędzania
wody,
zbierać,
prezentować i
analizować
dane
Kształtować w
sobie przekonanie
o ważnej roli
wody w życiu
wszystkich
organizmów
żywych,
wyzwalać w sobie
motywację do
oszczędzania
wody
Wycieczka
Prezentacja
danych,
ankieta,
elementy
dyskusji
Arkusze
papieru,
11.12.13.
Zanieczyszcz
ona woda –
dlaczego?
Wycieczka do
oczyszczalni
ścieków.
Źródła
zanieczyszcze
ń wody,
przykłady
działalności
człowieka
stanowiące
zagrożenie
dla czystości
wody
Uzasadnić,
dlaczego
zatrucie
jednego ze
składników
środowiska
przyrodniczeg
o powoduje
zatrucie lub
zniszczenie
pozostałych,
wyciągać
wnioski i
porównywać
wyniki
obserwacji,
przeanalizowa
ć ilustracje i
tekst,
wykorzystać w
praktyce
sposoby
przeciwdziałan
ia
zanieczyszcze
niom
komunalnym
wód
Kształtować w
sobie przekonanie
o konieczności
ochrony wody,
prezentować
pozytywną
postawę wobec
środowiska, czuć
się
odpowiedzialnym
za stan wód,
dostrzegać że od
postawy osobistej
zależy stan
środowiska,
współpracować w
grupie
Wycieczka
Pogadanka,
Obserwacja
,dyskusja
praca z
tekstem,
Słownik,
,nożyczki
papier, klej
14.
Przyroda jest
w
niebezpieczeń
stwie.
pojęcie
środowisko,
zasoby
przyrody z
podziałem na
odnawialne i
nieodnawialn
e, problem
ginących
gatunków
Wskazać
przykłady
pozytywnej i
negatywnej
działalności
człowieka w
środowisku
przyrodniczym
, wskazać
kamieniołomy,
Dostrzegać
nieodwracalność
skutków
niszczącej
działalności
człowieka,
propagować
sposoby
zmniejszenia
zużycia paliw
Praca z tekstem
Obserwacja,
pogadanka
Ilustracje,
naturalne
okazy
przyrody
plansze,
ankieta
6
roślin i
zwierząt
żwirowiska,
kopalnie węgla
brunatnego,
hałdy jako
przykłady
przekształcani
a środowiska
przez
człowieka,
ocenić wpływ
człowieka oraz
rolnictwa i
przemysłu na
środowisko,
wskazać
omawiane
źródła energii i
dowieść
słuszności ich
wyboru
kopalnych w
życiu codziennym
15.16.17.
Jak żyje las?
Wycieczka
dydaktyczna
do lasu.
Cechy
charakterysty
czne
środowiska
leśnego, że w
lesie panuje
ogromna bioróżnorodość
organizmów,
przykłady
zależności
pokarmowych
w lesie , że
las ma
strukturę
warstwową,
która
umożliwia
życie wielu
organizmom
Dostrzec
warunki
panujące w
lesie i
porównać je z
warunkami na
otwartej
przestrzeni,
wyciągać
wnioski z
obserwacji,
rozróżniać
warstwy lasu,
budować
łańcuchy
pokarmowe i
nazywać ich
ogniwa,
przyporządko
wywać
organizmy
poszczególny
m warstwom
lasu,
dostrzegać
różnice
między
różnymi
typami lasu
Dostrzegać
przydatność
obserwacji
ekologicznych w
poznawaniu życia
w lesie, zdobywać
przeświadczenie o
bogactwie życia w
ekosystemie
leśnym,
dostrzegać walory
biologiczne i
estetyczne lasu,
być świadomym
znaczenia lasu dla
utrzymania
czystości
środowiska,
mieć pozytywny
stosunek do
otaczającego
świata przyrody
wycieczka
Pogadanka,
obserwacja,
inscenizacja,
gra
dydaktyczna
Scenariusz
inscenizacji,
zestaw
elementów
tablicy ,,Las”,
arkusze
papieru
18.
19.
Obserwacje
badawcze łąki
- wycieczka.
Zależności
występujące
na łące,
morfologię i
anatomię
roślin
Korzystać z
prostego
klucza do
oznaczania
roślin i
zwierząt,
wnioskować
na podstawie
przeprowadzo
nych
obserwacji,
posługiwać się
termometrem,
wiatromierzem
, ułożyć
łańcuchy
Być
odpowiedzialnym
za wykonanie
zadań
cząstkowych,
współpracować w
zespole, rozwijać
wrażliwość na
piękno przyrody
wycieczka
obserwacja
Przewodnik
do
oznaczania
roślin,
zwierząt
termometr,
wiatromierz
7
pokarmowe,
określić
przyrodnicze
znaczenie łąki
20.
Skąd biorą się
śmieci?
Jakie odpady
powstają w
gospodarstwie
domowym,
jakie
zagrożenie
stwarzają
odpady
komunalne,
terminy
śmieci
biodegradacja
kompostowan
ie
Wskazać, jakie
zagrożenia
powodują
poszczególne
grupy
odpadów
,posegregować
odpady
Być przekonany,
że jego własny
domowy śmietnik
może być
niebezpieczny dla
środowiska,
dostrzegać
potrzebę
uświadamiania
ludziom, że to nie
tylko potężne
zakłady zatruwają
środowisko
Wykorzystanie
słowników,
encyklopedii,
praca z tekstem
Pogadanka,
dyskusja, gra
dydaktyczna
Arkusze
papieru,
mazaki, w
worku różne
śmieci
21.22.
Segregacja
śmieci.
Negatywny
wpływ śmieci
na
środowisko,
sposoby
pozbywania
się śmieci,
pojęcie
recyklingu
utylizacji, że
trzeba
zmniejszać
objętość
śmieci, że ma
prawo
domagać się
mądrej
gospodarki
odpadami
Przeprowadzić
sortowanie
odpadów z
wykorzystanie
m ich do
wtórnego
użytkowania,
zredagować
ulotkę
propagującą
segregację
śmieci,,odróżn
iać produkty
jednorazowego
użytku od
produktów
wielokrotnego
użytku
Rozwijać i
kształtować
świadomość
proekologiczną,
współpracować w
zespole,
ograniczać
kupowanie
produktów i
opakowań
jednorazowego
użytku, zbierać
surowce wtórne
Praca z zestawem
dydaktycznym
Pogadanka ,
gra
dydaktyczna
Zestaw
dydaktyczny
,,Śmieci”
2324.30.
Drzewa
ciekawe
przyrodniczo
i pomniki
przyrody w
najbliższej
okolicy.
Wycieczka do
Gostynińsko Włocławskieg
o Parku
Krajobrazowe
go.
Pomniki
przyrody i
obiekty
ciekawe
przyrodniczo
występujące
w okolicy,
normy
kwalifikujące
drzewa na
pomniki
przyrody,
pojęcie
,,pomnik
przyrody’
Wyszukać
drzewa
ciekawe
przyrodniczo,
dokonać
pomiaru
obwodu
drzew,
dokonać oceny
stanu
zdrowotnego
drzewa,
formułować
pytania i
wnioski oraz
myśleć o
przyrodzie w
kategoriach
przyszłościow
ych
Być świadomym
poczucia moralnej
odpowiedzialnośc
i za stan
środowiska,
być przygotowany
do świadomych
działań
zmierzających do
ochrony obiektów
ciekawych
przyrodniczo,
przestrzegać zasad
ochrony w
bezpośrednim
obcowaniu z
przyrodą,
być wrażliwy na
piękno przyrody,
być przekonanym
o konieczności
ochrony obiektów
ciekawych
przyrodniczo.
Wycieczka
Obserwacja
– zwiad
terenowy
Taśma
miernicza,
tabela norm
dla drzew
pomników,
wykaz
pomników
przyrody
okolic
Raciążka,
wykaz
pomników
przyrody i
rezerwatów
przyrody
województwa
kujawskopomorskiegozwrócenie
szczególnej
uwagi na
GostynińskoWłocławski
Park
Krajobrazowy
, karty pracy
8
Rozkład materiału z geografii gimnazjum specjalnego klasa III.
Numer w wykazie DKW – 4014 – 305/99.
PRZEGLĄD KONTYNENTÓW NA MAPIE ŚWIATA
Azja.
1.Położenie Azji na kuli ziemskiej, linia brzegowa i ukształtowanie powierzchni Azji. Himalaje –
krajobraz wysokogórski, piętra roślinno – klimatyczne, wyprawy w Himalaje. Przegląd państw
Azji.
2. Japonia – położenie na wyspach wulkanicznych, trzęsienia ziemi, klimat, rolnictwo i gospodarka.
Sposoby dostosowania się do warunków przyrodniczych.
Afryka.
3.Mapa Afryki. Przegląd wybranych państw Afryki.
4. Las równikowy, sawanny, pustynie (Sahara).
5. Nad Nilem. Ludność Afryki.
Australia.
6. Położenie Australii, osobliwości świata roślin i zwierząt.
7. Ludność i gospodarka Australii ( farmy).
Ameryka Północna i Środkowa.
8. Mapa Ameryki Północnej i Środkowej; Kordyliery, prerie.
9.Przegląd państw Ameryki.
10. Kuba – największa wyspa Ameryki Środkowej.
11. Wielkie miasta amerykańskie. Bogactwa, przemysł, rolnictwo Stanów Zjednoczonych oraz
ich znaczenie w gospodarce światowej.
Ameryka Południowa.
12. Mapa Ameryki Południowej, lasy równikowe Amazonii.
13. Przegląd państw – plantacje kawy w Brazylii.
Krajobraz polarny.
14. Antarktyda – najzimniejszy kontynent świata. Badania Antarktydy i udział w nich Polaków.
15. W Arktyce. U Eskimosów w kolonii duńskiej na Grenlandii. Współczesna Grenlandia.
16.Powtórzenie wiadomości z działu ,,Przegląd kontynentów na mapie świata”.
17. Sprawdzenie wiadomości z działu ,,Przegląd kontynentów na mapie świata”.
Polska – moja ojczyzna.
18.Przegląd nizin, wyżyn i gór na terenie Polski.
19. Rozmieszczenie bogactw mineralnych w Polsce – bogactwa energetyczne, złoża rud metali,
bogactwa chemiczne, surowce skalne.
20- 22. Główne sekcje i działy przemysłu Polski – górnictwo i kopalnictwo, działalność
produkcyjna, zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę.
23.Wybrane uprawy i hodowla w Polsce.
24.Polski przemysł i rolnictwo na tle krajów Europy i świata.
25.Rozmieszczenie ludności Polski uwarunkowane czynnikami przyrodniczymi i pozaprzyrodniczymi, gęstość zaludnienia.
26. Wpływ człowieka na środowisko przyrodnicze oraz jego ochrona.
27. Komunikacja i łączność w Polsce.
28. Turystyka w Polsce. Polskie biura podróży i ich oferty turystyczne, korzystanie z biur podróży.
29.Integracja Polski z Unią Europejską.
30. Powtórzenie wiadomości z działu ,,Polska – moja ojczyzna”.
31. Sprawdzenie wiadomości z działu ,,Polska – moja ojczyzna”.
32. Powtórzenie i utrwalenie wiadomości omawianych w klasie III.
Jadwiga Olejniczak
9