Miejsce na obliczenia

Wojewódzki Konkurs Przedmiotowy
z Geografii
dla uczniów gimnazjów
województwa śląskiego
w roku szkolnym 2013/2014
KOD UCZNIA
Etap: Rejonowy
Data: 14.01.2014r.
Czas pracy: 90 minut
Informacje dla ucznia
1. Na stronie tytułowej arkusza w wyznaczonym miejscu wpisz swój kod ustalony przez
komisję.
2. Sprawdź, czy arkusz konkursowy zawiera 12 stron (zadania 1-16) i brudnopis.
3. Czytaj uważnie wszystkie teksty i zadania.
4. Rozwiązania zapisuj długopisem lub piórem. Nie używaj korektora.
5. W zadaniach zamkniętych podane są odpowiedzi np.: A, B, C, D. Wybierz tylko poprawne
odpowiedź i zaznacz je znakiem „X” bezpośrednio na arkuszu.
6. Staraj się nie popełniać błędów przy zaznaczaniu odpowiedzi, ale jeśli się pomylisz, błędne
zaznaczenie otocz kółkiem  i zaznacz inną odpowiedź znakiem „X”.
7. Rozwiązania zadań otwartych zapisz czytelnie w wyznaczonych miejscach. Pomyłki
przekreślaj.
8. Przygotowując odpowiedzi na pytania, możesz skorzystać z miejsc opatrzonych napisem
Brudnopis. Zapisy w brudnopisie nie będą sprawdzane i oceniane.
9. Uczniowi wolno korzystać podczas rozwiązywania arkusza z. kalkulatora.
Liczba punktów możliwych do uzyskania: 60
Liczba punktów umożliwiająca kwalifikację do kolejnego etapu: 51
Nr zadania
Liczba punktów
możliwych
do zdobycia
Liczba punktów
uzyskanych
przez uczestnika
konkursu
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
Razem
4
2
6
3
5
3
4
5
3
2
4
6
3
4
2
4
60
WYPEŁNIA KOMISJA KONKURSOWA
Podpisy przewodniczącego i członków komisji:
a) Przewodniczący - ....................................
b) Członek - ................................................
c) Członek - ................................................
d) Członek - ................................................
1
Załącznik do zadania 1
Skala 1 : 55 mln
Źródło: opracowanie własne
Zadanie 1. (4 pkt)
Na podstawie mapy rozpoznaj obiekty geograficzne, nawy wpisz do tabeli w odpowiednie
miejsca.
wyspy/ półwyspy
morza/oceany
rzeki
jeziora
1
I
a
A
2
II
b
B
3
III
c
C
4
IV
d
D
2
Zadanie 2. (2 pkt)
Afrykański podróżnik zauważył na początku listopada, że w południe Słońce jest w zenicie.
Zaznacz poprawną odpowiedź:
A) w tym czasie podróżnik znajdował się :
A. w masywie Ahaggar 23°N
B. w Kotlinie Kalahari 23°S
C. nad Jez. Niasa 15°S
D. nad Jez. Czad 13°N
B) następnym razem Słońce będzie górować tutaj w zenicie
A. w grudniu
B. w lutym
C. w marcu
D. w czerwcu
Zadanie 3. (6 pkt)
Do podanych nazw państw dopisz nazwę jego stolicy oraz wpisz, czyją kolonią było to
państwo bezpośrednio przed uzyskaniem niepodległości.
Państwo
Rep. Środkowoafrykańska
Czad
Zambia
Kenia
Ruanda (Rwanda)
Zimbabwe
Stolica
Była kolonia
Zadanie 4. (3 pkt)
Przeczytaj opisy, rozpoznaj opisywane obiekty i wpisz ich nazwy we wskazane miejsca:
a) Największe z antylop o śrubowato skręconych rogach, zamieszkujące sawanny prawie
całej Afryki na południe od Sahary – ........................................................................
b) Zwierzę przypominające konia, woła i antylopę.” Ciemnogniady kadłub i siwy ogon
przypominają konia, głowa wydaje się być zapożyczona od bawołu, nozdrza zakryte
są płatami skóry, a pysk otoczony długimi włosami” – .……………………………
c) „Jest barwy szaroczarnej bądź brudno brunatnej. Dorosłe samce dochodzą prawie do
czterech metrów długości, wysokość zaś waha się około metra sześćdziesięciu
centymetrów. Na nadzwyczaj wydłużonej głowie sterczy półtorametrowej nieraz
długości róg” – ..................................................
d) W narzeczu Murzynów Bantu nazwa oznacza Góry Księżycowe – ................................
e) Duże ssaki żyjące wyłącznie w Afryce. Występują dwa gatunki: jeden zamieszkuje
bagna, rzeki i jeziora Afryki środkowej, a drugi żyje wyłącznie na lądzie w puszczy
tropikalnej np. w Liberii, Nigerii, Gwinei – …………………………….
f) „Budową przypominał trochę osła i żyrafę. Do kłapoucha upodobniały go potężne
uszy, natomiast trochę wyższy z przodu tułów, długa szyja oraz małe rogi
wyrastające z kości czołowej na stożkowatej głowie zbliżały go do żyrafy”
-………………………..
źródło: Przygody Tomka na Czarnym Lądzie, A. Szklarski, Wydawnictwo Śląsk,1987
3
Zadanie 5. (5 pkt)
Rozwiąż krzyżówkę. Nie wpisuj liter w zacieniowane pola. Hasło utworzone w wyróżnionej
kolumnie pozwoli sprawdzić poprawność wpisów.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Gatunek małp na otwartych tereny leśnych i trawiastychna południe od Sahary,
Inna nazwa tej rzeki to Zair,
Góry na południu Afryki,
Mieszkanka sawanny, ssak z rodziny koniowatych,
Przecina Afrykę prawie w połowie,
„Patron” zwrotnika na półkuli południowej ,
Państwo nad dolnym Nilem ,
Niski mieszkaniec lasu równikowego,
Największe jezioro Afryki,
Rzadko spotykany w Afryce, np. na Kilimandżaro,
Do tej zatoki wpada Niger ,
Państwo z pustynią o podobnej nazwie,
Sztuczny zbiornik na Nilu,
Rodzaj wydmy na Saharze,
W Afryce najczęściej jednogarbny,
Najwyższe położenie Słońca na niebie – występuje tylko między zwrotnikami.
4
Zadanie 6. (3 pkt)
Samolot leci z Addis Abeby (8°58′N, 38°47′E) do Johannesburga ( 26°08′S, 27°54′E). Start
następuje w środę 15 stycznia o godz. 18°° czasu słonecznego. Lot trwa 9 godzin. Którego
dnia i o której godzinie czasu słonecznego samolot wyląduje w Johannesburgu? Zapisz
obliczenia.
Miejsce na obliczenia:
Odp.………….
Zadanie 7. (4 pkt)
Do podanych w tabeli obszarów chronionych przyporządkuj państwo , na terenie którego ten
obiekt występuje.
Państwa: Gwinea, Burkina Faso, Etiopia, Kenia, Tanzania, Zambia, Botswana, Namibia,
RPA, Demokratyczna Republika Kongo, Uganda,
Lp.
Obszar chroniony
1
PN Krugera
2
PN Gemsbok
3
PN Etosha
4
PN Kafue
5
PN Serengeti
6
PN Tsavo
7
PN Auasz
(Awash)
Centralny region składa się z rozległych,
trawiastych równin, które są przerywane
bujną roślinnością ciągnącą się wzdłuż rzek.
Akacje uwydatniają rozległy krajobraz.
Charakterystycznym elementem krajobrazu są
równolegle ułożone pasma piaszczystych
wydm o czerwonym zabarwieniu
Sercem parku jest rozległa, pozbawiona
roślinności, płaska depresja, będąca domem
dla wielkich stad zwierząt.
Uchodzi za obszar o największej liczebności
antylop w całej Afryce
Słynie z migrujących sezonowo (w porze
suchej,
od
października
do
maja)
wielomilionowych stad kopytnych
Międzynarodową sławę osiągnął dzięki
występującym tam ogromnym słoniom, które
są pod całkowitą ochroną.
W
parku
występują
liczne
formy
wulkaniczne: gorące źródła, zastygłe potoki
lawy oraz sypki popiół. Na rzece Auasz
występują też wodospady.
5
Państwo
Zadanie 8. (5 pkt)
Na podstawie mapy i własnej wiedzy o cyrkulacji pasatowej i wpływie prądów morskich na
klimat wykonaj polecenia:
Źródło: www.cke.pl
a) Podaj 3 cechy pasatu…………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………. .
b) Wyjaśnij różnicę wysokości rocznej sumy opadów atmosferycznych
w obszarach A i B ……………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………….
c) Wyjaśnij różnicę wysokości rocznej sumy opadów atmosferycznych
w obszarach C i D ……………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………… ….
d) Podaj nazwę prądów bezpośrednio opływających Afrykę oraz określ ich termikę
- od wschodu ………………………………., - ……………………………………….
- od zachodu ……………………..…………, - ………………………………….……
6
Zadanie 9. (3 pkt)
Proces degradacji środowiska przyrodniczego na terenach pustynnych i półpustynnych od lat
siedemdziesiątych XX wieku wciąż postępuje. Jednym z najbardziej zagrożonych
pustynnieniem obszarów na świecie jest Sahel, który charakteryzuje się znacznym
niedoborem i wahaniami opadów, a naturalna równowaga środowiska jest bardzo krucha.
a) Uzupełnij poniższy schemat tak, aby przedstawiał kolejne etapy pustynnienia na obszarze
Sahelu.
A. powiększanie obszarów pustynnych
B. wzrost liczby ludności
C. zwiększenie wykorzystania zasobów wody m.in. do nawadniania pól
D. wzrost zapotrzebowania na żywność
E. zamiana obszarów sawanny na pola uprawne
→
→
→
→
b) Zaznacz na mapie na stronie 2 strefę Sahelu. Narysuj granice strefy, a obszar wypełnij
ukośnym kreskowaniem
c) Zaproponuj działanie człowieka, które mogłoby wpłynąć na zmniejszenie procesu
pustynnienia Sahelu
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
Zadanie 10. (2pkt)
Oblicz temperaturę powietrza na szczycie Uhuru 5895 m n.p.m., jeżeli w obozie u podnóża
tej góry na wysokości 2050 m n.p.m. zanotowano + 23° C. Przyjmij spadek temperatury
0,6° C / 100m. Zapisz obliczenia, wynik zaokrąglij do pierwszego miejsca po przecinku.
Rozwiązanie:
Odpowiedź: ……………………………………………………………………..
7
Zadanie 11. ( 4 pkt)
Na podstawie poniższych klimatogramów i własnej wiedzy o strefowości klimatycznoroślinno-glebowej w Afryce uzupełnij poniższą tabelę.
Klimatogram
Typ klimatu
Typowa formacja
roślinna
A
B
C
D
źródło: oprac. własne
8
Charakterystyczny typ
gleby
Zadanie 12. (6 pkt)
Na podstawie zamieszczonej mapy i tekstu odpowiedz na poniższe pytania.
Odsetek osób w wieku 15–49 lat zakażonych HIV i chorych na AIDS na kontynencie
afrykańskim. Dane z 1999 roku, uaktualnione.
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/..
„Lesotho to najmniejszy i najmniej zaludniony kraj świata. (…). Podczas gdy UNICEF rozpoczął właśnie światową kampanię na rzecz walki z AIDS, Lesotho odnotowuje dramatyczny wzrost zachorowań.
Zarażonych jest już 29 proc. z około 2 milionów mieszkańców, a przewidywana długość życia od momentu wybuchu epidemii zmniejszyła się z 60 lat, w 1991 roku, do 35 w chwili obecnej.
(…) Lesotho jest jednym z krajów Afryki najbardziej dotkniętych wirusem HIV. Bieda, (…), gwałty na
nieletnich, bezrobocie związane z zamykaniem południowoafrykańskich kopalni i chińskich fabryk tekstyliów, susza, apatia monarchii konstytucyjnej - to wszystko nie ułatwia działalności organizacji pozarządowych. (…)
Według UNICEF-u liczba sierot zwiększyła się z 73 tysięcy, w 2001 roku, do 180 tysięcy obecnie. Podobnie śmiertelność dzieci do lat pięciu, która wynosi teraz 113 na tysiąc urodzeń.
Rozwiązanie problemu AIDS stało się w Lesotho priorytetem. ONZ wytyczyło konkretny cel: (…) trzeba przeprowadzić 28 tysięcy terapii zestawem trzech leków antywirusowych spowolniających rozwój
choroby. Jednak do bezpłatnego leczenia ma prawo jedynie 6200 dorosłych i 200 dzieci. Potrzebujących jest 56 tysięcy, przynajmniej tylu jest zarejestrowanych. (...)
Źródło: www.wiadomosci.onet.pl
a. W których 2 krajach odsetek dotkniętych wirusem HIV jest większy niż w Lesotho?
………………………………………………………………………………………
b. Podaj nazwy 3 krajów o najmniejszym odsetku osób zarażonych HIV.
………………………………………
………………………………………
………………………………………
9
c. Wpisz 3 zjawiska społeczne sprzyjające szerzeniu się epidemii AIDS.
- ……………………………………………………………………………………….
- ……………………………………………………………………………………….
- ……………………………………………………………………………………….
d. Podaj 3 problemy społeczne utrudniające niesienie pomocy humanitarnej.
- ……………………………………………………………………………………….
- ……………………………………………………………………………………….
- ……………………………………………………………………………………….
e. Wyjaśnij, dlaczego twierdzi się, że w Afryce „dziadkowie zmuszeni są wychowywać
wnuki”.
………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………..
f. Podaj 3 dane statystyczne przedstawiające alarmujący stan zdrowotny społeczeństwa
Lesotho.
- ……………………………………………………………………………………….
- ……………………………………………………………………………………….
- ……………………………………………………………………………………….
Zadanie 13. (3pkt)
Przeczytaj opisy ważniejszych regionów rolniczych w Afryce, przyporządkuj spośród
podanych poniżej i wpisz do tabeli.
Opis regionu
Region
Nad kanałami nawadniającymi rosną palmy daktylowe, których sztywne
i długie liście osłaniają drzewa cytrusowe, brzoskwinie, granaty, oliwki
i figowce przed palącymi promieniami słonecznymi. Na niewielkich
poletkach uprawia się cebulę, fasolę, pomidory, jęczmień i pszenicę.
Łagodny klimat tej równiny akumulacyjnej pozwala na uprawę pszenicy,
kukurydzy, ryżu, cytrusów, winorośli i warzyw. Duże znaczenie ma
uprawa bawełny. Problemem staje się rosnące zasolenie gleby.
W gorącym i wilgotnym klimacie uprawia się jam, maniok, bataty,
kukurydzę, ryż, palmę oleistą, kakaowiec, kawowiec, trzcinę cukrową,
banany oraz proso i sorgo,; niewielkie znaczenie ma chów bydła.
Napływ wilgotnych mas powietrza znad oceanu pozwala na uprawę
kukurydzy, sorga, manioku, orzeszków ziemnych, trzciny cukrowej,
bawełny, tytoniu, herbaty, agawy sizalowej.
Nadmierne wykorzystanie wody do upraw plantacyjnych np.: orzeszków
ziemnych i bawełny, wzrost liczebności stad bydła oraz wypalanie traw
i karczowanie drzew to niektóre przyczyny narastających problemów tego
regionu.
regiony do wyboru: delta Nilu, dolina Zambezi, góry Atlas, oaza saharyjska, strefa Sahelu,
wybrzeże Zat. Gwinejskiej (jest o 1 obszar więcej)
10
Zadanie 14 (4 pkt)
Materiał źródłowy do zadania:
„95% procent róż sprzedawanych w europejskich
supermarketach, również w Polsce, pochodzi z... Afryki.
Pojedyncza róża potrzebuje do wzrostu półtora litra wody dziennie. Pragnienie milionów kwiatów jest
więc ogromne. Aby biznes był opłacalny, konieczny jest stały, bliski dostęp do wody. Idealnie, jeśli
plantacje róż są umiejscowione w pobliżu jeziora, najlepiej w ciepłym, słonecznym klimacie. David
Harper, naukowiec z brytyjskiego Uniwersytetu Leicester, od ponad 30 lat obserwuje dewastację
jeziora Naivasha w Kenii. Jezioro jest stopniowo wysuszane przez intensywną uprawę róż, które
później trafiają do Europy. Harper oskarża swój kraj, a ściślej mówiąc, brytyjskie supermarkety, które
są głównym nabywcą róż, o ignorancje. Każdy konsument, nabywając różę bez ekologicznego
certyfikatu, przyczynia się do dewastacji afrykańskiego jeziora. Problem jest wart nagłośnienia, gdyż
większość róż sprzedawanych w Europie pochodzi z Kenii, z rejonu jeziora Naivasha. Sawanna
w okolicach jeziora zamieniła się w jedną, wielką szklarnię. Uprawa róż pociągnęła za sobą
dziewięciokrotny wzrost ludności (w ciągu trzydziestu lat), a co za tym idzie, stopniowe wysychanie
jeziora, większą liczbę zanieczyszczeń płynących z miasta i chemikaliów. (…) Idealne warunki
klimatyczne w Afryce sprawiają, że holenderscy producenci ciętych kwiatów przenoszą swoje uprawy
do Kenii, gdzie siła robocza jest tańsza, a słońce świeci przez cały rok. (…) Afryka zwycięża jednak
brakiem konieczności ogrzewania szklarni, ale kosztem natury. Z drugiej strony mamy problem taniej,
afrykańskiej siły roboczej: niskie płace, łamanie praw pracowniczych i ogólnie zła atmosfera wokół
kenijskich róż pozbawia te piękne kwiaty aury czystości. Praca na kenijskich plantacjach wiąże się nie
tylko z poranionymi palcami, ale przede wszystkim z kontaktem z chemikaliami, również poprzez pitną
wodę. (…)Woda, do której spływają chemikalia z upraw, jest później wykorzystywana przez
okolicznych mieszkańców do przygotowywania posiłków. Afrykańskie kwiaty są również dostępne w
polskich marketach, do których róże trafiają z Holandii. Niektóre europejskie kraje dostrzegły
problem kenijskich róż – część supermarketów wprowadza do sprzedaży róże z certyfikatem Fair
Trade, który jest gwarantem etycznych warunków pracy. Certyfikat nie zajmuje się jednak wpływem
uprawy na środowisko naturalne. Jezioro Navaisha jest nadal zagrożone. Podobnie jak pracujący na
plantacjach ludzie, którzy stają się ofiarami kwiatowego biznesu.
Źródło :Agata Marszałek http://www.florand.com.pl
a) Na podstawie tekstu podaj dwie zmiany w środowisku przyrodniczym spowodowane
uprawą róż nad jeziorem Naivasha w Kenii.
1……………………………………………………………………………………………
2……………………………………………………………………………………………
b) Jakie zagrożenia społeczne dla miejscowej ludności przynosi intensywna uprawa róż?
1……………………………………………………………………………………………..
2……………………………………………………………………………………………..
c) Oceń, jaki wpływ na środowisko Afryki ma sposób prowadzenia upraw plantacyjnych
przez europejskie przedsiębiorstwa oraz uzasadnij swoja ocenę.
Ocena:
……………………………………………………………………………….
Uzasadnienie: ……………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………….
d) Na podstawie własnej wiedzy i tekstu podaj 2 cechy gospodarki plantacyjnej.
1…………………………………………………………………………………………
11
2………………………………………………………………………………………….
Zadanie 15 (2 pkt)
Wskaż trzy cechy charakteryzujące przemysł w krajach afrykańskich:
A. Niski odsetek osób zatrudnionych w przemyśle
B. Wysoki odsetek osób zatrudnionych w przemyśle
C. Przewaga przemysłu wydobywczego nad przetwórczym
D. Przewaga przemysłu przetwórczego nad wydobywczym
E. Szybki postęp technologiczny
F. Duże znaczenie przemysłu lekkiego i spożywczego w ogólnej produkcji
Zadanie 16. (4 pkt)
Wydobycie ropy naftowej
w mln ton
Kraje
Rok
Świat
Algieria
Angola
Egipt
Libia
Nigeria
1960
1 052
8,6
0,1
3,3
_
0,8
1970
2 282
47,2
5,1
16,4
160
54,2
1980
2 979
47,4
7,4
29,4
88,3
102,0
1990
3 005
57,9
23,6
43,5
67,8
89,3
2000
3200
39
38
41
66
104
2010
3914
78
91
33
77
115
- brak wydobycia,
Źródło: na podstawie Encyklopedii Geograficznej Świata II Afryka A. Jelonek i danych PIG
A) Korzystając z tabeli odpowiedz na pytania:
a) Podaj nazwę państwa wydobywającego najwięcej ropy naftowej w Afryce w roku
1960 - ………………………….
1980 - ………………………….
2010 - …………………………..
b) W którym z państw wydobycie najbardziej wzrosło w latach 1990 – 2010?
………………...............
B) na podstawie własnej wiedzy podaj 2 argumenty uzasadniające tezę, że „bieda Afryki
wynika z jej bogactwa”
- …………………………………………………………………………………………….
- …………………………………………………………………………………………….
12
Brudnopis
13