Gry i zabawy przeciw agresji

Literka.pl - Gry i zabawy przeciw agresji
Gry i zabawy przeciw agresji
Data dodania: 2009-07-17 19:31:31
Autor: Beata Potapiuk
Propozycja skierowana jest do wychowawców i pedagogów, którzy mogą wykorzystać
zamieszczone treści do pracy z uczniami w wieku gimnazjalnym. Celem zabaw jest
rozładowanie napięć oraz integracja w grupie.
Zachowania agresywne mogą przejawiać się w 3 głównych formach:
1. W formie izolowania się, nie patrzenia na siebie nawzajem, wzajemnego unikania się,
nie odzywania się do siebie, trwałego zerwania wszelkich stosunków itp.
2. W formie„demonstrowania” aktywnego okazywania swego niezadowolenia przez
gesty, miny, wyrzuty i wymówki, mniej lub bardziej przejrzyste aluzje.
3. W formie ataku, agresji polegającej na czynnościach zmierzających do zaszkodzenia
danej osobie, osłabienia jej, sprawienia bólu.
Pojawienie się zachowań agresywnych może być wynikiem mimowolnego naśladowania
agresywnych zachowań innych osób, z którymi dana osoba się spotyka.
Może też być narzędziem, sposobem umożliwiającym osiągnięcie celu np.: chłopiec
potrzebujący pieniędzy, wymusza je od innych dzieci grożąc im pobiciem, zaś w razie
oporu realizuje swoje groźby, czy dziecko, które grozi rodzicom, że w razie odmowy
spełnienia jego żądań zniszczy określony przedmiot lub popełni samobójstwo.
Głównym źródłem uwarunkowań jest rodzina. Rodzice są pierwszymi osobami uczącymi i
wychowującymi dziecko. Stosują przy tym skomplikowany system kar i nagród,
mających ukształtować u dziecka określone formy prawidłowych zachowań, a
zahamować inne uznane przez nich za niepożądane. W przypadku, gdy rodzina nie
spełnia właściwie wszystkich swoich funkcji dochodzi do zaburzeń, które manifestują się
agresją.
Świadome, ukierunkowane przezwyciężanie pedagogicznymi środkami agresji i
wybuchów złości jest niezwykle potrzebne. Nie może to być jednak tzw. odzwyczajanie
dzieci od ich wyrażania, gdyż agresja jest stanem wysokiego napięcia, którego nie
wolno„połykać”.
Do przezwyciężania agresji mogą służyć niektóre zabawy i ćwiczenia
interaktywne, gdyż wówczas można nadać agresjom określoną formę. Gry i
zabawy można podzielić na kilka grup w zależności od celu jakim mają służyć;
1. Dostrzeganie agresywnych uczuć i ich wyróżnianie;
Zabawa„Kiedy jestem wściekły”
Grupa siedzi w kole. Dzieci wypowiadają po kolei swoje imię i pokazują, co robią, kiedy
są wściekłe, np.: — Nazywam się Karolina. Kiedy jestem wściekła robię tak: lewa ręką
wykonuje taki ruch, jakby chciała uderzyć.
— Nazywam się Maciek, kiedy jestem wściekły robię tak: prawą nogą wykonuje taki ruch,
jakby chciał kopnąć, itd.
Zadanie będzie nieco trudniejsze, kiedy przeprowadzimy je na sposób„pakowania
walizki”, to znaczy każde dziecko musi powtórzyć wszystkie imiona i wyrażanie złości
swoich poprzedników, zanim powie jak się samo nazywa i doda, jak przebiegają u niego
napady złości. Ćwiczenie to może być zostać dołączone do zabaw na zapoznanie lub jako
wprowadzenie do tematu„Złość i agresja”.
Zabawa„Denerwuje mnie u ciebie”
Każde dziecko ma możliwość powiedzenia drugiej osobie w spokoju swojego krytycznego
zdania na jego temat. Skarga rozpoczyna się od słów:„Jesteś naprawdę w porządku, ale
denerwuje mnie u ciebie...”. Dziecko, do którego skierowana jest ta wypowiedź nie może
się usprawiedliwić, lecz musi za każdym razem odpowiedzieć:„Dziękuję ci bardzo, ze mi
to powiedziałeś”. Ćwiczenie to najlepiej udaje się w kręgu. Jedno z dzieci zbiera się na
odwagę i zaczyna.
Wstaje i podchodzi do tego uczestnika, któremu chciałoby coś powiedzieć, na
przykład:„Beatko jesteś naprawdę w porządku, ale denerwuje mnie u ciebie, że zawsze
chcesz przebywać z Jolą, która jest przecież moją przyjaciółką”. Beata
odpowiada:„Dziękuje ci bardzo, że mi to powiedziałaś. Następnie wstają kolejne dzieci,
które chcą wyrzucić z siebie złość na inne dzieci. Dopiero wtedy cała grupa ma
możliwość porozmawiania na temat swoich uczuć i doświadczeń, zdobytych w trakcie
ćwiczenia. Jak czujemy się kiedy jesteśmy atakowani, a nie wolno się nam bronić? Jak
czują się dzieci, które nie wzięły aktywnego udziału w zabawie?
Warunkiem przeprowadzenia tego ćwiczenia jest zaufanie wśród członków grupy. Ważne
jest, by stosować je ze szczególną ostrożnością.
2. Rozpoznawanie przyczyn wściekłości i agresji
Zabawa„Wściekłe skojarzenia”
Każde dziecko pisze na swojej kartce papieru słowo„wściekłość” i zatacza wokoło niego
koło. Potem pisze ze wszystkich stron wszystkie skojarzenia, to znaczy wyrazy w
dowolnej formie, które tylko przychodzą mu do głowy, na przykład: nauczyciel, uderzać,
bicie serca, itp. Następnie wspólnie przyglądamy się indywidualnym skojarzeniom do
wyrazu„wściekłość” oraz jeżeli zgłoszone zostanie przez grupę takie życzenie,
wyjaśniamy je i porównujemy. Uczestnicy mogą również wspólnie wykonać
podobną„mapę złości” na dużym arkuszu papieru lub na gazetce ściennej. Mapa może
być stopniowo uzupełniana; za każdym razem, gdy któremuś z dzieci przyjdzie do głowy
nowe skojarzenie, na przykład w wyniku danej sytuacji grupowej, nanosi je na„mapę
złości”.
3. Uczymy się lepiej rozumieć siebie samych i innych ludzi
Zabawa„Znajomość ludzkich charakterów”
Wszyscy otrzymują kartkę papieru, na której narysowane zostały wcześniej kontury
ludzkiego ciała. Do tego szkicu każde z dzieci dorysowuje to, co uważa za najbardziej
charakterystyczne u siebie samego, na przykład:
— język, jeżeli jest ona szczególnie dowcipne lub gadatliwe;
— uszy, jeżeli potrafi dobrze słuchać innych;
— zamknięte oczy, jeżeli często zdarza mu się śnić na jawie;
— serce, jeżeli jest osobą szczególnie współczującą innym;
— pięści, jeżeli zawsze chce się bić;
— itd...
Figury, którym w ten sposób nadany został charakter i które otrzymały nowa„duszę”
przymocowane są do ściany w dobrze widocznym miejscu, a grupa próbuje odgadnąć,
która z nich należy do poszczególnych uczestników. Które z dzieci było szczególnie
trudne lub szczególnie łatwe do„przejrzenia na wylot”? Czy grupa odkryła u
pojedynczych osób jakieś nowe zdolności bądź cechy charakteru?
Zabawa„Pokrewieństwo dusz”
Wszystkie dzieci wkładają do worka jakiś osobisty przedmiot, ale tak by nikt tego nie
zauważył. Stopniowo przedmioty te są stopniowo z worka wydobywane. Grupa
zastanawia się wspólnie, do którego dziecka dana rzecz mogłaby najbardziej pasować. W miarę możliwości trzeba wymienić imię więcej niż jednego dziecka. Każdy wybór musi
zostać uzasadniony.
Czy grupa odgadła prawdziwych właścicieli poszczególnych przedmiotów? Czy dzieci,
którym została przyporządkowana ta sama rzecz, mają w rzeczywistości jakieś wspólne
cechy? Czy były już tego wcześniej świadome? Jak teraz się czują?
4. Opanowanie i przezwyciężanie złości i agresji
Zabawa„Start rakiety”
W przezwyciężaniu napięć może nam pomóc„Start rakiety”. Zaczyna się od tego, że
dzieci:
— bębnią palcami po blacie stołu, najpierw cicho i powoli, a potem coraz głośniej i
szybciej;
— uderzają płaskimi dłońmi o stół albo klaszczą również z natężającą siłą się głośnością i
we wzrastającym tempie;
— tupią nogami, także tutaj zaczynając cicho i powoli, a potem coraz głośniej i szybciej;
— cicho naśladują brzęczenie owadów, przechodzące aż do bardzo głośnego wrzasku;
— hałas i szybkość wykonywanych ruchów stopniowo wzrastają, dzieci wstają
gwałtownie ze swoich miejsc, wyrzucają z głośnym wrzaskiem ramiona do góry– rakieta
wystartowała.
Powoli dzieci znowu siadają na swoich miejscach. Ich ruchy uspokajają się, hałas
przebrzmiewa, słychać tylko cichutkie brzęczenie owadów, które stopniowo zanika, aż
wszystko ucichnie– rakieta znikła za chmurami.
Zabawa„Obrona przed głupimi zaczepkami”
Na przezwiska można zareagować m.in. w następujący sposób:
— „Ty smarkaczu!”–„Ach rzeczywiście, masz może chusteczkę higieniczną?”
— „Słabeusz!”–„Tak niestety, czy mógłbyś mi w takim razie pomóc?”
— „Głupek!”–„Cieszę się, że jestem głupi, bo w przeciwnym razie nie byłbyś niczym
szczególnym!”
Dzieci zastanawiają się nad niezwykłymi reakcjami na agresywne zaczepki albo
samodzielne, albo tez w małych zespołach, a następnie przedstawiają swoje propozycje
na forum całej grupy. Ich działanie można również wypróbować w zaimprowizowanych
scenkach. Być może w odpowiedniej sytuacji dzieci przypomną sobie jakąś oryginalną
ripostę, zamiast odpowiadać na agresję agresją.
„Protokół ze złości”
„Protokół ze złości i zdenerwowania” prowadzony jest przez pewien czas codziennie, na
przykład:
1. Co mnie dzisiaj zdenerwowało?; ....
2. Jak na to zareagowałem? (płakałem, wrzeszczałem, wcale, czekałem na okazję do
zemsty itp.)....
3. Jak chciałbym zareagować następnym razem?...
4. Wyobrażam sobie tę sytuację jeszcze bardzo dokładnie i przećwiczę reakcje, która
wymieniłem w punkcie nr 3. Powiem przed lustrem głośno: nie, ja tego nie chcę.
Albo: będę trenował przed lustrem głębokie oddychanie, albo: poćwiczę pozytywne
przemawianie do siebie samego.
5. Technika prowadzenia protokołów powinna być wyjaśniona grupie. Należy omówić
poszczególne sprawozdania, potwierdzić dzieciom ich właściwe postępowanie, a
także dodać im odwagi do wprowadzania dalszych zmian.
5. Budowanie poczucia własnej wartości i silnej osobowości
Zabawa„Dwie strony medalu”
Każde dziecko bierze kartkę papieru i długopis, a potem odpowiada sobie na następujące
pytania:
— To potrafię szczególnie dobrze– to są moje dobre cechy:
— Tego nie potrafię zbyt dobrze– to są moje złe cechy;
— To mi się we mnie podoba:
— To mi się we mnie nie podoba:
Po zakończeniu opisy te są porównywane. Dzieci stwierdzą z pewnością, że każde z nich
ma coś, co mu się podoba i coś czego w sobie nie lubi. Czy chciałyby takie pozostać? Czy
mogą sobie nawzajem w tym pomóc? Czy mogą wspólnie coś zrobić?
Zabawa„Dostrzeganie pozytywnych stron”
„Agresywne dziecko” wybiera sobie małą podgrupę. Układa ona wspólnie z nim listę, w
której jego agresywność zostanie pozytywnie oceniona, na przykład:
— Jestem dobry, ponieważ wyrażam to, co czuję;
— Jestem dobry, ponieważ jestem aktywny;
— Jestem dobry, ponieważ mam siłę;
— Jestem dobry, ponieważ mówię wyraźnie czego chcę;
— Jestem dobry, ponieważ bezpośrednio zabieram się za wszystko.
Dla każdego dziecka muszą zostać znalezione co najmniej trzy pozytywne interpretacje.
Następnie cała grupa zastanawia się wspólnie jak siła i aktywność tej osoby w trakcie
kłótni lub innych obciążających sytuacji, może zostać wykorzystana w pozytywny
sposób. Czy trudne było pozytywne interpretowanie„agresywnego” zachowania? Jakie
doświadczenia zdobyły przy tym te tak zwane„agresywne dzieci”?
6. Nawiązywanie nie agresywnych kontaktów
Zabawa„Grupowy obrazek”
Zabawa przygotowuje podłoże do konstruktywnego rozwiązywania konfliktów.
Każde dziecko otrzymuje kartkę z bloku rysunkowego o formacie A 3. Teraz prowadzący
podaje określony temat i wszyscy zaczynają malować do niego dowolny obrazek. Po
krótkim czasie, na sygnał każde dziecko przekazuje swoją kartkę sąsiadowi. Ten dodaje
do obrazka kolejne detale, tak długo, aż na ponowny sygnał będzie musiał podać go
znowu dalej. Jak wyglądają obrazki, gdy już przeszły przez wszystkie ręce i powróciły do
pierwszego dziecka? Czy rzeczywiście każdy starał się pracować zgodnie z podanym
tematem, tak by powstał prawdziwie grupowy obrazek? Czy potrzebne będzie
przeprowadzenie drugiej rundy aby dokończyć obrazki?
Zabawa„Jesteśmy wspólnotą”
Dzieci próbują połączyć wszystkie swoje imiona na wzór krzyżówki. Imieniem
wyjściowym jest za każdym razem to, które chcemy szczególnie podkreślić, np. nowa
osoba w zespole.
Krzyżówka — plik w załączniku
7. Pokojowe rozwiązywanie konfliktów
Zabawa„Zmiana perspektywy”
Uczestnicy tworzą koło, w którym siedzi naprzeciwko siebie dwoje dzieci, zmuszonych
rozwiązać narastający pomiędzy nimi konflikt. Każde z nich proszone jest teraz o to, by
wczuć się w położenie partnera i spojrzeć na ich zatarg z jego perspektywy. Obie osoby
powinny wtedy spróbować znaleźć wspólne rozwiązanie tego konfliktu, przy czym musza
one wciąż reprezentować stanowisko oponenta. Pozostałe dzieci mogą podsuwać
propozycje, jeżeli urwie się wątek rozmowy albo dwójka aktorów wypadnie ze swojej roli.
Co odczuwają„konfliktowe dzieci”? Co czują inni? Czy uda się znaleźć zadawalające
rozwiązanie tego konfliktu?
Zabawa„Protokół z konfliktu”
Do rozwiązania konfliktu potrzebne jest ponowne prześledzenie całej sytuacji
konfliktowej, jakbyśmy oglądali film w zwolnionym tempie/ jest to faza rzeczowego
analizowania konfliktu/ oraz pisemne sformułowanie protokołu konfliktu, który udzieli
nam odpowiedzi na następujące pytania:
— Z kim się pokłóciłem?
— Co chciałem osiągnąć?
— Co chciała osiągnąć ta druga osoba?
— Co powiedziałem lub co zrobiłem?
— Co powiedziała lub co zrobiła ta druga osoba?
— Jak czuję się teraz?
— Jak może czuć się on czy ona?
— Co mógłbym zrobić aby zakończyć naszą kłótnię?
— Co mogłaby zrobić ta druga osoba, by zakończyć naszą kłótnię?
Przy pomocy podobnego protokołu uczestnicy konfliktu powinni najpierw spróbować
znaleźć jakieś rozwiązanie pomiędzy sobą. Kiedy to się nie uda prowadzący pomagają w
znalezieniu takiego wyjścia z sytuacji, które będzie do zaakceptowania przez obie strony.
Bibliografia
1. Portmann R.:„Gry i zabawy przeciwko agresji” Kielce 2003, Jedność
2. Frączek A.:„Psychologia wychowawcza” 1970
3. Wójcik D.: „Środowisko rodzinne a poziom agresywności młodzieży przestępczej i
nieprzestępczej”, Wrocław 1977, IPiP
Opracowała: Beata Potapiuk
Literka.pl - Gry i zabawy przeciw agresji Literka.pl - Gry i zabawy przeciw agresji