Co to jest dysleksja rozwojowa? Dysleksja rozwojowa

DYSLEKSJA ROZWOJOWA
• Co to jest dysleksja
rozwojowa
• Przyczyny
• Objawy dysleksji i dysleksji
rozwojowej
• Terapia pedagogiczna
Dysleksja ,a dysleksja rozwojowa
• Dysleksja to termin stosowany
zwykle w stosunku do osób
dorosłych, a przynajmniej
nastolatków. W przypadku
dzieci poniżej dziesiątego roku
życia mówimy raczej o dysleksji
rozwojowej. Dysleksja
rozwojowa może - choć nie
musi - przekształcić się w
dysleksję.
Sławni dyslektycy
•
Umysł dyslektyka funkcjonuje w taki sam sposób jak
umysły wielu genialnych ludzi. Te same funkcje
umysłowe, które powodują dysleksję, są źródłem
naturalnych zdolności i talentów, takich jak m.in.:
•
korzystanie z wrodzonej umiejętności przetwarzania i
kreowania doznań percepcyjnych
•
większa wrażliwość na otoczenie
•
ponadprzeciętna ciekawość
•
myślenie obrazami, nie słowami
•
świetna intuicja i przenikliwość
•
myślenie i spostrzeganie ma charakter polisensoryczny
(dyslektycy wykorzystują wszystkie zmysły)
•
realistycznie przeżywają swoje myśli
•
mają żywą wyobraźnię
Wymienione cechy, jeśli nie zostaną stłumione przez rodziców lub w
procesie edukacji, dają w rezultacie wyższą od przeciętnej
inteligencję i ponadprzeciętne zdolności twórcze w różnych
dziedzinach. Sławni dyslektycy to m.in.:
Leonardo da Vinci
Winston Churchill
Aleksander Bell
Henry Ford
Nelson Rockefeller
Hans Christian Andersen
Giacomo Puccini
Walt Disney
Cher
Tom Cruise
Whoopi Goldberg
Danny Glover
Pablo Picasso
Jacek i Maciej Kuroń
Adam Wajrak
Jacek Żakowski
Agata Christie
Salma Hayek
Muhammad Ali
Co to jest dysleksja rozwojowa?
Dysleksja rozwojowa to specyficzne trudności w uczeniu
się m.in. pisania, czytania, liczenia. Wynikają z
pewnych zakłóceń w rozwoju u dziecka czynności
mowy, spostrzegania, pamięci (słuchowej i
wzrokowej), ruchu czy koncentracji.
Jest to zaburzenie, które występuje u dzieci, które:
•
nie powinny mieć z taką nauką problemów,
•
są normalnie rozwinięte intelektualnie,
•
nie mają żadnych poważnych wad wzroku i słuchu
ani schorzeń neurologicznych,
•
są otoczone w szkole prawidłową opieką
dydaktyczną,
•
nie są zaniedbane środowiskowo.
Dysleksja występuje w różnym nasileniu u kilku –kilkunastu
procent populacji.
Dysleksja
rozwojowa
Dysgrafia
Dysleksja
9 – 10 %
trudności w czytaniu
lub w czytaniu i pisaniu
Dysortografia
13 – 16%
rudności w opanowaniu
poprawnej pisowni
4%
trudności w opanowaniu
kaligrafii, utrzymaniem
odpowiedniego poziomu
graficznego pisma
(brzydkie, czasem
nieczytelne pismo)
Termin dysleksja rozwojowa obejmuje kilka
rodzajów zaburzeń:
•
Dysleksja - rozumiana jako trudności w czytaniu, przejawiające
się zaburzeniami tempa i techniki czytania, jak i stopnia
rozumienia treści. Używanie terminu "dysleksja" do określenia
kłopotów z czytaniem zwiększa bałagan w terminologii, jednak
tak się niezbyt szczęśliwie przyjęło.
•
Dysortografia - czyli trudności z opanowaniem poprawnej
pisowni. Żeby można było stwierdzić dysortografię trzeba
sprawdzić, czy dziecko popełnia błędy ortograficzne mimo
dobrej znajomości zasad pisowni. U dzieci popełniających
błędy ortograficzne i nie znających zasad pisowni trudno
mówić o dysortografii.
•
Dysgrafia - czyli niski poziom graficzny pisma (potocznie
mówimy, że dziecko brzydko pisze). Litery pisane przez dziecko
są koślawe, różnej wielkości i często lądują na niewłaściwej
wysokości. Praktycznie wszystkie dzieci zaczynające pisać
popełniają tego typu błędy, więc występowanie ich w
pierwszym zeszycie nie stanowi podstawy do obaw. Problem
pojawia się, gdy błędy utrzymują się mimo upływu czasu.
•
Przyczyny występowania
•
Czynniki dziedziczne (występowanie rodzinne)
•
zmiany anatomiczne i zaburzenia fizjologiczne układu
nerwowego (mikrouszkodzenia powstałe w okresie
ciąży, okresie okołoporodowym i pierwszych
miesiącach życia).
Przy rozpoznaniu dysleksji należy wykluczyć jako przyczynę:
• niską sprawność intelektualna,
* wady wzroku, wady słuchu,
* schorzenia neurologiczne (np. mózgowe porażenie
dziecięce, epilepsja)
* zaniedbanie środowiskowe i dydaktyczne, które
często prowadzi do podobnych objawów, ale
nazywanych pseudodysleksją,
* brak motywacji do nauki. niewłaściwe metody
nauczania.
Objawy dysleksji
(wg M. Bogdanowicz)
Wiek niemowlęcy i poniemowlęcy
•
W wieku niemowlęcym i poniemowlęcym dzieci te
wykazują opóźnienie w rozwoju mowy i rozwoju
ruchowym.
•
Później niż u rówieśników pojawiają się u nich takie
osiągnięcia rozwojowe jak wypowiadanie pierwszych
słów, zdań prostych i złożonych.
•
Słabo lub w ogóle nie raczkują. Późno zaczynają
chodzić, biegać, mają trudności z utrzymaniem
równowagi, obniżone napięcie mięśniowe
•
. Są mało zręczne manualnie, nieporadne w
samoobsłudze np. myciu rąk, ubieraniu się, jedzeniu
łyżką.
•
Dłużej utrzymują się pierwotne odruchy wrodzone.
Nie próbują same rysować.
Wiek przedszkolny (3-5 lat)
•
Mała sprawność ruchowa w zakresie całego
ciała: dziecko słabo biega, ma trudności z
utrzymaniem równowagi, niezdarne w ruchach,
źle funkcjonuje w zabawach ruchowych, z
trudem uczy się jeździć na rowerku
trzykołowym.
•
Mała sprawność ruchowa rąk: trudności i
niechęć do samoobsługi np. zapinania
guzików, sznurowania butów, zabaw
manipulacyjnych takich jak nawlekanie korali;
źle trzyma ołówek, rysując - za mocno lub za
słabo go naciska.
•
Słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa:
budowanie z klocków sprawia mu trudność,
rysuje niechętnie i prymitywnie. Nie umie
narysować koła jako 3-latek, kwadratu i krzyża jako 4-latek, trójkąta - jako 5-latek.
• Opóźniony rozwój lateralizacji: używa na
zmianę raz jednej raz drugiej ręki.
• Zaburzenia rozwoju spostrzegania
wzrokowego i pamięci wzrokowej dają
znać o sobie w formie: nieporadności w
rysowaniu (rysunki bogate treściowo lecz
prymitywne w formie), trudności w
składaniu obrazków pociętych na części,
puzzli, wykonywaniu układanek;
• Opóźniony rozwój mowy, nieprawidłowa
artykulacja wielu głosek, trudności z
wypowiadaniem złożonych wyrazów,
budowaniem wypowiedzi, z
zapamiętywaniem nazw. Wydłużony okres
posługiwania się neologizmami,
zniekształcanie nazw przez używanie
niewłaściwych przedrostków.
Klasa "O" (6 - 7 lat)
•
Obniżona sprawność ruchowa: dziecko słabo
biega, skacze, ma trudności z uczeniem się
jazdy na nartach, rzucaniem i chwytaniem piłki.
•
Trudności z wykonywaniem precyzyjnych
ruchów w zakresie samoobsługi np. z
zawiązywaniem sznurowadeł na kokardkę,
używaniem widelca, nożyczek.
•
Opóźnienie rozwoju lateralizacji: mimo prób
ustalenia ręki dominującej, nadal jest
oburęczne.
•
Opóźnienie orientacji w schemacie ciała i
przestrzeni: ma trudności ze wskazywaniem na
sobie części ciała, określając je terminami:
prawe - lewe (np. prawa i lewa ręka, noga,
ucho). Nie umie określić kierunku na prawo i na
lewo od siebie (np. droga na prawo, drzwi na
lewo).
•
Trudności z rysowaniem rombu (w wieku 6-7 lat),
odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych,
rysowaniem szlaczków.
•
Ma trudności z wyróżnianiem elementów z całości,
a także z ich syntetyzowaniem w całość, np.
podczas budowania konstrukcji z klocków lego,
układania mozaiki - według wzoru, trudności z
wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa
obrazki, z odróżnianiem kształtów podobnych (np.
figur geometrycznych, liter m-n, 1-t-) lub
identycznych lecz inaczej położonych w
przestrzeni (np. liter p-g-b-d-).
•
Trudności z poprawnym używaniem wyrażeń
przyimkowych, wyrażających stosunki przestrzenne
nad - pod, za - przed, wewnątrz - na zewnątrz.
Pierwsze próby pisania - częste pisanie liter i cyfr
zwierciadlane oraz odwzorowywanie wyrazów,
zapisując je od strony prawej do lewej.
•
•
Wadliwa wymowa "przekręcanie" trudnych
wyrazów (przestawianie głosek i sylab, asymilacje
głosek np. sosa lub szosza), błędy gramatyczne.
•
Trudności z zapamiętywaniem wiersza, piosenki, więcej niż
jednego polecenia w tym samym czasie: trudność z
zapamiętywaniem nazw, mylenie nazw zbliżonych fonetycznie;
trudność z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w serie
i sekwencje, takiego jak nazwy dni tygodnia, pór roku, kolejnych
posiłków i szeregi cyfrowe.
•
Trudności w różnicowaniu głosek podobnych (np. z-s, b-p, k-g
czyli zaburzenia słuchu fonemowego): trudności z wydzielaniem
sylab i głosek ze słów, ich syntetyzowaniem (zaburzenia analizy i
syntezy głoskowej i sylabowej) oraz manipulowaniem ze strukturą
fonologiczną słów (np. odszukaj słowa ukryte w nazwie
"lewkonia", wymyśl rym do słowa "kotek", o czym myślę: Baba ...
aga).
•
Trudności w orientacji w czasie np. określaniu pory roku, dnia,
godziny na zegarze.
•
Trudności w nauce czytania (np. czyta bardzo wolno; najczęściej
głoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej, wtórnej syntezy,
przekręca wyrazy, nie rozumie przeczytanego tekstu).
Współwystępowanie wielu wymienionych objawów u jednego
dziecka pozwala z większą pewnością przypuszczać, że mamy do
czynienia z dzieckiem "ryzyka dysleksji".
Wiek szkolny (klasa I - III)
• Mała sprawność ruchowa całego ciała:
dziecko ma trudności z nauczeniem się
jeździć na dwukołowym rowerze,
wrotkach, łyżwach, nartach oraz
niechętnie uczestniczy w zabawach
ruchowych i lekcjach wf;
• Obniżona sprawność ruchowa rąk: nie
opanowane w pełni czynności
samoobsługowe związane z ubieraniem
się, myciem i jedzeniem; trudności z
rzucaniem do celu i chwytaniem;
• Utrzymująca się oburęczność;
• Trudność z odróżnieniem prawej i lewej
ręki, strony, określenia położenia
przedmiotów względem siebie;
•
Trudności koordynacji czynności ręki i oka: brzydko i
niechętnie rysuje, pisze, nie mieści się w liniaturze,
zagina "ośle uszy", zbyt mocno przyciska
ołówek/długopis, ręka szybko się męczy;
•
Trudności z zapamiętywaniem (np. tabliczki mnożenia,
wierszy), szczególnie sekwencji (np. nazwy miesięcy,
liter w alfabecie);
•
Wadliwa wymowa, przekręcanie złożonych wyrazów,
używanie sformułowań niepoprawnych pod
względem gramatycznym;
•
Trudności z opanowaniem poprawnej pisowni
związane z opóźnieniem rozwoju spostrzegania
wzrokowego i pamięci wzrokowej: trudność z
zapamiętaniem kształtu rzadziej wystąpujących liter, o
skomplikowanej strukturze (F, H, Ł, G): mylnie liter
podobnych pod względem kształtu: np. l - t - l, m-n;
mylenie liter identycznych lecz inaczej położonych w
przestrzeni; p - b - d - g; popełnianie błędów podczas
przepisywania tekstów;
•
Trudności z opanowywaniem poprawnej pisowni
związane z opóźnieniem rozwoju spostrzegania
słuchowego dźwięków mowy, pamięci słuchowej i
mowy:
- mylenie liter odpowiadających głoskom
podobnym fonetycznie (np. głoski z-s, w-f, d-t,
k-g),
- trudności z zapisywaniem zmiękczeń, mylenie
głosek i-j, głosek nosowych ą-om, ę-en,
- nagminne opuszczanie, dodawanie,
przestawianie, podwajanie liter i sylab; -- pisanie wyrazów bezsensownych; bardzo
nasilone trudności podczas pisania ze słuchu
(dyktanda);
•
Trudności w czytaniu: wolne tempo, prymitywna
technika (głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną
syntezą słowa), błędy, powolne i słabe rozumienie
tekstu;
•
Brzydkie pismo i rysunek.
Wiek szkolny - powyżej klasy IV
• Wolne tempo czytania,
niechęć do czytania;
• Nieprawidłowa pisownia,
dominują błędy ortograficzne;
• Trudności z zapamiętywaniem:
wierszy, terminów, nazw np.
miesięcy, dat, danych
numerów telefonu;
przekręcanie nazwisk i nazw,
liczb wielocyfrowych;
•
Trudności w przedmiotach szkolnych
wymagających dobrej percepcji wzrokowej
przestrzennej i pamięci wzrokowej:
- arytmetyka – zmiana kolejności cyfr w
liczbach,
-geografii - zła orientacja na mapie,
- geometrii, rysunek uproszczony,
schematyczny,
- chemii - łańcuchy reakcji
chemicznych;
•
Trudności w przedmiotach szkolnych
wymagających dobrej percepcji i pamięci
słuchowej dźwięków mowy:
- arytmetyka – kłopot z zapamiętaniem
tabliczki mnożenia,
- trudności w opanowaniu języków
obcych,
- biologia - opanowanie terminologii,
- historia - zapamiętanie nazwisk, nazw.
Dekalog dla rodziców dzieci
dyslektycznych
•
Nie traktuj dziecka jak chorego, kalekiego,
niezdolnego, złego lub leniwego.
•
Nie karz, nie wyśmiewaj dziecka w nadziei, że
zmobilizujesz je to do pracy.
•
Nie łudź się, że dziecko "samo z tego wyrośnie",
"weźmie się w garść", "przysiądzie fałdów" lub że
ktoś je z tego "wyleczy".
•
Nie spodziewaj się, że kłopoty dziecka
pozbawionego specjalistycznej pomocy
ograniczą się do czytania i pisania i skończą się
w młodszych klasach szkoły podstawowej.
•
Nie ograniczaj dziecku zajęć pozalekcyjnych,
aby miało więcej czasu na naukę, ale i nie
zwalniaj go z systematycznych ćwiczeń.
•
Staraj się zrozumieć swoje dziecko, jego potrzeby,
możliwości i ograniczenia, aby zapobiec trudnościom
szkolnym.
•
Spróbuj jak najwcześniej zaobserwować trudności
dziecka: na czym polegają i co jest ich przyczyną.
Skonsultuj się ze specjalistą (psychologiem,
pedagogiem, logopedą).
Aby jak najwcześniej pomóc dziecku:
• zaobserwuj w codziennej pracy z dzieckiem, co
najskuteczniej mu pomaga,
•
korzystaj z odpowiedniej literatury i fachowej pomocy
nauczyciela - terapeuty (w formie terapii
indywidualnej i grupowej),
•
bądź w stałym kontakcie z nauczycielem i
pedagogiem szkolnym.
•
Bądź życzliwym, pogodnym, cierpliwym
przewodnikiem i towarzyszem swego dziecka w jego
kłopotach szkolnych.
•
Chwal i nagradzaj dziecko nie tyle za efekty jego
pracy, ile za włożony w nią wysiłek. Spraw, aby praca
z dzieckiem była przyjemna dla was obojga.
Terapia pedagogiczna
Dyslektykiem jest się na całe życie.
Dlatego ważne jest wyćwiczenie różnych
strategii postępowania, dzięki którym dysleksja
nie będzie przeszkadzać w życiu codziennym.
Powinna w tym pomóc terapia pedagogiczna
(zajęcia kompensacyjno-korekcyjne).
Im wcześniej terapia się zacznie, tym lepiej dla
dziecka. Dysleksja prowadząc do trudności
szkolnych często jest podłożem zaburzeń
nerwicowych o typie nerwicy szkolnej.
Dysleksja to nie choroba, którą można wyleczyć.
•
Sytuacja ucznia doznającego niepowodzeń szkolnych
jest nie do zniesienia-ganiony, karany i nie
akceptowany przez najbliższe otoczenie- żyje w
ciągłym konflikcie i poczuciu zagrożenia.
•
Stara się bronić przed stałym uczuciem napięcia,
dzięki mechanizmom psychologicznym, których celem
jest redukcja lęku związanego z zagrożeniem poczucia
własnej wartości. Jednym z nich jest przypisywanie
innym winy za własne niepowodzenia, które rodzi
postawę agresywną i buntowniczą. Bunt manifestuje
się w postaci aroganckich zachowań wobec rodziców
i nauczycieli, wagarów, aspołecznych wybryków.
•
Stłumienie reakcji buntu z kolei prowadzi do narastania
somatycznych objawów nerwicowych i neurotycznych
cech osobowości.
•
Innym mechanizmem obronnym jest obniżenie
znaczenia tych działań, w których spotyka nas
porażka oraz zmniejszenie znaczenia osób, które nas
nie akceptują. Mechanizm ten prowadzi do
negowania wartości nauki i pracy szkolnej,
obojętnienia na nagany i pochwały oraz obniżenia
autorytetu rodziców i nauczycieli. Konsekwencją takiej
postawy jest poszukiwanie akceptacji w grupach
przestępczych, sektach.
Zajęcia korekcyjno - kompensacyjne
• są przeznaczone dla uczniów u
których nieprawidłowości rozwojowe
utrudniają opanowanie określonych
umiejętności,
• dotyczą przede wszystkim zdolności
analizy i syntezy wzrokowej,
koordynacji wzrokowo-ruchowej,
pamięci wzrokowej oraz analizy i
syntezy słuchowej.
•
zajęcia prowadzą nauczyciele
posiadający przygotowanie w
zakresie terapii pedagogicznej. Liczba
uczestników tych zajęć powinna
wynosić od 2 do 5 osób.
Celem zajęć terapii pedagogicznej
jest:
•
Stymulowanie ogólnego rozwoju ucznia.
•
wyrównywanie dysharmonii rozwojowej, korygowanie
zaburzonych funkcji, a tym samym ułatwienie dzieciom
opanowania umiejętności czytania i pisania poprzez:
a) ćwiczenie koncentracji uwagi
b) rozwijanie spostrzegawczości
c) usprawnianie koordynacji wzrokowo-ruchowej i sprawności
manualnej
d) rozwijanie percepcji słuchowej
e) kształtowanie umiejętności porównywania i samokontroli
•
Ułatwienie dzieciom opanowania tych wiadomości,
umiejętności, które są przewidziane programem nauczania
•
Zapobieganie powstawaniu wtórnych zaburzeń
emocjonalnych w zachowaniu
•
Wyrabianie u uczniów tych cech osobowości, które warunkują
dalsze samodzielne funkcjonowanie w systemie szkolnym,
rozbudzanie zainteresowań i wyrabianie właściwej motywacji
do nauki.
• Jeśli dziecko ma problemy dyslektyczne,
jak najszybciej powinno trafić do poradni
pedagogiczno-psychologicznej. Jeśli
specjaliści zdiagnozują dysleksję, wydadzą
opinię. Opinia stwierdzająca dysleksję
rozwojową daje prawo do
indywidualnego traktowania ucznia przez
szkołę.
• Nauczyciel jest zobowiązany na
podstawie pisemnej opinii poradni obniżyć
wymagania edukacyjne.
• Uczeń z opinią o dysleksji jest łagodniej
oceniany na egzaminach zewnętrznych
po podstawówce, na koniec gimnazjum,
także na nowej maturze. Może
rozwiązywać testy dłużej, nie traci
punktów za błędy ortograficzne. Dzięki
temu łatwiej mu się potem dostać do
wybranej szkoły czy na studia.
Przedstawione materiały opracowano
na podstawie własnych doświadczeń,
lektury książek oraz publikacji
zamieszczonych w internecie.
Zdjęcia skopiowano z ksiązki B. Sawy
„Jeżeli dziecko źle czyta i pisze”.
Dziękuję za uwagę
Agata Oleszczuk-Biernacka