REMBERTOWSKI DODATEK PROFILAKTYCZNY kwiecień 2009 finansowany ze środków pochodzących z rocznych opłat za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych Zaburzenia odżywiania Jak pomóc dziecku, które chce być szczupłe za wszelką cenę? PROFILAKTYKA Czym są zaburzenia odżywiania? Zaburzenia odżywiania to schorzenia o podłożu psychicznym, które powstają wówczas, gdy osoba nadmiernie koncentruje się na jedzeniu, wadze i wyglądzie. Tym elementom podporządkowuje swoje życie, jest gotowa zrobić wszystko, by uzyskać wymarzoną sylwetkę. Osoba dotknięta zaburzeniami odżywiania przejawia nieprawidłowości w zakresie sposobu, ilości, rodzaju i częstotliwości przyjmowanych posiłków oraz w zakresie myśli i uczuć związanych z odżywianiem się. Inne nazwy określające zaburzenia odżywiania to: zaburzenia jedzenia, zaburzenia łaknienia, zaburzenia odżywiania się. Typy zaburzeń odżywiania Według klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-IV APA, 1994) zaburzenia odżywiania obejmują dwie jednostki chorobowe: anoreksję i bulimię. Te zaburzenia odżywiania są dość często określane terminem specyficzne zaburzenia odżywiania. Zaburzenia odżywiania mogą także występować w postaci niepełnoobjawowej. Zaburzenia te nie spełniają kryteriów żadnego ze specyficznych zaburzeń odżywiania, można zaliczyć do nich np. zespół gwałtownego objadania się. Te zaburzenia odżywiania są określane także terminem niespecyficzne zaburzenia odżywiania. Anoreksja Czy anoreksja to choroba czy tylko chwilowy brak apetytu? Anoreksja to choroba o podłożu psychicznym, której istotę stanowi głównie świadome, rygorystyczne ograniczanie ilości przyjmowanych pokarmów, silne koncentrowanie się na wyglądzie i masie ciała oraz paniczny lęk przed przybraniem na wadze. Zgodnie ze źródłosłowem terminu „anorexia” (grec. anorexia, an – brak, orexis – apetyt) przyjęło się błędne twierdzenie, że chorobie tej towarzyszy brak apetytu. Tymczasem osoby cierpiące na anoreksję doświadczają uczucia głodu, ale odmawiają spożywania posiłków w obawie przed przytyciem. Inne nazwy określające anoreksję to: anorexia nervosa, anoreksja psychiczna, jadłowstręt psychiczny, nerwicowy brak łaknienia. Uwaga!!! Anoreksja to choroba o podłożu psychicznym. Osoby chorujące na anoreksję doświadczają uczucia głodu, ale nie przyznają się do tego, gdyż silnie boją się przytyć. Kto najczęściej choruje na anoreksję? Anoreksja występuje przede wszystkim u osób w wieku dorastania, czyli między 12. a 19. rokiem życia. Trzeba zaznaczyć, że dolna granica wieku zachorowań nieustannie obniża się. Znane są przypadki występowania anoreksji u dzieci między 8. a 12. rokiem życia. Na anoreksję chorują najczęściej dziewczęta, stosunek liczby chorych dziewcząt do liczby chorych chłopców wynosi ok. 10 : 1. Warto podkreślić, że w populacji chłopców wskaźnik zachorowalności na jadłowstręt psychiczny systematycznie wzrasta. Jak zaczyna się anoreksja? Anoreksja zaczyna się najczęściej od zastosowania przez nastolatkę(a) diety odchudzającej. Podjęcie decyzji o odchudzaniu może być spowodowane takimi czynnikami, jak np.: • postrzeganie własnej sylwetki jako mało atrakcyjnej i nienaturalnie grubej, • odbieranie krytycznych uwag na temat wyglądu od koleżanek, kolegów, rodziców, chłopaka, dziewczyny, nauczyciela, trenera, • dążenie do uzyskania figury ulubionej modelki/modela, piosenkarki/piosenkarza, aktorki/aktora, sportowca, • uprawianie sportów lub wykonywanie zawodów wymagających utrzymania szczupłej sylwetki (np. łyżwiarstwo figurowe, skoki narciarskie, jeździectwo, balet, praca w agencji modelek/modeli), • dążenie do uniezależnienia się od rodziców, ich wygórowanych wymagań i oczekiwań. Uwaga!!! Żarty i uwagi na temat wyglądu nastolatków mogą być przez nich odbierane bardzo poważnie. W związku z tym unikajcie w rozmowie z dorastającym dzieckiem następujących stwierdzeń: • „Do szczęścia brakuje Ci jedynie zrzucenia kilku kilogramów”; • „Zawsze była(e)ś za gruby. Powinnaś/powinieneś przejść na dietę”; • „Wyglądasz jak spaślak”; • „Twoja siostra / brat ma znacznie zgrabniejszą sylwetkę”; • „Nie jedz tak dużo, bo będziesz za gruba(y)”. Po czym poznać, że ktoś choruje anoreksję? Osoba chorująca na anoreksję przejawia znaczną część niżej wymienionych stanów i zachowań: • odmawia utrzymania masy ciała na poziomie co najmniej 85% wartości oczekiwanej (należnej) dla jej wieku i wzrostu, • panicznie boi się przybrać na wadze, • postrzega kształt i wagę ciała w sposób zaburzony (pomimo znacznej niedowagi twierdzi, że jest wciąż za gruba), • nie dostrzega konsekwencji zbyt niskiej masy ciała, • przecenia rolę wagi i wyglądu przy dokonywaniu samooceny, • je mało i niechętnie, • chętnie przygotowuje posiłki domownikom, ale sama ich nie spożywa, • wyrzuca lub chowa jedzenie do kieszeni, szafek, serwetek, toreb, pod łóżko, • unika jedzenia w towarzystwie innych osób, • stosuje różnorodne diety odchudzające, • obsesyjnie liczy wartość kaloryczną spożywanych pokarmów, • zaprzecza, że jest głodna, pomimo że nic nie jadła przez dłuższy okres czasu, • uprawia wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, • mierzy się i waży kilka razy w ciągu dnia, • od czasu do czasu prowokuje wymioty, zażywa leki przeczyszczające, moczopędne, tabletki odchudzające, • ma obsesję na punkcie rozmiaru ubrania (dąży, by nosić ubrania w rozmiarze XS, amer. XS – bardzo mały), • jest dość często rozdrażniona, ma zmienny nastrój, • unika towarzystwa rówieśników, • dziewczyna przestaje miesiączkować. Trzeba podkreślić, że utrata masy ciała występująca w przebiegu anoreksji nie powinna być mylona z utratą masy ciała, którą można zaobserwować w przebiegu innych chorób, m. in.: nadczynności tarczycy, cukrzycy, choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, schorzeń podwzgórza i przysadki, nerwicy, depresji, schizofrenii i bulimii. W związku z tym, dokonując diagnozy anoreksji, należy najpierw wykluczyć występowanie innych schorzeń fizycznych lub psychicznych, w przebiegu których następuje spadek masy ciała. Uwaga!!! Podstawowe kryteria diagnostyczne anoreksji wg DSM-IV APA (1994) to: • odmowa utrzymania ciężaru ciała na lub powyżej granicy wagi minimalnej przyjętej dla wieku i wzrostu osoby, • intensywny lęk przed przybraniem na wadze lub otyłością pomimo rzeczywistej niedowagi, • zaburzony sposób postrzegania obrazu i masy ciała (pomimo skrajnego wychudzenia osoby chorujące na anoreksję czują się grube), • u dziewcząt nieobecność przynajmniej trzech kolejnych cykli menstruacyjnych. Jak niebezpieczna jest anoreksja? Głównymi skutkami anoreksji są m. in.: • wychudzenie na skutek utraty tkanki tłuszczowej i masy mięśniowej, • niskie, nieregularne tętno i ciśnienie krwi, • sinienie, obrzęki dłoni i stóp, • bóle brzucha, • zaparcia, • uczucie nadmiernej pełności w żołądku, • wzdęcia, • odwodnienie, • zaburzenia pracy nerek, • sucha, łuszcząca się skóra, efekt ziemistej, „brudnej” cery, • kruche, łamliwe włosy, • delikatny meszek na ciele (taki jak u noworodków), • obniżenie temperatury ciała, połączone ze stałym uczuciem zimna, • pierwotny lub wtórny zanik miesiączki, • osteoporoza, • częste, nawracające infekcje, • tzw. „twarz wiewiórki” – zniekształcenie rysów twarzy na skutek obrzęku ślinianek, • gwałtowne zmiany nastroju od euforii po apatię, depresję i poczucie beznadziejności, • drażliwość, • obsesja na punkcie jedzenia, porządku, nauki i masy ciała, • bezsenność, • niska samoocena, • myśli samobójcze. Uwaga!!! Według szacunkowych danych z Wielkiej Brytanii z 2000 roku ok. 4 – 20% osób chorujących na anoreksję umiera. Przyczynami śmierci są najczęściej niedożywienie (skrajne wyniszczenie, śmierć głodowa) lub samobójstwo. Bulimia Byczy głód, czyli objadanie się i przeczyszczanie Bulimia (grec. boulimia, bou – byk, limos – głód) to choroba o podłożu psychicznym, której istotą jest świadome objadanie się połączone z poczuciem utraty kontroli nad ilością przyjmowanego pokarmu, prowokowanie wymiotów, zażywanie środków przeczyszczających lub moczopędnych, stosowanie lewatyw. Zachowaniom tym towarzyszy najczęściej poczucie winy, wstydu oraz wstrętu do swojej osoby. Chorzy na bulimię dość często dokonują samooceny na podstawie wagi i wyglądu. Inne nazwy określające bulimię to: żarłoczność psychiczna, bulimia psychiczna, byczy głód, wilczy głód, wielki głód. Kto najczęściej choruje na bulimię? Bulimia występuje najczęściej u młodych kobiet i dziewcząt między 15. a 24. rokiem życia. Tak jak w przypadku anoreksji, mężczyźni i chłopcy stanowią niewielki odsetek populacji osób chorujących. Jak zaczyna się bulimia? Bulimia rozpoczyna się najczęściej od stosowania przez młodą osobę diet odchudzających w celu osiągnięcia pożądanej masy ciała. Do rozwoju objawów tej choroby mogą przyczynić się także następujące czynniki: • postrzeganie swojej sylwetki jako mało atrakcyjnej i nienaturalnie grubej, • kłótnie rodzinne, • śmierć bliskiej osoby, • choroba, • zerwanie z chłopakiem/dziewczyną, REMBERTOWSKI DODATEK PROFILAKTYCZNY 2/2009 1 DODATEK PROFILAKTYCZNY • krytyczne uwagi na temat wyglądu od koleżanek, kolegów, rodziców, chłopaka, dziewczyny, nauczyciela, trenera, • stres związany z nauką w szkole, egzaminami, • zmiana pracy, • ciąża. PROFILAKTYKA Uwaga!!! Kryzys bulimiczny, nazywany także atakiem bulimicznym, może występować w różnych porach dnia. Do czynników, które go wywołują (przyspieszają) można zaliczyć np.: • samotność, • obsesyjne myśli o jedzeniu, • uczucie napięcia, niepokoju, • nuda, • głód. Po czym poznać, że ktoś choruje na bulimię? Osoba chorująca na bulimię przejawia znaczną część niżej wymienionych stanów i zachowań: • ma ataki niekontrolowanego objadania się, podczas których zjada duże ilości pożywienia (najczęściej są to produkty wysokokaloryczne, bogate w tłuszcze i węglowodany, zaś wartość kaloryczna posiłku przyjętego w ciągu jednego ataku może wynieść od 3500 do 10000 kcal), w szybkim tempie i w ciągu krótkiego okresu czasu (ok. 2 – 4 godzin), • po atakach bulimicznych lub po posiłkach zamyka się w toalecie i prowokuje wymioty, • zażywa duże ilości środków przeczyszczających i moczopędnych, stosuje lewatywy w celu przeciwdziałania skutkom przejedzenia, • stosuje różnorodne diety odchudzające, głodówki, zażywa tabletki wspomagające odchudzanie, • liczy wartość kaloryczną spożywanych produktów, • je dużo, ale nie przybiera na wadze, • podjada w ukryciu, o czym mogą świadczyć znikanie z lodówki dużych ilości pożywienia, znajdywane przez bliskich papierki po cukierkach, ciastkach, torebki po chipsach, • uprawia wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, • w ciągu dnia dość często mierzy się i waży, • uzależnia samoocenę od kształtu i masy ciała, • nie lubi swojego ciała, czuje się bezwartościowa, samotna, pozbawiona szacunku i miłości innych ludzi, • dość często ma obniżony nastrój, • ma blizny na grzbietach dłoni i powiększone gruczoły ślinowe na skutek częstego prowokowania wymiotów, • czasami nadużywa leków i alkoholu, • kradnie jedzenie lub pieniądze na jedzenie. Uwaga!!! Podstawowe kryteria diagnostyczne bulimii wg DSM-IV APA (1994) to: • powtarzające się „sesje objadania się”, polegające na przyjęciu w ciągu krótkiego czasu (np. 2 godzin) takiej ilości pokarmu, która dla większości osób jest niemożliwa do spożycia w takim samym czasie i okolicznościach, • stosowanie patologicznych zachowań kompensacyjnych służących zapobieganiu przyrostowi masy ciała, jak np.: prowokowanie wymiotów, zażywanie środków przeczyszczających lub moczopędnych, uprawianie intensywnych ćwiczeń fizycznych, • „sesje objadania się” oraz patologiczne zachowania kompensacyjne występują przeciętnie dwa razy w tygodniu przez co najmniej trzy miesiące, • ocena własnej wartości głównie na podstawie masy ciała i wyglądu, • zaburzenie to nie występuje równolegle z przebiegiem anorexia nervosa. 2 Jak niebezpieczna jest bulimia? Głównymi skutkami bulimii są m. in.: • opuchlizna twarzy i policzków, • obrzęk gruczołów ślinowych, • zatrzymanie płynów w organizmie, • odwodnienie i zaburzenia gospodarki elektrolitowej, • arytmia pracy serca, • zaburzenia jelitowe, • bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia, • zaburzenia miesiączkowania, • blizny na grzbietach dłoni, • rany na przełyku, • niski poziom cukru we krwi, • osłabienie, ospałość, uczucie zmęczenia, • zaburzenia pracy nerek, • bóle i zawroty głowy, • omdlenia, • ubytki w uzębieniu, • trudności z utrzymaniem przez dłuższy czas pokarmu w żołądku, • wahania nastroju, • niska samoocena, • depresja, • myśli samobójcze, • problemy finansowe spowodowane kupowaniem dużych ilości pożywienia, • niemożność kontynuowania nauki na skutek częstych ataków bulimicznych. Uwaga!!! Chorzy na bulimię to najczęściej uśmiechnięci, zadbani, o miłej aparycji młodzi ludzie. Swoje zachowania żywieniowe utrzymują w tajemnicy, a ich masa ciała znajduje się w granicach normy. W związku z tym przez długi okres czasu objawy choroby mogą być niedostrzegane przez rodziców, koleżanki, kolegów, nauczycieli, co utrudnia odpowiednio wczesne podjęcie interwencji. Ignorowanie ostrzegawczych sygnałów bulimii może doprowadzić do rozwinięcia się niebezpiecznych chorób, takich jak np.: niewydolność nerek, pęknięcie przełyku, zawał serca. Zespół gwałtownego objadania się Zespół gwałtownego objadania się to choroba o podłożu psychicznym, której istotę stanowi świadome objadanie się pomimo braku uczucia głodu, połączone z utratą kontroli nad ilością i rodzajem przyjmowanych pokarmów. Dla osób z tym zaburzeniem pokarm stanowi środek do zmniejszenia poziomu napięcia nerwowego. Atakom gwałtownego objadania się nie towarzyszą zachowania charakterystyczne dla bulimii – prowokowanie wymiotów i przeczyszczanie. Osoby chore spożywają duże ilości pożywienia (najchętniej jadają produkty wysokokaloryczne, bogate w tłuszcze i węglowodany) w szybkim tempie aż do wystąpienia przykrych objawów ze strony układu pokarmowego. Najchętniej jadają w samotności, a po atakach obżarstwa odczuwają niezadowolenie z siebie, mają obniżony nastrój, poczucie winy. Osoby, u których występuje ten zespół są najczęściej otyłe. Inne nazwy określające zespół gwałtownego objadania się to: jedzenie napadowe, jedzenie kompulsywne, wewnętrzny przymus nadmiernego jedzenia. Inne zaburzenia odżywiania Zespół nocnego jedzenia Istotą tego schorzenia jest przyjmowanie dużej ilości pokarmu w porze nocnej. Osoba chora budzi się w nocy i nie może zasnąć dopóki nie spożyje obfitego posiłku. Następnego dnia najczęściej nie pamięta, że jadła w nocy. Osoby, u których występuje ten zespół odżywiają się nieregularnie, w ciągu dnia jedzą mało, natomiast wieczorem, po godz. 19-tej, spożywają przynajmniej połowę dziennej racji żywieniowej. Zaburzeniu temu dość często towarzyszy depresja. Dla znacznej części chorych wieczorne lub nocne objadanie jest sposobem na uzyskanie dobrego stanu samopoczucia psychicznego, co może ułatwiać zasypianie. REMBERTOWSKI DODATEK PROFILAKTYCZNY 2/2009 Ortoreksja Schorzenie to polega na spożywaniu tylko i wyłącznie zdrowej żywności. Osoba przejawiająca ortoreksję nie tyle koncentruje uwagę na ilości przyjmowanego pokarmu, ale przede wszystkim na jego jakości. Obsesyjnie dba o to, aby posiłki były przyrządzane tylko z naturalnych, nieprzetworzonych, pozbawionych konserwantów, ulepszaczy i barwników produktów, pochodzących z tzw. ekologicznych upraw. W skrajnych przypadkach dochodzi do tego, że osoba wyklucza z diety prawie wszystkie produkty, gdyż jej zdaniem są one „złe”, „nieczyste” i zaczyna odżywiać się np. tylko rybami, które – według jej opinii – są zdrowe. Osoby chorujące na ortoreksję rygorystycznie przestrzegają zasad zdrowego odżywiania, co najczęściej przeradza się w obsesję na punkcie zdrowej żywności i staje się nadrzędnym celem w życiu. Taka sytuacja prowadzi do tego, że osoby z tym schorzeniem zaniedbują życie zawodowe i rodzinne. Bigoreksja To zaburzenie występuje najczęściej u mężczyzn i chłopców, a jego istotę stanowi głównie obsesyjnie dbanie o wygląd i muskulaturę ciała. Osoby chorujące na bigoreksję postrzegają swoje ciało jako nieatrakcyjne i mało umięśnione. W związku z tym uprawiają intensywne ćwiczenia fizyczne w siłowni, stosują różnorodne diety, zażywają sterydy. W ten sposób chcą osiągnąć wymarzoną sylwetkę. Nadmierne przywiązanie uwagi do własnego wyglądu, ćwiczeń fizycznych może prowadzić do tego, że osoba taka wycofuje się z kontaktów towarzyskich, ma obniżony nastrój oraz trudności w funkcjonowaniu szkolnym/zawodowym. Przyczyny zaburzeń odżywiania Moda na chudość We współczesnej kulturze masowej jest rozpowszechniany, przede wszystkim za pośrednictwem mediów, pożądany wzorzec atrakcyjnego wyglądu. Gwiazdy filmu, muzyki i sportu na łamach prasy i telewizji zachęcają młodych ludzi do posiadania opalonego, jędrnego, a przede wszystkim szczupłego ciała. Proponują stosowanie różnorodnych, dość często restrykcyjnych, diet, wykonywanie zabiegów kosmetycznych usuwających tkankę tłuszczową w poszczególnych partiach sylwetki, uprawianie intensywnych ćwiczeń fizycznych, reklamują leki przyspieszające proces odchudzania. Duża część młodzieży ulega tym wpływom i utwierdza się w przekonaniu, że idealne ciało powinno być pozbawione tkanki tłuszczowej. Nastolatki popadają w kompleksy na tle własnego wyglądu i za wszelką cenę chcą upodobnić się do przerażająco szczupłych postaci z pierwszych stron kolorowych gazet lub z wybiegów mody. Ponadto znaczna część młodych ludzi podziela pogląd, że „Bycie szczupłym to oznaka prawdziwie silnej woli i zwiastun sukcesów życiowych”. Młodzi ludzie zapominają, że wizerunek ciała propagowany przez mass media jest ułudą, fikcją i znacznie odbiega od rzeczywistości. Większość zdjęć gwiazd filmu i muzyki zamieszczanych w kolorowych czasopismach jest poddawana komputerowemu retuszowi, dzięki czemu ich ciała wyglądają pięknie i nieskazitelnie. Uwaga!!! Rozpowszechniany przez mass media ideał szczupłej sylwetki jest ważnym, ale nie decydującym czynnikiem rozwoju zaburzeń odżywiania. Dopiero w połączeniu z czynnikami rodzinnymi, biologicznymi, cechami indywidualnymi jednostki staje się przyczyną wystąpienia tych schorzeń. Kłopoty rodzinne Nieprawidłowe funkcjonowanie rodziny może w znacznym stopniu przyczynić się do rozwoju u dziecka zaburzeń odżywiania. Do czynników rodzinnych zwiększających ryzyko wystąpienia objawów tych schorzeń można zaliczyć: • trudności małżonków w rozwiązywaniu konfliktów, unikanie sytuacji problemowych, włączanie dzieci w konflikty małżeńskie (dotyczy to głównie tzw. rodzin anorektycznych, bowiem w tzw. rodzinach bulimicznych konflikty są rozwiązywane otwarcie i burzliwie), • sztywne i nieprzepuszczalne granice między podsystemami rodzinnymi (np. między rodzicami a dziećmi), co prowadzi do braku indywidualności oraz prywatności poszczególnych członków rodziny, • nadmierna lub niedostateczna opieka nad dzieckiem, • rezygnacja rodziców z własnych pragnień na rzecz potrzeb dziecka (tzw. poświęcanie się), co powoduje trudności w osiągnięciu przez dziecko samodzielności, niezależności, w określeniu własnej tożsamości, • nieumiejętność wyrażania własnych emocji, brak rozmów o problemach, • wygórowane oczekiwania i wymagania wobec dziecka, organizowanie mu czasu wolnego bez uwzględniania jego pomysłów, propozycji i inicjatyw, • występowanie w rodzinie depresji, alkoholizmu, otyłości (dotyczy to przede wszystkim rodzin bulimicznych), • nadmierna koncentracja matki na zagadnieniach jedzenia, wagi, wyglądu własnego i członków rodziny, • brak jednego z rodziców. Warto także podkreślić, że w rodzinach, w których wystąpiły zaburzenia odżywiania jedzenie dość często jest oznaką więzi, wyrazem miłości rodziców do dzieci, sposobem komunikowania się. W rodzinach tych pojawiają się takie zachowania, jak: celebrowanie posiłków, dbałość o estetykę posiłków, nagradzanie lub karanie dzieci słodyczami. Kod genetyczny Do czynników biologicznych zwiększających ryzyko wystąpienia zaburzeń odżywiania można zaliczyć np.: • predyspozycje genetyczne, • nieprawidłowe funkcjonowanie ośrodków głodu/sytości w mózgu (dokładnie w podwzgórzu), • zaburzenia mechanizmów kontroli łaknienia (problemy z odbieraniem lub interpretowaniem sygnałów z układu pokarmowego). Cechy indywidualne Można wskazać pewne cechy osobowości jednostki, które zwiększają ryzyko zachorowania na zaburzenia odżywiania. Są to m. in.: • sumienność, obowiązkowość, pilność, perfekcja, • niska samoocena, • trudności z akceptowaniem własnego wyglądu, • chwiejność emocjonalna, • brak poczucia bezpieczeństwa, • silna potrzeba odnoszenia sukcesów, a jednocześnie pomniejszanie wartości swoich dokonań i posiadanych możliwości intelektualnych, • poczucie braku kontroli nad swoim życiem. Dojrzewanie Zaburzenia odżywiania rozwijają się najczęściej u osób w wieku dorastania. Okres dojrzewania charakteryzuje się dużymi zmianami fizycznymi, emocjonalnymi, poznawczymi i społecznymi młodzieży. Szybki przyrost masy ciała, osiągnięcie dojrzałości płciowej, zmiana proporcji sylwetki bywają powodem licznych zmartwień i niepokojów młodych ludzi. Młodzież w tym okresie nadmiernie koncentruje się na kształcie własnej sylwetki, przesadnie troszczy się o estetykę i higienę ciała. Wielu młodych ludzi nie potrafi zaakceptować zmian (głównie fizycznych) dokonujących się w tym okresie, co w konsekwencji może prowadzić do wystąpienia u nich zaburzeń odżywiania. DODATEK PROFILAKTYCZNY Wygrać z wrogiem – leczenie zaburzeń odżywiania Zaburzenia odżywiania to poważne w skutkach choroby, które wymagają specjalistycznego leczenia. Nie można pomóc dziecku, stosując przysłowiowego klapsa, dając mu tabletki na zwiększenie apetytu lub zmuszając je do jedzenia. Zdaniem wielu psychologów i psychiatrów najskuteczniejszą formą leczenia zaburzeń odżywiania są oddziaływania psychoterapeutyczne (psychoterapia) stosowane zarówno wobec osób przejawiających te choroby (terapia indywidualna), jak i ich rodzin (terapia rodzinna). W przypadku, gdy osoby chorujące mają bardzo niską masę ciała, poważne zaburzenia fizjologiczne oraz podejmują próby samobójcze wskazany jest ich pobyt w szpitalu. Wczesne rozpoznanie zaburzeń odżywiania i rozpoczęcie leczenia mogą sprzyjać szybkiemu powrotowi dziecka do zdrowia. Wyniki prowadzonych badań (m. in. w Wielkiej Brytanii) dają świadectwo tego, że u ok. 40 – 77 % osób chorujących na zaburzenia odżywiania następuje całkowite wyzdrowienie. Uwaga!!! Leczenie zaburzeń odżywiania to długotrwały proces. Nie zniechęcajcie się porażkami, brakiem natychmiastowej poprawy. Żeby wygrać, trzeba działać!!! Pro-ana – niebezpieczeństwo w Internecie W ostatnich kilku latach w Internecie intensywnie rozwija się ruch pro-Ana, którego członkinie promują anoreksję. Chorobę tę traktują jako styl życia, którego nadrzędnym celem jest osiągnięcie wychudzonej sylwetki. Dziewczęta należące do tego ruchu określają siebie terminami „motylki”, „porcelanowe motyle”, „szklane motyle”. Ich mottem są słowa Christophera Marlowe`a: „Quod me nutrit, me destruit” („To, co mnie żywi, mnie niszczy”), a znakiem rozpoznawczym (symbolem) – czerwona bransoletka. Dziewczęta te sformułowały kilkanaście zasad dotyczących m. in. odżywiania się, osiągania i utrzymywania szczupłej sylwetki, które zawarły w tzw. „Dekalogu anorektyczek”. Godne podkreślenia jest to, że dziewczęta należące do subkultury pro-Ana są w pełni świadome skutków fizycznych i psychicznych anoreksji. Członkinie tej subkultury na forach internetowych dyskutują o dietach i innych sposobach odchudzania, zachęcają swoje koleżanki do stosowania niewłaściwych metod kontroli i obniżania masy ciała. Ważnym elementem aktywności życiowej tych dziewcząt jest prowadzenie dziennika internetowego (bloga), na którym opisują m. in. swój rytm życia, najważniejsze czynności w ciągu dnia, stan zdrowia fizycznego i psychicznego, motywy, dla których warto być szczupłą. Blogi te są także sposobem komunikowania się z innymi „motylkami” celem wymiany doświadczeń w zakresie odchudzania. Uwaga!!! Sprawdzajcie adresy stron internetowych, które odwiedzają Wasze dzieci. Zwróćcie uwagę, że dziewczęta należące do ruchu pro-Ana nie wspierają się w walce z anoreksją, ale w jej pogłębianiu, co jest bardzo niebezpieczne. Przez promowanie drastycznego odchudzania mogą one zniszczyć zdrowie, urodę wielu młodych osób!!! Jak pomóc dziecku ukształtować pozytywny stosunek do własnego ciała i odżywiania się? Jeżeli chcecie pomóc Waszemu dziecku ukształtować pozytywny stosunek do własnego ciała i odżywiania, to zapoznajcie się z poniższymi wskazówkami: 1. Spróbujcie przekonać dziecko, że życiowy sukces tkwi przede wszystkim w umiejętnościach i kompetencjach, a nie w wyglądzie. 2. Nie stawiajcie dziecku wygórowanych wymagań, nie oczekujcie od niego czegoś, czemu nie jest w stanie sprostać. 3. Wyjaśnijcie dziecku, że zdjęcia gwiazd filmów, muzyki czy sportu, które znajdują się w prasie i Internecie są dość często poddawane komputerowemu retuszowi, że osiągnięcie takiego wyglądu jest w rzeczywistości prawie niemożliwe. 4. Rozmawiajcie z dzieckiem o zmianach dokonujących się w jego organizmie w okresie dorastania. Uświadomcie córkę, że powiększanie się piersi czy też przyrost tkanki tłuszczowej w okolicach bioder to naturalne zmiany w tym okresie, przygotowujące ją do podjęcia w przyszłości roli matki. 5. Starajcie się rozmawiać z dzieckiem o zdrowym odżywianiu. 6. Razem komponujcie, przygotowujcie i spożywajcie posiłki. 7. Informujcie dziecko o konsekwencjach stosowania różnorodnych diet odchudzających, uprawiania intensywnych ćwiczeń fizycznych, zażywania leków przyspieszających proces odchudzania. 8. Spróbujcie urozmaicić czas, który wspólnie spędzacie. Szczególnie wartościowe są aktywne formy spędzania wolnego czasu (np. rodzinny mecz piłki nożnej, piesze lub rowerowe wyprawy poza miasto). 9. Nie krytykujcie wyglądu dziecka. 10.Nie zmuszajcie dziecka do uczęszczania na wiele zajęć pozalekcyjnych, a zwłaszcza na te, które Wy sami cenicie. Pozwólcie mu wybrać to, czym jest naprawdę zainteresowane. 11.Pamiętajcie, że dziecko Was naśladuje. Bądźcie dla niego wzorem także w sferze odżywiania i dbania o wygląd. 12.Bądźcie partnerami dla swojego dziecka. Powinno ono wiedzieć, że może z Wami porozmawiać na każdy temat. Nie lekceważcie pierwszych objawów choroby!!! Praktyczny przewodnik postępowania Jeżeli zauważyliście u swojego dziecka sygnały, które mogą świadczyć o występowaniu u niego zaburzeń odżywiania, to podejmijcie następujące kroki: 1. Porozmawiajcie z dzieckiem na temat tego, co zaobserwowaliście. W toku rozmowy okazujcie dziecku dużo taktu i uczuć, nie stosujcie oskarżycielskiego tonu, gdyż w ten sposób zniechęcicie je do szczerej wypowiedzi. Swoje obawy możecie wyrazić w następujący sposób: „Zauważyliśmy, że ostatnio jesz bardzo mało. Martwimy się Twoim zachowaniem”. 2. Zaoferujcie dziecku swoją pomoc. Powinno wiedzieć, że może na Was liczyć także w tej sytuacji. 3. Skontaktujcie się z lekarzem rodzinnym lub pediatrą, który oceni stan zdrowia Waszego dziecka. Niezbędne jest wykonanie podstawowych badań krwi (morfologia, OB, poziom cukru i elektrolitów), moczu, elektrokardiogramu (EKG), pomiaru ciężaru ciała i wzrostu. Dzięki tym badaniom lekarz rodzinny lub pediatra może wyeliminować inne przyczyny problemów Waszego dziecka. 4. W sytuacji gdy lekarz rodzinny lub pediatra potwierdzi Wasze przypuszczenia, że dziecko może mieć zaburzenia odżywiania, rozpocznijcie poszukiwanie terapeuty (psychologa lub psychiatry). Możecie poprosić lekarza rodzinnego o spis adresów ośrodków zajmujących się leczeniem tych schorzeń w Waszym mieście. Możecie też poprosić znajomych, by polecili Wam dobrego psychologa/ psychiatrę, sprawdzić na forach internetowych, gdzie internauci wymieniają się swoimi doświadczeniami z wizyt u psychologów/psychiatrów. Kontakt z psychiatrą nie wymaga skierowania, a koszty leczenia w publicznych placówkach pokrywa NFZ. 5. Poinformujcie dziecko o swoich zamiarach w związku z zaistniałą sytuacją. 6. Spróbujcie nakłonić dziecko do podjęcia terapii (osoby chorujące na zaburzenia odżywiania, zwłaszcza na anoreksję, dość często odmawiają leczenia). W tym celu możecie użyć następujących argumentów: „Wizyta u specjalisty pomoże nam wyjaśnić zaistniałą sytuację”, „Martwimy się o Ciebie. Rozwój choroby może zagrażać Twemu życiu”. 14. Postarajcie się nie rozmawiać w jego obecności o wyglądzie i wadze innych osób. 15.Nie pozwalajcie dziecku na częste ważenie i mierzenie się. 16.Postarajcie się, aby kontaktowało się dość często z przyjaciółmi, koleżankami, kolegami. 17.Współpracujcie ze szkołą. Nauczyciele, pedagodzy, wychowawcy mogą dostarczyć Wam informacji o stanie zdrowia Waszego dziecka, jego sposobie odżywiania się, kontaktach z rówieśnikami, stosunku do nauki. A jeśli to już zaburzenia odżywiania? Kilka wskazówek co powinniście robić Jeżeli specjalista (psycholog, psychiatra) zdiagnozuje u Waszego dziecka któreś z zaburzeń odżywiania, to: 1. Współpracujcie z wybranym specjalistą. 2. Działajcie wspólnie. W terapii powinni uczestniczyć wszyscy członkowie rodziny. 3. Bądźcie otwarci na wprowadzanie zmian do sposobu funkcjonowania Waszej rodziny. Spróbujcie zaakceptować te zmiany. 4. Przygotujcie alternatywny program działania (ma to szczególne znaczenie w sytuacji, gdy terapia nie przynosi oczekiwanych rezultatów). 5. Pozwólcie choremu dziecku wziąć odpowiedzialność za swoje życie. 6. Bądźcie konsekwentni w stosowaniu wobec jego zachowań żywieniowych różnych nakazów lub zakazów. 7. Postarajcie się przez jakiś czas sprawować kontrolę nad sposobem odżywiania się Waszego dziecka. 8. Spożywajcie wspólnie główne posiłki. 9. Zadbajcie o to, by dziecko regularnie spożywało posiłki. 10.Starajcie się być autentyczni i naturalni (nie róbcie nic „na siłę”) w kontaktach z dzieckiem. 11.Starajcie się urozmaicić czas, który wspólnie spędzacie. W ten sposób możecie pomóc dziecku ograniczyć częstotliwość objadania i przeczyszczania się lub uprawiania ćwiczeń fizycznych. 12.Nie kłamcie i nie obiecujcie czegoś, czego nie będziecie w stanie wykonać. 13.Nie mówcie dziecku, że lepiej już wygląda, przytyło i nie widać po nim choroby. Takie komunikaty mogą zachęcić je do dalszego odchudzania. Towarzystwo Pomocy Młodzieży ul. Andersa 29 tel. 022 635 54 67 Adresy placówek, które zajmują się leczeniem zaburzeń odżywiania w Warszawie Klinika Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Instytutu Psychiatrii i Neurologii ul. Sobieskiego 9 tel. 022 642 12 72 Instytut Psychosomatyczny ul. Mokotowska 3/6 tel. 022 646 11 76 Instytut Psychoimmunologii ul. Dygasińskiego 9 022 839 74 43 Centrum Edukacji i Doradztwa Psychologicznego „Mabor” ul. Bonifacego 104 tel. 022 842 25 71 Centrum Zdrowia Psychicznego Aleja Wilanowska 43 A tel. 022 857 90 81 To warto przeczytać Cooper M., Todd G., Wells A., Bulimia. Program terapii. Tł. M. Hartman, Poznań 2005, Wyd. Zysk i S-ka Craggs – Histon Ch., Jak radzić sobie z zaburzeniami jedzenia? Anoreksja, bulimia, jedzenie kompulsywne, zaburzenia obrazu własnego ciała. Tł. M. Mysiorska, Łódź 2007, Wyd. JK Józefik B. (red.), Anoreksja i bulimia psychiczna. Leczenie i rozumienie zaburzeń odżywiania się. Kraków 1999, Wyd. UJ Kowalczuk M., Pedagogiczna diagnoza i profilaktyka zaburzeń odżywiania się u młodzieży szkolnej. Kraków 2008, Impuls Lock J., Grange D., Twoje dziecko i zaburzenia odżywiania. Jak mu pomóc? Tł. A. Gralak, Kraków 2006, Znak Mroczkowska D., Ziółkowska B., Cwojdzińska A., Zaburzenia odżywiania. Poradnik dla rodziców i bliskich. Warszawa 2007, Scholar Niewiadomska I., Kulik A., Hajduk A. (red.), Jedzenie. Lublin 2005, Gaudium Sacker M. I., Zimmer A. M., Wolę umrzeć niż przytyć. Jak zrozumieć i pokonać anoreksję i bulimię? Tł. A. Mackiewicz, Poznań 2008, Media Rodzina Starzomska M., Anoreksja. Trudne pytania. Kraków 2006, Impuls Teachman B., Coyle B., Schwarz M., Jak pokonać zaburzenia odżywiania u dzieci? Tł. A. Kanclerz, Gliwice 2007, Helion PROFILAKTYKA Uwaga!!! Zaburzenia odżywiania to nie jeden z etapów dojrzewania, przez który każdy nastolatek musi przejść. Obsesyjne stosowanie głodówek oraz uprawianie wyczerpujących ćwiczeń fizycznych, połączone z silnym lękiem przed przyrostem masy ciała nie są typowymi zachowaniami dla wszystkich młodych osób w tym okresie. Nie lekceważcie takich sygnałów. Bądźcie czujni, skontaktujcie się z lekarzem, aby uchronić dziecko przed negatywnymi skutkami zaburzeń odżywiania. Marta Kowalczuk Zaproszenie Wszystkich uczniów, którzy potrzebują pomocy w pokonywaniu trudności życia codziennego, chcą rozwijać swoje zainteresowania i mile spędzać czas z rówieśnikami, zapraszamy do naszych Ognisk TPD od poniedziałku do piątku na ul.K.Ziemskiego22 w godz.15.00 – 19.00, na ul. Komandosów 7 w godz.14.00 – 18.00, a we wszystkie soboty od godz.10.00 – 14.00 na ul. K. Ziemskiego. REMBERTOWSKI DODATEK PROFILAKTYCZNY 2/2009 3 DODATEK PROFILAKTYCZNY PUNKT INFORMACYJNO KONSULTACYJNY Dzielnicy Rembertów m.st. Warszawy Al. gen. Chruściela 28, Urząd Dzielnicy Warszawa Rembertów tel. 022 515 18 43, pokój 603, V piętro Zapraszamy Cię, jeśli : • potrzebujesz wsparcia, pomocy, informacji • martwisz się, że twoje dziecko, rodzic, rodzeństwo ma problemy powodowane piciem alkoholu lub używaniem narkotyków • zauważasz, że picie przez Ciebie alkoholu lub używanie narkotyków zaczyna powodować problemy w Twoim życiu • ktoś z Twoich bliskich krzywdzi Cię • jesteś świadkiem przemocy • Twoje dziecko sprawia problemy wychowawcze lub niepokoi Cię jego zachowanie • czujesz się bezradny i bezsilny, nie potrafisz sobie radzić z trudnymi sytuacjami • chcesz uzyskać poradę prawną • potrzebujesz porady dotyczącej zagadnień HIV/AIDS • chcesz uzyskać informacje na temat najbliższych placówek pomocowych i instytucji świadczących pomoc socjalną. INFORMACJE Możesz także napisać do nas e-mail: [email protected] Godziny pracy PIK Wtorek: • Psycholog: 16.00 – 18.00 • Prawnik: 16.30 – 20.30 Środa: • Psycholog: 10.00 – 17.00 • Specjalista Terapii Uzależnień: 16.00 – 20.00 Czwartek: • Pielęgniarka/Edukator: 9.00 – 13.00 • Psycholog: 13.00 – 18.00 • Prawnik: 16.30 – 20.30 Piątek: • Specjalista Terapii Uzależnień: 10.00 – 14.00 • Psycholog: 13.00 – 17.00 OGNISKO WYCHOWAWCZE Zespołu Ognisk Wychowawczych im. K. Lisieckiego – „Dziadka” Serdecznie zaprasza dzieci i młodzież w wieku 7-15 lat do wspólnego spędzania czasu Oferujemy: • Zajęcia socjoterapeutyczne indywidualne i grupowe • Fachową pomoc psychologiczną dla dzieci i ich rodziców • Pomoc w wyrównywaniu zaległości szkolnych • Pomoc w nabywaniu umiejętności lepszego radzenia sobie ze stresem • Pomoc w kryzysach szkolnych, rodzinnych, rówieśniczych, osobistych Zespół stanowi wykwalifikowana kadra psychologiczno-pedagogiczna w skład której wchodzą: • Psycholog, socjoterapeuta prowadządzy grupy i spotkania indywidualne we wtorki i czwartki, • Psycholog przeprowadzający diagnozy oraz prowadzący spotkania z rodzicami w środy w godz. 16:00 – 18:00. • Wychowawca zajmujący się pomocą w wyrównywaniu zaległości szkolnych. Spotykamy się od poniedziałku do piątku w godzinach 13.30 – 18.30 w gimnazjum nr 126 przy ul. Ziemskiego 22 (na parterze) Kontakt tel. Aneta Bernacka 695-289-815 4 REMBERTOWSKI DODATEK PROFILAKTYCZNY 2/2009 Lokalny Program Profilaktyki Uzależnień dla Dzielnicy Rembertów m.st. Warszawy w roku 2009 Celem głównym Lokalnego Programu Profilaktyki Uzależnień dla Dzielnicy Rembertów m.st. Warszawy w 2009 roku jest zwiększenie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych mieszkańców naszej dzielnicy. Celami szczegółowymi Lokalnego Programu są: I. Zwiększenie skuteczności realizowanych wśród dzieci i młodzieży programów profilaktycznych i działań o charakterze profilaktycznym. II. Ograniczenie zachowań dysfunkcjonalnych i ryzykownych poprzez dostarczenie satysfakcjonujących, atrakcyjnych dla uczestników alternatyw. III. Zwiększenie świadomości społeczności lokalnej dotyczącej problemów uzależnień, przemocy oraz HIV/AIDS oraz sposobów radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych. IV. Zwiększenie efektywności pomocy dla osób i/lub rodzin dotkniętych problemami wynikającymi z nadużywania alkoholu lub innych środków psychoaktywnych, stosowaniem przemocy oraz zakażeniem HIV. V. Zwiększenie zaangażowania przedstawicieli rembertowskich instytucji, służb i organizacji oraz mieszkańców Rembertowa w realizację działań profilaktycznych. VI. Zmniejszenie ilości łamania przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałania alkoholizmowi, ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Program będzie realizowany m. in. poprzez: - Szkolenia dla pracowników placówek oświatowych, klubów sportowych oraz organizacji pozarządowych - Realizację programów profilaktycznych i działań o charakterze profilaktycznym - Finansowanie / współfinansowanie zajęć pozalekcyjnych rozwijających zainteresowania dzieci i młodzieży. - Organizację przedsięwzięć promujących zdrowy styl życia, zwłaszcza przedsięwzięć o charakterze rodzinnym. - Przeprowadzenie w środowiskach młodzieżowych działań stymulujących modę na zdrowy styl życia, wykluczający stosowanie tytoniu, alkoholu i narkotyków oraz zachowań niosących ryzyko zakażenia HIV. - Działania informacyjno – edukacyjne skierowane do mieszkańców Rembertowa, zamieszczania materiałów informacyjno - edukacyjnych na lokalnych stronach internetowych oraz na łamach gazet. - Realizacja ogólnopolskich kampanii społecznych, np. ”Zachowaj trzeźwy umysł”, „Sprawdź, czy Twoje picie jest bezpieczne” - Usprawnienie systemu kierowania do istniejącej oferty pomocy osób ze środowisk zagrożonych marginalizacją, objęcie osób i/lub rodzin wszechstronną pomocą lokalnych instytucji, placówek i organizacji. - Podnoszenie kwalifikacji przedstawicieli różnych służb w zakresie pomocy osobom i/lub rodzinom z problemem uzależnień, przemocy oraz będącym w sytuacjach kryzysowych. - Egzekwowanie konsekwencji naruszania prawa, włączenie właścicieli punktów sprzedaży alkoholu w przestrzeganie procedur i ich monitoring. Realizatorem programu jest Burmistrz Dzielnicy Rembertów za pośrednictwem Wydziału Spraw Społecznych i Zdrowia . W realizacji Programu uczestniczą: Dzielnicowy Zespół Realizacji Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych dla Dzielnicy Rembertów m. st. Warszawy, Ośrodek Pomocy Społecznej, inne wydziały Urzędu m.st. Warszawy i jednostki organizacyjne m. st. Warszawy, lokalne placówki i instytucje działające na polu profilaktyki oraz partnerzy zewnętrzni. Hubert Krótkiewicz Szanowni Państwo, pomóżcie dzieciom z Ognisk TPD! Zbliża się okres rozliczeń podatkowych. Zwracamy się z prośbą do wszystkich ludzi, którym los dzieci skrzywdzonych przez życie nie jest obojętny o przekazania 1% podatku dochodowego na rzecz pomocy naszym podopiecznym. Pod opieką Towarzystwa Przyjaciół Dzieci Oddziału Dzielnicy Rembertów m.st. Warszawy jest ponad 40 dzieci potrzebujących pomocy i wsparcia. Prowadzimy dwa bezpłatne ogniska wychowawcze, pomagamy dzieciom w pokonywaniu trudności dnia codziennego. Zapewniamy pomoc w nauce, rozwijamy w nich pozytywne zainteresowania, organizujemy zabawy sportowe, a także wyjazdy wypoczynkowe w okresie ferii i wakacji. Prowadzimy również poradnictwo i pomoc dla ich rodzin. Nasze działania zdobyły już wielu sojuszników. Niektórzy udzielają nam wsparcia rzeczowego, inni finansowego. Jednak śmiesznie niskie dotacje z Urzędu Miasta (50 groszy na dziecko dziennie) powodują, że ciągle musimy szukać sprzymierzeńców i ludzi o wrażliwych sercach, aby nasze dzieci nie chodziły głodne spać, abyśmy mogli czasem oprócz kanapek, kupić im także słodycze i owoce. Pomóżcie Drodzy Państwo dzieciom „gorszych szans”(często bardzo zdolnym i ambitnym), aby mogły przebywać w swoich rodzinach i normalnie realizować obowiązki szkolne. Wesprzyjcie ich chociaż drobną kwotą, to inwestycja w ich przyszłość, która spłacać będzie się przez lata. INFORMACJA O SPOSOBIE PRZEKAZANIA 1 %: Każdy płatnik podatku dochodowego od osób fizycznych wypełniając zeznanie podatkowe za rok 2008 (formularze PIT 36 i PIT 37 lub PIT 28 i PIT 39) może przekazać 1% należnego fiskusowi podatku na organizację pożytku publicznego. Wystarczy wypełnić odpowiednie rubryki p.t. „Wniosek o przekazanie 1%podatku należnego na rzecz OPP”. W rubryce „Nazwa OPP” wpisać Towarzystwo Przyjaciół Dzieci - Rembertów. W rubryce KRS -0000134684.Wystarczy tylko tyle, nie trzeba nic więcej! Przelewu na rachunek dokona Urząd Skarbowy. Jeżeli chcecie Państwo sprawdzić, czy Wasz 1% podatku dotarł zgodnie z Waszą wolą – możecie wyrazić zgodę na ujawnienie swoich danych osobowych – zaznaczając krzyżykiem. W imieniu naszych wychowanków serdecznie dziękujemy za każdą pomoc, za każdą złotówkę, za każdy grosz !!! Ewa Rogoń Prezes TPD Oddz. Dzielnicy Rembertów Zespół redakcyjny: Kinga Brendler – Ośrodek Pomocy Społecznej Dzielnicy Rembertów (tel. 022 673 54 12) Beata Humięcka – Wydział Spraw Społecznych i Zdrowia Urzędu Dzielnicy Rembertów, (tel. 022 515 16 09) Krystyna Korzeniowska – Dzielnicowy Zespół Realizacji Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Hubert Krótkiewicz - Punkt Informacyjno - Konsultacyjny Dzielnicy Rembertów (tel. 022 611 91 56)