UKŁAD ROZRODCZY Podaj funkcję układu rozrodczego Produkcja
advertisement
1. Podaj funkcję układu rozrodczego • Produkcja i przechowywanie gamet męskich (plemników) i żeńskich (komórek jajowych), • Produkcja hormonów płciowych • Umożliwienie aktu płciowego • Stworzenie warunków do zapłodnienia, rozwoju i wydania na świat potomstwa. 2. Wymień elementy męskiego układu rozrodczego Prącie. Pęcherzyk nasienny. Przewód wytryskowy. Prostata. Gruczoł opuszkowocewkowy. Nasieniowód. Najądrze. Jądro. Moszna. 3. Jakie funkcje pełnia męskie narządy rozrodcze? jądra- wytwarzają plemniki, produkują męskie hormony płciowe (są gruczołami dokrewnymi). Są narządem parzystym, położone są w mosznie poza obrębem jamy brzusznej. Wewnątrz jąder znajdują się liczne, kręte kanaliki nasienne, w których zachodzi proces powstawania plemników (spermatogeneza). najądrza- przylegają do jąder od góry, zachodzi w nich proces dojrzewania plemników (spermatogeneza). nasieniowody- przewody, którymi wyprowadzane są dojrzałe plemniki, rozpoczynają się w najądrzu, a kończą rozszerzeniem- bańką nasieniowodu, która przechodzi w przewód wytryskowy uchodzący do cewki moczowej cewka moczowa- ostatni odcinek dróg płciowych, wspólny dla układu moczowego i rozrodczego, znajduje się wewnątrz prącia. gruczoł krokowy (prostata)- produkuje wydzielinę, której rolą jest zapewnienie plemnikom odpowiedniego środowiska pęcherzyki nasienne- wydzielają m.in. węglowodany będące źródłem energii dla plemników • prącie (penis, członek)- jest narządem kopulacyjnym. Zakończone jest żołędziem prącia, w której znajduje się otwór będący ujściem cewki moczowej. Wewnątrz znajdują się ciała jamiste- jest to układ zatok, które w chwili podniecenia seksualnego wypełniają się krwią, powodując erekcję (wzwód). Z zewnątrz prącie pokryte jest skórą, która nad żołędziem tworzy podwójny fałd nazywany napletkiem. • moszna- jest to rodzaj worka znajdujący się u podstawy prącia, wewnątrz którego znajdują się jądra. Moszna zapewnia odpowiednią temperaturę do rozwoju plemników (36şC). Jądra powstają w jamie brzusznej i schodzą do moszny w okresie życia płodowego, wyjątkowo niedługo po urodzeniu. Niezstąpienie jąder do worka mosznowego (wnętrostwo) wymaga podjęcia odpowiedniego leczenia, gdyż prowadzi do niepłodności (w jamie brzusznej jest zbyt wysoka temperatura do powstawania plemników). • Wydzielina gruczołów pomocniczych wraz ze znajdującymi się w niej plemników nazywana jest spermą albo nasieniem. 4. Podaj funkcje żeńskich narządów rozrodczych • jajniki- dojrzewają w nich komórki jajowe, produkują żeńskie hormony płciowe: estrogen i progesteron (są gruczołami dokrewnymi). Są parzystym narządem, leżą w obrębie miednicy po obydwu stronach macicy. Tuż pod powierzchnią jajnika znajdują się liczne pęcherzyki, w których zachodzi dojrzewanie komórek jajowych. • jajowody- parzyste przewody, rozpoczynające się rozszerzeniem zwanym lejkiem. Brzeg lejka posiada wypustki, nazywane strzępkami. Mają one ułatwić wychwycenie uwalnianej z powierzchni jajnika komórki jajowej i skierowanie jej do dalszych części jajowodu. Tuż za lejkiem znajduje się część zwana bańką jajowodu. Jajowody uchodzą do macicy. Wewnętrzna powierzchnia jajowodu pokryta jest urzęsionym nabłonkiem. • macica- jest miejscem rozwoju zarodkowego i płodowego. Kształtem przypomina gruszkę i wyróżnia się w niej dno (górna ścianka), trzon (część środkowa) i szyjkę (część dolna). Ściany macicy mają budowę trójwarstwową: warstwę zewnętrzną stanowi błona surowicza (otrzewna), warstwa środkowa utworzona jest przez mięśnie gładkie, dzięki którym narząd ten może się rozciągać w czasie ciąży i kurczyć po jej zakończeniu, wewnętrzna część to błona śluzowa, której grubość zmienia się w zależności od fazy cyklu, • pochwa- jest narządem kopulacyjnym oraz kanałem, przez który następuje poród. Ściana pochwy otoczona jest warstwą mięśni, dzięki którym jest ona elastyczna. Wewnętrzna powierzchnia wyścielona jest błoną śluzową. Do momentu podjęcia współżycia seksualnego błona śluzowa w okolicy ujścia pochwy tworzy fałd zwany błoną dziewiczą. 5. Omów budowę plemnika Plemnik ssaka składa się z główki, w której zawarty jest materiał genetyczny i akrosom, wstawki i witki która wprawia go w ruch. We wstawce znajdują się liczne mitochondria, co także związane jest z poruszaniem się (ludzkie plemniki poruszają się z szybkością ok. 0,1 mm/s). Witka ma typową dla wici budowę 9x2. 6. Omów budowę komórki jajowej • u zwierząt i człowieka zwana jajem, wytwarzana w jajnikach, dojrzewa w procesie oogenezy (u ssaków i człowieka uwalniana z dojrzałego pęcherzyka Graafa podczas jajeczkowania). Zbudowana z haploidalnego jądra, cytoplazmy i błon jajowych, zawiera materiały zapasowe – żółtko. • Ze względu na ilość żółtka wyróżnia się jaja: oligolecytalne - charakteryzujące się małą ilością żółtka, występują np. u jamochłonów i ssaków, mezolecytalne o średniej zawartości żółtka, występujące np.: u ryb dwudysznych i płazów, polilecytalne - bogate w żółtko, występujące u owadów, gadów i ptaków. Ze względu na rozmieszczenie żółtka w jaju możemy wyróżnić jaja: izolecytalne kiedy żółtko rozmieszczone jest równomiernie - np. u ssaków i anizolecytalne, gdy żółtko skupione jest w jednym miejscu - w centralnej części jaja (jajo centrolecytalne) lub na jednym z biegunów (jajo telolecytalne). Komórki jajowe to największe komórki organizmu, których średnica wynosi od kilku µm do ponad kilkunastu cm (0,14 mm człowiek, 10,5 cm struś, ponad 20 cm jaja niektórych żarłaczy). 7. Przedstaw proces spermatogenezy 8. Przedstaw proces oogenezy 9. Omów fazy cyklu menstruacyjnego. Cykl menstruacyjny – to cykliczne fizjologiczne zmiany w organizmie kobiety, wywołane zmianą poziomu hormonów płciowych. Jeden cykl trwa przeciętnie 28 dni. Fazy cyklu menstruacyjnego: - Faza menstruacji – krwawienia miesiączkowego trwa przeciętnie 4-5 dni. · Złuszcza się nabłonek śluzowy macicy · Pod koniec fazy przysadka mózgowa (niewielki gruczoł leżący pod mózgiem) wydziela hormon folikulotropinę (FSH). · Folikulotropina pobudza jeden z pęcherzyków jajnikowych do wzrostu i wydzielania estrogenów. - Faza przedowulacyjna – trwa przeciętnie do 13 dnia cyklu. · W jajniku pęcherzyk pierwotny dojrzewa i pod koniec tej fazy staje się pęcherzykiem Graafa. · Komórki błony śluzowej dzielą się i rośnie grubość błony śluzowej macicy. - Faza owulacji – trwa przeciętnie 1 dzień między 13 a 14 dniem cyklu. · Przysadka mózgowa wydziela hormon tuteinizujący (LH) · Hormon tuteinizujący powoduje pękanie pęcherzyków Graafa i uwolnienie oocytu II rzędu do jajowodu. - Faza poowulacyjna · Rośnie grubość błony śluzowej macicy · W jajniku powstaje ciałko żółte, które wydziela progesteron · Pod wpływem progesteronu błona macicy wydziela odżywczy płyn z którego będzie korzystać zarodek. · Gdy dojdzie do zapłodnienia to pod koniec tej fazy powstaje ciałko białawe, które nie wydziela progesteronu i od owulacji zachodzi kolejny cykl. · Gdy dojdzie do zapłodnienia w tej fazie to kosmówka (błona płodowa zarodka) wydziela hormon zwany ludzką gonadrotropiną woskową, która podtrzymuje aktywność ciałka żółtego. 10. Jakie hormony biorą udział w cyklu menstruacyjnym? 1. Estrogeny to steroidowe hormony płciowe żeńskie wytwarzane przez jajniki, a także w niewielkich ilościach przez jądra i korę nadnerczy. Do estrogenów są głównie zaliczane: estradiol, estriol, estron. Estrogeny są rozpowszechnione zarówno w świecie zwierzęcym, jak i roślinnym. Syntetyczne estrogeny znalazły zastosowanie w lecznictwie, do takich estrogenów należy np. stilbestrol. Błona śluzowa macicy reaguje na estrogeny stopniowo powiększając swoją grubość (jest to tzw. faza wzrostowa - pierwsza połowa cyklu owulacyjnomenstruacyjnego). W tym samym czasie podstawowa temperatura ciała jest niższa. 1. Estradiol, naturalny żeński hormon płciowy, wytwarzany przez komórki pęcherzyków Graafa w jajnikach, a w mniejszych ilościach przez łożysko i korę nadnerczy. Wydzielanie estradiolu regulowane jest hormonalnie. Estradiol jest najsilniejszym z estrogenów. Jest to hormon feminizujący, regulujący popęd płciowy i warunkujący rozwój kobiecych cech płciowych, wpływa też na rozwój gruczołów mlecznych oraz ogólną przemianę materii. Pobudza i utrzymuje czynności żeńskich narządów rozrodczych, powoduje występowanie w nich zmian przejawiających się jako miesiączkowanie. 3. Progesteron, czyli steroidowy żeński hormon płciowy wytwarzany przez ciałko żółte, łożysko (w czasie ciąży) i korę nadnerczy. Umożliwia implantację zapłodnionego jaja w błonie śluzowej macicy (uprzednio przygotowanej przez estradiol) i utrzymanie ciąży, wstrzymuje bezpośrednio i za pośrednictwem przedniego płata przysadki mózgowej dojrzewanie pęcherzyków Graafa, pobudza przygotowany przez estradiol gruczoł mleczny – morfologicznie przygotowuje do laktacji (procesu wytwarzania i wydzielania mleka przez gruczoły mleczne kobiety). Ostatecznie przygotowuje macicę do przyjęcia blastocysty, kontroluje przebieg ciąży. W lecznictwie stosowany zapobiegawczo w poronieniach, zatruciu ciążowym, zaburzeniach miesiączkowania. 4. Hormon luteinizujący LH (wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej, jego wydzielanie jest regulowane przez podwzgórze) pobudza czynność jajnika. Dzięki niemu komórka jajowa dojrzewająca w jajniku kobiety kończy swój pierwszy podział mejotyczny i osiąga metafazę drugiego podziału, następnie wydostaje się ona z pęcherzyka Graafa (owulacja, jajeczkowanie) i jest już gotowa do zapłodnienia przez komórkę plemnika. Pozostałe komórki pęcherzyka przekształcają się w ciałko żółte. U niektórych ssaków (prawdopodobnie również u ludzi) LH stymuluje następnie sekrecję (wydzielanie) własnego hormonu ciałka żółtego-progesteronu. 5. FSH (folikulostymulina - wydzielana przez przedni płat przysadki mózgowej, jego wydzielanie jest regulowane przez podwzgórze) wpływa na wzrost i dojrzewanie w ciągu około 14 dni pęcherzyka Graafa (nie zawsze) oraz na wydzielanie estrogenów. 11. Omów budowę i rolę łożyska ROLA: Łożysko jest to narząd odpowiedzialny za połączenie miedzy matką a zarodkiem ( później płodem) oraz umożliwiający transport tlenu, dwutlenku węgla, substancji odżywczych i wymianę produktów materii. Produkuje także hormony, od których zależy utrzymanie ciąży BUDOWA: *W tworzeniu łożyska bierze udział m.in. kosmówka (zewnętrzna błona płodowa). *Powstaje z tkanki łącznej błony śluzowej macicy (część matczyna) oraz z zewnętrznej warstwy komórek otaczających zarodek. Od strony matczynej łożysko składa się z wielu zrazików, od strony płodowej jest gładkie. 12. Podaj zasady zdrowego stylu życia dla kobiet w ciąży 1. czystość ciała: kąpiele w wannie powinny być ograniczone do minimum – ze względu na wymywanie naturalnej flory bakteryjnej pochwy – najlepsze są kąpiele pod prysznicem. 2. piersi i brodawki sutkowe największy wzrost i rozwój piersi ma miejsce w pierwszym trymestrze ciąży piersi nie wymagają specjalnych zabiegów przy dużym wzroście piersi zaleca się noszenie biustonoszy dobrze podtrzymujących – o szerokich ramiączkach – zapobiega to działaniu grawitacji i utracie kształtu piersi przy płaskich lub wsklęsłych brodawkach sutkowych zaleca się wykonywanie ćwiczeń 3. higiena jamy ustnej jest to higiena codzienna, standardowa w przypadku próchnicy – konieczne leczenie stomatologiczne. Zakażenia w obrębie jamy ustnej w czasie ciąży bardzo szybko przenoszą się drogą krwi w kierunku narządów rozrodczych 4. pielęgnacja włosów i paznokci mycie włosów delikatnymi szamponami i ostrożne czesanie paznokcie należy obcinać krótko, używać kremów do rąk i rękawic podczas pracy w gospodarstwie domowym nie ma przeciwwskazań do malowania paznokci 5. ubranie powinno być luźne i dostosowane do pory roku powinno nosić się ubrania bawełniane i te, które łatwo uprać nie zaleca się pończoch – ucisk powodowany przez gumkę prowadzi do niedokrwienia i rozwoju żylaków biustonosz powinien być stabilny, na szerokich ramiączkach, dopasowany rozmiar, należy go prać codziennie (mleko, które powstaje już nawet w I trymestrze, jest doskonałą pożywką dla bakterii) 6. buty powinny być na stabilnym i nie wysokim obcasie obcas we wszystkich butach powinien być taki sam nie zaleca się noszenia butów płaskich – bez obcasa – progesteron w ciąży rozluźnia między innymi więzadła w stopie i noszenie płaskich butów może spowodować płaskostopie 13. Wymień choroby przenoszone drogą płciową? Kiła, rzeżączka, AIDS, rzęsistkowica, chlamydioza
