Układ rozrodczy i jego funkcje
advertisement
samopowielanie się, Czynność życiowa prowadząca do zwiększenia liczby osobników danego gatunku. Rozmnażanie bezpłciowe Rozmnażanie płciowe Nowy organizm powstaje z części ciała organizmu rodzicielskiego Nowy organizm powstaje z dwóch komórek rozrodczych – gamet (komórka jajowa i plemnik) Przykłady: pączkowanie – drożdże Fragmentacja ciała – gąbki, glony Powielanie organów wegetatywnych roślin - łodyg, liści, korzeni Ten sposób rozmnażania występuje u wszystkich organizmów. Cechy potomstwa – jest identyczne Każdy organizm potomny jest jak osobnik rodzicielski także pod nową, niepowtarzalną kombinacją względem genetycznym genetyczną Wnętrze jąder wypełniają liczne, kręte kanaliki nasienne. W ich ścianach znajdują się niewyspecjalizowane komórki – spermatogonia. W okresie dojrzałości płciowej część tych komórek dzieli się mitotycznie, (zwiększając liczbę spermatogoniów), część zaś przechodzi podział mejotyczny (spermatogenezę), w wyniku czego powstają haploidalne plemniki. Plemniki przesuwają się do najądrzy, gdzie dojrzewają i są przechowywane. Narząd kopulacyjny męski, zbudowany z wydłużonego trzonu i rozszerzonego zakończenia – żołędzi, osłoniętego fałdem skórnym – napletkiem. We wnętrzu prącia znajdują się ciała jamiste. Podczas podniecenia seksualnego wypełniają się one krwią, co prowadzi do wzwodu prącia (erekcji) Ejakulacja – odruchowy akt powodujący wytrysk nasienia (spermy). Płynna (alkaliczna) część spermy wydzielana jest przez prostatę. Oogeneza – rozpoczyna się w okresie życia płodowego, ale ulega zahamowaniu do osiągnięcia dojrzałości. Podczas oogenezy z jednej komórki macierzystej powstaje tylko jedna komórka jajowa (pozostałe komórki haploidalne ulegają degeneracji). Dojrzewanie komórek jajowych odbywa się w pęcherzykach jajnikowych. Wydzielanie hormonów męskich podlega niewielkim wahaniom przez większą część okresu dojrzałości płciowej mężczyzny. Poziom hormonów u kobiet zmienia się w charakterystyczny, cykliczny sposób. Przejawem tej periodyczności jest cykl miesiączkowy (menstruacyjny), powtarzający się od osiągnięcia dojrzałości płciowej do menopauzy (45 – 55 lat życia) 1 faza - miesiączka (menstruacja; okres) trwa 4-5 dni. Przysadka mózgowa uwalnia hormon folikulotropowy – pobudzający rozwój jednego pęcherzyka jajnikowego oraz wydzielanie estrogenów 2. faza przedowulacyjna (między 5 a 14 dniem cyklu) Estrogeny pobudzają namnażanie się komórek w błonie śluzowej macicy i tworzenie nowych naczyń krwionośnych (przygotowanie do zagnieżdżenia się zarodka) Dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego. Pod koniec tej fazy przysadka wytwarza hormon luteinizujący 3 faza – owulacja Pod wpływem hormonów folikulotropowego i luteinizującego dochodzi do pęknięcia dojrzałego pęcherzyka Graafa W jajniku z pustego pęcherzyka Graafa tworzy się ciałko żółte. 4. faza poowulacyjna trwająca do 28 dnia cyklu. Po jajeczkowaniu ciałko żółte produkuje hormon progesteron. Pod jego wpływem błona śluzowa macicy dalej grubieje i zaczyna wydzielać płyn bogaty w substancje odżywcze. Progesteron hamuje wydzielanie z przysadki hormonu luteinizującego. Po ok. 10 dniach od owulacji ciałko żółte zanika – stężenie progesteronu gwałtownie spada – prowadząc do zmian degeneracyjnych w błonie śluzowej macicy. Odblokowanie czynności przysadki mózgowej i rozpoczęcie kolejnego cyklu menstruacyjnego. Jeśli dojdzie do zapłodnienia, zagnieżdżający się zarodek wydziela hormon – gonadotropinę kosmówkową, który podtrzymuje aktywność ciałka żółtego w jajniku oraz wstrzymuje kolejne jajeczkowanie. Dzięki temu utrzymuje się wysoki poziom progesteronu aż do 4 miesiąca ciąży, następnie produkcję progesteronu przejmuje łożysko. Jajniki pracują na przemian Czasami następuje jednoczesne jajeczkowanie w obu jajnikach albo podwójne w jednym jajniku. Jeśli obie komórki zostaną zapłodnione, to rozwinie się ciąża mnoga – bliźnięta dwujajowe. Jeżeli pojedynczy zarodek podzieli się na dwa niezależne organizmy – powstaną bliźnięta jednojajowe. Są identyczne pod wpływem genetycznym (maja tę samą płeć, kolor oczu, grupę krwi). Zapłodnienie – zachodzi w górnej części jajowodu. Bruzdkowanie – podziały mitotyczne Implantacja (7 dzień po zapłodnieniu) – zagnieżdżenie zarodka w błonie śluzowej macicy. Gastrulacja (2-3 tydzień życia) – formowanie listów zarodkowych Organogeneza – z listków zarodkowych rozwijają się narządy ostateczne. Przekształcenie zarodka w płód ok. 3 miesiąca życia Łożysko powstaje ok. 12 tyg. ciąży z połączenia tkanek zarodka i matki. (błona śluzowa macicy i kosmówka – jedna z błon płodowych). Łożysko umożliwia wymianę gazową , usuwanie mocznika z tkanek płodu, dostarczanie substancji budulcowych i energetycznych do płodu oraz ochronę immunologiczną rozwijającego się organizmu. Polecam artykuł http://www.ciazaporod.pl/lozysko.html 1. Noworodek – ok. 1 miesiąc – przystosowanie do życia w zmienionych warunkach środowiska (oddychanie, odżywianie, wydalanie szkodliwych produktów przemiany materii, termoregulacja) 2. okres niemowlęcy – trwa do drugiego roku życia. Bardzo szybki wzrost. Okres ten kończy się gdy dziecko opanuje umiejętność chodzenia i zaczyna mówić. 3. okres dziecięcy – trwa do 11 – 14 roku życia. Bardzo intensywny wzrost, rozwój sprawności ruchowej i intelektualnej 4. okres młodzieńczy – do osiągnięcia pełnej dojrzałości zwykle do 18 – 20 roku życia. Rozpoczyna się skokiem pokwitaniowym, rozwojem cech płciowych i możliwości intelektualnych. Następują psychologiczne zmiany osobowości. 5. okres dojrzałości – do ok. 40 r. ż. I wieku średniego do ok. 65 r. ż. – osiąganie szczytu rozwoju fizycznego i intelektualnego oraz powolne zmiany prowadzące do procesu starzenia się. Klimakterium – u kobiet 45 – 55 r. ż. Zanikanie miesiączki i owulacji Andropauza – u mężczyzn ok. 65 r. ż. – jest bardziej rozłożone w czasie, a jego objawy mniej nasilone niż u kobiet. 6. okres starości – maleje wydolność fizyczna i intelektualna oraz zdolność organizmu do utrzymania homeostazy. Podobno dziecko już będąc w brzuchu matki wie, czy oczekiwanie na jego przyjście na świat jest czasem szczęśliwym dla jego rodziców i najbliższych, czy wręcz przeciwnie – czy związany jest ze stresem i przeklinaniem przyszłego macierzyństwa. Prawdopodobnie też wpływa to na jego dalsze życie – to, czy dziecko czuje się kochane od samego początku. Aby tak było i aby płód wykształcił się w pełni zdrowy, wszystko zależy głównie od jego matki. Oczywiście, stan zdrowia ojca, który przekazuje swój materiał genetyczny w postaci plemników, również ma bardzo istotne znaczenie, ale kluczową rolę w prawidłowym przebiegu ciąży ma tryb życia i prowadzenie się kobiety. Otóż, bardzo często przyszłe mamy nie wiedzą w ogóle, że spodziewają się dziecka, toteż nie mają żadnych zahamowań, aby na przykład nałogowo palić papierosy czy pić alkohol, przez co nieświadomie trują maluszka. Źródło: http://www.ciaza-porod.pl/higiena-rozrodu-rozwoju.html (dostęp: 27. 12. 2010 r.) Podstawowymi elementami, składającymi się na odpowiednią higienę kobiety ciężarnej to: spokój, długi, około 9godzinny sen, odpoczynek, niewielka, nieforsująca aktywność fizyczna, właściwe odżywianie, dostarczające wszystkich niezbędnych składników – tj. witamin, białek, węglowodanów oraz soli mineralnych. I kolejna ważna zasada – wszystkie ważniejsze decyzje kobieta musi podejmować po konsultacji z lekarzem, gdyż od tej pory nie jest odpowiedzialna już tylko za siebie, ale również za… nowe życie, które nosi w sobie. Nie trzeba chyba przypominać, że kobiecie ciężarnej nie wolno jest pić alkoholu, palić papierosów, już tym bardziej zażywać narkotyków, ani zażywać żadnych leków, o ile nie przepisze ich sam lekarz. Nawet tych na ból głowy! Mówiło się kiedyś, że lampka czerwonego wina do jedzenia nikomu jeszcze nie zaszkodziła, a tymczasem okazuje się, że nawet taka ilość może być szkodliwa dla maluszka rozwijającego się w łonie matki. Trzeba bowiem wiedzieć, że wszystkie te używki dostają się wraz z krwią matki dostać do płodu i go poważnie uszkodzić. Nawet spowodować poronienie – to w najgorszym przypadku. W pośrednim – dziecko rodzi się z wrodzonymi wadami, które dotyczą niepełnego lub całkowitego zaburzenia w rozwoju dziecka, w związku z czym przebiega on nieprawidłowo. Dzieci takie już do końca pozostają albo upośledzone, kalekie lub po prostu nie dożywają długich lat. I ostatnia sprawa – częste, regularne kontrole u lekarza. Jeśli chodzi o podróż, to trzeba wiedzieć, że transport lotniczy w przypadku kobiet w ciąży nie jest zabroniony, ale na pewno niewskazany w trakcie ostatnich czterech tygodni, ponieważ turbulencje i różnego rodzaju wibracje w powietrzu mogą spowodować przedwczesny poród. I co ważne, powinny to być w miarę krótkie trasy. Wybierając samochód, istotne, by ciężarna kobieta go nie prowadziła. Ciąża to nie koniec świata. Żadna też rewolucja. No, wiadomo, że trochę tak, ale nie można dać się też zwariować. I powiedzenie, że należy „jeść za dwoje” również powinno odejść do… lamusa. Bardziej niż o ilość przyjmowanego pożywienia chodzi raczej o jakość, a więc o jak najbardziej urozmaicony jadłospis. Czyli białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy i sole mineralne – i to wszystko w odpowiednich proporcjach – to klucz do sukcesu, aby maluszek rozwijał się prawidłowo wewnątrz naszego organizmu. Aby dbać zarówno o siebie (i swoją sylwetkę!), jak i o dziecko, powinno się jeść jakieś pięć do sześciu posiłków dziennie, w średnich porcjach. Bardzo ważne są takie produkty, jak np.: owoce, warzywa, dania z twarogu, jogurty, chude mięso. Tłuszcze, wiadomo, są bardzo ważne, ponieważ wpływają na stan naszej skóry i nie tylko, ale trzeba również na nie bardzo uważać, gdyż mają brzydką „skłonność” do odkładania się w naszym organizmie. Źródło: http://www.ciaza-porod.pl/cojesc-wciazy.html (dostęp: 27. 12. 2010 r.) Pod pojęciem antykoncepcji Światowa Organizacja Zdrowia definiuje działania polegające na zapobieganiu ciąży, a równocześnie nie wymagające od partnerów zaniechania współżycia. Antykoncepcja nowoczesna dąży do zminimalizowania skutków ubocznych i w tym celu może posłużyć się na przykład tak zwanymi komputerami cyklu. Istnieją bowiem obecnie urządzenia, które pozwalają kobiecie uniknąć nieplanowanej ciąży poprzez wskazanie dni płodnych. Dzięki szczegółowej analizie danych komputery cyklu są w stanie bardzo precyzyjnie określić moment owulacji oraz dokonać pomiaru temperatury (dzięki niezwykle dokładnemu sensorowi). Należy wspomnieć przy tej okazji, że taki pomiar jest bardzo szybki, gdyż trwa zaledwie 40 sekund, natomiast wmontowany specjalny budzik przypomina dodatkowo o konieczności codziennego dokonywania takich pomiarów. Poprzez regularną, codzienną kontrolę zmian zachodzących w organizmie i równoczesną ich analizę za pomocą komputera cyklu, nowoczesna kobieta ma możliwość unikania poczęcia lub przeciwnie – świadomego i planowanego wpływu na własne macierzyństwo. Źródło: http://www.ciaza-porod.pl/nowoczesna-antykoncepcja.html (dostęp: 27. 12. 2010 r.) nowoczesna antykoncepcja stosuje takie preparaty hormonalne, które starają się jak najwierniej naśladować kobiece hormony. Stosowanie tabletek antykoncepcyjnych prowadzi do wstrzymania owulacji oraz powoduje zagęszczenie śluzu w szyjce macicy, co jest oczywistą barierą dla męskich plemników. Z kolei nowoczesne leki antykoncepcyjne oprócz wysokiej skuteczności zmniejszają objawy niepożądane, a nawet mogą zadziałać pozytywnie (na przykład przez zwalczanie infekcji dróg rodnych lub zmniejszanie ryzyka zachorowalności na raka trzonu macicy i jajników). Decyzję jednak zarówno co do danej metody antykoncepcji, jak i rodzaju pigułek powinna podjąć kobieta po wcześniejszym zdobyciu obszernej wiedzy na ten temat. Antykoncepcja według niektórych budzi spore kontrowersje i nie należy do niej podchodzić zupełnie bezkrytycznie. Minimalizacja dawki hormonów i indywidualizacja terapii nie chroni bowiem kobiety całkowicie przed skutkami ubocznymi antykoncepcji hormonalnej. Należy pamiętać o tym, że skutki uboczne antykoncepcji, tj źle dobranych tabletek antykoncepcyjnych mogą powodować na przykład: przygnębienie, zmiany nastroju, obniżenie popędu seksualnego, podwyższenie ciśnienia czy też nieoczekiwane plamienia.
