SUKULENTY

SUKULENT
Y
Sukulenty to rośliny należące do różnych rodzin
botanicznych, rośliny, których wspólną cechą jest wytworzenie
w procesie ewolucji specyficznych przystosowań do stałego
lub okresowego niedoboru wody w środowisku. Ogólnie
rośliny przystosowane do niedoboru wody
w środowisku nazywane są kserofitami. Do grupy tej można
zaliczyć również terofity - rośliny efemeryczne, rozwijające się
bardzo szybko w krótkich okresach wilgotnych, przeczekujące
suszę w formie nasion oraz geofity, które
w okresach wilgotnych rozwijają części nadziemne, a suszę
przeczekują w postaci organów podziemnych - cebul, bulw,
kłączy. Typowe kserofity rosną według swojego "kalendarza",
niezależnie od okresów suszy i deszczów. Potrafią zdobywać
wodę z głębokich warstw podłoża za pomocą rozbudowanych
i bardzo sprawnych systemów korzeniowych albo zbierać
wodę z kropelek rosy czy mgły. Zmniejszają powierzchnię
transpirującą, m. in. poprzez stałą lub okresową redukcję liści.
Ograniczają parowanie przez pokrycie liści włoskami, grubą
skórką, woskiem lub wytwarzanie specjalnych śluzów.
Sukulenty występują przede
wszystkim na obszarach
półpustyń, na których opady są
niewielkie, jednak regularne (np.
Ameryka Środkowa, południowa
Afryka).
•
•
•
•
•
•
•
•
Cechy anatomiczne przystosowujące sukulenty do
środowisk, w których żyją, to:
silna kutynizacja epidermy znacznie ograniczająca
parowanie,
występowanie aparatów szparkowych w zagłębieniach
epidermy z dodatkowymi włoskami obniżającymi dyfuzję
pary wodnej,
minimalizacja powierzchni transiracyjnej (przekształcenia
liści w ciernie, w łuski lub całkowity ich zanik)
występowanie kilku warstw sklerenchymy pod epidermą,
powiększone wakuole,
zmniejszone przestrzenie międzykomórkowe,
słabo rozwinięta tkanka przewodząca,
zamieranie zakończeń korzeni w czasie suszy.
Ze względu na miejsce magazynowania wody dzieli się
sukulenty na 3 grupy:
• łodygowe (kaktusy)
• liściowe (aloes, rojnik)
• korzeniowe (wybrane pelargonie)
Sukulenty łodygowe (pędowe) gromadzą wodę
w tkankach rdzenia lub kory pędu. Łodygi tych roślin są więc
zwykle grube, walcowe lub kuliste, czasem mają przekrój
wielokątny. Powierzchnia pędów może być gładka, żebrowana
lub pokryta brodawkami. Częste jest występowanie cierni o
różnym pochodzeniu (przekształcone liście, przylistki, osie
kwiatostanowe). Bardzo często liście są tak bardzo
zredukowane, że funkcję asymilacyjną przejmuje łodyga,
zawierająca tkankę asymilacyjną pod całą powierzchnią.
Sukulenty takie mogą zawierać w świeżej masie nawet 90%
wody. Czasami woda jest magazynowana w podziemnej części
pędu. Łodygi są przystosowane nie tylko do magazynowania
dużych ilości wody, ale i do jej oddawania roślinie w okresach
suszy, co związane jest ze znacznym zmniejszeniem objętości.
Przekrój
Widok z boku
Do grupy tej należą kaktusowate (Cactaceae), wiele
wilczomleczowatych (Euphorbiaceae), toinowatych
(Apocynaceae, dawniej trojeściowate - Asclepiadaceae),
niektóre rodzaje z rodzin Geraniaceae, Vitaceae itd.
Stapelia sp. Apocynaceae (syn.
Asclepiadaceae)
Euphorbia sp. Euphorbiaceae
Pachypodium sp. Apocynaceae
Sukulenty liściowe rozwijają silnie zgrubiałe
liście, które w skrajnych przypadkach przyjmują
formę walcowatą, a nawet kulistą. U
przypołudnikowatych (Aizoaceae) z rodzaju
Lithops roślina rozwija tylko dwa liście w sezonie
wegetacyjnym (poprzednie zasychają), zagłębione
w podłożu, tak że tylko górna ich powierzchnia
znajduje się na poziomie gruntu. Do sukulentów
liściowych należą liczne rodzaje z rodzin
przypołudnikowatych, gruboszowatych
(Crassulaceae), aloesowatych (Asphodelaceae,
dawniej Aloaceae, zaliczane niegdyś do
liliowatych), agawowatych (Agavaceae - dawniej
włączane do amarylkowatych),
a także Asteraceae, Portulaceae i wielu innych.
Crassulaceae Rozchodnik ostry
Agawowate - Agawa
amerykańska
Przypołudnikowate Lithops julii
Aloes
Sukulenty korzeniowe gromadzą wodę w rozwiniętych
tkankach korzenia. Należy pamiętać, ze wiele roślin wytwarza
grube korzenie, które niejako "przy okazji" innych funkcji
magazynują wodę.
Sukulentami spotykanymi w naszej strefie
klimatycznej są rozchodnik (Sedum) i rojnik
(Sempervivum). Wielu przedstawicieli
sukulentów hoduje się jako rośliny ozdobne.
Rozchodnik Sedum
Rojnik Sempervivum
Mimo, że sukulenty występują wśród roślin z różnych rodzin,
rzędów, klas a nawet podgromad botanicznych, wyglądem są często
bardzo podobne do siebie. Jest to zjawisko konwergencji - podobnego
ukształtowania w procesie ewolucji różnych organizmów do podobnych
warunków życiowych. Np.. :
Mammillaria (Dolichothele)
longimamma - Cactaceae
- sukulent pędowy
Trichodiadema sp. - Aizoaceae
- sukulent liściowy
Uprawa sukulentów nie należących do rodziny Cactaceae
jest tak różnorodna, jak rozmaite są te rośliny. Choć "drzewko
szczęścia” można uprawiać w każdym mieszkaniu, w różnych
miejscach i podlewając według własnego widzimisię, to
naprawdę ładne egzemplarze można uzyskać tylko w bardzo
dobrze oświetlonych miejscach, podlewając bardzo ostrożnie
(zależnie od zapotrzebowania rośliny w danym momencie
wegetacji) i utrzymując w zimie obniżoną odpowiednio
temperaturę.
Inne sukulenty potrafią być znacznie bardziej wrażliwe na
warunki uprawy - krążą (uzasadnione) legendy o niektórych
roślinach
z rodziny Aizoaceae, że podlewa się je np. dwa razy w roku i to
w ściśle określonym czasie, np. w grudniu. Zapotrzebowanie
roślin na wodę jest zwykle większe w gorące dni. Ale wiele
sukulentów w wysokiej temperaturze ogranicza transpirację i
nie wolno ich w tym czasie podlewać.