Scenariusz zajęć warsztatowych Rezerwat Łężczok

Opracowały: mgr Kazimiera Nejman
mgr Romana Koszela
R E Z E R W A T
„Ł Ę Ż C Z O K”
Scenariusz zajęć warsztatowych
Miejsce zajęć terenowych: rezerwat Łężczok
Czas zajęć: 4 godziny ( prowadzący sam decyduje o czasie pobytu w
rezerwacie)
Cel ogólny:
1. Zapoznanie uczestników z walorami florystycznymi,
faunistycznymi, krajobrazowymi, gospodarczymi i
estetycznymi najbliższego nam rezerwatu – Łężczok
2. Przybliżenie struktury ekosystemu lądowego ( las , łąka ) i
wodnego ( staw)
Cele szczegółowe – uczestnik warsztatów potrafi:
 wymienić podstawowe formy ochrony przyrody
 podać znaczenie pojęć: „rezerwat”, „pomnik
przyrody”, „gatunek prawnie chroniony”
 stosować się do zasad wskazujących, jak należy
zachować się w rezerwacie ( są wypisane na tablicy
informacyjnej w rezerwacie )
 umie rozpoznać wskazane( lub inne) gatunki drzew,
krzewów, roślin zielnych i zwierząt
 wymienić przystosowania wybranych organizmów do
ich środowiska życia
 zna zasady obserwacji terenowych i wie, jakie
przyrządy do tego służą
 narysować rysunki schematyczne obserwowanych
obiektów, np. kształty liści
 zbadać wybrane cechy populacji
 wykorzystać przewodniki, atlasy lub inną pomocniczą
literaturę w rozpoznawaniu gatunków
Metody i formy: zajęcia warsztatowe w terenie ( z kartą pracy), praca w
grupach 2-4 osobowych
Materiały:
 dostępne przewodniki i atlasy
 karty pracy ( z twardymi podkładkami)
 lornetki ( jedna na grupę)
 podbierak na długim kiju
 słoiki, lupy
PRZEBIEG WARSZTATÓW
1. Nauczyciel prowadzący stojąc przed tablicą informacyjną ( są dwie
w rezerwacie przy wejściach do rezerwatu) zapoznaje
uczestników:
 z celami zajęć
 z zasadami obowiązującymi w rezerwacie
 z formami ochrony przyrody
 z pojęciem „rezerwat”
 z planem zajęć
 z organizacją warsztatów wg . ustalonej trasy ( najlepiej wg.
tablicy informacyjnej)
Stanowisko I – ekosystem wodny
Uczestnicy pracując w grupach wykonują wybrane zadania, wskazane przez
prowadzącego.
Proponujemy zadania w karcie pracy nr 3,5,6
Stanowisko II – ekosystem leśny
Proponujemy zadania wg. karty pracy „Ekosystem leśny”
Stanowisko III – ekosystem wodny
Proponujemy zadania nr 4,6
Stanowisko IV – ekosystem łąkowy
Proponujemy zadania z karty pracy „ Ekosystem łąkowy”
Stanowisko V – ekosystem „Aleja drzew pomnikowych”
Proponujemy zadania z karty pracy „Aleja drzew
pomnikowych”
Stanowisko VI – ekosystem wodny
Proponujemy zadania nr 1,2
2. Nauczyciel po przejściu przez uczestników wszystkich stanowisk :
 Wyjaśnia wszelkie wątpliwości i pozwala na uzupełnienie
kart pracy
 Zbiera karty pracy do oceny
 Omawia problemy, na jakie napotkali uczniowie
 Zbiera wypożyczony sprzęt
 Dzieli się swoją refleksją na temat przebiegu warsztatów i
wypełniania kart pracy oraz prosi o podsumowanie zajęć
przez uczniów
3. Nauczyciel wraz z uczniami przechodzi do autokaru ( lub na
pociąg)
Uwaga ! Po wyjściu z terenu rezerwatu można zorganizować rożno .
UWAGI METODYCZNE
1. Scenariusz przeznaczony jest dla nauczycieli biologii i przyrody
prowadzących zajęcia w rezerwacie Łężczok.
2. Nauczyciele mogą modyfikować kartę pracy i wybierać zadania w
zależności od czasu, wieku uczestników, liczby uczestników, pory roku.
3. Nauczyciel prowadzący zajęcia musi być w rezerwacie parę dni przed
planowanymi warsztatami, aby sprawdzić stan faktyczny, np. we
wrześniu kwitną zimowity, ale w lesie nie ma czosnku niedźwiedziego;
kotewka może być w innym stawie niż rok temu, itp.
4. Należy przygotować uczestników do zajęć: wskazać jak się ubrać, co
mają ze sobą zabrać ( np. lornetki), zapoznać z celami warsztatów i z
regulaminem, wskazać czas rozpoczęcia i planowanego zakończenia
zajęć.
5. Uczestnicy winni posiadać twarde podkładki pod karty pracy, koszulki
oraz długopis.
6. Karty pracy winny być omówione i ocenione ( można to dokonać w
szkole ), uczniowie wiedzą o tym fakcie i to ich dyscyplinuje do
aktywnego uczestnictwa.
7. Karty pracy i dobrze zorganizowane zajęcia uwolnią nauczyciela być
może od kłopotliwych pytań dotyczących znajomości różnych gatunków.
KARTA PRACY
EKOSYSTEM WODNY
Zadanie 1. Ozdobą stawów Łężczoka są piękne okazy kwitnących na biało
grzybieni i na żółto grążeli.
Narysuj rysunek schematyczny liści pływających:
a) grzybienia białego
b) grążela żółtego
Zadanie 2. Na podstawie obserwacji ( może uda się prowadzącemu bez szkody
dla roślin wyłowić okazy grzybienia białego i grążela żółtego) i
informacji z przewodnika ( atlasu) wpisz do tabelki numerki cech
odnoszących się do odpowiednich gatunków:
1. Kwiaty białe
2. Kwiaty żółte
3. Bylina wodna
4. Posiada kłącze
5. Ma liście pływające
6. Kwitnie od maja do września
7. Kwitnie od czerwca do września
8. Hydrofit ( roślina wodna)
9. Gatunek całkowicie chroniony
10.Owoc dojrzewa pod wodą
11.Owoc dojrzewa nad wodą
Gatunek
Grzybień biały
Grążel żółty
Cechy ( numerki)
Zadanie 3.
A. Wśród roślinności wynurzonej rozpoznaj pałkę szerokolistną i
trzcinę pospolitą ( można skorzystać z przewodnika do oznaczania
roślin )
B. Narysuj kwiatostan męski i żeński pałki szerokolistnej
C. wiedząc, że bylina to roślina zielna , wieloletnia, zimująca w
postaci bulw, cebul lub kłączy, odpowiedz która z oznaczonych
roślin jest byliną : ……………………………………………..
D. Omów znaczenie biologiczne tych roślin:
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
Zadanie 4. Rozpoznaj 5 gatunków ptaków związanych ze środowiskiem
wodnym i podaj jedną cechę charakterystyczną dla tego gatunku, np.
barwa
Gatunek
Cechy charakterystyczne
Zadanie 5. Na powierzchni stawów Łężczoka możesz spotkać rzadkie , ciekawe
rośliny chronione. Należą do nich m.in. kotewka orzech wodny i
salwinia pływająca.
Salwinia pływająca, to obok marsylii 4-rolistnej jedyne w Polsce
gatunki paproci wodnych. W węzłach wyrastają po 3 liście: 2
pływające i trzeci strzępiasty zwisa pod wodą pełniąc rolę
brakujących korzeni.
A. Wyłów czerpakiem salwinię pływającą, zaobserwuj przez lupę
wygląd opisanych liści
B. Na podstawie obserwacji lub korzystając z atlasu wypisz kilka
informacji o tym ciekawym gatunku :
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
………………………………………………………………………
C. Wyłów czerpakiem kotewkę – orzech wodny. Zwróć uwagę na:
 Kształt liści – narysuj
 Sposób ułożenia liści na wodzie – naszkicuj
 Kształt owoców – narysuj ( owoce są jadalne)
W Łężczoku jest największe stanowisko kotewki na Śląsku
EKOSYSTEM
ŁĄKOWY
Zadanie 1. Na podstawie obserwacji oraz informacji zawartych w przewodniku
do oznaczania roślin :
I. Uzupełnij poniższy tekst dotyczący zimowita jesiennego:
 Okwiat koloru ……………………………
 Okwiat składa się z ………….. działek (policz)
 Liczba pręcików …………… (policz)
 Kwiat pojawia się ………………… (kiedy)
 Liście pojawiają się ………………. (kiedy)
 Owoce pojawiają się ……………… (kiedy)
 Owoc typu ………………… (zaobserwuj i porównaj z
opisem)
 Zimowit występuje ……………………………. (gdzie)
II. Zastanów się , dlaczego trawa i siano z łąki ( szczególnie z
pierwszego pokosu), na której rosną zimowity, może być dla
zwierząt (bydła) szkodliwa ?
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
III. Zimowit jest byliną, tzn. że jest rośliną zielną , zimującą w
postaci ……………….. .
Zadanie 2. Zagęszczenie jest to liczba osobników danej populacji przypadająca
na jednostkę powierzchni lub objętości.
Zastanów się, jak obliczyć zagęszczenie zimowita jesiennego na tej
łące ?
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
Zadanie 3. Jedną z cech populacji jest rozmieszczenie. Rozróżnia się 3 typy
rozmieszczenia :
równomierne
skupiskowe
przypadkowe
Zaobserwuj rozmieszczenie zimowita na łące i zastanów się, jaki typ
reprezentuje ?
…………………………………..
Zadanie 4. Rozpoznaj 5 dowolnie wybranych gatunków roślin zielnych
występujących na łące i wpisz do tabeli, jaka cecha umożliwiła ci
oznaczenie.
Nazwa gatunku
Charakterystyczna cecha
Zadanie 5.
Rośliny motylkowe swoją nazwę zawdzięczają charakterystycznej
budowie kwiatu. Kształt kwiatu przypomina siedzącego motyla.
Na łące w Łężczoku możesz spotkać m.in. koniczynę łąkową,
komonicę zwyczajną i wykę ptasią.
Zobacz w atlasie ( przewodniku), jak wyglądają te rośliny i poszukaj
ich na łące. Przyglądnij się budowie pojedynczego kwiatu. Spróbuj
naszkicować:
Przypomnij sobie lub skorzystaj z wiedzy nauczyciela i napisz, jaką
rolę pełnią rośliny motylkowe w przyrodzie :
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………….
Zadanie 6.
Wpisz do tabeli po dwa gatunki roślin typowych dla danej strefy i
podaj ich cechy charakterystyczne ( przystosowawcze ) :
Strefy
Strefa roślin
przybrzeżnych
Strefa roślin o liściach
pływających
Strefa roślin całkowicie
zanurzonych
Gatunki
Cechy charakterystyczne
ALEJA DRZEW POMNIKOWYCH
Zadanie 1.
Wymiary drzew pomnikowych :
Obwód na wysokości piersi (1-2 m) powinien wynosić odpowiednio:
 dla buka , jodły, lipy , modrzewia, sosny i wierzby – 3,15 m
 dla dębu i topoli – 3,8 m
 dla brzozy brodawkowej , klonu, jesionu, grabu i jawora 2,2 m
 dla czeremchy, jabłoni, gruszy i jarzębiny – 1,3 m
Korzystając z powyższych danych:
a) sprawdź, jaki obwód ma dąb uznany za pomnik przyrody ( w
ogrodzeniu). Do dyspozycji masz sznurek i metr krawiecki :
……………………………………………………………..
Uwaga ! nie wolno wchodzić za ogrodzenie !
b) wybierz dowolne drzewo w alei drzew pomnikowych, oznacz go i
zmierz obwód w pierśnicy (1-2 m) . Czy „twoje” drzewo
zakwalifikujesz jako pomnik przyrody ?
 gatunek ………………………………..
 obwód w pierśnicy ……………………
 „moje” drzewo jest / nie jest pomnikiem przyrody ( właściwe
podkreśl)
Zadanie 2. Wędrując aleją drzew pomnikowych wybierz „własne” drzewo.
 „Twoje” drzewo jest (zakreśl właściwe słowo):
Duże,
średnie,
Niskie,
zdrowe,
iglaste,
liściaste,
małe, grube,
smutne,
krzywe,
chore,
proste,
cienkie,
wysokie,
ładne,
brzydkie,
sękate,
gładkie
 Zmierz obwód „twojego” drzewa i porównaj z własnym
obwodem w pasie :
- obwód drzewa ………………………
- obwód pasa …………………………
Wniosek: …………………………………………………….
 Przypatrz się korze „twojego’ drzewa i określ jej cechy:
(zakreśl właściwe słowa):
Szorstka,
łuskowata,
brązowa,
twarda,
błyszcząca, sucha,
gładka,
matowa, zimna,
wilgotna,
omszała,
szara,
biała,
jasna,
kolczasta,
śliska
 Jaki nastrój panuje pod „twoim” drzewem ?
(zakreśl właściwe słowa)
Jest: przyjemnie, tajemniczo, ponuro, chłodno,
spokojnie,
słonecznie,
wesoło,
cicho,
strasznie, ciemno
 Napisz, jak wyrastają liście na gałęziach „twojego” drzewa ?
(zakreśl właściwe słowo)
naprzeciwlegle
skrętolegle
okółkowo
Zadanie 3. Wędrując po rezerwacie Łężczok zaobserwuj, jaki gatunek drzew
rosną na tym terenie ?
(skorzystaj z atlasów oraz z załączonej kartki „Kształty liści”) :
 ……………………………………….
 ……………………………………….
 ……………………………………….
 ……………………………………….
 ……………………………………….
 ………………………………………..
 ………………………………………..
 ………………………………………..
 ………………………………………..
 ………………………………………..
Uwaga! To zadanie możesz uzupełnić wędrując po ekosystemie leśnym)
Ekosystem leśny
Zadanie 1. Wędrujecie brzegiem lasu łęgowego ( las liściasty na terenach
podmokłych)
Dokonajcie obserwacji fragmentu lasu zwracając uwagę na jego
warstwowość. Rozpoznajcie, korzystając z atlasów, po dwa gatunki
roślin występujące w każdej warstwie i uzupełnijcie tabelę:
Warstwy lasu
Gatunki
Wysokie drzewa
Podszyt
Runo leśne
Ściółka leśna
Zadanie 2. Charakterystycznymi drzewami lasu łęgowego są: grab, lipa,
wiąż, jesion i olsza.
Korzystając z przewodnika oraz schematu liści i owoców
(załącznik nr1) rozpoznajcie te gatunki drzew i na dowód znajdź po
jednym liściu z każdego, włóż do koperty i podpisz. Koperty dołącz
do karty pracy.
Zadanie 3. Las lęgowy – to skupisko różnych gatunków, głównie roślin. Przy
wnikliwej obserwacji można dostrzec również gatunki zwierząt.
Korzystając z przewodnika rozpoznajcie 5 gatunków zwierząt
wpisując do tabeli wg. wzoru:
Gatunek
Bezkręgowce
Kręgowce
Cechy charakterystyczne
(typ)
(gromada)
Np. rzekotka
drzewna
X
Płazy
Cała zielona, przylgi na palcach,
długość ok. 4-5 cm
Zadanie 4. Na wiosnę runo leśne lasu lęgowego pokrywają łany czosnku
niedźwiedziego .
 Zaobserwuj jego morfologię ( budowa zewnętrzna) , wciągnij
głęboko powietrze i odpowiedz na pytania :
- jaki czujesz zapach? ……………………………………
(Jeżeli nie czujesz, to zerwij jeden liść czosnku i pomnij go w
ręce a następnie powąchaj )
- Jaki typ rozmieszczenia reprezentuje ? ………………………..
- Jaką barwę mają kwiaty ? ……………………………………..
Czy wiesz, że jeżeli odwiedzisz rezerwat jesienią, po czosnku
niedźwiedzim nie będzie śladu.
 Korzystając z przewodnika uzupełnij wiadomości o tym
gatunku:
- jest rośliną wskaźnikową, ponieważ …………………………..
…………………………………………………………………..
- wydziela substancje czynne, takie jak ; ……………………….
………………………………………………………………….
- w rozsiewaniu nasion biorą udział …………………………….