Międzynarodowe prawo ochrony środowiska
advertisement
Międzynarodowe prawo ochrony środowiska Przedmiotem zagadnień są tu regulacje wynikające ze źródeł prawa międzynarodowego hard Iow czy soft law w zależności od przyjętej konwencji, których to przedmiotem jest środowisko lub ochrona środowiska. Na gruncie systemu prawa przyjmuje się, że dzieli się źródła prawa na prawo wewnętrzne (pochodzące od organów państwa) i prawo międzynarodowe (które wynika z aktywności państwa i wiąże państwo, jest ono stroną). Prawo twarde (hard law) jest prawem wiążącym, źródłami lego prawa jest umowa międzynarodowa i zwyczaj międzynarodowy. Prawo miękkie (soft law), które nie konieczne jest prawem wiążącym, ale prawem, którym generują zasadniczo organizacje międzynarodowe. Tradycyjne źródła prawa: -umowa międzynarodowa, -umowy państw dotyczących ochrony środowiska (prawo traktatowe) Rodzaje umów międzynarodowych:1.Ze względu na ilości stron umowy: Bilateralne — dwustronne, Multibilateralne - przynajmniej trzy strony 2.Ze względu na obszar, w którym obowiązuje dany akt: #dwustronne - 2 państwa, najczęściej sąsiedzi, #regionalne - np. umowy, które wiążą państwa jednego kontynentu, ale mogą być to także umowy regionalne, które należy łączyć np. z jakimś akcentem wodnym, #globalne—o charakterze powszechnym. Historia 1. Okres do 1972 roku - poszukiwanie rozwiązań szczegółowych 2. Rok 1972 Konferencja Sztokholmska - Deklaracja Sztokholmska 3. Deklaracja z Rio de Janeiro z 1992 roku „Środowisko i rozwój" określana też popularnie mianem szczytu Ziemi. Raport U’Thanta z 23 maja 1969r. pt: „Człowiek i jego środowisko”, zwrócono uwagę państw członkowskich i opinii publicznej na doniosłość zagadnień ochrony środowiska i konieczność podjęcia planowanych, zorganizowanych działań, zarówno w poszczególnych państwach jak i w skali globalnej. Ważnym elementem tego raportu było zwięzłe i syntetyczne przedstawienie informacji na temat zagrożeń dla środowiska naturalnego, które występują we współczesnym świecie (przełomu lat 60/70). W zasadzie w tym dokumencie po raz pierwszy określono problemy, które mają charakter kryterium przedmiotowego, wskazano na problemy, które dotyczą osiedli ludzkich, wskazano na problemy, które dotyczą określonego terytorium, jak również wskazano na zagadnienia globalne (wynikające z rozwoju cywilizacyjnego) Konsekwencją tak przyjętej problematyki było dokonanie klasyfikacji zagrożeń, problemów ochrony środowiska na: 1. Zagrożenia lokalne, 2. Zagrożenia regionalne, 3. Zagrożenia krajowe, 4. Zagrożenia międzynarodowe Podkreślono dość istotną wagę problemów globalnych, gdzie jednoznacznie ten raport (Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych) wskazywał na potrzebę współpracy międzynarodowej. Powiedziano, wprost, że są problemy, których nie można rozwiązać indywidualnie czy w ramach dwustronnych porozumień i potrzebna jest współpraca międzynarodowa dla ochrony dobra wspólnego, (a ściślej wezwano narody do wykazywania gotowości do współpracy w tym zakresie). Końcową częścią raportu była zapowiedź konferencji w Sztokholmie. Raport określał cele, zadania, czas, miejsce, wskazywał na konieczność zorganizowania konferencji ONZ. Konferencja już wtedy była określana jako konwencja na temat ochrony środowiska oraz wskazywano na parę problemów, które powinny być na forum międzynarodowym rozpatrywane. Treścią raportu U’Thanta jest: 1. Zdiagnozowanie i nazwanie problemów, które występują w ochronie środowiska, 2. Dokonanie klasyfikacji problemów ze względu na obszar, 3. Wyrażanie jednoznacznej współpracy międzynarodowej, 4. Wywołanie zorganizowania koniecznej konferencji narodów zjednoczonych. Raport ten po uzyskaniu aprobaty zgromadzenia ogólnego przyczynił się nie tylko do zorganizowania samej konferencji, ale również przyczynił się do pewnego rodzaju działań mających na celu zebranie informacji, zaczęto mówić o ochronie środowiska. Raport ten przyczynił się do upowszechnienia idei ochrony środowiska na całym świecie. Rozwój międzynarodowego prawa można podzielić na 3 etapy: *do 72r gdzie nie ma planów ochrony, a konwencje mają charakter zaczepny, *72r – deklaracja sztokcholmska powoduje, że zasada zrównoważonego rozwoju zaczyna się przecierać i traktować środowisko jako dobro. Uniwersalna formuła ochrony środowiska. Ten etap kończy się w 90r. *rok 92 to początek egzystencji ochrony środowiska w płaszczyznach w ogóle koniecznych do funkcjonowania środowiska, populacji, życia człowieka Konwencja kompromisu – Konwencja RIO DE JANEIRO. Zrównoważony rozwój to owoc deklaracji z RIO DE JANEIRO. Deklaracja ta to efekt konferencji. Deklaracja sztokcholmska ta wcześniejsza z 92 została zawarta na potrzeby zebrań przedstawicieli państw. Te 2 deklaracje: sztokcholmska i z Rio de Janeiro mają wspólny mianownik. Rio de Janeiro poszukuje środków na cele deklaracji sztokcholmskiej. Deklaracja Rio de Janeiro Odbyła się 14.VI.1992r w Rio de Janeiro. Konferencja ta była organizowana przez ONZ, została zatytułowana „środowisko i rozwój” Zakończyła się: 1.Deklaracją z Rio – deklaracja w sprawie środowiska i rozwoju, 2. Agenda 21 – plan, który nakreślał kierunki rozwoju, który miał szansę dobrze zrealizować zrównoważony rozwój. Te 2 dokumenty to nie cały dorobek konferencji w Rio. Ważnymi konwencjami są „O różnorodności biologicznej.” Druga konwencja „O ochronie klimatu” tzw. Konwencja klimatyczna, „O ochronie lasów” (ona również uwzględnia zrównoważony rozwój). Polska była uczestnikiem samej konwencji. W 91r, czyli rok wcześniej nasz Sejm przyjął zasadę ekorozwoju, a to oznacza, że wyprzedził konwencję w Rio. Rio de Janeiro uczyniła z tej konferencji – konferencję „szczytu ziemi.” Żadna inna nie była już tak istotna. Deklaracja w Rio metodą deklaracji sztokholmskiej przyjęła formę zasad. Zostało opracowana 27 zasad. Zasady deklaracji z Rio de Janeiro: 1.Stawia człowieka w centrum zainteresowania w ogóle zrównoważonego rozwoju. Człowiek, jego zdrowie jest kaucją do każdych rozwiązań. Człowiek ma prawo do zdrowego, twórczego życia chroniąc przyrodę. To jest punkt wyjścia do ochrony środowiska. 2.Przyznaje każdemu z państw suwerenne prawo do korzystania ze swoich zasobów naturalnych, przy czym oczekuje się by państwa realizowały politykę środowiska, czyli działania, które sprowadzają się do korzystania ze środowiska, nie mogą być chaotyczne, bezprawne, ekspansywne, ale powinny być zharmonizowane, co najmniej z polityką ekologiczną. Określa się cele, programy ekologiczne muszą być zsynchronizowane z celami polityki. Wojewódzkie plany muszą narzucać powiatowym suwerenne prawo korzystania ze środowiska, ale pełna synchronizacja działań. Potrzeba wprowadzenia instrumentów egzekucyjnych, tworzących podstawę odpowiedzialności za działanie zgodne, czy nie zgodne z prawem. Potrzeba kontroli tych działań w kontekście potencjalnych zniszczeń środowiska. 3.Nawiązuje do potrzeby zagwarantowania środowiska dla przyszłych pokoleń. Prawo do rozwoju musi być tak egzekwowane, aby sprawiedliwie uwzględniać rozwojowe i środowiskowe potrzeby, także przyszłych pokoleń. 4.Jest wyrazem innej zasady funkcjonującej w prawie polskim – zasady skoordynowania działań środowiska. Nie można chronić środowiska kosztem innych elementów środowiskowych. 5.Nawiązuje do Sztokholmu, bowiem jeżeli celem jest zrównoważony rozwój, czyli pełna koordynacja działań to celem pośrednim jest wykorzenienie ubóstwa dla blokady pełnych działań. Trzeba zmniejszyć różnice w poziomie życia i dążyć do zaspokojenia potrzeb większości ludzi na świecie. 6.Zobowiązuje w działaniach międzynarodowych, do uwzględnienia interesów wszystkich państw, ale z drugiej strony potrzeba uwzględnienia państw w sytuacji rozwijającej się, czyli państw, które są bardziej podatne na zagrożenia środowiska. W tym zakresie powinno być nadane pierwszeństwo. 7.Uzasadnienie działań w zakresie współpracy międzynarodowej przy ochronie środowiska. Jest to postulat skoordynowany do działań partnerskich, które mają na celu zachowanie i utrzymanie tego systemu ziemskiego. Obciążenia państw wspólną odpowiedzialnością za ewentualne pogorszenie środowiska. Potrzeba współpracy międzynarodowej. 8.Wezwanie do odejścia od modelu konsumpcji, które mogą zakłócać zasady ochrony środowiska. 9.Potrzeba transferu technologii, potrzeba wymiany technicznej np. wprowadzenie katalizatorów w silnikach dla ochrony środowiska 10.Postulat pełnego uczestniczenia społeczeństwa w pracach ochrony środowiska ze wskazaniem, że procesy środowiska są możliwe do rozwiązywania przy udziale społeczeństwa. Postulat podnoszenia świadomości ekologicznej. Bez świadomości ekologicznej nie jesteśmy w stanie ochraniać środowiska. Prawo do informacji o środowisku. 11.Postawa wprowadzania elementów zarządzających w środowisku, czyli potrzebę dopasowywania pewnych standardów do realiów danego państwa. Z drugiej strony pojawia się potrzeba zarządzania środowiskiem. Nowa dyscyplina mówi się o zarządzaniu środowiskiem, świadomym wprowadzenia instrumentów środowiskowych, stymulatorów, opłat za korzystanie ze środowiska. Wymaga wprowadzenia istotnego zarządu 12.Postulat współpracy na rzecz międzynarodowego systemu ekonomicznego, który byłby w stanie udźwignąć cały proces działań przeciwko degradacji środowiska. Rozwiązywanie problemów globalnych środowiska przy udziale Międzynarodowych porozumień. 13.Skierowano do legislacji wewnętrznej, czyli do państw, które mają wydać przepisy tworzące podstawę ochrony środowiska. Wezwanie do opracowania przepisów. Został w pełni zrealizowany. W Polsce powstało prawo ochrony środowiska. Generalnie przyjmuje się odpowiedzialność na zasadzie winy, ryzyka, słuszności (najbardziej obiektywna). Czyli wezwanie do opracowania wewnętrznych przepisów prawnych regulujących kwestię odpowiedzialności. 14.Potrzeba współdziałania w celu wyeliminowania transferu, skutków z innych państw powodujących poważne zniszczenie środowiska. Ochrona powietrza, wód. 15.Postulat podejmowania działań zapobiegających profilaktycznych, przy uwzględnieniu możliwości ekonomicznych, finansowych. Chodzi tu o profilaktykę przed wydarzeniami, które mogą nieodwracalnie zniszczyć środowisko. Zasada prewencji. 16.Dotyka problemów z zakresu zanieczyszczający płaci. W Polsce K.C. art. 415 „Kto powoduje szkodę...” Państwo, które powoduje szkodę jest zobowiązane do jej pokrycia. 17.Oceny oddziaływania środowiska, czyli opracowywanie dokumentów, analiz, które pozwolą nam ocenić wpływ danego przedsięwzięcia na środowisko, to jest potężna dyscyplina, która sprowadza się do prewencji i odpowiada na pytanie, czy warto. Analiza zysków i strat. 18.Zasada szybkiego informowania o zdarzeniach, które mogą mieć wpływ na środowisko innych państw. Gdy skutki pewnych działań mogą odczuć inne państwa. Brak informacji jest rwnoznaczny z pozbawieniem możliwości ochrony. 19.Też nawiązuje do zasady informowania o zanieczyszczeniach środowiska. 20.Dotyczy równouprawnienia kobiet i mężczyzn. 21.Nawiązanie do rozwoju zrównoważonego w płaszczyźnie partnerstwa, odwołanie się do wspólnot lokalnych, respektowanie ich odmienności, kultury. Ludność tubylcza i ich wspólnoty, a także inne wspólnoty lokalne odgrywają znaczącą rolę w zarządzaniu środowiskiem i rozwoju, ze względu na ich wiedzę i tradycję. Państwa powinny rozpoznać i właściwie podtrzymywać ich tożsamość, kulturę i zainteresowania oraz umożliwić im efektywny udział w osiąganiu zrównoważonego rozwoju. Odwołanie się do lokalnej społeczności. 23.Wyjście naprzeciw organizacjom ONZ 24.Szkody wojenne zawsze idą w parze ze zniszczeniem środowiska. Gdy konflikt zbrojny istnieje to państwa powinny respektować narodowe prawa ochrony środowiska. 25.Pokój, rozwój i ochrona środowiska są współzależne i niepodzielne. 26+ 27. Podsumowują realizację dalszej Karty Narodów Zjednoczonych, potrzebę wypełnienia tychże założeń. Każda z tych zasad jest dzisiaj wyznacznikiem rozwoju zrównoważonego, jest kanonem myślenia o ochronie środowiska w kanonie rozwiązywania problemów światowych. Agenda 21 – drugi dokument przyjęty w 92r. Jest to plan, który wskazuje na najpoważniejsze zagrożenia w zakresie środowiska. Ten dokument dzieli się na kilka części: 1Zagadnienie socjalneekonomiczne:walka z ubóstwem, zmiana modelów konsumpcji, promocja i ochrona zdrowia człowieka, zrównoważony rozwój osiedli ludzkich, włączenie się w społeczeństwo, w ochronę środowiska., 2Zagadnienia, które dotyczą ochrony środowiska i zarządzania środowiskiem tematyka na temat atmosfery, powierzchni ziemi, wylesienia, zrównoważony rozwój wsi, ochrona różnorodności biologicznej, biotechnologia, ochrona umocnień technologicznych, ochrona wód śródlądowych, chemikalia, bezpieczna gospodarka odpadami, bezpieczna gospodarka odpadami stałymi, odpady radioaktywne (określenie celu i zalecenia) 3.Rola głównych grup społecznych i organizacji: -rola kobiet, młodzieży i dzieci, grup etnicznych, udział organizacji pozarządowych, działania lokalne, udział biznesu, rola rolnictwa, jakie są możliwości realizacyjne, edukacja ekologiczne, międzynarodowe instrumenty prawne. Jest to dokument, który jest sygnałem wskazującym sposób rozwiązywania zagadnień, ma na celu zapobieganie Szczyt w Johanesburgu Miał miejsce w 2002r. (26.08-04.09). Był to „światowy szczyt na temat zrównoważonego rozwoju.” Ten szczyt skończył się również deklaracją „Deklaracją z Johanesburga.” Również składa się z 37 też, pesymistycznie ocenia zrównoważony rozwój. Nie spełnienie pierwotnych założeń. Pojawia się postulat walki z ubóstwem, postulat ochrony środowiska, jako dobra globalnego, zmniejszenie się różnorodności biologicznej. Założenia z 92r. nie spełniły się. Ochrona przyrody: Do konwencji najważniejszych z zakresu ochrony przyrody należy Konwencja Ramswalska, Konwencja CITES o międzynarodowym handlu zwierzętami i roślinami zagrożonymi wyginięciem i Konwencja Bońska z 1999r. - „O ochronie gatunków wędrownych i dzikich zwierząt i Konwencja „O różnorodności biologicznej 1992r. KONWENCJA RAMSWALSKA: Podpisana w Ramsall (Iran) w 2.02.1971 r., ratyfikowana przez Polskę.Jest to pierwszy dokument, w którym podkreśla się potrzebę racjonalnego użytkowania środowiska. Pełna nazwa brzmi: „ O obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa”. Instrumentem dla podejmowania ochrony są obszary, które tej ochronie podlegają, czyli spełniające zasadnicze parametry. Jest to umowa międzyrządowa określająca zasady ochrony gospodarowania na obszarach wodnobłotnych. Ideą przewodnią jest tzw. lista ramswalska – czyli lista obszarów wodno-błotnych podlegających ochronie. Zasoby wód słodkich na całej kuli ziemskiej są coraz bardziej ograniczone. Zauważalny jest postępujący deficyt wody. Również Polska ma problemy z wodą słodką. Zjawiska zanikania mokradeł odbijają się na gospodarce. Państwa, które ratyfikowały konwencję zobowiązały się do ochrony obszarów wodno-błotnych i zobowiązały się dokonać spisu obszarów wodno-błotnych o międzynarodowym znaczeniu. Obszar wodno-błotny(parametry)obszar, który stanowi reprezentacyjny, rzadki, unikatowy typ naturalnego obszaru wodno-błotnego; stanowi środowisko bytowania rzadkich, narażonych na wyginięcie gatunków roślin i zwierząt.; zamieszkują go populacje roślin i zwierząt istotne z punktu widzenia różnorodności biologicznej; ma szczególne walory jako środowisko roślin, zwierząt, które są w tzw. krytycznej fazie cyklu biologicznego; obszar stałego gromadzenia się co najmniej 20000osobników ptaków wodnych, z czego 1%osobników populacji jednego z gatunków ptaków wodnych. Jest miejscem interakcji międzygatunkowej i międzypopulacyjnej. Na świecie wyróżnia się 40 typów takich obszarów; nie tylko jeziora, bagna, środowiska ale także wybrzeża, zatoki morskie, rafy koralowe, zbiorniki sztuczne. Wpisany obszar na listę ramswalską podlega pewnym rygorom, pojawia się potrzeba prowadzenia racjonalnej gospodarki na tych obszarach. Od momentu wejścia w życie – 75r.- zasięg tej konwencji znacznie się rozszerzył. Na początku tylko 7 państw. Polska jest stroną konwencji od 78r. Obecnie jest to konwencja światowa. Na koniec 2002 roku ratyfikowana przez 133 państwa, w spisie zaś jest ponad 1200 obszarów wodnobłotnych, powierzchnia przekracza 1000000000ha. Konwencja zmierza do racjonalnego zagospodarowania ekosystemu. Uchwalono również utworzenie funduszu obszarów wodno błotnych, gdzie tworzy się środki na ochronę środowiska.Obszary wodnobłotne w Polsce obejmują wody śródlądowe, rzeki, jeziora, około 3% powierzchni kraju a także torfowiska. Do spisu należą: jezioro Buknajno, jezioro Siwie, jezioro Siedmiu Wysp, jezioro Karaś, Biedrzański Park Narodowy, Słowiński Park Narodowy. Organem wykonawczym tej konwencji jest Ministerstwo Środowiska. KONWENCJA WASZYNGTOŃSKA (KONWENCJA CITES) „o międzynarodowym handlu zwierzętami i roślinami zagrożonymi”. Sporządzona w Waszyngtonie 3.03.1973r. Polska też ratyfikowała. Wzrost handlu zwierzętami spowodowało szybkie zanikanie gatunków. Jest to konwencja światowa11.2002-170 państw. Treść tej konwencji jest uzupełniona trzema załącznikami: 1.zawiera gatunki zagrożone wyginięciem, którymi handel podlega szczególnej regulacji,2.gatunki, które nie są dzisiaj zagrożone wyginięciem, ale mogą się stać gatunkami zagrożonymi, jeżeli obrót nimi nie będzie podlegał ścisłej regulacji, 3.gatunki, które jedna ze stron konwencji uzna jako podlegające ochronie w celu zapobieżenia wyginięcia. Łącznie przepisami konwencji objęto ponad 50000 gatunków, wśród nich znajdują się gatunki krańcowo rzadkie, gdzie populacja jest kilkudziesięciu lub kilkuset osobnikowa. Czasami przyczyną wpisania gatunku na listę jest izolacja wewnętrzna, która sprzyja powstawaniu nowych odmian, nowych gatunków. Na ogół jest tak, że atrakcyjność danego gatunku jest odwrotnie proporcjonalna do jej dostępności. Wśród gatunków w Polsce: morświn, wilk, wilk brunatny, wydra, żbik, ryś, bocian czarny, drapieżne ptaki dzienne, jesiotr zachodni; śnieżyczka, przebiśnieg, miłek wiosenny, storczyki. Czuwa nad tą konwencją- konferencja stron. Polska ratyfikowała konwencję w 1989r., weszła w życie 19.03.1990r., organem, który stoi na straży to Minister Środowiska. Treść tej konwencji odzwierciedlenie w ustawach:o ochronie zwierząt, - o ochronie przyrody KONWENCJA BOŃSKA Podpisana w Bonn 23.06.1979r. „o ochronie gatunków wędrownych, dzikich zwierząt”. Początków można się już doszukiwać w Konwencji Sztokcholmskiej. Konwencja ta weszła w życie 1.09.1983r. Ratyfikowana przez 80 państw. W 1979r. w załączniku 1 wymieniono 40 gatunków podlegających ochronie. Obecnie około 85 gatunków. Podstawowy cel to ochrona gatunków na całym obszarze ich występowania. Wprowadzono kryterium: odpowiedni stan zachowania. Jako to kryterium czy dany gatunek może podlegać czy też nie pod tą konwencję. Gatunek ma odpowiedni stan zachowania, gdy liczebność populacji jest stabilna, a obszar występowania nie podlega zmniejszeniu, jeżeli siedliska, w których występują są wystarczające do zachowania tej populacji, i zasięg występowania pokrywa się z areałem w sensie historycznym. Jeżeli jedno z tych warunków nie występuje to stan zachowania należy uznać za nieodpowiedni. Stany powinny chronić gatunki wędrowne, gdzie jest to możliwe. Konwencja bońska wprowadziła następujące zasady:*państwa powinny sprzyjać badaniom nad gatunkami wędrownymi z udziale w tych badaniach *popierać, uzasadniać naukową potrzebę *w stosunku zagrożonych gatunków na całym obszarze ich występowania kraje powinny podejmować działania mające na celu objęcie tych gatunków ochroną ścisłą (gatunki z załącznika 1) ochrona ścisłaochrona siedlisk, odtwarzanie siedlisk, skutkiem tego jest eliminacja czynników, która stwarzają warunki, przeciwdziałanie przyczyną zmniejszającym populację; ścisła kontrola liczebności gatunków zakaz niepokojenia, umyślnego zabijania zwierząt, polowania. Porozumienie regionalne- celem też jest osiągnięcie pewnego stanu zachowania, np. porozumienie afro-azjatyckoeuropejskie. Konwencja daje możliwość przystąpienia tych państw, które nie są uczestnikiem konwencji (ale do tych porozumień regionalnych). Memoranda-porozumienia międzynarodowe, które dotyczą pojedynczych gatunków. Przyjmowanie memorandum ma na celu podejmowanie działań, które mają zapobiegać szkodliwości na gatunek wędrowny. Memoranda przewidują konieczność opracowania planów działań dla poszczególnych gatunków. Każdy kraj, który przystępuje do memorandum taki plan opracowuje samodzielnie i określa przyczynę ilości. Jednocześnie przeprowadzany jest monitoring. Plony, jeśli chodzi o gatunki europejskie są przygotowywane wspólnie z Radą Europy, jest to organ, który odpowiada za konwencję berneńską (o ochronie flory i fauny). Polska przystąpiła do konwencji bońskiej 1.05.1986 r. NATURA 2000-plan który realizuje Polska na skutek oczekiwań unijnych na podstawie kryteriów formułowanych w dyrektywie siedliskowej. KONWENCJA W BRNIE Przez Polskę podpisana 24.03.1995r., weszła w życie w 1996r; stronami są państwa członkowskie Rady Europy (31 państw) a także UE. Celem konwencji jest postulat, zobowiązanie wzmożonej współpracy państw europejskich do ochrony flory, fauny, siedlisk naturalnych, a także zachowanie odpowiedniego poziomu ochrony w szczególności gatunków zagrożonych wyginięciem. Załącznikiem jest lista gatunków chronionych. Różnorodność biologiczna – zróżnicowanie wszystkich organizmów występujących na ziemi w ekosystemach lądowych, morskich, słodkowodnych oraz w zespołach ekologicznych. MIĘDZYNARODOWE EKOLOGICZNE BEZPIECZEŃSTWO Bezpieczeństwo ekologiczne to całkowita likwidacja lub minimalizacja zagrożeń życia i zdrowia człowieka, których źródłem jest środowisko jego życia – biosfera. Jest to stan gdzie zagrożenia środowiska są eliminowane lub minimalizowane, gdyż nie jesteśmy w stanie wyeliminować wszystkich zagrożeń. Bezpieczeństwo ekologiczne wynika z bezpieczeństwa, jakim jest również bezpieczeństwo militarne, jest szeregiem umów międzynarodowych. Środowisko jest wartością winną być chronioną w aspekcie międzynarodowym. Współzależność pokojowa, gospodarcza, militarna państw to również bezpieczeństwo ekologiczne i jest to płaszczyzna, która ma szansę najbardziej się rozwinąć i utrwalić. W zrównoważony rozwój wpisana jest działalność gospodarcza, która nie jest wolna od wpływu na środowisko. Bezpieczeństwo ekologiczne ma, na celu wyjść naprzeciw zagrożeniom, likwidować i minimalizować ich wpływ. Podstawą współpracy prawa międzynarodowego kierunku bezpieczeństwa międzynarodowego w Europie jest akt KBWE, który to zawiera odrębny program kształtowania bezpieczeństwa ekologicznego w Europie. Wynika z niego współzależność ogólnego bezpieczeństwa z bezpieczeństwem ekologicznym, program ten zakłada przede wszystkim, ale nie tylko eliminowanie zagrożeń oraz kształtowanie współpracy, głównie regionalnej, która była by w stanie te zagrożenia eliminować. Konwencje mające na celu uzyskanie bezpieczeństwa ekologicznego: 1. Wszystkie konwencje które dotykają problemu broni nuklearnej czy jądrowej jest ich szereg, np.* układ o zakazie broni nuklearnej w atmosferze, przestrzeni kosmicznej, pod wodą z 1963 roku. * układ o nie rozprzestrzenianiu broni jądrowej z 1968 roku, czy też o zakazie umieszczania broni jądrowej i innych rodzajach broni masowej zagłady na dnie mórz i oceanów oraz o ich niszczeniu z 1975 roku. * Konwencja o zakazie prowadzenia badań, produkcji i prowadzenia zapasów broni biologicznej i toksycznej oraz o ich niszczeniu z 1972 roku - dotycząca broni biologicznej i ma obecnie odzwierciedlenie w sytuacji na bliskim wschodzie.* porozumienie z 1976 roku o współpracy w dziedzinie badań i wykorzystania przestrzeni kosmicznej w celach pokojowych; konwencja dotycząca prób działań podejmowanych przez człowieka w przestrzeni kosmicznej, przekazywania i wykorzystywania danych z danego badania ziemi z kosmosu. GRUPY UMÓW: &szereg umów międzynarodowych zakazujących oddziaływania na środowisko w celach wojskowych, & zakazy, ograniczenia dotyczące stosowania broni masowego rażenia, broni biologicznej, & układy międzynarodowe wprowadzające zakaz wyścigu zbrojeń, sposobu wykorzystania ziemi i przestrzeni kosmicznej ZASADY BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO: równego bezpieczeństwa (w kontekście transferu zanieczyszczeń i transgenicznego przemieszczania się odpadów toksycznych) , zakaz agresji ekologicznej (ścisły związek z monitoringiem w zakresie bezpieczeństwa ekologicznego) wymiana informacji dotyczącej bezpieczeństwa ekologicznego na każdym szczeblu wymiany informacji( międzynarodowy i regionalny), kooperacji – działania międzynarodowego w sytuacji wystąpienia katastrof ekologicznych, zapobieganie szkodom transgenicznym, wymiana naukowa, techniczna Wśród podstawowych zasad prawa ochrony środowiska prawa krajowego i wspólnotowego jest zasada 1ZAPOBIEGANIA - art.6 ust., 1 „kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko jest obowiązany do zapobiegania tym oddziaływaniom” , - 2PRZEZORNOŚCI – art.6 ust.2„, kto podejmuje działalność, której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane jest obowiązany kierując się przezornością podjąć wszystkie możliwe środki zapobiegawcze( wymaga się od korzystających ze środowiska pewnego przewidywania skutków nie do końca rozeznanych; Instrumentem jest tu ocena działania na środowisko). KONWENCJA Z ESPPO. Sporządzona 25 02 1991 o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgenicznym; definiując pojęcie ocen oddziaływania na środowisko pojmuje krajową procedurę szacowania prawdopodobnego oddziaływania planowej działalności na środowisko; Konwencja ta „nakłada” potrzebę opracowania krajowej procedury i procedur, które mają za zadanie szacować; Czym jest oddziaływanie na środowisko, jakie parametry powinny być brane pod uwagę? Jest to jakikolwiek skutek planowanej działalności, przy czym uwzględnia się zdrowie człowieka, jego bezpieczeństwo, florę, faunę, glebę, powietrze, wodę, klimat, krajobraz, pomniki historii lub innych budowli oraz wzajemne oddziaływania pomiędzy tymi czynnikami. Konwencja idzie dalej, mówi o skutkach dla dziedzictwa kultury, czy dla warunków społeczno-gospodarczych spowodowanych zmianami tych czynników. Oddziaływanie jest pojęciem bardzo pojemnym, bo podstawą skutku jest bardzo pojemny katalog parametrów Oddziaływanie transgeniczne – oddziaływanie flory powodowane działalnością. Skutek ujawnia się na terenie jurysdykcji stron. Działalność podejmowana na terenie jednego państwa, a skutek odczuwa teren innego państwa. Konwencja jest ratyfikowana przez Polskę. Została opublikowana w 1999 roku w Dz. U. 96poz. 1110. w preambule znajdujemy zasadę zrównoważonego rozwoju. Odnajdujemy w niej postulat współzależności między gospodarką, a jej konsekwencjami dla środowiska. Odwołuje się ona również do deklaracji sztokcholmskiej, jak i Aktu Konwencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Rozróżnia się planowane przedsięwzięcia, które mogą powodować znaczące, szkodliwe działania transgeniczne, oraz te oddziaływania, które wymagają zasięgnięcia opinii publicznej, jeśli chodzi o oddziaływanie na środowisko. Konwencja zakłada, że przed każdym podjęciem decyzji o zatwierdzeniu, o podjęciu planowanej działalności będzie przeprowadzona procedura oceny działalności. W sytuacji tej z jednej strony wprowadzamy procedurę oceny działań na środowisko, z drugiej strony pełna informacja i kontrola o działalności, która może zaszkodzić środowisku. Widzimy tu duży udział opinii publicznej w procedurach oddziaływania na środowisko. K. wręcz zobowiązuje państwa do udzielania dla opinii publicznej informacji o działaniach na terenach mogących być narażonych. Znaczącą część postanowień tej konwencji zawartych w art. 3 jest obowiązek powiadamiania, konsultowania między stronami konwencji. Powiadomienie powinno zawierać: przedmiot działalności, - informacja powinna być dostępna, - jaka może być podjęta decyzja w ramach postępowania, - ma określać ewentualny termin konsultacji, zgłaszania uwag Konwencja zmusza państwa narażone na negatywny wpływ środowiska, muszą one zgłosić uczestnictwo w procedurze ocen o działaniu na środowisko. Konwencja bardzo precyzyjnie określa kary, postępowanie za nie zastosowanie się do tego.Konwencja określa bardzo precyzyjnie jak ma być opracowana dokumentacja oddziaływania na środowisko, co dokładnie ma ona zawierać, przyjmuje formę konsultacji, określa kwestię ostatecznych decyzji. Konwencja zakłada potrzebę, co rocznych sesji państw, na której każde z państw ma prawo do jednego głosu. Organem wykonawczym jest Sekretariat Wykonawczy Europejskiej Komisji Gospodarczej. Konwencja podpisana w Finlandii, Esspo i ratyfikowana przez Polskę ma na celu realizację zasady zapobiegania szkodom środowisku, przy czym szkoda w środowisku jest pojęciem już skutkowym, natomiast oddziaływanie na środowisko to zapobieganie szkodom. Wprowadzony obowiązek w porządkach krajowych ocen oddziaływania na środowisko jest rozwiązaniem sprzyjającym osiągnięcie bezpieczeństwa ekologicznego. KONWENCJA Z ARTUS z 25 czerwca 1998r. Chodzi tu głównie o udział społeczeństwa w ochronie środowiska. ( na egzaminie zawsze należy odnieść się do deklaracji Sztokcholmskiej, ona, bowiem w tym konkretnym segmencie ma istotne znaczenie. To jedna z zasad zawartych w niej mówi o udziale społeczeństwa w ochronie środowiska, o odpowiedzialności, udział kobiet w zarządzaniu i rozwoju środowiska, młodzieży w ochronie środowiska). Jest ona ratyfikowana przez Polskę. Opublikowana 2003roku, Nr78 poz. 706. Jak mówi tytuł, dotyczy trzech zagadnień: „O dostępie do informacji, udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska. Konwencja ta była podpisana w czasie konferencji ministrów ochrony środowiska. Cele tej Konwencji to: określenie wytycznych w zakresie dostępnej informacji, udziału informacji jak również prawa do dostępu do sprawiedliwości. Nie podpisały jej: USA, Kanada, Rosja, Turcja. W Art. 74, ust.3 Konstytucji RP pojawia się przyznanie prawa do informacji nam. Zapis konstytucyjny powoduje, że prawo do informacji jest dzisiaj standardem, jest on wcześniejszy niż zapis z Artus. Nawiązuje do deklaracji z Rio de Janeiro jak i do Światowej Karty Przyrody. Postuluje kwestie pełnej jawności ochrony środowiska, bowiem „każda osoba ma prawo do życia w środowisku odpowiednim dla jej zdrowia i pomyślności oraz obowiązek ochrony środowiska dla obecnego i przyszłych pokoleń”. Celem konwencji jest opracowanie krytycznych założeń w tym zakresie oraz wola poprawy ochrony prawa każdej osoby do środowiska. Konwencja określa informację mówiąc, że jest to każda informacja pisemna, wizualna, słowna, elektroniczna, lub w innej formie materialnej, która dotyczy stanu środowiska, elementu środowiska, informacje dotyczące czynników takich jak substancje, energia, hałas, promieniowanie, inny hałas, które mają lub mogą mieć wpływ na elementy środowiska. Dotyczy to stanu zdrowia i bezpieczeństwa ludzi, warunków życia, miejsc o znaczeniu kulturowym, w zakresie, jakim wpływa lub może mieć wpływ na stan środowiska lub czynników wyżej określonych. MONITORING ŚRODOWISKA- system pomiaru ocen, prognoz stanu środowiska oraz system gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku. Jest:- podstawą uzyskania informacji o środowisku i, - podstawą opracowywania standardów w środowisku, działań na rzecz środowiska. Zawiera informacje dotyczące jakości: powietrza, wód, gleby, natężenia hałasu, promieniowaniu pól energiomagnetycznych, stanu zasobów środowiska, lasów, substancji i energii wprowadzonej do środowiska, a także kwestie dotyczące odpadów i gospodarowania nimi. Państwowy Monitoring Środowiska budowany jest w oparciu o dane zbierane w ramach statystyki publicznej i o dane uwzględniane przez inne organy administracji ( można je podzielić na te, które mają tą informację i te, które są zobowiązane do rejestracji informacji istotnych z punktu widzenia ochrony środowiska) jak również przez inne podmioty ( odpłatnie lub nie odpłatnie). Informację taką powinniśmy uzyskiwać szybko; ustawa wskazuje terminy- w ciągu miesiąca bez zbędnej zwłoki. Nasz system dopuszcza również możliwość odmowy wydania takiej informacji.( gdy jej nie posiada lub jest określona zbyt ogólnie lub podmiot który przekazał informację zastrzegł ją sobie lub jest w trakcie przetwarzania, opracowywania, lub też informacja może wpłynąć niekorzystnie na przebieg sądowy, dyscyplinarny czy innych postępowań służbowych). WŁADZA PUBLICZNA –każdy obszar administracji publicznej( osoby, fizyczne, prawne pełniące funkcje administracyjne lub mające związek ze środowiskiem pod nadzorem administracji również instytucje jakiejkolwiek organizacji integracji gospodarczej, jeżeli taki przymiot otrzymuje) na każdym szczeblu( regionalnym, krajowym lub innym porządku); zobowiązana do udzielania informacji; Informacje są bieżąco aktualizowane. Zobowiązania:akty prawne gwarantujące prawo do informacji, udziału społeczeństwa w ochr. Środowiska , - zobowiązania państw do stworzenia sytuacji, że urzędnicy, władza publiczna będą te informacje przekazywać,, - wspieranie edukacji ekologicznej społeczeństwa, - wspieranie organizacji, stowarzyszeń działających na rzecz środowiska. Konwencja wskazuje, ze każdy, kto chce uzyskać daną informację nie musi wykazywać interesu prawnego w tym, aby taką informację uzyskać. Forma przekazania informacji jest zależna od woli żądającego, chyba, że uzasadniona jest inna forma wówczas należy wskazać przyczynę lub jest ona podana w innej formie. Informacje dotyczące środowiska udostępnia się szybko, tak jak to możliwe, nie później niż miesiąc od żądania. W sytuacjach skomplikowanych do 2 miesięcy. Konwencja zakłada również możliwość odmowy wnioskującemu udzielenia informacji, gdy:- brak takiej informacji, - żądanie jest sformułowane zbyt ogólnie, - jest bezzasadne, - jest informacją wewnętrznego komunikowania się w ramach organu administracji, - jest informacją poufną, dotyczącą obrony, bezpieczeństwa narodowego,- ma wpływ na procesy dyscyplinarne, karnedotyczy tajemnicy przemysłowej, handlowejchroniona prawem wewnętrznym,chroniona prawem własności intelektualnej, autorskiej,zachowanie tajemnicy ochrony danych osobowych, a prawo krajowe nie zgadza się na ujawnienie tych danych,- zdarza się ze specyfika środowiska może być podstawą odmowy. Odmowa jest pisemna. Państwo zobowiązane zostało również do opracowania wykazów, rejestrów, zbiorów danych. Często są one w formie obwieszczeń. Informacja ma być bezpłatna, aczkolwiek przygotowanie jej może być objęte opłatą. Konwencja zobowiązuje państwa do rozpowszechniania tzw. krajowych raportów o stanie środowiska. Konwencja zobowiązuje państwa do stosowania procedur demokratyzacji podejmowana decyzji przedsięwzięć określonych w załączniku Konwencji. Zobowiązuje państwa do wprowadzania ocen oddziaływania na środowisko. Dopuszcza możliwość zagwarantowania udziału społeczeństwa w innym postępowaniu odnośnie do środowiska, jeżeli prawo krajowe taką możliwość przewiduje. Konwencja zobowiązuje państwa do informowania społeczności o postępowaniu na rzecz ochrony środowiska. Konwencja gwarantuje nam możliwość odwołania się do sądu, każda osoba, która stwierdzi ze jej żądanie informacji nie zostało rozważone, nie zostało słusznie rozważone w całości, zostało załatwione nie zgodnie z oczekiwaniami lub w inny sposób, ale niezgodnie z procedurą ma prawo do procedury odwoławczej przed sądem. Konwencja zobowiązuje państwa do prowadzenia ochrony prawnej szybkiej, bezpłatnej, niedrogiej, umożliwia ponowne rozpoznanie. Podstawową słabością tej konwencji jest brak przepisów dotyczących obowiązków wywiązywania się stron zobowiązań Konwencji. Pomija się też obowiązek informacji sektora prywatnego. KONWENCJA GENEWSKA Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza - konwencja genewska. Konwencja ta została podpisana w Genewiel3.11.1979, Polska podpisała i ratyfikowała, weszła w życie 17.10.1985r. Cel - obowiązek państw, stron do ochrony człowieka i środowiska przed zanieczyszczaniem powietrza oraz obowiązek ograniczania do stopniowego zmniejszenia i zapobiegania zanieczyszczeń powietrza. Nazwa tej konwencji wskazuje, iż chodzi o transgraniczne zanieczyszczenie powietrza. Konwencja ta definiuje pojęcie zanieczyszczenie powietrza, przy czym jest przyjęta metoda do definicji zanieczyszczenia, bowiem uznaje za zanieczyszczenie powietrza wprowadzenie przez człowieka pośrednio lub bezpośrednio substancji, które mają lub mogą mieć skutki uboczne. Przez transgraniczne zanieczyszczenie powietrze postrzega się takie zanieczyszczenie powietrza, którego fizyczne pochodzenie jest umiejscowione całkowicie lub częściowo na obszarze znajdującym się pod jurysdykcją państwa jednego, a ma szkodliwy wpływ na obszar znajdujący się pod jurysdykcją innego państwa. Źródło tkwi w l państwie, a skutki odnosi wiele państw. Strony na tle konwencji zobowiązały się chronić środowisko, człowieka przed zanieczyszczeniem powietrza i do ograniczania jego. W Art.3 tejże konwencji pojawia się zobowiązanie do wymiany informacji, badań, motoringu. Cel - zapobieganie i zwalczanie zanieczyszczenia. W art. 4 pojawia się zobowiązanie państw do zweryfikowania swojej polityki, aby dopasować ją do tej konwencji, aby wewnętrzny porządek prawny wprowadzić takie rozwiązanie, takie środki, aby ujemne środki minimalizować. Konwencja posługuje się mianem sterowania jakości powietrza, aby tam gdzie mamy do czynienia z nowymi instalacjami, przedsięwzięciami wprowadzać środki minimalizujące zagrożenia dla powietrza. Konwencja duży nacisk kładzie na potrzebę współpracy w zakresie badań myśli naukowej, problem emisji siarki, problem zakresu stężeń zanieczyszczeń, a także szukanie alternatywnych środków, które mają na celu zaspokojenie potrzeby gospodarczej, a przez to eliminacja emisji. Realizacja tejże konwencji wymagała utworzenia międzynarodowego Forum, którego organem jest organ wykonawczy Konwencji, któremu podlega zespół wyspecjalizowany. Wyróżniamy protokoły np. Genewski, helsiński - który dotyczył ograniczenia emisji siarki i przepływu transgranicznych przynajmniej o 30%. Również protokół sowiński 1988 dotyczy kontroli emisji tlenku azotu i transgranicznego przemieszczenia. W ramach konwencji jakość danej emisji zanieczyszczeń ma zasadnicze znaczenie dla oceny stanu zanieczyszczenia powietrza w Europie. Pojawiła się potrzeba utworzenia bazy danych o emisji zanieczyszceń powietrza. W Polsce przyjmowane są dalsze zobowiązania, które zwalczają zanieczyszczenia. Konwencja o ochronie warstwy ozonowej - konwencja wiedeńska, podpisana 22.03.1985r, Polska ratyfikowała również, obowiązuje od 11.10.1990r. Cel - regularne prowadzenie pomiaru wartości poziomu ozonu w atmosferze, pomiarów w promieniowaniu ultrafioletowego słońca. Regulacja tych konwencji są to dokumenty najbardziej rygorystyczne jeżeli chodzi o prawo międzynarodowe z zakresu ochrony powietrza. Chodzi o zaprzestanie produkcji gazów. Troska o człowieka, ponieważ działalność człowieka nie była i nie jest obojętna na warstwę ozonową. Konwencja wprowadziła harmonogram ograniczania emisji gazów. Polska spełnia wymaga konwencji np. chodzi o ograniczenia w zakresie substancji takich jak promoetylyn, promabil. Konwencja klimatyczna podpisana w Rio de Janeiro w czerwcu 1992, Polska ratyfikowała w 1995r. Poziom czystości wód się zmienia. Konwencje mają długofalową ochronę. Problem klimatu, dziury ozonowej, ma wpływ na zmianę technik produkcyjnych, a także konkretna zmiana klimatu w Polsce. Ocieplenie klimatu na biegunach, wiąże się to z zalaniem ogromnej ilości terenów. Konwencja klimatyczna miała cel ustabilizowanie koncentracji gazów cieplarnianych na takim poziome, który będzie bezpieczny dla środowiska. Sformułowano konkretne zasady ochrony klimatu:1. Wsparcie na rzecz państw ubogich, 2. Powierzenie świadomej sytuacji gospodarczej efektu cieplarnianego państwom wysoko rozwiniętym.3. Szukanie alternatywnych źródeł energetycznych, zastępowanie tradycyjnych źródeł, jakimi były poprzednie elektrownie, które opierały się na spalaniu węgla kamiennego i wyszukanie nowych elementów 4. Zasada zintegrowanych działań. Konwencja jest bardzo obszerna. Odwołuje się do konwencji ozonowej. Wszystko podporządkowane jest eliminacji, przeciwdziałania zmianom klimatu. Zmiany klimatu, które powoduje człowiek bezpośrednio lub pośrednio, która prowadzi do zmiany składu atmosfery ziemskiej, która jest odróżniania od naturalnej zmienności klimatu obserwowanej w porównywalnych okresach. Jest to pogłębiona analiza. Zmiany klimatu i konwencja klimatyczna nie dotyka problematyki naturalnej zmienności klimatu. Cel - stabilizacja i koncentracja gazów cieplarnianych w atmosferze na poziomie, który zapobiegałby antropologicznej ingerencji systemów klimatycznych. Państwa przyjęły obowiązek zasady przezorności - potencjalne zagrożenie. Przewiduje, że nastąpi znacząca redukcja dwutlenku węgla, dzisiaj zmiana energetyki. Państwo dzisiaj może narzucać pewne rygory instalacjom, które nowo powstają. Czy jesteśmy w stanie te projekty realizować? W krótkim czasie do konwencji ramowej przystąpiło bardzo dużo państw. W roku 1997 przyjęto Protokół z Kioto wprowadzono konkretne preliminaże. Problem tkwi w tym, iż mimo zobowiązań Stany Zjednoczone państwo wydawałoby się rozwinięte odrzuca harmonogram. Prawo między państwami, a zatem wola państwa do realizacji konwencji, powoduje, iż ta konwencja będzie wykonywana czy też nie. Pojawia się potrzeba opracowania strategii redukcji gazów cieplarnianych. Przekazywanie corocznych inwentaryzacji emisji gazów, program monitoringu i badań w zakresie zmian klimatu. Chodzi np. o metan. Działania w zakresie mechanizmu czystego rozwoju, współpraca między państwami. Problematyka ochrony środowiska przed promieniowaniem jonizującym i niejonizującym. Promieniowanie jonizujące to takie, które wywołuje zmiany materialne w promieniowaniu. Ta problematyka wiąże się z problematyką bezpieczeństwa ekologicznego. Konwencja wiedeńska z 1986 o wczesnym powiadamianiu awarii jądrowej, Konwencja o pomocy w przypadku awarii jądrowej zagrożenia radiologicznego, Konwencja o odpowiedzialności cywilnej. Ideą i celem konwencji jest prowadzenie bardzo ścisłych kontroli, badania, składowania wszelkich materiałów jądrowych. Nasze polskie prawo jest bardzo rygorystyczne w tych sprawach. Najważniejsza to kwestia transportu. Międzynarodowa Agencja Atomowa to najważniejszy organ. Konwencja ta odnosi się do wszystkich awarii, jeżeli dochodzi do awarii, której skutkiem jest uwolnienie substancji promieniotwórczych. Celobniżenie poziomu niebezpieczeństwa. Konwencja wiedeńska 1963 określa się zasadą odpowiedzialności za szkodę jądrową. Generalnie ta problematyka doskonale wpisuje się do odpowiedzialności, a także bezpieczeństwa ekologicznego. Konwencja bezpieczeństwa jądrowego, została ratyfikowana przez Polskę, nakłada na państwa obowiązki, które wynikają z obsługi i postępowania z wypalonym paliwem, chodzi o przegląd takich obiektów, budowa nowych obiektów, systematyczna ocena ochrony środowiska. OCHRONA ŚRODOWISKA MORSKIEGO Międzynarodowe prawo w segmencie środowiska morskiego odgrywa dosyć znaczącą rolę. Wynika to przede wszystkim z tego, że środowisko morskie jest przedmiotem ochrony, wymagającej globalnej ochrony, z uwagi na swoją transgraniczność. Ta kwestia wynika również z tego, że zanieczyszczenie środowiska morskiego może mieć charakter transgraniczny (np. awaria tankowca, której skutki dotyczą też innych państw). Środowisko morskie ma taż charakter międzynarodowej żeglugi, i to powoduje potrzebę współpracy międzynarodowej. Analiza konwencji międzynarodowych pozwala na wyprowadzenie wniosku, że środowisko morskie jest samodzielnym, odrębnym przedmiotem legislacji międzynarodowej. Ważnym zagadnieniem jest kwestia zanieczyszczenia morza, czy wód morskich. Tutaj pojawiają się klasyfikacje tych zagrożeń dla środowiska, m. in. z uwagi na źródło zanieczyszczenia, rodzaj substancji, oraz czy jest to zanieczyszczenie zamierzone czy niezamierzone (awaria). KONWENCJA O PRAWIE MORZA. Konwencja podstawowa z 1982 r. która jest konwencją globalną, do której przystąpił szereg państw. Najważniejsze kwestie z tej konwencji to m. in.: zaliczenie do podstawowych obowiązków państw, które są sygnatariuszami tej konwencji funkcji, jaką jest ochrona środowiska morskiego, - określenie definicji zanieczyszczenia środowiska morskiego. Zanieczyszczenie środowiska morskiego – to wprowadzanie przez człowieka w sposób bezpośredni lub pośredni substancji lub energii, mogących przynieść szkodliwe następstwa dla zasobów życia morskiego, niebezpiecznych dla zdrowia człowieka, utrudniających działalność na morzu, włączając rybołówstwo i inne użytkowanie powodujące pogorszenie jakości wód morskich. Z definicji tej wynika że obojętne jest źródło tego zanieczyszczenia. Mówi się za to o sposobie bezpośrednim i pośrednim. Chodzi tutaj o energię, substancją i ich skutek. Mówi się o zasadzie przezorności, wymaga się założenia potencjalnego wpływu. Ten skutek z definicji zanieczyszczenia dotyczy nie tylko zasobów środowiska morskiego. Wskazuje również na taką kategorię jak zdrowie człowieka. W konwencji tej mówi się też o utrudnianiu korzystania ze środowiska, nie tylko szkodliwe bądź mogące szkodzić środowisku, zdrowiu człowieka ale także gdy mamy do czynienia z użytkowaniem dotyczącym wydobywania z głębin morza. Konwencja ta obejmuje też problematykę zatapiania, umyślnego pozbywania się odpadów oraz poruszających się statków itp. Zakres stosowania konwencji odnosi się do wszystkich obszarów morskich, czyli konwencja ta ma charakter globalny. Na bazie tej konwencji zawarto szereg konwencji – córek, czyli porozumień regionalnych, konwencji multi-, czy bilateralnych. W art. 207 konwencji pojawia się problematyka zanieczyszczenia źródeł lądowych. W Polsce przyjęto ustawę „o zanieczyszczeniu wód przez statki”. Wynika z tego: Art. 192 „zasada ochrony środowiska morskiego”. Zasada współpracy międzynarodowej jeśli chodzi o ochronę środowiska morskiego. Obowiązek zgłaszania faktycznej szkody i obowiązek monitorowania ewentualnych zagrożeń. Zasada samoobrony, czyli podejmowania przez państwa wszystkich możliwych działań, które będą konieczne dla ochrony środowiska morskiego oraz zmniejszenia tych zanieczyszczeń. Przyznanie władzom państwa przybrzeżnego możliwości skontrolowania statku przybijającego do portu. Zasada odpowiedzialności za szkodę w środowisku morskim wywołaną zanieczyszczeniem. Szczegółowe uregulowania w tym zakresie muszą się znaleźć w prawie wewnętrznym. Konwencja o rybołówstwie i o ochronie żywych zasobów w morzu bałtyckim i rzekach (?). Została sporządzona w Gdańsku w 1973 r., Polska ratyfikowała ją w 1974 r. Bezpośrednim celem tej konwencji było nawiązanie współpracy państw w zakresie ochrony organizmów żywych morza bałtyckiego. Również celem był postulat podejmowania i realizowania przedsięwzięć organizacyjnych i technicznych w zakresie ochrony i złączenia decydowania finansowego państw na równych i sprawiedliwych zasadach. Konwencje Helsińskie (2w 1). Konwencja o ochronie Morza Bałtyckiego „o ochronie środowiska morskiego Morza Bałtyckiego”. Podpisana 27.03.1974 r. w Helsinkach. Polska ratyfikowała w 1980 r. Konwencja helsińska uznawana jest za wzorcowe uregulowanie regionalne. Celem była ochrona środowiska morskiego basenu morza bałtyckiego przed zanieczyszczeniem. Zasięg przestrzenny tej konwencji obejmuje cały obszar morza bałtyckiego, jednak z wyłączeniem morza wewnętrznego państw bałtyckich. Jednym ze zobowiązań tej konwencji jest nałożenie na państwa obowiązku zapewnienia realizacji jej celów. Konwencja helsińska obejmuje wody, dno morskie wraz z innymi formami życia morskiego. Źródła zanieczyszczenia: Konwencja określa źródła zanieczyszczeń: -Z morza, -Z lądu, -Z powietrza. Tworząc podstawę do zwalczania tych zanieczyszczeń. Najbardziej realne jest wprowadzenie takich ograniczeń i rozwiązań, które są konieczne do realizacji zagadnień konwencji. Konwencja zbudowana jest w oparciu o załączniki. Wskazuje się że zanieczyszczenie – to wprowadzanie przez człowieka bezpośrednio lub pośrednio do środowiska morskiego włącznie z ujściami substancji lub energii przynoszących szkodliwe skutki dla zdrowia człowieka, żywych zasobów jak również mogących obniżyć stan wód morskich, czy też utrudnić ich użytkowanie. Substancja szkodliwa – jest to każda niebezpieczna, szkodliwa substancja, która powoduje zanieczyszczenie w stężeniu przekraczającym dopuszczone poziomy. Na gruncie tej konwencji można wyróżnić 3 kategorie zanieczyszczeń. Zanieczyszczenia pochodzące z lądu – usuwanie wszelkich substancji z lądu do morza drogą wodną, z powietrza i przez rurociągi. Zatapianie substancji – ze statków, samolotów i innych urządzeń funkcjonujących na morzu. Zanieczyszczanie morza przez statki i statki powietrzne. Konwencja ta jest konwencją otwartą, zawartą na czas nieokreślony. Każde państwo zainteresowane tą problematyką może do niej przystąpić. Powołała ona do realizacji swych celów organ – Komisje Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku (tzw. Komisja Helsińska). KONWENCJA HELSIŃSKA – to pewnego rodzaju nowelizacja poprzedniej. Przyjęta 9. 04. 1992 r. przez 9 państw: Danię, Szwecję, Finlandię, Niemcy, Polskę, Łotwę, Litwę, Estonię i dawne EWG. Konwencja ta jest oparta na konwencji poprzedniej, nawiązuje do deklaracji z 1990 r. podpisanej przez przedstawicieli państw bałtyckich, oraz Czechy, Słowację i EWG, jak również opiera się na konwencji z Rio de Janeiro. Konwencja ta zmierzała do zaostrzenia reżimu wynikającego z poprzedniej. W szczególności chodziło o zapobieganie i eliminację następstw, wynikających z działalności gospodarczej. Rozciąga ona zasady poprzedniej na morza wewnętrzne, jako reakcja na pogorszenie się środowiska morskiego. Zobowiązania wynikające z tej konwencji: *Popieranie polityki odnowy biologicznej obszaru morza bałtyckiego, * Postulat podejmowania działań, zapewniających równowagę biologiczną.* Konwencja opiera się na zasadzie ochrony różnorodności biologicznej tj. Rio de Janeiro. * Ważną zasadą tej konwencji helsińskiej jest zasada prewencji. Ta zasada zezwala i zobowiązuje państwa do podejmowania działań, także wtedy, gdy pojawia się potencjalne zagrożenie dla środowiska morskiego. Specyficznym rozwiązaniem jest oparcie się na najlepszej dostępnej technologii. Ta najlepsza dostępna technologia oznacza potrzebę wykorzystania technologii sprawdzonej i ekonomicznie możliwej do zrealizowania. Tutaj również pojawia się definicja zanieczyszczenia (różna od poprzednich). Zanieczyszczenie – to wprowadzanie pośrednio lub bezpośrednio przez człowieka substancji i energii do morza, które mogą stwarzać zagrożenie, różnica polega na tym, że pojawia się tu aspekt różnorodności biologicznej. Jest to reakcja na podejmowanie tych wszystkich działań w ochronie środowiska, które wynikają z nowego myślenia. PROBLEMATYKA ODPOWIEDZIALNOŚCI PAŃSTW ZA SZKODY (2 ważne konwencje). Konwencja londyńska z 1976 r. „o odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane zanieczyszczeniami”. Jest to konwencja, chociaż określana jest też mianem protokołu. Konwencja „o utworzeniu Międzynarodowego Funduszu Odszkodowań” z 1971 r. podpisana w Brukseli, ratyfikowana przez Polskę. Informacja o ratyfikacji oznacza przyjęcie przez Polskę zobowiązań tej konwencji. W praktyce oznacza to obowiązek dostosowania prawodawstwa i wprowadzania idei tej konwencji do krajowego porządku prawnego. Agenda 21. Dla regionu Morza Bałtyckiego Baltic 21. Jest to dokument, program, który miał na celu wprowadzenie wspólnego, wielowymiarowego procesu, który obejmował współpracę zainteresowanych stron w myśl Agendy 21 (z Rio de Janeiro). Ochrona Środowiska morskiego z 1992 r. – również program zakładający politykę w tym zakresie. EFEC (?) – dokument przyjęty na konferencji premierów w Szwecji w 1990 r. Też chodziło o wspólna politykę w tym zakresie. W 1994 r. w Helsinkach – Konferencja Ministrów Ochrony Środowiska.
