Romeo i Julia

10. Dzieła Szekspira
1. Krótka notka
2. Plan wydarzeń
3. Młodość Williama
4. Drzewo genealogiczne
5. „Lata stracone”
Kliknij na
interesujący
Ciebie temat
aby się do
niego
przenieść
11. Ekranizacje
-”Zakochany Szekspir”
-”Romeo i Julia”
12. Teatr elżbietański
6. Praca twórcza
13. Teatr, wygląd
7. Działalność pozateatralna
14. Aktorzy, przesłanie
8. Śmierć artysty
15. Teatr The Globe
(stary)
9. Twórczość
-sztuki
-sonety
-dedykacja
-inne dzieła
16. Teatr The Globe
(nowy)
17. Teatr Royal
Urodzony: (prawdopodobnie) 23 kwietnia 1564
w Stratford-upon-Avon
Zmarł:
23 kwietnia 1616
w Stratford-upon-Avon
1. Chrzest młodego poety.
2. Lata szkolne Williama.
3. Ślub z Anne Hathaway.
4. Tajemnicze zniknięcie poety.
5. Przygoda z teatrem.
6. Powrót do rodzinnego miasta.
7. Śmierć Szekspira
William Shakespeare (znany także jako Shakspere, Shakspear, Shakespere,
Shakspere, Shaksper, Shaxper, oraz Shake-speare; w czasach elżbietańskich
zasady pisowni nie były jeszcze jednoznacznie ustalone, istnieje ponad sto
odmian tego nazwiska) urodził się w kwietniu 1564 roku w Stratford-upon-Avon,
jako syn Johna Shakespeare'a, rękawicznika i lokalnego polityka, oraz Mary
Arden, kobiety pochodzącej ze znanej i bogatej rodziny Ardenów. Warto
zauważyć, że jego rodzice byli jednocześnie kuzynostwem, ze względu na to, że
ich matki były siostrami; tego typu małżeństwa nie były jednak w XVI wieku w
Anglii niecodzienne. Był trzecim z ósemki ich dzieci. Przypuszcza się, że jego
narodziny miały miejsce w domu rodzinnym przy Henley Street. W związku z
tym, że jego chrzest miał miejsce 26 kwietnia, a zgodnie z tradycją odbywał się
nie później niż kilka dni po narodzeniu, przyjmuje się za datę jego przyjścia na
świat 23 kwietnia.
Poniższy schemat przedstawia
drzewo genealogiczne twórcy
Dom rodzinny
4. Richard Shakespeare
2. John Shakespeare
5. Abigail Webb
1. William Shakespeare
6. Robert Arden
3. Mary Arden
7. Marry Webb
Uczęszczał do lokalnej szkoły w Stratford. Uczył się tam łaciny, historii, literatury
antycznej i retoryki. Prawdopodobnie w okresie kłopotów finansowych ojca,
związanych z nielegalnym handlem wełną, musiał przerwać naukę (jako syn
lokalnego prominenta mógł pobierać nauki za darmo, nie ma jednak
dokumentów potwierdzających ten fakt). Nic nie wiadomo o tym, żeby w
późniejszym okresie podnosił swoje wykształcenie. Pracował w kilku
magnackich rezydencjach jako guwerner, sekretarz, a także aktor w dworskich
przedstawieniach. W 1582 roku ożenił się z Anne Hathaway, która miała wtedy
26 lat, pisarz zaś 18. W związku z tą różnicą wieku, a także z tym, że Anne była
w trzecim miesiącu ciąży, przyjmuje się, że małżeństwo to było wymuszone
przez jej rodzinę. Mieli trójkę dzieci: Susannę (ur. w 1583) i bliźnięta o imionach
Hamnet i Judith, urodzone w 1585. Hamnet zmarł w 1596 roku; niektórzy
przypuszczają, że jego śmierć była jedną z inspiracji do napisania Hamleta.
Dom rodzinny
Po narodzinach bliźniąt Shakespeare zniknął zarówno z
dokumentów, jak i ze Stratford. Nic nie wiadomo o
następnych ośmiu latach jego życia. Ten czas określa się
jako the lost years (stracone lata). Istnieją tylko domysły co
do tego, co mogło dziać się w tym okresie. Być może William
został aresztowany i osadzony w więzieniu za kłusownictwo.
Istnieje też teoria, mówiąca, że pracował jako nauczyciel.
Możliwe, że w późniejszym okresie walczył jako żołnierz w
Holandii lub służył w szlacheckiej rodzinie. Przypuszcza się
także, że podróżował po kontynencie, gdzie poznał takie
osobistości jak Michel de Montaigne czy Giordano Bruno.
Najbardziej prawdopodobna jest wersja, która zakłada, że
dołączył do grupy teatralnej w Londynie i tam służył jej
pomocą.
Pierwsza drukowana wzmianka o Shakespearze pojawia się
w broszurze Roberta Greene'a z 1592 roku. W tym okresie
był on już członkiem Trupy Lorda Szambelana, grupy znanej
później jako King's Men.
W 1598 roku po raz pierwszy wziął udział w przedstawieniu;
także wtedy jego nazwisko zaczęło pojawiać się w charakterze
autora sztuk. Przekaz mówi, że oprócz tego, że pisał dla Trupy
Lorda Szambelana teksty nowych utworów, zajmował się
finansami grupy, grywał także niewielkie role w spektaklach,
takich jak Jak wam się podoba czy Henryk V (sztuka). Był
współwłaścicielem Globe Theatre.
Większość swoich dzieł oparł na tych już istniejących, co było
typowe w tamtych czasach. Hamlet na przykład bazuje na
nieprzetrwałym do naszych czasów Ur-Hamlecie, Król Lear
zaś opiera się na wydanej wcześniej sztuce pod tym samym
tytułem. Inspiracją do ich napisania były także dzieła włoskie
i angielskie, takie jak nowele i kroniki. Shakespeare uważał za
dobrą metodę korzystanie ze sprawdzonych wzorców. Dla
przykładu, postać Falstaffa, pojawiająca się w Henryku IV, część
1 i część 2, okazała się tak popularna, że umieścił ją także w
Wesołych kumoszkach z Windsoru. Jednocześnie za
najważniejsze kryterium oceny uznawał reakcję publiczności,
był gotów się jej podporządkowywać, o czym świadczyć może
utwór Jak wam się podoba.
The Globe- teatr po
przebudowie
O dużej sprawności jako menadżera świadczą jego zasługi dla Trupy
Lorda Szambelana. Potrafił zdobyć dla niej możnego mecenasa, jakim
był sam król Jakub I. Znalazł także źródło finansowania dla własnych
prac, którym był zamożny hrabia, Henry Wriothesley. Oprócz tego, że
współfinansował budowę Globe Theatre, działał także w Blackfriars
Theatre (zbudowanym w 1596 roku), którego publiczność była bardziej
elitarna, sam zaś budynek stanowił przeciwieństwo Teatru pod
Globusem.
Po przeprowadzce do Londynu (dokonał jej samotnie; Anne Hathaway
została w Stratford), w 1604 roku był swatem córki swojego
kamienicznika. Dokumenty sądowe z 1612 roku dają dowód na to, że
Shakespeare był lokatorem Christophera Mountjoy, zamożnego
mieszkańca Londynu. Jeden z uczniów szlachcica, Stephen Belott,
chciał poślubić jego córkę. Rola pisarza ze Stratford polegała na tym,
że był pośrednikiem, ustalającym warunki posagu. Doszło do
małżeństwa; osiem lat później Belott pozwał do sądu swojego
szwagra, gdyż ten nie dostarczył wszystkich pieniędzy. Shakespeare
został wezwany jako świadek, niewiele jednak pamiętał z tamtego
czasu.
Liczne zachowane z tego okresu dokumenty związane z finansami
pozwalają stwierdzić, że majątek Shakespeare'a rósł w szybkim
tempie, co pozwoliło mu na zakup domu w dzielnicy Blackfriars w
Londynie, a także drugiej co do wielkości posiadłości w Stratford, New
Place.
Jedna z kamienic
w Blackfriars
Shakespeare wrócił do Stratford w 1613 roku, zmarł w wieku 52
lat, 23 kwietnia 1616. Ostatnie lata spędził w New Place.
Zbiegiem okoliczności, tego samego dnia zmarł Miguel de
Cervantes, hiszpański poeta, który jest uważany za
odpowiednika pisarza ze Stratford w tamtejszej literaturze. W
rzeczywistości jednak między tymi dwoma wydarzeniami istniało
10 dni różnicy, gdyż w Anglii posługiwano się kalendarzem
juliańskim, podczas gdy na Półwyspie Iberyjskim
wykorzystywano już kalendarz gregoriański.
Został pochowany w absydzie, w kolegiacie Świętej Trójcy w
Stratford. To wyróżnienie spotkało go jednak nie ze względu na
jego sławę jako pisarza: kupił ten przywilej za kwotę 440 funtów.
Jego pomnik przedstawia go jako poetę, z piórem w ręce. Na
nagrobku Shakespeare'a, nad popiersiem, znajduje się
epitafium po łacinie i wiersz w języku angielskim. Epitafium
głosi:
„IVDICIO PYLIUM, GENIO SOCRATEM, ARTE MARONEM,
TERRA TEGIT, POPULUS MAERET, OLYMPUS HABET”
(łac. „Pylos w osądach, Sokrates w geniuszu, Maro w sztuce.
Ziemia go grzebie, ludzie opłakują, do Olimpu należy”)
Nagrobek
Szekspira
Liczne sztuki tego pisarza, kroniki, komedie i tragedie,
są uważane za jedne z najlepszych dzieł w swoich
gatunkach, arcydzieła angielskiej literatury. Większość
z nich została wystawiona w Globe Theatre,
wybudowanym w 1599 roku, który spłonął w 1613 roku
podczas inscenizowania Henryka VIII. Pisarz
występował też jako aktor; jego grupa nosiła nazwę
Lord Chamberlain's Men, na cześć ich mecenasa, który
nosił tytuł Lorda Szambelana. Po objęciu patronatu nad
nią przez króla Jakuba I zmieniła nazwę na King's Men.
Eksperci dokonują następującego podziału wszystkich
jego utworów:
*wczesne komedie i kroniki (np. Sen nocy letniej; ok.
1590 - 1596)
**utwory z okresu pośredniego (wtedy powstały
najbardziej znane sztuki, takie jak Otello, Romeo i Julia,
Makbet, Hamlet czy Król Lear, a także sztuki
problemowe, do których zaliczyć możemy Miarkę za
miarkę; ok. 1595 - 1609)
***późne romanse (Burza, Opowieść zimowa; ok. 1610 1612)
Pierwsze Folio wydane w
1623 roku
Kolekcja 154 sonetów autorstwa Williama
Shakespeare’a, których tematem są m.in. miłość,
piękno, polityka, moralność. Były pisane przez
dłuższy okres. Wszystkie, oprócz dwóch pierwszych,
pojawiają się w zbiorze z roku 1609. Numery: 138 i
144 były pierwotnie publikowane w 1599 roku.
Sonety te zostały opublikowane w nieznanych
okolicznościach. Dla przykładu, są one dedykowane
tajemniczemu panu W.H.. Poza tym, mimo tego, że
ich autorstwo jest przypisywane Shakespeare’owi, to
nie wiadomo jednak, czy wydawca użył ich
autoryzowanej, czy też nieautoryzowanej kopii.
Większość utworów (1-126) jest skierowanych do
młodzieńca. Nawołują go do małżeństwa i
posiadania dzieci, aby jego uroda była przekazana
następnym pokoleniom. Nie wykluczone, że podmiot
liryczny jest w nim zakochany. Sonety 127-152
odwołują się do miłości poety do jego kochanki. Dwa
ostatnie sonety, 153 i 154, mają charakter
alegoryczny, ich adresatem może być Kupidyn.
Strona tytułowa pierwszego
wydania Sonetów
„JEDYNEMU RODZICOWI
PONIŻSZYCH SONETÓW
PANU W.H. WSZELKIEJ SZCZĘŚLIWOŚCI
I OWEJ WIECZNOŚCI
OBIECANEJ
PRZEZ
NASZEGO WIEKUIŚCIE ŻYJĄCEGO POETĘ
ŻYCZY
NAJPRZYCHYLNIEJSZY
ŚMIAŁEK
ICH WYDAWCA”
Oryginał dedykacji
Oprócz sonetów, pisarz ten jest autorem także dłuższych utworów
wierszowanych, takich jak Namiętny pielgrzym, Gwałt na Lukrecji czy
Skarga zakochanej. Wydaje się, że zostały napisane, aby zdobyć
przychylność jednego z bogatych patronów, którzy mogliby opłacać
pracę twórczą Shakespeare'a. Na przykład Gwałt na Lukrecji jest
dedykowany Henry'emu Wriothesleyowi.
Poza tym, napisał też krótki wiersz Feniks i gołąb, alegoryczny poemat o
upadku miłości, który miał być wykorzystany jako dodatek do długiego
utworu Roberta Chestera, Love's Martyr.
KRONIKI:
Król Jan (King John; ok. 1595-1596)
Henryk VI, część 1 (King Henry VI, Part 1; ok. 1591)
Henryk VI, część 2 (King Henry VI, Part 2; ok. 1591)
Henryk VI, część 3 (King Henry VI, Part 3; ok. 1591)
Ryszard III (King Richard III; 1590-1593)
Henryk V (King Henry V; 1599)
Henryk IV, część 1 (King Henry IV, Part 1; 1596)
Henryk IV, część 2 (King Henry IV, Part 2; 1597)
Ryszard II (King Richard II; 1595)
Henryk VIII (King Henry VIII or All Is True; 1596-1598)
WIERSZE I POEMATY:
Sonety (Shakespeare's sonnets; 1609)
Wenus i Adonis (Venus and Adonis; 1593)
Gwałt na Lukrecji (The Rape of Lucrece; 1594)
Namiętny pielgrzym (The Passionate Pilgrim; 1599)
Feniks i gołąb (The Phoenix and Turtle; 1601)
Skarga zakochanej (A Lover's Complaint; 1610)
Ryszard III
Venus i Adonis
KOMEDIE:
Komedia omyłek (The Comedy of Errors; ok. 1591)
Stracone zachody miłości (Loves' Labour's Lost; 1594)
Poskromienie złośnicy (The Taming of The Shrew; 1594)
Dwaj panowie z Werony (The Two Gentlemen of Verona; 15901595)
Sen nocy letniej (A Midsummer Night's Dream; 1595)
Kupiec wenecki (The Merchant of Venice; 1596)
Wiele hałasu o nic (Much Ado about Nothing; ok. 1598-1599)
Jak wam się podoba (As You Like It; 1599-1600)
Wieczór Trzech Króli (Twelfth Night or What You Will; 1600)
Wesołe kumoszki z Windsoru (The Merry Wives of Windsor;
1602)
Perykles, książę Tyru (Pericles, Prince of Tyre; 1608)
Wszystko dobre, co się dobrze kończy (All's Well That Ends
Well; 1602-1603)
Miarka za miarkę (Measure for Measure; 1604)
Cymbelin (Cymbeline; 1609)
Opowieść zimowa (The Winter's Tale; 1610-1611)
Burza (The Tempest; 1611)
Dwóch szlachetnych krewnych (Two Noble Kinsmen, 1614)
Wiele hałasu o nic
TRAGEDIE:
Tytus Andronicus (Titus Andronicus; 1593)
Romeo i Julia (Romeo and Juliet; 1595)
Juliusz Cezar (The Tragedy of Julius Caesar; 1600)
Troilus i Kresyda (Troilus and Cressida; 1601)
Hamlet (Hamlet, Prince of Denmark; 1600)
Otello (Othello; 1605)
Król Lear (King Lear; 1605)
Makbet (Macbeth; 1606)
Antoniusz i Kleopatra (Antony and Cleopatra; 1606-1607)
Koriolan (Coriolanus; 1607)
Tymon Ateńczyk (Timon of Athens; 1608)
Troilus i Kresyda
Już od początku historii kina Shakespeare był inspiracją dla reżyserów. Na
utworach pisarza ze Stratford opartych jest około 420 pełnometrażowych
filmów. Spośród polskich reżyserów, ekranizacji jego dzieł dokonali m.in.
Roman Polański (Makbet, 1971) i Feliks Falk (Ryszard III, 1989 dla Teatru
Telewizji), Andrzej Wajda (Hamlet, np. 1991, którego gra Teresa BudziszKrzyżanowska). Dla telewizji BBC wiele dzieł tego autora na ekran
przeniósł Kenneth Branagh.
Hamlet z 1990 roku, w reżyserii Franco Zeffirellego otrzymał dwie
nominacje do Oscara. Powstał także film Zakochany Szekspir (laureat
siedmiu Oscarów), który opisuje problemy twórcze pisarza, w którym
pojawia się m.in. postać Edward Alleyna. Warto wspomnieć, że
Shakespeare'em zafascynowany był Akira Kurosawa, który na podstawie
jego twórczości nakręcił w języku japońskim trzy filmy, których akcja została
przeniesiona do Japonii. Ran (Oscar w 1985 roku za najlepsze kostiumy)
stanowi adaptację Króla Leara, Tron we krwi (1957) - Makbeta, Zły śpi
spokojnie (1960) zaś jest współczesną wersją Hamleta.
Premiera: 1999-03-12 (Polska) , 1998-12-03 (Świat)
Reżyser: John Madden
Dodatkowe: Zdobywca 7 Oscarów
Premiera: 8 października 2004
Reżyser: Janusz Józefowicz
Dodatkowe: Musical jest współczesnym spojrzeniem
na tragedię Szekspira „Romeo i Julia”
Jego umowną datę narodzin przyjmuje się rok 1576. Wtedy to bowiem
przedsiębiorca James Burbage wybudował pod Londynem pierwszy gmach
przeznaczony wyłącznie do prezentacji widowisk teatralnych. Nazwał go The
Theatre i rozpoczął wystawianie pierwszych sztuk. Wkrótce pojawiły się dwa
kolejne teatry – The Curtain i The Rose - a po nich przyszły następne (Globe
Theatre).
Początkowo aktorzy grali na dworze, potem w budynkach. Sceną było
podwyższenie, otoczone z trzech stron przez widzów i nieodgrodzone od nich
barierą. Aktorzy często zwracali się do publiczności bezpośrednio, nawiązywali z
nią bliski kontakt. Dekoracji było niewiele, często zastępował je napis głoszący,
że akcja toczy się np. w lesie albo w komnacie zamkowej. Brak dekoracji
rekompensowały bogate stroje aktorów. Czwarty bok sceny zamykały drzwi do
garderoby, przez które wchodzili aktorzy. Nad nimi budowano niewielki ganek,
galerię (były one miejscem rozgrywania scen balkonowych), wsparte na słupach.
Pomiędzy słupami zawieszano kotarę. Dzieliła ona scenę na przedscenie i
niewielką scenę wewnętrzną. Kurtyny nie było. Przedstawieniom towarzyszyła
muzyka. Światło dzienne uniemożliwiało wykorzystywanie efektów świetlnych.
Najważniejszymi elementami widowiska były gra aktorska i tekst dramatu. Aktorzy
byli zawodowcami, dbali o wymowę, każdym gestem i ruchem starali się uzyskać
wrażenie prawdopodobieństwa. Ważne był też kostiumy i rekwizyty, którymi się
posługiwali by stworzyć iluzję przedstawionej rzeczywistości. Był to teatr
gwiazdorski. Dobrzy aktorzy cieszyli się zasłużoną sławą, byli szanowanymi,
zamożnymi ludźmi. W teatrze tym nie występowały kobiety, role kobiece grali
młodzi, urodziwi mężczyźni.
Przedstawienia musiały wzruszać, bawić, budzić grozę, obfitować w niezwykłe i
sensacyjne wydarzenia. Powinny one być tajemnicze, zawikłane, krwawe.
Postacie bohaterów, grane przez ulubionych aktorów, także musiały być
interesujące: miały ostrzegać, służyć przykładem, podbudowywać.
Pierwowzór The Globe Theatre
The Globe Theatre- obecnie
Theatre Royal przy Drury Lane