Produkcja i wykorzystanie biopaliw

Produkcja i wykorzystanie biopaliw
Program przedmiotu specjalizacyjnego
dla szkół i pozaszkolnych form kształcenia kursowego
osób dorosłych
Opracowanie programu:
mgr inż. Barbara Pejka - Zespół Szkół Ogrodniczych w Bydgoszczy
dr inż. Magdalena Stawarz – Zespół Szkół Agrotechnicznych i Gospodarki Żywnościowej w
Radomiu
mgr inż. Elżbieta Tomczak - Zespół Szkół w Kowalu
Projekt nr PL/08/LLP-LdV/VETPRO/140107
„Produkcja i wykorzystanie biopaliw jako warunek europejskiej gospodarki
energetycznej”
zrealizowany ze środków Wspólnot Europejskich w ramach programu
Leonardo da Vinci
Brwinów – Nienburg 2008
Krajowe Centrum Edukacji Rolniczej w Brwinowie
Dyrektor: Ryszard Winter
Partner zagraniczny: DEULA Nienburg
Za wszelkie treści rozpowszechniane w ramach projektu odpowiada wyłącznie jego
Beneficjent: Krajowe Centrum Edukacji Rolniczej w Brwinowie.
Narodowa Agencja oraz Komisja Europejska nie ponoszą odpowiedzialności za sposób
wykorzystania informacji, publikacji i materiałów powstałych związku z realizacją projektu.
Recenzenci:
dr inż. Kazimierz Witosław
mgr inż. Ewa Marciniak - Kulka
Konsultacja metodologiczna:
mgr inż. Marek Rudziński
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Małgorzata Pucek
Korekta językowa:
mgr Barbara Przybyszewska
Wydawca
Krajowe Centrum Edukacji Rolniczej, Brwinów 2008
„Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Programu Leonardo da Vinci”
2
1.
Wstęp
4
2.
Szczegółowe cele kształcenia
5
3.
Podział materiału nauczania
7
4.
Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu
14
5.
Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć
16
edukacyjnych ucznia
6.
Literatura
„Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Programu Leonardo da Vinci”
17
3
1. Wstęp
Program kształcenia specjalizacyjnego i kursowego Produkcja i wykorzystanie
biopaliw stwarza możliwość uzupełnienia kształcenia szkolnego lub zdobycia dodatkowej
wiedzy i umiejętności we wspomnianym zakresie tematycznym. Do zaproponowania takiego
rozwiązania skłania coraz większe zainteresowanie tymi zagadnieniami w świecie, a
szczególnie w Europie.
Zagrożenia związane z ocieplaniem klimatu wywierają rosnący wpływ na politykę
energetyczną wysokorozwiniętych krajów. W niektórych z nich wykorzystanie odnawialnych
źródeł energii zaczyna odgrywać coraz istotniejszą rolę, gdyż zasoby konwencjonalnych
(nieodnawialnych) źródeł energii jakimi są paliwa kopalne, zmniejszają się w szybkim
tempie.
Rozwój wykorzystania biopaliw na świecie kieruje się ku opracowaniu dochodowych
technologii ich otrzymywania przy minimalizacji negatywnego oddziaływania na środowisko
i zapewnieniu większej dostępności. Biopaliwa mają największy, bo ponad 90% udział w
produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Głównym dostarczycielem surowców do produkcji
biopaliw ma być rolnictwo. Wdrożenie tych paliw do powszechnego użytku ma wiele zalet
np.: ochrona środowiska, ograniczenie uzależnienia od importu ropy, rewitalizacja
słabnących obszarów wiejskich oraz możliwość zastosowania ich w aktualnie
eksploatowanych silnikach.
Materiał nauczania i szczegółowe cele kształcenia zostały zawarte w siedmiu działach
programowych:
1. Znaczenie gospodarcze produkcji biopaliw
2. Rośliny energetyczne – charakterystyka i technologie produkcji
3. Opłacalność uprawy roślin na cele energetyczne
4. Sposoby wykorzystania biopaliw
5. Technologie produkcji energii z biopaliw
6. Możliwości wykorzystania energii pochodzącej z innych odnawialnych źródeł
7. Polityka energetyczna Polski i Unii Europejskiej a rozwój energetyki korzystającej ze
źródeł odnawialnych
Taka konstrukcja programu zapewnia stworzenie możliwości wielopłaszczyznowego
zapoznania się z problematyką wykorzystania energii pochodzącej z odnawialnych źródeł.
Szczególne znaczenie nadano w programie problematyce produkcji i wykorzystania biomasy.
Produkcja materiałów, które mogą być poddawane dalszej przeróbce na cele energetyczne,
stwarza dodatkowe możliwości w produkcji rolniczej, co ma szanse przyczynić się do rozwoju
gospodarczego i społecznego na terenach wiejskich.
Program może być wykorzystywany w organizacji zajęć specjalizacyjnych we wszystkich
zawodach związanych z produkcją i przetwarzaniem żywności, a także zagospodarowaniem
terenów rolniczych.
„Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Programu Leonardo da Vinci”
4
2. Szczegółowe cele kształcenia








































W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć:
zinterpretować podstawowe pojęcia dotyczące energii odnawialnej,
określić źródła energii odnawialnej,
określić cele, możliwości produkcji i wykorzystania biopaliw,
ocenić wpływ pozyskiwania energii z niekonwencjonalnych źródeł dla bezpieczeństwa
energetycznego kraju i Europy,
scharakteryzować wieloletnie i jednoroczne rośliny energetyczne,
scharakteryzować warunki klimatyczno-glebowe dla poszczególnych gatunków roślin
energetycznych,
określić koszty związane prowadzeniem plantacji wybranej rośliny na cele energetyczne,
sporządzić kalkulację opłacalności produkcji biomasy,
porównać opłacalność produkcji biomasy z różnych roślin energetycznych,
rozróżnić biopaliwa: stałe, ciekłe i gazowe,
sklasyfikować biopaliwa ze względu na źródło pochodzenia,
rozpoznać rodzaje biokomponentów,
zinterpretować definicje poszczególnych nośników energii: biogaz, bioetanol, biodiesel,
określić gospodarcze i ekologiczne korzyści z produkcji biopaliw,
zidentyfikować ograniczenia i zagrożenia związane z produkcją biopaliw,
określić rodzaje procesów wytwarzania energii z biomasy,
scharakteryzować przebieg procesu spalania,
dobrać kotły/piece do rodzaju spalanej biomasy,
scharakteryzować przebieg procesu gazyfikacji,
scharakteryzować przebieg procesu pirolizy,
scharakteryzować przebieg procesu kogeneracji,
scharakteryzować przebieg procesu ekstrakcji,
określić rodzaje procesów biochemicznych,
wyjaśnić zasadę funkcjonowania biogazowi,
określić warunki powstawania biogazu,
scharakteryzować inne niż biopaliwa odnawialne źródła pozyskiwania energii,
określić znaczenie gospodarcze energii wody,
scharakteryzować poszczególne rodzaje elektrowni wodnych,
scharakteryzować źródła energii geotermalnej,
określić znaczenie wykorzystania energii pochodzącej z wnętrza ziemi w gospodarce,
scharakteryzować działanie pompy ciepła na przykładzie pompy tłokowej,
ustalić słabe i mocne strony geotermii,
określić znaczenie gospodarcze aeroenergetyki,
scharakteryzować zasady działania siłowni wiatrowej,
zinterpretować pojęcie helioenergetyki,
określić znaczenie gospodarcze energii słońca,
wyjaśnić istotę działania kolektorów słonecznych,
określić korzyści pozyskiwania energii słonecznej,
określić korzystne warunki lokalizacji elektrowni korzystających ze źródeł odnawialnych
na terenie kraju,
porównać efektywność ekonomiczną energii pozyskiwanej z różnych źródeł,
„Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Programu Leonardo da Vinci”
5












skorzystać ze źródeł doradczo-finansowych przy planowaniu inwestycji energetycznych,
określić możliwości uprawy roślin energetycznych,
określić stan produkcji biopaliw w Polsce,
określić kraje UE, w których produkcja biopaliw jest najbardziej rozwinięta,
określić udział poszczególnych źródeł energii odnawialnej w gospodarce energetycznej
Polski i Unii Europejskiej,
scharakteryzować problemy zakładów produkujących biopaliwa,
ocenić zakłady produkujące biopaliwa , stosując kryterium ekonomiczne i ekologiczne,
ocenić znaczenie zakładów produkujących energię wykorzystujące różne źródła,
wyszukać źródła prawa decydujące o rozwoju energetyki korzystającej ze źródeł
odnawialnych,
odszukać zapisy w krajowych i europejskich programowych dokumentach strategicznych
określające kierunki rozwoju energetyki w oparciu o źródła odnawialne,
zidentyfikować programy i projekty wspierające rozwój inwestycji produkujących
energię ze źródeł odnawialnych,
opracować zestaw problemów i pytań w celu skorzystania z usług instytucji
wspierających finansowo lub z doradztwa technologicznego.
„Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Programu Leonardo da Vinci”
6
3. Podział materiału nauczania
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Dział nauczania
Proponowana liczba godzin
Znaczenie gospodarcze produkcji biopaliw
Rośliny energetyczne – charakterystyka
i technologie produkcji
Opłacalność uprawy roślin na cele energetyczne
Sposoby wykorzystania biopaliw
Technologie produkcji energii z biopaliw
Możliwości wykorzystania energii pochodzącej
z innych odnawialnych źródeł
Polityka energetyczna Polski i Unii Europejskiej
a rozwój energetyki korzystającej ze źródeł
odnawialnych
Razem
4
16
4
8
12
10
6
60
Proponuje się, aby przedmiot specjalizacyjny Produkcja i wykorzystanie biopaliw, realizowany
był w czwartej klasie technikum czteroletniego, ostatniej (drugiej lub trzeciej z zależności od czasu
trwania cyklu kształcenia) klasie zasadniczej szkoły zawodowej w wymiarze 2 godzin tygodniowo.
Harmonogram realizacji zajęć w kształceniu kursowym należy dostosować do podziału materiału
nauczania, zaproponowanego dla programu.
„Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Programu Leonardo da Vinci”
7
I. ZNACZENIE GOSPODARCZE PRODUKCJI BIOPALIW
Materiał nauczania



Energia odnawialna, biomasa,
biopaliwa.
Odnawialne źródła energii a
ochrona środowiska naturalnego.
Znaczenie gospodarcze
pozyskiwania energii z biopaliw.





II.




SZCZEGÓŁOWE CELE KSZTAŁCENIA
(po zakończeniu procesu kształcenia uczeń
powinien umieć)
zinterpretować pojęcia: energia odnawialna,
biomasa, biopaliwo,
określić źródła energii odnawialnej,
określić cele, możliwości produkcji
i wykorzystania biopaliw,
wyjaśnić znaczenie wykorzystania energii
odnawialnej w ochronie środowiska
naturalnego,
ocenić wpływ pozyskiwania energii
z niekonwencjonalnych źródeł dla
bezpieczeństwa energetycznego kraju i
Europy,
ROŚLINY ENERGETYCZNE – CHARAKTERYSTYKA I TECHNOLOGIE PRODUKCJI
Definicja i klasyfikacja roślin
energetycznych.
Charakterystyka najważniejszych
gatunków roślin energetycznych na
cele grzewcze:
o wierzba energetyczna
o ślazowiec pensylwański
o topola
o miskant
Charakterystyka najważniejszych
gatunków roślin uprawianych na
cele paliwowe:
o rzepak
o kukurydza
o ziemniaki
Zasady uprawy wybranych roślin na
cele energetyczne.






wyjaśnić definicję rośliny energetycznej,
scharakteryzować wieloletnie i jednoroczne
rośliny energetyczne,
dokonać podziału roślin energetycznych ze
względu na przeznaczenie,
określić cechy roślin energetycznych,
rozpoznać charakteryzowane rośliny
energetyczne,
określić zasady uprawy poszczególnych roślin
na cele energetyczne:
o scharakteryzować warunki klimatycznoglebowe dla poszczególnych gatunków
roślin energetycznych,
o zaplanować uprawę roli,
o dobrać odpowiedni termin i technikę
siewu/ sadzenia,
o zaproponować zabiegi pielęgnacyjne,
o wybrać odpowiednią technikę zbioru dla
charakteryzowanych roślin,
„Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Programu Leonardo da Vinci”
8

Technologia uprawy innych roślin
rolniczych na cele energetyczne:
o zboża
o buraki cukrowe
o rzepik, słonecznik
o len
o soja
o trawy
o gorczyca





scharakteryzować warunki klimatycznoglebowe dla poszczególnych gatunków roślin,
zaplanować uprawę roli,
dobrać termin i technikę siewu/ sadzenia,
zaproponować zabiegi pielęgnacyjne,
ustalić technikę zbioru dla
charakteryzowanych roślin.
III. OPŁACALNOŚĆ UPRAWY ROŚLIN NA CELE ENERGETYCZNE



Koszty uprawy.
Opłacalność uprawy roślin na cele
energetyczne.
Warunki podejmowania decyzji
produkcyjnych związanych z uprawą
roślin na cele energetyczne.





IV.





Sporządzić kalkulację kosztów uprawy
plantacji określonej rośliny na cele
energetyczne,
przeanalizować koszty zakładania plantacji na
przykładzie wybranej rośliny,
wykonać kalkulację opłacalności produkcji
biomasy na przykładzie uprawy określonej
rośliny,
porównać opłacalność produkcji biomasy
z różnych roślin energetycznych,
dobrać opłacalny ekonomicznie kierunek
produkcji roślin energetycznych do warunków
gospodarstwa.
SPOSOBY WYKORZYSTANIA BIOPALIW
Klasyfikacja biopaliw.
Charakterystyka nośników energii
dla poszczególnych rodzajów
biopaliw.
Wykorzystanie biopaliw stałych.
Wykorzystanie biopaliw płynnych.
Wykorzystanie biopaliw gazowych.










dokonać podziału biopaliw ze względu na stan
skupienia,
rozróżnić biopaliwa: stałe, ciekłe i gazowe,
sklasyfikować biopaliwa ze względu na źródło
pochodzenia,
określić przykłady biopaliw z uwzględnieniem
źródła pochodzenia,
określić rodzaje nośników energii dla
poszczególnych rodzajów biopaliw,
zdefiniować różne rodzaje paliw pochodzenia
organicznego,
rozpoznać rodzaje biokomponentów,
zinterpretować definicje poszczególnych
nośników energii: biogaz, bioetanol, biodiesel,
scharakteryzować zastosowanie nośników
energii,
określić gospodarcze i ekologiczne korzyści
z produkcji biopaliw,
„Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Programu Leonardo da Vinci”
9


zidentyfikować ograniczenia i zagrożenia
związane z produkcją biopaliw,
ocenić możliwości zastosowania biodiesla do
napędu nowoczesnych silników.
V. TECHNOLOGIE PRODUKCJI ENERGII Z BIOPALIW




Technologie wykorzystania biomasy
w procesach:
o
spalania,
o
gazyfikacji,
o
pirolizy,
o
kogeneracji,
o
ekstrakcji,
o
biochemicznych,

fermentacji
alkoholowej,

estryfikacji,

fermentacji
metanowej.
Technologia produkcji biogazu.
Technologia produkcji biodiesla.
Technologia produkcji bioetanolu.

















określić rodzaje procesów wytwarzania energii
z biomasy,
zidentyfikować fazy procesu spalania,
scharakteryzować przebieg procesu spalania,
dobrać kotły/piece do rodzaju spalanej
biomasy,
scharakteryzować przebieg procesu
gazyfikacji,
scharakteryzować przebieg procesu pirolizy,
scharakteryzować przebieg procesu
kogeneracji,
scharakteryzować przebieg procesu ekstrakcji,
określić rodzaje procesów biochemicznych,
wyjaśnić proces fermentacji alkoholowej,
wyjaśnić proces estryfikacji,
wyjaśnić proces fermentacji metanowej,
określić produkty finalne powstające
w procesach wytwarzania energii z biomasy,
wyjaśnić zasadę funkcjonowania biogazowi,
określić warunki powstawania biogazu,
scharakteryzować proces powstawania
biodiesela,
scharakteryzować proces powstawania
bioetanolu,
VI. MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ENERGII POCHODZĄCEJ Z INNYCH ODNAWIALNYCH
ŹRÓDEŁ






Energia wody i hydroenergetyka.
Energia wnętrza Ziemi i geotermia.
Energia wiatru i aeroenergetyka.
Energia Słońca i helioenergetyka.
Ekonomika korzystania z energii
pochodzącej ze źródeł
odnawialnych.
Doradztwo i wsparcie rozwoju
energetyki wykorzystującej źródła
odnawialne.







scharakteryzować inne niż biopaliwa
odnawialne źródła pozyskiwania energii,
zinterpretować pojęcie hydroenergetyki,
określić znaczenie gospodarcze energii wody,
scharakteryzować poszczególne rodzaje
elektrowni wodnych,
scharakteryzować działanie elektrowni
wodnej,
określić wady i zalety hydroenergetyki,
zdefiniować pojęcie energii geotermicznej,
„Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Programu Leonardo da Vinci”
10















scharakteryzować źródła energii geotermalnej,
określić znaczenie wykorzystania energii
pochodzącej z wnętrza ziemi w gospodarce,
scharakteryzować działanie pompy ciepła na
przykładzie pompy tłokowej,
ustalić słabe i mocne strony geotermii,
zdefiniować pojecie energii wiatrowej,
określić znaczenie gospodarcze
aeroenergetyki,
scharakteryzować zasady działania siłowni
wiatrowej,
określić szanse i zagrożenia jakie niesie rozwój
elektrowni wiatrowych,
zinterpretować pojęcie helioenergetyki,
określić znaczenie gospodarcze energii słońca,
wyjaśnić istotę działania kolektorów
słonecznych,
określić korzyści pozyskiwania energii
słonecznej,
określić korzystne warunki lokalizacji
elektrowni korzystających ze źródeł
odnawialnych na terenie kraju,
porównać efektywność ekonomiczną energii,
pozyskiwanej z różnych źródeł,
skorzystać ze źródeł doradczo-finansowych
przy planowaniu inwestycji energetycznych.
VII. POLITYKA ENERGETYCZNA POLSKI I UNII EUROPEJSKIEJ A ROZWÓJ ENERGETYKI
KORZYSTAJĄCEJ ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH






Zasoby energii odnawialnej w
Polsce.
Możliwości uprawy roślin na cele
energetyczne w Polsce.
Produkcja biopaliw w Polsce.
Produkcja biopaliw w Unii
Europejskiej.
Charakterystyka zakładów
produkujących energię
wykorzystujących źródła
odnawialne.
Znaczenie gospodarcze energii
pozyskiwanej ze źródeł
odnawialnych w Polsce i UE.





określić możliwości uprawy roślin
energetycznych,
scharakteryzować na podstawie map
tematycznych i innych źródeł informacji:
o zasoby wód geotermalnych,
o obszary dużych różnic spadku wód,
o obszary o warunkach korzystnych dla
rozwoju aeroenergetyki,
o możliwości rozwoju energetyki
solarnej,
określić stan produkcji biopaliw w Polsce,
ustalić kraje UE, w których produkcja biopaliw
jest najbardziej rozwinięta,
określić udział poszczególnych źródeł energii
odnawialnej w gospodarce energetycznej
Polski i Unii Europejskiej,
„Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Programu Leonardo da Vinci”
11








Bezpieczeństwo energetyczne kraju.
Podstawy prawne rozwoju
energetyki korzystającej ze źródeł
odnawialnych, w tym energii
biomasy.
Programy strategiczne a rozwój
energetyki korzystającej ze źródeł
odnawialnych.
Programy wspierające rozwój
energetyki korzystającej ze źródeł
odnawialnych.
Finansowanie i doradztwo
technologiczne w rozwoju
energetyki korzystającej ze źródeł
odnawialnych.





scharakteryzować problemy zakładów
produkujących biopaliwa,
ocenić zakłady produkujące biopaliwa,
stosując kryterium ekonomiczne i ekologiczne,
ocenić znaczenie zakładów produkujących
energię wykorzystujące różne źródła,
określić warunki bezpieczeństwa
energetycznego kraju,
określić i wyszukać źródła prawa decydujące
o rozwoju energetyki korzystającej ze źródeł
odnawialnych,
odszukać zapisy w krajowych i europejskich
programowych dokumentach strategicznych
określające kierunki rozwoju energetyki
w oparciu o źródła odnawialne,
zidentyfikować programy i projekty
wspierające rozwój inwestycji produkujących
energię ze źródeł odnawialnych,
opracować zestaw problemów i pytań w celu
skorzystania z usług instytucji wspierających
finansowo lub z doradztwa technologicznego.
„Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Programu Leonardo da Vinci”
12
4. Wskazówki metodyczne dotyczące realizacji programu
1.
Znaczenie gospodarcze produkcji biopaliw
Ten dział powinien być przeznaczony przede wszystkim na poznanie istoty
wykorzystywania biopaliw i energii pochodzącej z odnawialnych źródeł. Metody
zastosowane w aranżacji sytuacji dydaktycznych na zajęciach powinny sprzyjać analizowaniu
danych, porównywaniu, właściwym rozumieniu pojęć i mechanizmów oraz wnioskowaniu.
Metody, które powinny być zastosowane to metaplan, dyskusja, analiza przypadku. Dla
atrakcyjnego opanowania zestawu pojęć i definicji można wykorzystać grę dydaktyczną.
2.
Rośliny energetyczne – charakterystyka i technologie produkcji
Najodpowiedniejsze metody pracy w tym dziale to metoda projektów i metoda tekstu
przewodniego. Ze względu na duży zakres tematyczny dotyczący charakterystyki
uprawianych roślin energetycznych uzasadnione jest zaktywizowanie uczniów poprzez
zaproponowanie im opracowania charakterystyki i technologii produkcji wybranej rośliny
energetycznej, aby na jej przykładzie poznać uwarunkowania towarzyszące takiemu
działaniu. Zatem cele kształcenia w zakresie umiejętności będą kształtowane w pracy
grupowej, na wybranym przykładzie rośliny energetycznej, a cele poznawcze, podczas
prezentacji poszczególnych projektów. Zarówno w pracy grupowej, jak i inicjującej projekty
oraz podczas prezentacji będą kształtowane i prezentowane pożądane postawy.
3.
Opłacalność uprawy roślin na cele energetyczne
Na realizację tego działu przeznaczono mało godzin. Jednak umiejętności, które
powinny być tu ukształtowane mają duże znaczenie. Odpowiednie będą tutaj metody
analityczne i ćwiczenia. Konieczne będzie korzystanie z różnych źródeł informacji, analiza
i ocena tych informacji i ich porównywanie. Na tej podstawie możliwe będzie można
podejmować optymalne i odpowiedzialne decyzje.
4.
Sposoby wykorzystania biopaliw
W tym dziale należy opanować dość pokaźną ilość nowej wiedzy. Połączyć tę wiedzę
z umiejętnościami ekologicznymi, chemicznymi i fizycznymi. Wskazać perspektywy związane
z ewolucją technologii w energetyce. Dobrą strategią aktywizującą uczniów będzie
zastosowanie metody tekstu przewodniego. Dzięki temu uczniowie w zorganizowany sposób
zgromadzą niezbędne informacje i opracują je kontekstowo. Pomocne również będzie
zastosowanie metod porządkujących informacje, takich jak mapa mentalna, labirynt
podejmowania decyzji, itp. Dla utrwalenia klasyfikacji biopaliw warto zadbać o właściwą
wizualizację.
5.
Technologie produkcji energii z biopaliw
Technologie związane z produkcją energii z biopaliw wymuszają zastosowanie takich
metod i technik nauczania, które sprzyjają projektowaniu, logice myślenia, podejmowaniu
decyzji i tworzeniu algorytmów postępowania. Wskazane będzie stosowanie bogatego
materiału poglądowego w postaci folderów plansz, fotografii, czy filmów. W grupach
o wyższym stopniu samodzielności można zastosować metodę projektów. Uczniowie mniej
samodzielni powinni być prowadzeni przez nauczyciela w dyskusji przeplatanej ćwiczeniami.
6.
Możliwości wykorzystania energii pochodzącej z innych odnawialnych źródeł
„Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Programu Leonardo da Vinci”
13
Ze względu na konieczność analizy kilku kierunków wykorzystania energii i mały
przydział godzin na opanowanie celów umieszczonych w dziale, najlepszą metodą na
zgromadzenie i zaprezentowanie potrzebnych informacji jest metoda projektów. Należy tak
zmotywować uczniów pracujących w grupach projektowych, aby opracowali i w atrakcyjny,
wizualizowany sposób zaprezentowali wykorzystanie energii ze wskazanego źródła. Projekty
powinny być silnie ustrukturyzowane, a także integrować wiedzę z różnych dziedzin
(przedmiotów nauczania).
7.
Polityka energetyczna Polski i Unii Europejskiej a rozwój energetyki korzystającej ze
źródeł odnawialnych
W tym dziale należy zadbać o zastosowanie metod analitycznych sprzyjających pracy
z dokumentem programowym, rocznikiem statystycznym, aktem prawnym, mapą, itp. Praca
ta musi być odpowiednio zorganizowana, tzn. konieczne będzie opracowanie kart pracy dla
uczniów, które będą zawierały instrukcje wykonania ćwiczeń i polecenia ćwiczeniowe.
Uwagi dotyczące kształcenia kursowego
Jeżeli program będzie wykorzystywany do organizowania kształcenia kursowego to
zmieni się podejście do zastosowanych metod. Osoby dorosłe trudniej zmotywować do
aktywności. Należy tak zaplanować zajęcia, aby umożliwić najlepsze wykorzystanie
wykładów. Podczas ich wygłaszania należy stosować prezentacje multimedialne, pokazywać
fragmenty filmów, demonstrować naturalne okazy, analizować schematy poglądowe. Taki
sposób prezentacji treści pozwoli na komunikowanie się z odbiorcami z wykorzystaniem
różnych kanałów sensorycznych, co wpływa na podwyższenie skuteczności edukacji
i zwiększenie stopnia zapamiętywania przekazywanych informacji.
„Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Programu Leonardo da Vinci”
14
5. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia
Podczas realizacji zajęć w edukacji szkolnej, należy oceniać zgodnie z przyjętymi
w szkole przedmiotowym systemem oceniania dla przedmiotów zawodowych. Warunkiem
koniecznym jest poinformowanie uczniów o wymaganiach programowych. Wymagania te
można opracować, wykorzystując zaproponowane cele szczegółowe. Staną się one
wymaganiem programowym, jeżeli zostaną wzbogacone o kryterium wykonalności.
Do tak skonstruowanych wymagań wskazane jest zaprojektowanie kilku narzędzi
pomiaru dydaktycznego w postaci testów sprawdzających wiedzę i umiejętności. Aby
skutecznie sprawdzić poziom opanowanych umiejętności, w projektowanych zadaniach
należy zastosować jako materiał do wnioskowania i podejmowania decyzji tabele, fotografie,
schematy, itp.
Ocenianie kształtujące oparte będzie o zaprojektowane ocenianie projektów
edukacyjnych i wiele zestawów pojedynczych zadań sprawdzających poszczególne
umiejętności. Podczas prowadzonej ewaluacji wskazane jest wykorzystywanie list
kontrolnych do prowadzenia samooceny przez uczniów.
Uwagi dotyczące kształcenia kursowego
W czasie trwania kursu proponuje się dla każdego z uczestników listę kontrolną
opanowanej wiedzy i umiejętności, która pozwoli kierunkowo monitorować postępy w tym
zakresie.
Na podsumowanie, w tym typie kształcenia, możliwe jest zorganizowanie pisemnego
egzaminu końcowego sprawdzającego opanowaną wiedzę i umiejętności.
„Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Programu Leonardo da Vinci”
15
6. Literatura
1.
Alternatywne kierunki produkcji roślinnej. Materiały szkoleniowe. Opolski Ośrodek
Doradztwa Rolniczego, 2007
2.
Bujoczek K.: Z pola do żarówki. Top Agrar Polska, Polskie Wydawnictwo Rolnicze,
01/2009
3.
Dach J.: Niewyczerpywalne źródło energii. Top Agrar Polska, Polskie Wydawnictwo
Rolnicze, 11/2008
4.
Fotyma M., Kryński K., Kuś J.: Technologie produkcji roślinnej. Wydawnictwo Hortpress,
Warszawa 2006
5.
Gołebiowski S., Janowicz L.: Kolektory słoneczne. Kujawsko-Pomorski Ośrodek
Doradztwa Rolniczego w Minikowie, 2008
6.
Grzybek A., Tomiczek A., Umeda J.: Biomasa szansą dla kraju – jak ją wykorzystać? –
Wokół energetyki, 4/2004
7.
Janowicz L.: Biogaz rolniczy. Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego,
Minikowo 2008
8.
Jasińska Z., Kotecki A. (red.): Szczegółowa uprawa roślin. Tom I i II. Wydanie II
poprawione i uzupełnione. Wydawnictwo Akademii Rolniczej we Wrocławiu, Wrocław
2003
9.
Kłosowski R.: Alternatywne kierunki produkcji rolniczej – wierzba. Kujawsko-Pomorski
Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie, 2007
10. Materiały konferencyjne. 3 Regionalne Forum Energetyki Odnawialnej. KujawskoPomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie, 2007
11. Matyka M.: Koszty założenia plantacji roślin uprawnych na cele energetyczne.
Zagadnienia Doradztwa Rolniczego, 2/2008
12. Monitor Polski 05.53.731. Raport określający cele w zakresie wokół energii elektrycznej
wytworzonej w odnawialnych źródłach energii w Polsce w latach 2005-2014
13. Ochmańska M., Jaroszewski J.: Rodzaje biomasy i możliwości jej wykorzystania.
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie, 2006
14. Szeptycki A.: Inżynieria Rolnicza 7(95)/2007. Instytut Budownictwa, Melioracji
i Elektryfikacji Rolnictwa w Warszawie, 2007
15. Ustawa o biokomponentach i biopaliwach z dnia 25 sierpnia 2006, z późniejszymi
zmianami
„Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Programu Leonardo da Vinci”
16
16.
www.agroenergetyka.p
17.
www.biomasa.org/
18.
www.biowat.pl/rosliny_energetyczne.php
19.
www.ekoenergia.pl
20.
www.gigawat.net.pl/article/view/668
21.
www.kpodr.pl/roslinna/inne/energia_z_pola.php
22.
www.kpodr.pl/roslinna/inne/miskant_olbrzymi_odnawialne_zrodlo_energii.php
23.
www.kpodr.pl/srodowisko/inne/biogaz.php
24.
www.kpodr.pl/srodowisko/inne/cieplo_z_roslin.php
„Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej z Programu Leonardo da Vinci”
17