Zagadnienia do kolokwium

ZAGADNIENIA DO KOLOKWIA
Obowiązuje ten sam materiał, co na sprawdzian wejściowy oraz (szczegółowo) wymienione niżej
zagadnienia. W trakcie kolokwium dopuszczalne jest posługiwanie się skrótami nazw, jeśli zostaną
one wyjaśnione. Schematy i rysunki są dopuszczalne tylko wtedy, gdy są wystarczająco jasno opisane.
Temat 1-9:
Potencjał spoczynkowy, potencjał czynnościowy, przewodnictwo nerwowe

Definicja potencjału spoczynkowego, jego geneza.

Rodzaje transportu błonowego: definicja transportu biernego i jego przykłady; definicja
transportu czynnego; mechanizm działania pompy sodowo-potasowej.

Rozkład stężeń jonów uczestniczących w genezie potencjału spoczynkowego we wnętrzu komórki
i w środowisku zewnątrzkomórkowym. Przyczyny takiego rozkładu stężeń.

Wpływ środowiska zewnątrzkomórkowego na genezę potencjału spoczynkowego: wpływ
temperatury na wartość spoczynkowego potencjału błonowego (obniżenie temperatury wyjaśnienie przyczyn zmiany potencjału spoczynkowego; podwyższenie temperatury wyjaśnienie przyczyn zmiany potencjału spoczynkowego).

Wpływ stężenia jonów potasu w środowisku zewnątrzkomórkowym na wartość spoczynkowego
potencjału błonowego (obniżenie i podwyższenie stężenia K+- wyjaśnienie przyczyn zmiany
potencjału spoczynkowego)

Definicja potencjału równowagi dla jonu. Wzór na obliczenie wartości potencjału równowagi dla
jonów K+, Na+, Cl-.

Opis stosowanej na ćwiczeniach metody rejestracji potencjału błonowego.

Definicja refrakcji bezwzględnej i względnej. Związek między okresem refrakcji a częstotliwością
pojawiania się potencjałów czynnościowych w aksonie.

Sumowanie w czasie i w przestrzeni. Opis i przykłady tych zjawisk.

Czynniki wpływające na prędkość rozprzestrzeniania się potencjału czynnościowego; znaczenie
mielinizacji (obecności osłonki mielinowej) neuronu.

Przewodzenie ciągłe i skokowe impulsów w układzie nerwowym.

Sposób zablokowania przewodzenia potencjałów czynnościowych w neuronie: wyjaśnienie
wpływu alkoholu i eteru na przewodnictwo nerwowe

Pojęcia: pobudliwość, pobudzenie, hamowanie

Zmiany potencjału błonowego: depolaryzacja: przyczyny, podłoże jonowe, przykłady;
postsynaptyczny potencjał pobudzający; synapsa pobudzająca, transmitery (mediatory)
pobudzające.

Hiperpolaryzacja: przyczyny, podłoże jonowe, przykłady; postsynaptyczny potencjał hamujący;
synapsa hamująca, transmitery (mediatory) hamujące.

Opis potencjału czynnościowego (iglicowego): fazy – depolaryzacja, repolaryzacja;
podepolaryzacyjny potencjał następczy, hiperpolaryzacyjny potencjał następczy.

Zmiany przepuszczalności błony komórkowej podczas potencjału czynnościowego.

Zmiany przepuszczalności błony komórkowej w fazie depolaryzacji i repolaryzacji potencjału
czynnościowego.

Najważniejsze cechy charakterystyczne potencjału czynnościowego.

Różnice pomiędzy potencjałem czynnościowym rejestrowanym na błonie aksonu komórki
nerwowej a potencjałem postsynaptycznym.

Zmiany potencjału błonowego po zastosowaniu bodźca podprogowego, wyjaśnienie pojęć:
odpowiedź elektrotoniczna, odpowiedź lokalna.

Zmiany potencjału błonowego po zastosowaniu bodźca: podprogowego; progowego i
nadprogowego: wyjaśnienie różnic pomiędzy odpowiedzią lokalną a potencjałem czynnościowym
(iglicowym).

Sposoby uzyskiwania potencjału czynnościowego: zastosowanie bodźca podprogowego:
sumowanie w czasie, sumowanie w przestrzeni; zastosowanie bodźca progowego i
nadprogowego; wpływ siły działającego bodźca na charakter odpowiedzi.

Zmiany potencjału błonowego po zastosowaniu bodźca nadprogowego w okresie refrakcji
bezwzględnej. Przyczyny braku potencjału czynnościowego.
Tematy 10-12:
Skurcze mięśnia brzuchatego łydki żaby. Zmęczenie mięśni ręki człowieka

Białka biorące udział w skurczu mięśnia.

Ślizgowy mechanizm skurczu mięśnia.

Definicja sprzężenia elektromechanicznego.

Opis zjawisk prowadzących do pobudzenia komórki mięśniowej do skurczu.

Elementy strukturalne komórki mięśniowej, które uczestniczą w jej pobudzeniu.

Regulacja siły mięśni. Czynniki mające wpływ na siłę mięśni.

Funkcja jonów wapnia i ATP w skurczu mięśnia.

Zmęczenie mięśnia: objawy, przyczyny, znaczenie.

Czynność bioelektryczna mięśni. Opis zjawiska powstawania bioprądów. Interpretacja zapisu
EMG (zależność od intensywności wysiłku mięśniowego, pojęcie jednostki motorycznej,
rekrutacja jednostek motorycznych).
Tematy 13-20:
Odruchy

Definicje: odruch, odruch bezwarunkowy, odruch warunkowy, łuk odruchowy, czas latencji
odruchu, odruch własny rdzenia i odruch własny mięśnia, skrzyżowany odruch prostowania,
odruch monosynaptyczny, odruch polisynaptyczny.

Opis poszczególnych elementów łuku odruchowego (receptor, droga dośrodkowa, ośrodek,
droga odśrodkowa, efektor).
Odruchy obronne: znaczenie, mechanizm, łuk odruchowy – przebieg impulsu nerwowego.







Odruch na rozciąganie: znaczenie, mechanizm, łuk odruchowy – przebieg impulsu nerwowego,
budowa i funkcja receptora wrażliwego na rozciąganie, samoregulacja napięcia mięśniowego pętla rdzeniowo-mięśniowa (czynność motoneuronów alfa i gamma).
Regulacja szerokości źrenic pod wpływem światła – odruch na światło (znaczenie, mechanizm).
Odruch na bliskość (znaczenie, mechanizm).
Oczopląs (znaczenie i mechanizm): samoistny, wywołany (podczas obrotowy, poobrotowy,
cieplny).
Hamowanie odruchów: ośrodkowe – przykłady, rola tworu siatkowatego zstępującego w
regulacji odruchów; obwodowe – przykłady.
Wpływ częstotliwości bodźcowania i siły bodźca na reakcję łuku odruchowego, mechanizm tej
reakcji.
Tematy 35-38:
Automatyzm serca i EKG

Budowa i funkcja mięśnia sercowego – zjawiska elektryczne i mechaniczne: pojęcie syncytium
fizjologicznego; strukturalne podłoże rozprzestrzeniania się pobudzenia w mięśniu sercowym:
budowa i funkcja wstawek; potencjał spoczynkowy kardiocytów: rola transportu biernego i
aktywnego jonów.

Automatyzm serca: dowody na istnienie automatyzmu serca.

Najważniejsze elementy układu przewodzącego serca: charakterystyczne cechy komórek układu
przewodzącego serca; prądy jonowe warunkujące czynność spontaniczną; układ przewodzący
jako rozrusznik dla potencjałów czynnościowych mięśnia sercowego.

Przewiązki Stanniusa.

Nerwowa i humoralna modulacja czynności serca: wpływ acetylocholiny, noradrenaliny,
adrenaliny, substancji blokujących receptory błonowe – atropiny, propranololu.

Wpływ zewnątrzkomórkowego stężenia jonów, temperatury – wyjaśnienie mechanizmu.

Badanie czynności bioelektrycznej serca: odprowadzenia EKG: dwubiegunowe kończynowe,
jednobiegunowe kończynowe, jednobiegunowe przedsercowe – zasada działania, rozmieszczenie
elektrod; elementy zapisu EKG: załamki, odcinki, odstępy: ich opis, zjawiska bioelektryczne w
sercu, które im odpowiadają; interpretacja kardiogramu, kryteria prawidłowości zapisu EKG.
Tematy 21, 39-41:
Baroreceptory i krążenie

Czynniki wpływające na wartość ciśnienia tętniczego krwi.

Rola układu współczulnego i przywspółczulnego w regulacji ciśnienia tętniczego krwi.

Procesy zachodzące podczas próby ortostatycznej i klinoortostatycznej.

Wpływ zatrzymania oddechu na częstotliwość pracy serca – mechanizm i znaczenie tego procesu.

Wpływ siły grawitacji na układ krążenia

Łuk odruchowy w odruchu z baroreceptorów (podłoże strukturalne); rola odruchu z
baroreceptorów

Fala tętna i prędkość jej rozchodzenia się.

Regulacja oporu naczyniowego.
Tematy 42-43:
Hormony

Hormony podwzgórzowe i ich rola.

Hormony przysadki (części nerwowej, pośredniej i gruczołowej) i ich rola.

Anatomiczne połączenie podwzgórza z przysadką.

Mechanizm działania hormonów podwzgórzowych na komórki przysadki, rola jonów wapnia.

Synteza, uwalnianie i działanie wazopresyny i oksytocyny.

Hormony wydzielane przez gruczoły zależne od przysadki.

Drogi działania hormonów (znajomość przykładów).

Kontrola wydzielania hormonów (rodzaje, przykłady).

Mechanizm zmian zabarwienia skóry płazów pod wpływem światła.

Wewnątrzkomórkowe mechanizmy uwalniania hormonów (rola wtórnych przekaźników).

Hormonalna regulacja wydzielania hormonów gruczołów zależnych od przysadki (mechanizm
sprzężeń zwrotnych).

Unerwienie trzustki, wpływ układu autonomicznego na czynność wewnątrzwydzielniczą trzustki
(część współczulna i przywspółczulna, receptory α– i β–adrenergiczne).

Fizjologiczna rola glukagonu, procesy nasilane i hamowane przez glukagon.

Transport glukozy (rola insuliny).

Fizjologiczna rola insuliny, procesy nasilane i hamowane przez insulinę z rozróżnieniem skutków
szybkich, pośrednich i opóźnionych.

Receptor insuliny, przebieg procesów wewnątrzkomórkowych zachodzących po połączeniu
insuliny z receptorem, prowadzących do zmiany stanu czynnościowego komórki.

Czynniki pobudzające i hamujące wydzielanie insuliny i glukagonu.
Tematy 49-52:
Trawienie

Budowa anatomiczna i funkcja: cztery warstwy ściany przewodu pokarmowego od wewnątrz do
zewnątrz; ukrwienie; unerwienie (główne sploty nerwowe: podwójne zewnętrzne unerwienie z
układu autonomicznego, neurotransmitery trzewnego układu nerwowego, unerwienie trzewnych
naczyń krwionośnych).

Perystaltyka (wpływ układu nerwowego na perystaltykę, mechanizm działania)

Hormony żołądkowo-jelitowe: podział hormonów ze względu na budowę chemiczną; gastryna:
podstawowe funkcje fizjologiczne, regulacja wytwarzania i wydzielania; cholecystokininopankreozymina (CCK-PZ) lub (CCK): podstawowe funkcje fizjologiczne, regulacja wytwarzania i
wydzielania; sekretyna: podstawowe funkcje fizjologiczne, regulacja wytwarzania i wydzielania;
peptyd hamujący czynność żołądka (GIP): podstawowe funkcje fizjologiczne, regulacja
wytwarzania i wydzielania; inne hormony: VIP wazoaktywny peptyd jelitowy, Peptyd YY, grelina,
motylina, somatostatyna.

Odcinki przewodu pokarmowego i ich funkcja: jama ustna i przełyk (żucie; wydzielanie śliny; skład
śliny: alfa-amylaza ślinowa, lipaza językowa, mucyny; funkcja śliny; połykanie); żołądek
(wydzielanie żołądkowe: sok żołądkowy, kwas solny, enzymy żołądkowe; motoryka żołądka),
jelito cienkie (anatomia: kosmki jelitowe, rąbek prążkowany, enterocyty; enzymy jelitowe;
motoryka jelita: skurcze perystaltyczne; wchłanianie); jelito grube (anatomia, motoryka, bakterie
jelitowe).

Budowa i funkcja trzustki: czynność egzokrynna - sok trzustkowy.

Budowa i funkcja wątroby: czynność wydzielnicza - żółć (funkcja).

Trawienie i wchłanianie białek, tłuszczów, węglowodanów.

Optimum pH i działanie enzymów trawiennych: pepsyny, podpuszczki, alfa-amylazy (gdzie jeszcze
występuje?)
Tematy 22-25:
Czucie

Czucie dotyku, smaku, temperatury.

Podstawowe cechy i etapy działania receptorów.

Recepcja z punktu widzenia zwierzęcia w ocenie środowiska.

Różne typy podziałów receptorów czuciowych.

Recepcja i percepcja bodźców.

Pola recepcyjne I-rzędowych receptorów czuciowych.

Hamowanie oboczne.

Mechanorecepcja u kręgowców – receptory skórne.

Drogi aferentne i ośrodki czucia z mechanoreceptorów somatosensorycznych.

Przetworzenie w mechanoreceptorach.

Smak u bezkręgowców i kręgowców.

Kubki smakowe.

Drogi dośrodkowe receptorów smakowych (kręgowce).

Podstawowe funkcje chemorecepcji.

Przetworzenie w chemoreceptorach smakowych.

Aliestezja.
Tematy 26-34:
Zmysły

Oko - część dioptryczna i receptoryczna (funkcje).

Wady związane z optyką oka.

Akomodacja.

Astygmatyzm.

Rozdzielczość siatkówki (ostrość wzroku).

Fotoreceptory (również rozmieszczenie pręcików i czopków).

Światło i widzenie barw (w tym również zaburzenia).

Części siatkówki.

Plamka żółta i plamka ślepa.

Ucho ssaka (budowa, części towarzyszące, część receptoryczna).

Podstawy fizyczne słuchu (typy przewodnictwa fali akustycznej).

Metody diagnostyczne wad słuchu (próba Rinnego i próba Webera).

Ostrość słuchu, adaptacja, kierunkowość słyszenia.
Tematy 44-46:
Oddychanie














Etapy oddychania zewnętrznego.
Transport i dyfuzja gazów oddechowych.
Procentowa zawartość gazów oddechowych w powietrzu atmosferycznym i pęcherzykowym.
Surfaktant i jego rola.
Drogi oddechowe (budowa i rola w oddychaniu).
Przestrzeń martwa anatomiczna i fizjologiczna (budowa, znaczenie).
Mięśnie oddechowe.
Wentylacja płuc, udział mięśni oddechowych, zmiany ciśnienia.
Pojemności i objętości wchodzące w skład całkowitej pojemności płuc (umiejętność definiowania
poszczególnych objętości i pojemności).
Lokalizacja i działanie ośrodka oddechowego i pneumotaksycznego.
Rytmiczność oddychania (na czym polega, czynniki modulujące rytm oddechowy).
Regulacja oddychania (w tym: kontrola dowolna i automatyczna).
Receptory zaangażowane w regulację rytmu oddechowego.
Wykorzystanie spirometru do badań pojemności płuc (znajomość praktycznego wykorzystania
spirometru).
Tematy 47-48:
Metabolizm i RQ

Metody pomiaru szybkości (tempa) metabolizmu.

Czynniki wpływające na tempo metabolizmu; znaczenie stężenia tlenu.

Metabolizm standardowy (podstawowy) i względny (właściwy).

Zależność: MR  mb0,75 (MR – tempo metabolizmu, mb – masa ciała).

Powierzchnia względna, strefa termoneutralna, dolna i górna temperatura krytyczna, granice
termoregulacji, normo-, hipo- i hipertermia (znajomość definicji).

Wpływ temperatury otoczenia na tempo metabolizmu i temperaturę ciała zwierząt
stałocieplnych i zmiennocieplnych.

Mechanizmy obrony przed zimnem i przegrzaniem (behawioralne i fizjologiczne).

Równowaga termiczna organizmu.

Drogi wymiany ciepła między organizmem a otoczeniem (rodzaje, podstawy fizyczne).

Izolacja ciała (tłuszcz a futro).

Temperatura ciała u stało-, zmienno, i przemienno cieplnych.

Reguła Q10 (Arrheniusa-Van’t Hoffa).

Możliwości regulacji temperatury ciała u zmiennocieplnych (behawioralne i fizjologiczne).

Współczynnik oddechowy RQ, wartości standardowe i wykraczające poza zakres 0.7-1.0.