brazelton - Poradnia Psychologiczno

ZROZUMIEĆ NIEZWYKŁY JĘZYK NOWORODKA
Noworodki i niemowlęta w pierwszych miesiącach życia nie są tak
„niewymowne”, jak zwykło się o nich myśleć. Swoim zachowaniem informują nas o
nastroju i potrzebach. Obserwując zachowania dzieci dowiadujemy się jaki jest ich
stan psychofizyczny i ogólna kondycja.
Badaniami nad zachowaniami noworodków zajmuje się pediatra, T.B. Brazelton
ze Stanów Zjednoczonych, doktor nauk medycznych, wykładowca Harward Medical
School i założyciel oddziału rozwoju dziecka w Childern’s Hospital w Bostonie.
Opracował on Skalę Oceny Zachowania Noworodka (NBAS), zwaną Skalą
Brazeltona, która oparta jest na założeniach, że noworodek od chwili urodzenia, choć
wydaje się słaby, posiada zdolność zorganizowania swych zachowań w zależności
od siły, rodzaju i natężenia docierających do niego bodźców. Dzięki temu potrafi on
również „odcinać” się od nieprzyjemnych lub nadmiernych wrażeń, np.; zapadając w
sen, płacząc lub odwracając wzrok.
Tak małe dzieci nie tylko reagują i odpowiadają na sygnały wokół nich, ale
również podejmują inicjatywę by kontrolować środowisko, w którym żyją i osiągać
pożądane zachowania dorosłych w celu zabezpieczenia swoich potrzeb. To co
najczęściej odczytują rodzice - to zróżnicowany płacz, ale w repertuarze zachowań
noworodka i niemowlęcia jest znacznie więcej zachowań zaobserwowanych i
opisanych przez Brazeltona.
Skala NBAS obejmuje 28 pozycji, które są behawioralnymi wskaźnikami
świadczącymi o fizycznej i psychicznej kondycji dziecka. Zachowania noworodka
powinny zostać zaobserwowane w 6 stanach czuwania (głęboki sen, lekki sen,
senność, czuwanie, marudzenie, płacz), to, w jaki sposób dziecko osiąga kontrolę
swoich reakcji na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne, odzwierciedla potencjalne
możliwości przyszłej organizacji jego zachowań oraz wskazuje na warunki w jakich
będzie przebiegał rozwój poznawczy.
Bardzo małe dziecko (Skalą Brazeltona ocenia się dzieci do 8 tygodnia życia,
wcześniaki nieco dłużej) zachowaniem pokazuje swoim rodzicom, jaka ilość
stymulacji jest dla niego optymalna, kiedy jest jej nadmiar a kiedy niedosyt.
Pamiętajmy przy tym, że dla tak małych dzieci stymulacją jest dosłownie wszystko to,
co dzieje się wokół niego i bezpośrednio z nim.
Dodatkowo ważną informacją jest to, że bodźce z całego dnia sumują się
(nakładają się na siebie) i obciążają tym samym dojrzewający układ nerwowy.
Oznacza to, że na pozór mało aktywne noworodki w ciągu doby wykonują ogromnie
dużo pracy związanej z odbieraniem, analizą i przetwarzaniem bodźców oraz
„obliczaniem” zysków i strat dla organizmu jako całości, ponieważ wiąże się to z
ogromnym wydatkiem energetycznym.
Bywa tak, że bodźce uznawane przez nas za łagodne, tak mocno obciążają
układ nerwowy dziecka, że chcąc się od nich uwolnić, na przykład, niemowlę płacze
lub zapada w sen. Swoim zachowaniem malutkie dziecko pokazuje nam kiedy jest
zmęczone, znudzone, przestraszone, jaka stymulacja i kiedy staje się zbyt uciążliwa,
czego nie lubi a co sprawia mu przyjemność. Można też zaobserwować jakich
mechanizmów samouspokajania się używa dziecko starając się zachować
równowagę i stabilizację układów. Obserwując zachowania dziecka zyskujemy
informacje o jego zdolnościach dostosowywania się do zmiennych warunków
zewnętrznych, do utrzymywania stanów czuwania, kontroli pobudzenia, radzenia
sobie ze stresem. Takie informacje mają duże znaczenie prognostyczne, a
obserwowane zachowania są wskaźnikiem adekwatności jego zachowań w
przyszłości.
Skala NBAS jest narzędziem, za pomocą którego rodzice mają szansę
zrozumieć język swojego dziecka, a językiem noworodka jest zachowanie. Jej celem
jest neurobehawioralna ocena stanu noworodka po porodzie i może być stosowana
w ciągu dwóch miesięcy od narodzin noworodków urodzonych o czasie,
wcześniaków po 35 tygodniu ciąży, oraz dzieci z wadami ośrodkowego układu
nerwowego.
Zadaniem Skali, przede wszystkim, jest pokazanie niepowtarzalności i
indywidualności dziecka, sprzyja nawiązaniu z nim więzi, wzmacnia rodziców w ich
nowej roli. Pokazuje mocne strony dziecka oraz jego potrzeby, pomaga zrozumieć
rodzicom co pomaga dziecku w rozwoju a co przeszkadza i jak wspierać ten rozwój.
W Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Brzegu, od dwóch lat realizowany
jest program Profilaktyki Noworodkowej w ramach którego rodzice zaniepokojeni
rozwojem dziecka mogą uzyskać poradę, instruktaż
i wsparcie pedagoga
specjalnego – terapeuty Skali Brazeltona. Program realizowany jest w miarę
możliwości czasowych i organizacyjnych Poradni i na podstawie zgłoszenia rodzica.
Lidia Witak-Światłowicz – pedagog specjalny,
terapeuta Skali Brazeltona
Poradnia Paychologiczno-Pedagogiczna w Brzegu